LEGIONY PISUDSKIEGO CO TO TAKIEGO LEGIONY POLSKIE POLSKA

LEGIONY PIŁSUDSKIEGO

CO TO TAKIEGO? LEGIONY POLSKIE – POLSKA FORMACJA WOJSKOWA, UTWORZONA 27 SIERPNIA 1914 R. Z INICJATYWY POLSKICH STRONNICTW. JEST TO PIERWSZA POLSKA FORMACJA WOJSKOWA W XX WIEKU. DZIĘKI BOHATERSKIEJ WALCE NA FRONTACH I WOJNY ŚWIATOWEJ PRZYCZYNIŁA SIĘ DO ODZYSKANIA PRZEZ POLSKĘ NIEPODLEGŁOŚCI PO 123 LATACH ZABORÓW.

PLAKAT CENTRALNEGO BIURA WERBUNKOWEGO LEGIONÓW POLSKICH.

LEGIONY POLSKIE – FAKTY I MITY - LEGIONY POWSTAŁY WBREW INTENCJOM PIŁSUDSKIEGO, Z INICJATYWY KONSERWATYSTÓW GALICYJSKICH, KTÓRZY OBAWIALI SIĘ PLANÓW POWSTAŃCZYCH, SPRZECZNYCH Z ICH LOJALISTYCZNĄ POSTAWĄ WOBEC AUSTRII. I CHOĆ INICJATYWA TA URATOWAŁA ODDZIAŁY STRZELECKIE, MIAŁA NA CELU OKIEŁZNAĆ NIEPOKORNEGO I ZBYT SAMODZIELNEGO KOMENDANTA. - LEGIONY POLSKIE NIE BYŁY TEŻ DOWODZONE PRZEZ PIŁSUDSKIEGO. DZIĘKI SWEJ NIEZŁOMNEJ POSTAWIE ORAZ AUTORYTETOWI STAŁ SIĘ IDEOWYM PRZYWÓDCĄ WIĘKSZOŚCI LEGIONISTÓW, JEDNAK BYŁ DOWÓDCĄ JEDYNIE I BRYGADY. KOMENDANTAMI LEGIONÓW BYLI ZAŚ GENERAŁOWIE WYWODZĄCY SIĘ Z ARMII AUSTRO-WĘGIERSKIEJ.

MY, I BRYGADA… O WYJĄTKOWOŚCI I BRYGADY ZADECYDOWAŁO WIELE CZYNNIKÓW – BYŁO TO WOJSKO OCHOTNICZE, IDEOWE, OBYWATELSKIE, W KTÓRYM PANOWAŁ DEMOKRATYZM STOSUNKÓW. O TAKI CHARAKTER FORMACJI DBAŁ, A O JEJ POLSKOŚĆ – WALCZYŁ, KOMENDANT. MIMO WŁĄCZENIA STRZELCÓW W STRUKTURY ARMII AUSTRO-WĘGIERSKIEJ DOWODZENI PRZEZ PIŁSUDSKIEGO ŻOŁNIERZE MIELI POCZUCIE WYJĄTKOWOŚCI SWOJEJ MISJI DZIEJOWEJ, A KOMENDANT – CHARYZMATYCZNY PRZYWÓDCA – ZDOBYWAŁ CORAZ WIĘKSZE ZAUFANIE I AUTORYTET. I BRYGADA WYKSZTAŁCIŁA SWÓJ WŁASNY ETOS. ŚWIAT WARTOŚCI STANOWIŁ POŁĄCZENIE IDEI ROMANTYCZNYCH I KULTURY SZLACHECKIEJ Z SOCJALIZMEM, PRZESZŁOŚCI Z TERAŹNIEJSZOŚCIĄ, TRADYCJI Z NOWOCZESNOŚCIĄ. WSZYSCY JEDNAK PATRZYLI W PRZYSZŁOŚĆ – BYŁA NIĄ NIEPODLEGŁA POLSKA.

JÓZEF PIŁSUDSKI I OFICEROWIE I BRYGADY PODCZAS KAMPANII NA WOŁYNIU, 1916 R.

