LEK GELTRME VE TRKEYE UYARLAMA ALIMALARININ AAMALARI LEK

ÖLÇEK GELİŞTİRME VE TÜRKÇEYE UYARLAMA ÇALIŞMALARININ AŞAMALARI

ÖLÇEK GELİŞTİRME AŞAMALARI 1. Aşama: Çalışma yapılacak alanla ilgili geniş ve ayrıntılı bir literatür taraması yapılarak teorik yapı oluşturulur.

ÖLÇEK GELİŞTİRME AŞAMALARI Bununla birlikte örneklemdeki bireylerin konu ile ilgili düşüncelerini belirlemek amacıyla birkaç cümleden oluşan bir kompozisyon yazmaları da istenilebilir.

ÖLÇEK GELİŞTİRME AŞAMALARI 2. Aşama: İncelenen literatür ve örneklemdeki bireylerin konu ile ilgili yazmış olduğu ifadeler sistematik bir biçimde analiz edilerek konu ile ilgili ayırt edici unsurlar, belirtiler veya işaretler belirlenir.

ÖLÇEK GELİŞTİRME AŞAMALARI 3. Aşama: Belirlenen ayırt edici unsurlar, belirtiler veya işaretler daha açıklayıcı ifadelere dönüştürü-lerek, maddeler halinde yazılır ve bir madde havuzu oluşturulur.

ÖLÇEK GELİŞTİRME AŞAMALARI Maddeler yazılırken dikkat edilmesi gereken özellikler: a. İfade ölçmek istediğimiz şeyle ilgili olmalıdır. b. Bir madde ile birden fazla özellik ölçülmemelidir. c. Madde açık ve anlaşılır olmalıdır.

ÖLÇEK GELİŞTİRME AŞAMALARI d. Maddede işlevi olmayan kelimelere yer verilmemelidir. e. Anlaşılmayacak kelimelerden veya yanlış, farklı yorumlanacak cümle ve deyimlerden kaçınılmalıdır. f. Türkçe yazım kurallarına, noktalama işaretlerine uyulmalıdır. g. Ölçekte ifade edilen ve olması gereken “derece” madde içinde yer almamalıdır.

ÖLÇEK GELİŞTİRME AŞAMALARI 4. Aşama: Oluşturulan maddeler-den hangilerinin ölçülmesi amaçlanan davranışları daha doğru ve daha iyi ölçtüğünü belirlemek için geliştiril-meye çalışılan ölçeğin hedef grubunu örnekleyebilecek küçük bir gruba (30 – 50 kişi arasında değişen) bir pilot uygulama yapılır.

ÖLÇEK GELİŞTİRME AŞAMALARI Pilot uygulama öncesinde dikkat edilmesi gereken özellikler: a. Geliştirilecek olan testle ilgili yeterli sayıda madde yazıldıktan sonra ölçek tipi belirlenmelidir.

ÖLÇEK GELİŞTİRME AŞAMALARI b. Geliştirilecek olan testin uygulama yönergesi hazırlanmalıdır. Yöner- gede, ölçeğin amacı, ölçekteki madde sayısı, cevaplama biçimi, tahmini cevaplama süresi bulunmalıdır. c. Geliştirilecek olan test amaca uygun formatta bilgisayarda yazılır ve pilot uygulama grubundaki birey sayısı kadar çoğaltılır.

ÖLÇEK GELİŞTİRME AŞAMALARI Pilot uygulama aşamasında edilmesi gereken özellikler: dikkat a. Uyulması gereken kurallar tüm kişiler için standart olmalıdır. b. Testi ilk önce doldurup tamamlayan kişi ile en son tamamlayan kişinin testi doldurma süreleri kayıt edilerek testin orta-lama uygulama süresi hesaplanır.

ÖLÇEK GELİŞTİRME AŞAMALARI c. Test doldurulurken maddenin anlaşılırlığı konusunda bir sorun geri bildirimi varsa o sorunla ilgili algılanan hatayı not etmeleri istenilir. d. Testi herkes doldurup geri vermiş ve 1 – 2 kişi hala doldurmaya devam ediyorsa; güçlüğün nereden kaynaklandığı sorularak not alınır.

ÖLÇEK GELİŞTİRME AŞAMALARI 5. Aşama: Pilot uygulama sonrası hangi maddelerin daha uygun olduğunu belirlemek amacıyla analizler yapılır.

ÖLÇEK GELİŞTİRME AŞAMALARI Uygulanan testlerin istatistik işlemlerini kolaylaştırıcı ve karışıklığı önleyici uygun formata dönüştüre-bilmek için aşağıdaki örneğe benzer bir form hazırlanmalıdır. Denek No 1 2 3 n Madde No 1 2 3 4 - - n Toplam Puan

ÖLÇEK GELİŞTİRME AŞAMALARI 6. Aşama: İstatistiksel analizlere göre ölçeğin güvenirliği ve ölçeğin geçerliği de tespit edilir.

ÖLÇEK GELİŞTİRME AŞAMALARI Testin Güvenirliği: Güvenirlik bir testin; a. Hatasızlık anlamında b. Tutarlılık anlamında olmak üzere iki yönü hakkında bilgi verir.

