LETM FAKLTES GAZETECLK ANABLM DALI GZT 106 Hukukun

İLETİŞİM FAKÜLTESİ GAZETECİLİK ANABİLİM DALI GZT 106 Hukukun Temel Kavramları avys. omu. edu. tr DR. ÖĞR. ÜYESİ NURHAYAT YOLOĞLU

7. Hafta : Dava ve Dava Çeşitleri

Dava ve Türleri Dava, hakkı ihlal edilen kişinin hakkının yerine getirilmesi için mahkemeye başvurmasına denir. Dava Türleri: Dava türleri, hukuk davaları, ceza davaları ve idari davalar olmak üzere önce üç gruba ayrılabilir. 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 3

Dava Türleri İdari Davalar Hukuk Davaları Eda Davası İnşai Davalar Ceza Davaları İptal Davası Tam Yargı Davası Tespit Davası Kamu Davası 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 4

Hukuk Davaları Hukuk davaları, özel hukuk yani medeni hukuk, borçlar hukuku ve ticaret hukuku alanındaki bir hakkı ihlal edilen kişinin açtığı davalardır. Bu davalar adli yargının hukuk mahkemeleri kısmında, yani sulh hukuk ve asliye hukuk mahkemelerinde açılır. Örneğin, boşanma davaları, velayet davaları, nafaka davaları, nesep davaları, miras davaları, dernek davaları, nüfus davaları (yaş büyütme, yaş küçültme, isim değiştirme gibi) 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 5

Hukuk Davaları Hukuk davaları davacının mahkemeden istediği hukuki korunmanın niteliğine göre sınıflandırılmaktadır. Bu açıdan hukuk davaları, eda davaları, tespit davaları, inşai davalardır. 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 6

Eda Davaları eda davalarına edim davası da denir. Davacının belirli bir şeyin verilmesi, bir şeyin yapılması veya yapılmaması için açtığı davadır. Örnekler: 1 - Bir kişinin kendisinden çalınan malın kendisine geri verilmesi istemiyle açtığı davadır. 2 - A, B yi trafik kazası sonucu yaralamıştır. B nin A ya karşı uğradığı zararın tazmini istemiyle açtığı dava eda davasıdır. 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 7

Tespit Davaları Bir hukuki ilişkinin var olup olmadığının tespitine ilişkin davalardır. Örneğin kira miktarının belirlenmesine ilişkin açılan dava, bir tespit davasıdır. Örneğin, bir kişinin diğer bir kişinin kendi babasının mirasçısı olmadığını tespit ettirmek için açtığı dava tespit davasıdır. 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 8

İnşai Davalar Daha önce var olmayan bir hukuki durumu yaratmaya, ya da var olan bir hukuki durumu değiştirmeye veyahut sona erdirmeye yönelik davalara denir. Bu dava sonucunda hakimin verdiği karar yenilik doğuran bir karardır. Örneğin boşanma davası gibi. 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 9

Ceza Davaları ceza hukukuna ilişkin bir uyuşmazlığın çözülmek üzere yargılama makamının yani mahkemenin önüne getirilmesine denir. 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 10

Kamu Davaları savcı tarafından devlet adına açılan ceza davasıdır. Savcı ceza davasında iddia makamını oluşturur. 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 11

Hukuk Davasında Kullanılan Kavramlar Davacı: Hukuk davalarında iki taraf vardır. Hakkı ihlal edilen ve hakkının korunması için dava açan kişiye denir. Davalı: Aleyhine dava açılan kimseye denir. Çekişmesiz Yargı (Nizasız Kaza): Veraset ilamı (mirasçılık belgesi) alınması, kazai rüşte karar verilmesi, ismin düzeltilmesi gibi bazı davalarda davalı yoktur. Bu tür davalara denir. 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 12

Hukuk Davasında Kullanılan Kavramlar İddia: Bir davada davacının bir hakkının davalı tarafından ihlal edildiğini ortaya koymasına iddia denir. Davalı bu iddiayı kabul veya ret eder. Kabul ederse dava sona erer. İnkar ederse, davacının iddiasının ispatlanması gerekir. İspat: İspat, ispat yükünün üzerine düştüğü kişi tarafından delil ileri sürülerek yapılır. 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 13

Hukuk Davasında Kullanılan Kavramlar Delil: İspat araçlarına delil denir. Medeni usul hukukunda “kanuni delil sistemi” geçerlidir. Yani davacı veya davalı iddialarını ancak kanun tarafından öngörülmüş olan belirli sayıda delillerle ispatlayabilirler. Kesin Delil: Hakimi bağlayan delillerdir. Örneğin, ikrar (olayların doğru olduğunu kabul etme), senet, kesin hüküm (mahkeme kararı), yemin dir. 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 14

Hukuk Davasında Kullanılan Kavramlar Takdiri Deliller: Bu delilerin değerini hakim takdir eder. Örneğin, tanık (şahit), bilirkişi, keşif v. b. Taraflarca Hazırlama İlkesi: Medeni usul hukukunda taraflarca hazırlama ilkesi geçerlidir. Yani dava konusu olaylar taraflarca hazırlanıp, hakime sunulur. Hakim, tarafların bildirmediği olayları kendiliğinden inceleyemez (Ceza ve İdari davalarda inceleyebilir). 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 15