KOMENDANT PIŁSUDSKI PRZYWIĄZYWAŁ OGROMNĄ WAGĘ DO ZWYCZAJÓW PANUJĄCYCH WEWNĄTRZ I BRYGADY. HOŁDOWANO DEMOKRATYCZNO-EGALITARNYM IDEAŁOM – W JEDNOSTCE ZWRACANO SIĘ DO SIEBIE PER „OBYWATELU”, WSZYSCY OTRZYMYWALI RÓWNY ŻOŁD, OFICEROWIE DZIELILI TRUDY WALKI Z SZEREGOWCAMI. BYŁO TO CAŁKOWITE PRZECIWIEŃSTWO HIERARCHICZNYCH STOSUNKÓW PANUJĄCYCH W ÓWCZESNYCH ARMIACH.

WIĘŹ W BRYGADZIE LEGIONISTÓW I ICH DOWÓDCĘ ŁĄCZYŁA SZCZEGÓLNA WIĘŹ. PODKOMENDNI NAZYWALI PIŁSUDSKIEGO PIESZCZOTLIWIE „DZIADKIEM”. WIELU SPOŚRÓD NICH BYŁO JEGO DAWNYMI TOWARZYSZAMI Z POLSKIEJ PARTII SOCJALISTYCZNEJ LUB Z WOJSKOWYCH SZKÓŁ ZWIĄZKU STRZELECKIEGO. CHARYZMATYCZNY DOWÓDCA, KTÓRY W MYŚL WYZNAWANYCH WARTOŚCI DZIELIŁ Z PODKOMENDNYMI TRUDY ŻOŁNIERSKIEGO ŻYCIA, SPRAWIAŁ, ŻE W OBLICZU ŚMIERCI W ODDZIALE PANOWAŁO WYSOKIE MORALE – WSZYSCY BYLI RÓWNI WOBEC OFIAR, JAKIE MIELI PONIEŚĆ W WALCE ZA OJCZYZNĘ.

WSPOMNIENIA ŻOŁNIERZY PIŁSUDSKIEGO „WIDZIELIŚMY KOMENDANTA JAK W SWEJ MAŁEJ ZIEMIANCE W LASKU NASZYM ŻYŁ TYM SAMYM ŻYCIEM, CO KAŻDY Z NAS ŻOŁNIERZY. TA SAMA CZARNA, NIE SŁODZONA KAWA I MARNE WÓWCZAS JEDZENIE, NO I… TE SAME WSZY W SWETRACH I MUNDURACH, Z KTÓRYMI KOMENDANT WALCZYŁ JAK KAŻDY Z NAS. ”- TAK KOMENDANTA PIŁSUDSKIEGO WSPOMINALI JEGO ŻOŁNIERZE

1914 SIERPIEŃ 3, KRAKÓW. – PRZEMÓWIENIE J. PIŁSUDSKIEGO DO ZŁĄCZONYCH W 1 KOMPANIĘ KADROWĄ ODDZIAŁÓW ZWIĄZKÓW I DRUŻYN STRZELECKICH. „ODTĄD NIE MA ANI „STRZELCÓW”, ANI „DRUŻYNIAKÓW”. WSZYSCY, CO TU JESTEŚCIE ZEBRANI, JESTEŚCIE ŻOŁNIERZAMI POLSKIMI. ZNOSZĘ WSZELKIE ODZNAKI SPECJALNYCH GRUP. JEDYNYM WASZYM ZNAKIEM JEST ODTĄD ORZEŁ BIAŁY. DOPÓKI JEDNAK NOWY ZNACZEK NIE ZOSTANIE WAM ROZDANY, ROZKAZUJĘ, ABYŚCIE ZAMIENILI ZE SOBĄ WASZE DAWNE OZNAKI, JAKO SYMBOL ZUPEŁNEJ ZGODY I BRATERSTWA, JAKIE MUSZĄ WŚRÓD ŻOŁNIERZY POLSKICH PANOWAĆ. NIECH „STRZELCY” PRZYPNĄ DO CZAPEK BLACHY „DRUŻYNIAKÓW”, A ODDADZĄ IM SWOJE ORZEŁKI. WKRÓTCE MOŻE PÓJDZIECIE NA POLA BITEW, GDZIE, MAM NADZIEJĘ, ZNIKNIE NAJLŻEJSZY NAWET CIEŃ RÓŻNICY MIĘDZY WAMI. ”

