Lektura miesicapadziernik Wesele Stanisawa Wyspiaskiego O autorze Stanisaw

Lektura miesiąca-październik „Wesele” – Stanisława Wyspiańskiego

O autorze • Stanisław Wyspiański - (ur. 15 stycznia 1869 w Krakowie, zm. 28 listopada 1907 tamże) – polski dramaturg, poeta, malarz, grafik, architekt, projektant mebli. Jako pisarz związany z dramatem symbolicznym. Tworzył w epoce Młodej Polski. Bywa nazywany czwartym wieszczem polskim.

O autorze • Dorobek artystyczny Wyspiańskiego jest bardzo szeroki i obejmuje dzieła różnego typu: malarstwo (rysunki, szkicowniki, obrazy olejne, pastele) przedstawiające widoki Krakowa, portrety i autoportrety, rośliny, projekty witraży i malowideł, ilustracje; grafika; projekty mebli i wnętrz; architektoniczny projekt zabudowy Wawelu; dramaty, wiersze i inne.

Rodzaj literacki • • • Gatunek: dramat modernistyczny Plan dramatu: realistyczny (konwencja szopki) fantastyczny Problem: możliwość sojuszu inteligencji z chłopami, szanse na odzyskanie niepodległości, chłopomania • Style: realizm, symbolizm, impresjonizm

Tło historyczne • W listopadzie 1900 wziął udział w weselu swego przyjaciela Lucjana Rydla w Bronowicach Małych. Na kanwie tego wydarzenia powstało słynne Wesele wydane w roku 1901, które przyniosło Wyspiańskiemu sławę i uznanie.

Czas i miejsce akcji • Noc z 20 na 21 listopada 1900 r. , chata Włodzimierza Tetmajera w Bronowicach pod Krakowem.

Główni bohaterowie W dramacie Wyspiańskiego występują dwa rodzaje postaci • Realistyczne: Gospodarz, Gospodyni, Pan Młody, Panna Młoda, Ojciec, Marysia, Poeta, Dziennikarz, Radczyni, Żyd, Czepiec … • Fantastyczne: Widmo, Stańczyk, Zawisza Czarny, Hetman, Wernyhora, Chochoł)

Plan wydarzeń • Akt I • • • Rozmowy gości weselnych: Dziennikarz lekceważąco odnosi się do politycznych zainteresowań chłopów; Pan Młody zachwyca się żoną; Poeta flirtuje z Maryną; przybywa Żyd, który chce nakłonić Czepca do zwrotu pieniędzy, ponieważ sam ma dług u Księdza. Przychodzi Rachela: w rozmowie z Panem Młodym zachwyca się uroczystością. Gospodarz w rozmowie z Poetą mówi o wielkości i godności chłopów. Dziad przypomina rzeź galicyjską z 1846 r. Rachela rozmawia z Poetą o sztuce i „żywej” poezji. Panna Młoda za namową Poety zaprasza na wesele całą poezję.

Plan wydarzeń • Akt II • • Isi ukazuje się Chochoł, zapowiada przybycie innych zjaw. Marysi pojawia się Widmo jej zmarłego narzeczonego; Dziennikarzowi Stańczyk, który wyrzuca mu bierność, fałsz i zakłamanie; Poecie - Czarny Rycerz, który potępia postawę cierpienia, dekadentyzmu; Panu Młodemu Hetman, krytykuje zbliżenie panów do chłopów (a raczej demaskuje jego powierzchowność); Dziadowi zjawia się Upiór - znak czasów rabacji galicyjskiej. • Do gospodarza przybywa Wernyhora ze „Słowem-Rozkazem” zorganizowania chłopów i poprowadzenia ich do walki o wolność; zapowiada niezwykłe wypadki i niezwykłych gości. • Gospodarz poleca Jaśkowi zawiadomić chłopów o zbliżającej się walce, daje mu złoty róg otrzymany od Wernyhory, sam znajduje złotą podkowę, którą jego żona skrzętnie chowa do skrzyni.

Plan wydarzeń • Akt III • Gospodarz układa się do snu. Czepcowa i Gospodyni rozmawiają o weselu i gościach z miasta. Z zewnątrz nadchodzą wieści o poruszeniu wśród chłopów i przygotowaniach do walki. Panna Młoda i Poeta rozmawiają o Polsce, która jest w sercu każdego Polaka. Czepca ogarnia poruszenie, budzi ze snu Gospodarza, który nie pamięta spotkania z Wernyhorą. Przed chatą gromadzą się uzbrojeni w kosy chłopi. Wpada podekscytowany Poeta, który opowiada o dziwnych zjawiskach widocznych na niebie. Wszystkich ogarnia podniosły nastrój, oczekują na coś niezwykłego. Gospodarz ciągle nie może sobie przypomnieć, kto się u niego zjawił nocą. W końcu sobie przypomina. Wszyscy oczekują przybycia Wernyhory z Archaniołem. Nieruchomieją zapatrzeni w dal. Przybywa Jasiek. Przypomina sobie, że miał zadąć w róg, ale okazuje się, że go zgubił, kiedy podnosił swoją czapkę z piór. Chochoł każe mu powyjmować chłopom z rąk kosy, a następnie gra melodię, w takt której zgromadzeni tańczą obłędny, monotonny taniec • •

Najważniejsze terminy • Dramat modernistyczny • Konwencja szopkowa dramatu • chłopomania

Symbole • Złoty róg – symbol czynu i walki narodowowyzwoleńczej, mający ruszyć społeczeństwo do walki • Chata bronowicka – symbol całej Polski • Czapka z piór – czapka z pawimi piórami jest symbolem próżności i przedkładania prywaty nad sprawami narodu • Krzak róży – przykryty słomą symbolizuje uwięziony naród, pełen życia i nadziei. • Kaduceusz – symbolizuje laseczkę błazna, wręczoną rzekomemu przewodnikowi opinii publicznej. W tradycji symbol pokoju, natomiast w Weselu, ironicznie – sporu. • Dzwon Zygmunt – symbol potęgi i wielkości historycznej narodu. • Złota podkowa – szczęście odłożone na przyszłość, gubi ją koń Wernyhory. Podkowę odnajduje Gospodyni i chowa do skrzyni „na zaś”, gest ten jest zapowiedzią zwycięstwa powstania za jakiś cza

Sceny symboliczne • Chocholi taniec – symbolizuje zniewolenie, uśpienie i marazm narodu • Zasłuchanie – bezczynne czekanie na cud • Zgromadzenie chłopów z kosami – nawiązanie do bitwy pod Racławicami, symbol gotowości chłopów do walki

Powiązania • Ekranizacji dramatu dokonał Andrzej Wajda w 1972. Wesele zostało nagrodzone Srebrną muszlą na MFF w San Sebastián w 1973. Film został uznany przez amerykańskiego reżysera Martina Scorsese za jedno z arcydzieł polskiej kinematografii i w 2014 roku został wytypowany przez niego do prezentacji w Stanach Zjednoczonych oraz Kanadzie w ramach festiwalu polskich filmów Martin Scorsese Presents: Masterpieces of Polish Cinema.

Ciekawostki • W 2017 roku utwór ten był lekturą Narodowego Czytania pod patronatem pary prezydenckiej Andrzeja Dudy i Agaty Kornhauser-Duda. Dramat Wyspiańskiego został wybrany przez internautów i odczytany w wielu miejscowościach w kraju oraz w innych krajach Europy, a także w Azji, Australii i Oceanii oraz w obu Amerykach