ÖLÇEK GELİŞTİRME AŞAMALARI Güvenirlik Yöntemleri Ölçütleri: Bilişsel Ölçme Aracı Güvenirlik Yöntemleri Duyuşsal Ölçme Aracı Zaman ayarlanabilirse Test – Tekrar Test Yöntemi Davranışta önemli deği-şiklik gözlenmeyecekse 1. ve 2. yarı arasında homojenlik varsa, soru güçlüğü benzer ise İki Yarı Yöntemi Test homojense – tek boyutlu ise Eşdeğer olduğu nülen form varsa düşü- Eşdeğer Form Yöntem Eşdeğer olduğu düşünülen form varsa Yukarıdakilerden daha kullanışlı ve soru güçlüğü hesaplanırsa KR-20 / KR-21 Yöntemi Cevaplar iki boyutlu ise (Evet – Hayır gibi) Kullanılmaz Cronbach Alfa Yöntemi Likert tipi scalada

ÖLÇEK GELİŞTİRME AŞAMALARI Testin Geçerliği; Amaca uygun ölçmelerin yapılabilmesi ile ilgilidir. Geçerlik bir testin; a. Kapsam geçerliği b. Ölçütlere dayalı geçerlik c. Yapı geçerliği olmak üzere üç yönü hakkında bilgi verir.

ÖLÇEK GELİŞTİRME AŞAMALARI Geçerlik Yöntemleri: a. Uzman görüşleri – ön inceleme b. Belirtke Tablosu hazırlamak c. Gözlem görüşmelerinden yararlanmak d. Bir sorunun ayırt ediciliğini incelemek e. Soruların güçlüğünü belirlemek

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI 1. Aşama: Yurtdışında geliştirilmiş olan ölçek 3 – 5 kişilik hem ölçeğin yazıldığı dili hem de Türkçeyi çok iyi bilen birbirinden bağımsız kişiler tarafından ayrı Türkçeye çevrilir.

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI 2. Aşama: 3 – 5 kişilik birbirinden bağımsız kişiler tarafından ayrı Türkçeye çevrilen ölçek incelenerek birbiriyle karşılaştırılır.

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI Çevirileri inceleme ve karşılaştırmada dikkat edilmesi gereken özellikler: a. Birbirinden farklı çeviriler varsa not alınıp incelenmelidir. b. Çevirilerin anlam bakımından uygun olup olmadığı incelenmelidir. c. Çeviriler arasında farklılaşma varsa farklılığın nedeni, o çeviriyi yapan kişi ile görüşmelidir.

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI d. İşaretlemenin yapılacağı ölçek bölümünün çevirisi de incelenmelidir. e. Çeviri açısından uygunluk olsa bile bazı maddeler topluma ve kültüre uygun olmayabilir. Bu maddeler belirlenmeli, ölçülmesi hedeflenen özelliğe uygun biçimde yeniden ifade edilerek yeni bir test maddesi yazılır veya ölçekten tamamen çıkartılır.

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI Çevirileri inceleme ve karşılaştırmada şu örnek formdan yararlanılabilir: Madde No 1 2 N Madde Çeviriciler 1 2 3 4 Toplam 5 + - Sonuç

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI Form şu şekilde doldurulur: Benzer çeviricilere “+” farklılara “-” verilerek toplam hanesine toplamları yazılır. Toplam hanesinde “+” çok ise “Uygun”, “-” çok ise “Araştır” ifadesi yazılarak form doldurulur. “Araştır” yazılan maddeler çeviri grubundaki bireylere inceletilerek çevirinin testin ana yapısına veya amacına uygun olup olmadığına karar verilir.

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI 3. Aşama: Türkçeye çevrilerek dil tutarlılığı değerlendirilen ölçek farklı 3 – 5 kişilik dil uzmanı bir ekip tarafından orijinal ölçeğin geliştirildiği dile ayrı geri çevirisi yapılır. Bu geri çevirme yöntemi sonucu ortaya çıkan test ile orijinal testteki maddeler tek karşılaştırılır.

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI Türkçeden orijinal diline çevrilen test ile orijinal testteki maddelerin birbirine uyması gerekir. Geri çeviri yöntemi ortaya çıkan test ile orijinal testteki maddeler birbirine yakın olduğu zaman testin Türkçe çevirisi tamamlanmış olur.

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI 4. Aşama: Hem orijinal ölçek hem de Türkçeye çevirisi dil geçerliliğini incelemek üzere uygulamak için orijinal testin formatına göre düzenlenir. Daha sonra orijinal ve Türkçeye çevirisi yapılmış ölçek formatlarına uygun olarak ayrı çoğaltılır ve her iki formada ayrı 1’den başlayarak numara verilir.

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI 5. Aşama: Hem orijinal ölçek hem de Türkçeye çevirisi her iki dile hakim olan bir gruba ayrı uygulanarak (Aynı numaralı orijinal ve Türkçe testler aynı kişiye verilmelidir) dil geçerliği için veri toplanır. Uygulama grubuna anlamakta zorluk çektikleri maddelerin yanına bir (*) işaret koyarak açıklamaları söylenir.