ORZEŁEK LEGIONÓW POLSKICH

NIEZALEŻNOŚĆ JEDNOSTKI PIŁSUDSKI BUDOWAŁ NIEZALEŻNOŚĆ SWOJEJ JEDNOSTKI, DBAJĄC O JEJ POLSKI CHARAKTER, PRZEZ CO POPADAŁ W KONFLIKT Z AUSTRIACKIM DOWÓDZTWEM. NIEPOKORNA JAK JEJ KOMENDANT I BRYGADA CZERPAŁA Z RODZIMEJ TRADYCJI WOJSKOWEJ W ZAKRESIE CEREMONIAŁU, JĘZYKA, SYMBOLIKI. PRZEJAWAMI POLSKOŚCI BYŁY M. IN. ORŁY NA CZAPKACH, NOSZONE NA WYŁOGACH OZNAKI STOPNI CZY SALUTOWANIE DWOMA PALCAMI, A NIE CAŁĄ DŁONIĄ. WPROWADZANE PRZEZ PIŁSUDSKIEGO NOMINACJE OFICERSKIE CZY USTANOWIENIE LATEM 1916 R. ODZNAKI „ZA WIERNĄ SŁUŻBĘ” BYŁY ZWIASTUNAMI ODRADZANIA SIĘ WOJSKA POLSKIEGO. KOLEJNE BITWY PROWADZONE W LATACH 1914 -1916 PRZEZ ODDZIAŁY LEGIONOWE UDOWODNIAŁY AUSTRIAKOM, ŻE Z POLAKAMI TRZEBA SIĘ LICZYĆ. POSIADANIE ZDYSCYPLINOWANEGO, BEZWZGLĘDNIE ODDANEGO SWOJEMU DOWÓDCY, WEWNĘTRZNIE SCEMENTOWANEGO ODDZIAŁU STANOWIŁO KARTĘ PRZETARGOWĄ, DZIĘKI KTÓREJ PIŁSUDSKI MÓGŁ „LICYTOWAĆ SPRAWĘ POLSKĄ WZWYŻ” – ZARÓWNO W ŚRODOWISKU POLSKIM, JAK I W KONTAKTACH Z PAŃSTWAMI CENTRALNYMI. •

ODZNAKA I BRYGADY LEGIONÓW POLSKICH ZA WIERNĄ SŁUŻBĘ

WALKA O NIEPODLEGŁOŚĆ LEGIONIŚCI NIE BYLI ZWYKŁYMI REKRUTAMI. WIERZYLI, ŻE WALCZĄ ZA NIEPODLEGŁĄ OJCZYZNĘ. PODCZAS BITW WYRÓŻNIALI SIĘ BOHATERSTWEM. ICH DOKONANIA ZOSTAŁY DOSTRZEŻONE PRZEZ CESARZY NIEMIEC I AUSTROWĘGIER. LICZĄC NA POZYSKANIE POLSKICH ŻOŁNIERZY, 5 LISTOPADA 1916 R. WYDALI AKT ZAPOWIADAJĄCY UTWORZENIE PAŃSTWA POLSKIEGO. ZAREAGOWAŁY NA TO PAŃSTWA ENTENTY. ROSJA, ANGLIA I FRANCJA JAKO JEDEN Z CELÓW WOJNY OKREŚLIŁY ODBUDOWĘ WOLNEJ POLSKI ZŁOŻONEJ ZE WSZYSTKICH TRZECH ZABORÓW. W STYCZNIU 1917 R. PREZYDENT STANÓW ZJEDNOCZONYCH WOODROW WILSON OGŁOSIŁ SŁYNNE CZTERNAŚCIE PUNKTÓW, Z KTÓRYCH TRZYNASTY PUNKT DOTYCZYŁ NIEPODLEGŁOŚCI POLSKI.