Hukuk Davasında Kullanılan Kavramlar Tarafların Talepleriyle Bağlılık İlkesi: Hukuk davalarında hakim tarafların talepleriyle bağlıdır. “istem dışı karar verme yasağı” bulunur. Hüküm: Hakim davacının iddiasını kabul ederse davalıyı, davacının istediği şeyi vermesine, istediği şeyi yapmasına veya yapmamasına mahkum eder. Davacının iddiası kabul edilmezse, davanın reddine karar verilir. Buna hüküm denir. 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 16

Hukuk Davasında Kullanılan Kavramlar ilam: Hükmün taraflara verilen imzalı ve mühürlü kopyasına denir. Cebri İcra: Lehine alınan hüküm ile hakkın alınmasının ardından kararın uygulamaya dönüştürülmesi için “cebri icra” kurumuna başvurulur. Bunlar, icra daireleri, iflas daireleri, icra tetkik mercileridir. Takip Yolları: haciz, iflas, rehinin paraya çevrilmesi biçimindedir. 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 17

Ceza Davaları ceza hukukuna ilişkin bir uyuşmazlığın çözülmek üzere yargılama makamının yani mahkemenin önüne getirilmesine denir. 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 18

Ceza Davasında Kullanılan Kavramlar Sanık: hakkında kamu davası açılan kimseye denir. Savcı: İddia makamına denir. Kamu davasını devlet adına cumhuriyet savcısı açar ve takip eder. Mağdur: Kendisine karşı suç işlenilen kişi, suçtan zarar gören gerçek veya tüzel kişi (şikayetçi, müşteki) 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 19

Ceza Davasında Kullanılan Kavramlar Müdahil : Suçtan zarar gören diğer katılan, katılımcılar. Müdafi: Sanık avukatı Müdahil vekili: katılanı savunan avukat Re’sen Araştırma İlkesi: Ceza davasında hukuk davasından farklı olarak resen araştırma ilkesi geçerlidir. Yani, caza hakimi tarafların iddia ve savunmalarıyla bağlı olmaksızın gerekli gördüğü hususları kendiliğinden araştırabilir. 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 20

Ceza Davasında Kullanılan Kavramlar Deliller: Ceza davasında hakim maddi gerçeği araştırmak için, gerekli gördüğü bütün incelemeleri yapar. Ceza davasında her şey delil olabilir. Karar: Hakim suçun sanık tarafından işlendiğine tam bir kanaat getirirse, sanık hakkında “mahkumiyet kararı” (ölüm cezası 2002 yılı 4771 sayılı kanunla kalktı), sanık tarafından işlendiğine tam kanaat getirmez ise sanık hakkında “beraat kararı” verir. 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 21

Ceza Davasında Kullanılan Kavramlar İnfaz: Mahkum olan sanığın cezası 2004 tarih 5275 sayılı caza ve güvenlik tedbirlerinin infazı hakkında kanun hükümlerince infaz edilir. Ancak her zaman cezanın hepsi cezaevinde çekilmez. Bir kısmı (bazen cezanın üçte biri)“ koşullu salıverilme”den yararlandırılabilir. 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 22

İdari Davalar İdarenin idare hukukuna dayanarak yaptığı eylem ve işlemlerden doğan ve idari yargıda bakılan davalardır. İkiye ayrılır: 1 - İptal Davaları 2 - Tam Yargı Davaları 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 23

İptal Davaları İdari işlemlerle menfaatleri ihlal edilen kişiler tarafından ve bu işlemlerin iptal edilmesi amacıyla açılan davalardır. Örneğin kamulaştırma kararının iptali istemiyle arsa sahibinin açtığı dava. Tayin kararına karşı memurun açtığı dava. Okuldan uzaklaştırılan öğrencinin açtığı dava gibi. Danıştay ve idare mahkemelerinde iptal davası açma süresi tebliğden itibaren 60 gündür 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 24

Tam Yargı Davaları İdari işlem ve eylemler sonucunda kişisel hakları doğrudan doğruya ihlal edilmiş olan kişilerin uğradıkları zararın giderilmesi istemiyle idari yargıda açtıkları davalardır. Üçe ayrılırlar: 1 - Tazminat Davaları 2 - İdari Sözleşmeden Doğan Davalar 3 - Vergi. Davalar 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 25

Tazminat Davaları Bir idari işlem veya eylem nedeniyle parayla ölçülebilen bir zarara uğrayan kişinin idarenin bu zararı karşılayacak miktarda kendisine para ödemesi istemiyle açtığı davadır. Örneğin, belediyenin iş makinası yol yaparken özel mülkiyet zarar verirse, mülk sahibi zararının giderilmesi için dava açabilir. İşten çıkarılan bir devlet memuru idari mahkemede tam yargı davası açabilir. 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 26

İdari Sözleşmelerden Doğan Davalar idari sözleşmelerin uygulanmasında doğan davalardır. Örneğin, ulaştırma bakanlığı ile (telekomünikasyon kurulu) Türkcell, Avea, gibi şirketler arasında yapılan lisans anlaşmaları 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 27

Vergi Davaları Vergiye ilişkin olarak vergi mükellefleri ve sorumluları tarafından vergi mahkemelerinde açılan davalardır. Vergi cezası kesilmesi, haciz mallarının değer tespiti gibi. Vergi davalarının niteliği tartışmalıdır. Tespit davasına benzer. Ama vergi davalarında mahkemenin yetkisi iptal davasında olduğu gibi sadece iptal kararı vermek değildir. Mahkeme, verginin kaldırılması, indirilmesi, veya salınan verginin geri verilmesi yönünde karar verebilir. 18. 12. 2021 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 28