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI 6. Aşama: Dil geçerliği için uygulanan hem orijinal hem de Türkçe ölçeğin her birinin puanları hesaplanır. Testin puanlamaları bittiğinde verileri değerlendirmek için aşağıdaki örnek forma benzer bir form oluşturularak puanlar tek işlenir.

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI Dil tutarlılığı için örnek veri değerlendirme formu: Denek No Türkçe Test Toplam Puan (X) Orijinal Test Toplam Puan (Y) 1 30 29 2 25 25 3 29 28 4 20 22 5 30 30 6 28 27 7 24 25

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI Eğer testin toplam puanları haricinde bağımsız alt boyutları varsa her bir boyut için ayrı sütun açılmalıdır. Elde edilen verilerin incelenip değerlendirilmesinde ; a. Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Analizi b. t Testi Analizi yöntemlerinden yararlanılır

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI 7. Aşama: Elde edilen istatistiksel analiz sonuçlarına dayanarak Türkçeye çevrilmiş teste son şekli verilir.

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI Test yönergesi ve ölçek bölümü dikkatli bir şekilde kontrol edilerek testin geçerlik ve güvenirlik analizlerinin yapabilmesi için hedef kitleyi temsil edebilecek sayıda bir örneklem grubu tespit edilmeli, test bu sayıda çoğaltılmalı ve uygulama sırasında dikkat edilmesi gereken özelliklere göre uygulanmalıdır.

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI Uygulama aşamasında dikkat edilmesi gereken özellikler: a. Uyulması gereken kurallar tüm kişiler için standart olmalıdır. b. Testi ilk önce doldurup tamamlayan kişi ile en son tamamlayan kişinin testi doldurma süreleri kayıt edilerek testin orta-lama uygulama süresi hesaplanır.

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI c. Test doldurulurken maddenin anlaşılırlığı konusunda bir sorun geri bildirimi varsa o sorunla ilgili algılanan hatayı not etmeleri istenilir. d. Testi herkes doldurup geri vermiş ve 1 – 2 kişi hala doldurmaya devam ediyorsa; güçlüğün nereden kaynaklandığı sorularak not alınır.

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI 8. Aşama: Türkçe ölçeğin güvenir-lik ve geçerlik analizleri tamamla-narak ölçeğin son şekli belirlenir.

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI Testin Güvenirliği: Güvenirlik bir testin; a. Hatasızlık anlamında b. Tutarlılık anlamında olmak üzere iki yönü hakkında bilgi verir.

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI Güvenirlik Yöntemleri Ölçütleri: Bilişsel Ölçme Aracı Güvenirlik Yöntemleri Duyuşsal Ölçme Aracı Zaman ayarlanabilirse Test – Tekrar Test Yöntemi Davranışta önemli değişiklik gözlenmeyecekse 1. ve 2. yarı arasında homojenlik varsa, soru güçlüğü benzer ise İki Yarı Yöntemi Test homojense – tek boyutlu ise Eşdeğer olduğu nülen form varsa düşü- Eşdeğer Form Yöntem Eşdeğer olduğu düşünülen form varsa Yukarıdakilerden daha kullanışlı ve soru güçlüğü hesaplanırsa KR-20 / KR-21 Yöntemi Cevaplar iki boyutlu ise (Evet – Hayır gibi) Kullanılmaz Cronbach Alfa Yöntemi Likert tipi scalada

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI Testin Geçerliği; Amaca uygun ölçmelerin yapılabilmesi ile ilgilidir. Geçerlik bir testin; a. Kapsam geçerliği b. Ölçütlere dayalı geçerlik c. Yapı geçerliği olmak üzere üç yönü hakkında bilgi verir.

ÖLÇEK UYARLAMA AŞAMALARI Geçerlik Yöntemleri: a. Uzman görüşleri – ön inceleme b. Belirtke Tablosu hazırlamak c. Gözlem görüşmelerinden yararlanmak d. Bir sorunun ayırt ediciliğini incelemek e. Soruların güçlüğünü belirlemek

Kaynaklar 1. Bindak, R. (2005)Tutum Ölçeklerine Madde Seçmede Kullanılan Tekniklerin Karşılaştırılması 2. Ölçme Doç. Dr. Gönül KIRCAALİ-İFTAR 3. Halksagligi. med. ege. edu. tr/seminerler/2003 -04/Tutum. Olcegi. Gelistirme_SK. pdf 4. Ölçek Geliştirme Ders Notları Esin TEZBAŞARAN 2008 5. Erkuş, A. (2003) Psikometri Üzerine Yazılar 6. Tezbaşaran, A, A. (1997) Likert Tipi Ölçme Kılavuzu. Psikologlar Derneği Yayınları 7. www 2. aku. edu. tr/~gocak/testgelistirme/2007 ebilimler/kadriyetutumolcekleri. pdf 8. Başaran Gençdoğan ve Hasan Şeker (20016) Eğitimde ve Psikolojide ölçme aracı geliştirme. Pegem Yayıncılık 9. Ezel Tavşancıl (2006) Tutumların ölçülmesi ve SPSS de veri anilizi. Nobel Yayınları