SUKCES LEGIONÓW CZTERNAŚCIE PUNKTÓW BYŁO WIELKI SUKCESEM, GDYŻ PRZED WYBUCHEM I WOJNY ŚWIATOWEJ PRZEZ KILKADZIESIĄT LAT SPRAWA NIEPODLEGŁOŚCI POLSKI NIE BYŁA PORUSZANA NA ARENIE MIĘDZYNARODOWEJ. SUKCES TEN NIE BYŁBY MOŻLIWY, GDYBY NIE HEROICZNA WALKA LEGIONISTÓW. W II RZECZPOSPOLITEJ DAWNI LEGIONIŚCI TWORZYLI WOJSKOWĄ I POLITYCZNĄ ELITĘ. Z ICH GRONA WYWODZILI SIĘ M. IN. : MARSZAŁEK EDWARD RYDZ-ŚMIGŁY, KILKU PREMIERÓW (OD GEN. WŁADYSŁAWA SIKORSKIEGO PO GEN. FELICJANA SŁAWOJA-SKŁADKOWSKIEGO), KILKUNASTU MINISTRÓW (M. IN. JÓZEF BECK), KILKUDZIESIĘCIU GENERAŁÓW. WIELU Z LEGIONISTÓW WALCZYŁO PODCZAS II WOJNY ŚWIATOWEJ. CZYNY LEGIONISTÓW, JAK ŻADNEJ INNEJ FORMACJI WOJSKOWEJ, UPAMIĘTNIAJĄ LICZNE PIOSENKI, WIERSZE, OBRAZY. POWSZECHNIE ZNANA JEST NP. PIEŚŃ „MARSZ PIERWSZEJ KADROWEJ”, „WOJENKO, WOJENKO”, CZY „MY, PIERWSZA BRYGADA”.

UZBROJENIE I TAKTYKA PIERWSZE ODDZIAŁY STRZELECKIE DYSPONOWAŁY POCZĄTKOWO TYLKO TYMI ŚRODKAMI UZBROJENIA I WYPOSAŻENIA, KTÓRE ZDOŁANO UZYSKAĆ JESZCZE PRZED WYBUCHEM WOJNY DROGĄ ZAKUPÓW ZA FUNDUSZE ZGROMADZONE PRZEZ ORGANIZACJE STRZELECKIE I DRUŻYNIACKIE LUB ZA PRYWATNE PIENIĄDZE POSZCZEGÓLNYCH CZŁONKÓW TYCH ORGANIZACJI.

UZBROJENIE 1 KOMPANIA KADROWA, A NASTĘPNIE CZĘŚĆ PUŁKU PIŁSUDSKIEGO UZBROJONE BYŁY POCZĄTKOWO W KARABINY WERNDLA WZ. 1873/77 O KALIBRZE 11 MM. NALEŻAŁY ONE DO KONSTRUKCJI JUŻ PRZESTARZAŁYCH. BYŁA TO BOWIEM BROŃ JEDNOSTRZAŁOWA NA AMUNICJĘ Z PROCHEM CZARNYM. Z POWYŻSZYCH WZGLĘDÓW PODJĘTO STARANIA O JAK NAJSZYBSZĄ WYMIANĘ BRONI NA NOWOCZEŚNIEJSZĄ. W POŁOWIE WRZEŚNIA 1914 ROKU ODDZIAŁY PIECHOTY I KAWALERII, TJ. 1 PUŁK PIECHOTY I SZWADRON UŁANÓW, OTRZYMAŁY KARABINY MANNLICHERA WZ. 1895, ZAPROJEKTOWANE CAŁKOWICIE DO NOWOCZESNEJ AMUNICJI 8 MM NA PROCH BEZDYMNY. KARABINY TE POZOSTAŁY NA UZBROJENIU Z PEWNYMI PRZERWAMI DO KOŃCA ISTNIENIA FORMACJI LEGIONOWYCH. JEDNOSTKI PRZYSZŁEJ II BRYGADY LEGIONÓW UZBROJONE POCZĄTKOWO BYŁY W TRZY RODZAJE KARABINÓW RĘCZNYCH. CZĘŚĆ LEGIONISTÓW OTRZYMAŁA KARABINY WERNDLA, CZĘŚĆ MANNLICHERA WZ. 1895, A CZĘŚĆ MANNLICHERA-SCHÖNAUERA WZ. 1903/14 O KALIBRZE 6, 5 MM.

LEPSZE UZBROJENIE ZARÓWNO KOMENDA LEGIONÓW POLSKICH, JAK I DOWÓDZTWA POSZCZEGÓLNYCH BRYGAD PODEJMOWAŁY STARANIA W CELU UJEDNOLICENIA UZBROJENIA I WYPOSAŻENIA WSZYSTKICH JEDNOSTEK LEGIONOWYCH W KARABINY MANNLICHERA WZ. 1895, KTÓRE UCHODZIŁY ZA NAJLEPSZE. W TOKU DZIAŁAŃ WOJENNYCH, DROGĄ ZBIERANIA KARABINÓW PORZUCONYCH NA POLU BITWY PRZEZ AUSTRIAKÓW, UDAŁO SIĘ TEGO DOKONAĆ.

TAKTYKA POLSKIE FORMACJE LEGIONOWE WCHODZIŁY W SKŁAD SIŁ ZBROJNYCH AUSTRO-WĘGIER I NIE PROWADZIŁY SAMODZIELNYCH, ZAKROJONYCH NA WIĘKSZĄ SKALĘ DZIAŁAŃ WOJENNYCH. GŁÓWNY RODZAJ BRONI STANOWIŁA W NICH PIECHOTA, WSPIERANA NA POLU WALKI OGNIEM ARTYLERII. PODCZAS DZIAŁAŃ ZACZEPNYCH PIECHOTA ZWALCZAŁA PRZECIWNIKA OGNIEM BRONI RĘCZNEJ I MASZYNOWEJ ORAZ ŁAMAŁA JEGO OSTATECZNY OPÓR SZTURMEM I NATARCIEM NA BAGNETY. W AUSTRO-WĘGIERSKICH POGLĄDACH TAKTYCZNYCH I WYNIKAJĄCYCH Z NICH METODACH WALKI OBOWIĄZYWAŁO PRZEKONANIE, ŻE KARABINY MASZYNOWE MOGĄ NA BLIŻSZYCH ODLEGŁOŚCIACH ZASTĄPIĆ ARTYLERIĘ. WYNIKAŁO Z TEGO PEWNE NIEDOCENIENIE ROLI ARTYLERII, W KTÓRĄ ANI ARMIA AUSTRO-WĘGIERSKA, ANI FORMACJE LEGIONOWE, NIE BYŁY DOSTATECZNIE WYPOSAŻONE.

UMUNDUROWANIE LEGIONY POLSKIE, CHOĆ ISTNIAŁY PONAD DWA LATA, NIGDY NIE MIAŁY JEDNOLITEGO MUNDURU. JEGO KRÓJ BYŁ NIEJEDNOLITY, NAJCZĘŚCIEJ BYŁY TO TYPOWE MUNDURY AUSTRIACKIE. TYLKO W 1 PUŁKU UŁANÓW NOSZONO TRADYCYJNE POLSKIE UŁANKI Z RABATAMI. KOLOR MUNDURU W ZASADZIE BYŁ JEDNOLITY – SZARONIEBIESKI TZW. HECHTGRAU, OBOWIĄZUJĄCY W ARMII AUSTRO-WĘGIERSKIEJ, A PÓŹNIEJ OD 1915 ROKU SZAROZIELONY TZW. FELDGRAU, KTÓRY AUSTRIACY PRZEJĘLI OD NIEMCÓW.

MUNDUR UŁANA 1 PUŁKU I BRYGADY LEGIONÓW POLSKICH PISARZA WACŁAWA SIEROSZEWSKIEGO

CZAPKA ŻOŁNIERZA 1 PUŁKU UŁANÓW

ZAKOŃCZENIE W SZCZYTOWYM OKRESIE SWOJEGO ROZWOJU LATEM 1915 ROKU W LEGIONACH POLSKICH PEŁNIŁO SŁUŻBĘ OK. 25 000 ŻOŁNIERZY. BYŁO TO W PORÓWNANIU Z WIELOMILIONOWYMI ARMIAMI PAŃSTW WALCZĄCYCH NA FRONTACH I WOJNY ŚWIATOWEJ, BARDZO NIEWIELE. TEN WYSIŁEK MILITARNY MIAŁ JEDNAK ZNACZENIE SZCZEGÓLNE. STANOWIŁ BOWIEM PIERWSZY KROK NA DRODZE TWORZENIA NIEZALEŻNEGO WOJSKA POLSKIEGO ODRODZONEJ RZECZPOSPOLITEJ.

DZIEŁA ARTYSTYCZNE O LEGIONACH LEGIONY POLSKIE OD POCZĄTKU ICH ISTNIENIA BYŁY OWIANE ROMANTYCZNĄ LEGENDĄ, KTÓRA WIDZIAŁA W NICH SPADKOBIERCÓW WSZYSTKICH USIŁOWAŃ ZBROJNYCH. NADREPREZENTACJA W SZEREGACH LEGIONOWYCH LUDZI KULTURY I SZTUKI (ZWŁASZCZA LITERATÓW I MALARZY) ZAOWOCOWAŁA LICZNYMI DZIEŁAMI ARTYSTYCZNYMI ODWOŁUJĄCYMI SIĘ DO CZYNU LEGIONOWEGO, GLORYFIKUJĄCYMI ÓW CZYN I JEGO ZNACZENIE DLA WOLNOŚCI POLSKI. WŚRÓD NICH BYLI M. IN. WACŁAW SIEROSZEWSKI, JULIUSZ KADEN -BANDROWSKI, LEOPOLD GOTTLIEB. INNI NATOMIAST, JAK WŁODZIMIERZ TETMAJER, STANISŁAW WITKIEWICZ I STEFAN ŻEROMSKI, WPRAWDZIE NIE WALCZYLI Z BRONIĄ W RĘKU, ALE SWOJĄ TWÓRCZOŚCIĄ POPIERALI IDEĘ WALKI ZBROJNEJ LEGIONÓW.

KU PAMIĘCI … W OKRESIE II RZECZPOSPOLITEJ UPAMIĘTNIENIE CZYNU LEGIONOWEGO STANOWIŁO BARDZO WAŻNY ELEMENT TRADYCJI WOJSKA POLSKIEGO. RÓWNIEŻ OBECNIE SIŁY ZBROJNE RP KULTYWUJĄ PAMIĘĆ O LEGIONACH POLSKICH. ISTNIEJĄ JEDNOSTKI NOSZĄCE NAZWY WYRÓŻNIAJĄCE ZWIĄZANE Z TĄ FORMACJĄ, NP. : 2 BRYGADA ZMECHANIZOWANA LEGIONÓW IM. MARSZAŁKA JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO, 12 BRYGADA ZMECHANIZOWANA IM. GEN. BRONI JÓZEFA HALLERA, 5 TARNOGÓRSKI PUŁK CHEMICZNY IM. GEN. BRONI LEONA BERBECKIEGO, PUŁK OCHRONY IM. GEN. DYW. BOLESŁAWA WIENIAWY-DŁUGOSZOWSKIEGO.

W OKOPACH I NA FRONCIE ŻOŁNIERZOM LEGIONÓW TOWARZYSZYŁY PRZYŚPIEWKI I PIEŚNI. „MARSZ PIERWSZEJ KADROWEJ” POWSTAŁ W DNIACH 12 -16 SIERPNIA 1914 ROKU W TRAKCIE TYTUŁOWEGO HISTORYCZNEGO MARSZU. „MY, PIERWSZA BRYGADA” POWSTAŁA POD KONIEC I WOJNY ŚWIATOWEJ. „PIEŚŃ O WODZU MIŁYM” TO JEDNA Z NAJPOPULARNIEJSZYCH I NAJWCZEŚNIEJSZYCH PIOSENEK O JÓZEFIE PIŁSUDSKIM. „ROZKWITAŁY PĄKI BIAŁYCH RÓŻ” TO PIEŚŃ ZNANA JUŻ W OKRESIE WALK LEGIONOWYCH NA WOŁYNIU W 1916 R, A MOŻLIWE, ZE POWSTAŁA JESZCZE WCZEŚNIEJ. „WOJENKO, WOJENKO” TO PIOSENKA PO RAZ PIERWSZY ZOSTAŁA ODNOTOWANA W 1917 R. , CHOĆ PRAWDOPODOBNIE POWSTAŁA WCZEŚNIEJ.

PIERWSZA FOTOGRAFIA STRZELCÓW PRZED PAŁACEM GUBERNATORSKIM W KIELCACH W 1914 R. POCZĄTEK DZIAŁAŃ . FORMACJI NA TERENIE KRÓLESTWA POLSKIEGO

OBOZOWISKO LEGIONISTÓW I BRYGADY LP. NIEMIRÓW 19. 08. 1915.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ! PRACĘ PRZYGOTOWAŁA KATARZYNA NADWORSKA 1 B ŹRÓDŁA HTTPS: //PL. WIKIPEDIA. ORG/WIKI/LEGIONY_POLSKIE_(1914%E 2%80%931918) HTTPS: //MUZEUMPILSUDSKIBLOG. PL/LEGIONY-PILSUDSKIEGO/ FILE: ///C: /USERS/USER/DESKTOP/MAJ_CZERWIEC_2018. PDF HTTPS: //CIEKAWOSTKIHISTORYCZNE. PL/2018/12/19/LEGIONY-POLSKIE-NAJWAZNIEJSZE-FAKTY-I-LICZBY/