Lan zuzenbidea Lan zuzenbidea Lan zuzenbidea Zuzenbidea eta

Lan zuzenbidea

Lan zuzenbidea

Lan zuzenbidea Zuzenbidea eta lan zuzenbidea ZUZENBIDEA: Gizakien arteko bizikidetza ahalbidetzen duen arauen eta printzipioen multzoa da, eta, beraz, haien arteko gatazkak modu zibilizatuan ebazten ditu. Adibideak: Zuzenbide Zibila, Merkataritza Zuzenbidea, Zigor Zuzenbidea… • LAN ZUZENBIDEA: Patronalaren eta langileen arteko harremanak edota patronalak eta langileek Estatuarekin dituztenak erregulatzen dituen arauen multzoa da, bai banakako harremanak, bai kolektiboak

Lan zuzenbidea 1. Lan zuzenbidearen historia • • Aintzinaroa= esklaboak (langileak) Erdi aroa = mirabeak eta eskulangileak Industria Iraultza. Patronalak inposatutako lan-baldintzak XIX mende bukaera eta XX. mende hasiera = Langile mugimendua. Estatuaren esku-hartzea eta langileak babesteko legeak ezartzea.

Lan zuzenbidea 2. Lan harremanak PERTSONALA LAN-HARREMAN ARRUNTAREN EZAUGARRIAK BORONDATEZKOA ORDAINDUTAKOA MENDETASUNEZKOA BESTEREN KONTURAKOA

Lan zuzenbidea Lan-zuzenbideak arautzen ez dituen lanak ■ ■ ■ ■ Funtzionario publikoen lanak Derrigorrezko lanak Lagunarteko lanak edo auzolana Familian egiten diren lanak (odol-ahaidetasunaren 2. maila) Komisionisten lanak Autonomoen edo norberaren konturako lanak Beren ibilgailua erabiltzen duten garraiolarien lanak Beste lan batzuk

Lan zuzenbidea Odol ahaidetasun mailak

Lan zuzenbidea Lan harreman bereziak ■ ■ ■ Goi-zuzendaritzako kideak Etxeko langileak Espetxeetako presoak Kirolari profesionalak Ikuskizun publikoetako artistak ■ Merkataritza-ordezkariak (jardueraren arriskua beren gain hartzen ez dutenak) ■ Lantoki berezietako langileak (ezgaitasunen bat dutenak) ■ Portuko zamaketariak ■ Mediku egoiliarrak eta bulego profesionaletako abokatuak ■ Legeak berariaz aitortutako beste edozein lantokitako langileak

Lan zuzenbidea ARIKETAK

Lan zuzenbidea 3. Lan zuzenbidearen iturriak 3. 1 Europar Batasuneko (EB) araudia Lan-araudiaren hierarkian nazioko arauek baino maila altuagoa dute. DIREKTIBAK nabarmenduko ditugu, gutxieneko arauak dira, herrialde bakoitzak garatuko dituenak.

Lan zuzenbidea 3. 2 Konstituzioa Nazioko beste arauek ezin dute Konstituzioan esaten denaren kontrako ezer adierazi. Lan-eskubide batzuk aitortzen dira: • Greba-eskubidea eta sindikatu-askatasuna • Lanerako, lanbidea askatasunez hautatzeko eta soldata egokia jasotzeko eskubidea • Negoziazio kolektiborako eta gatazka kolektiboetan neurriak hartzeko eskubidea • Gizarte-segurantzarako eskubidea, enplegu-politikarako eskubidea, laneko segurtasunerako eta laneko higienerako eskubidea, beharrezko atsedenaldirako eskubidea eta ordaindutako oporrak izateko eskubidea

Lan zuzenbidea 3. 3 Nazioarteko Tratatuak Gure herrialdeak berronetsi behar ditu (parlamentuak) Lanaren Nazioarteko Erakundearen (LANE) hitzarmenak dira aipagarrienak. Munduko lan-baldintzak hobetzea dute helburu. Gobernuetako ordezkariek eta sindikatuetako eta patronalaren ordezkariek parte hartzen dute.

Lan zuzenbidea 3. 4 Legeak Gorte Orokorrek onartzen dituzte (Kongresua eta Senatua): a) LEGE ORKANIKOA q q Gehiengo osoarekin onartzen da. Konstituzioko oinarrizko eskubideak eta askatasun publikoak jasotzen ditu. Autonomia-estatutuek onartu egin behar dute. Hauteskunde-legea arautzen du. Adib. : Sindikatu Askatasunerako Lege Organikoa, Hezkuntzako Lege Organikoa (Ley Orgánica de Educación, LOE) b) LEGE ARRUNTA q q Gehiengo soilarekin onartzen da. Lege organikoak arautu ezin dituen gaiak arautzeko funtzioa du. Adib. : Laneko Arriskuen Prebentzioko 31/1995 Legea

Lan zuzenbidea 3. 5 Lege mailako arauak Gobernuak onartzen ditu: a) Legegintzako errege-dekretua § Gobernuak onartzen du. § Aurrez Gorte Nagusiek baimendu behar dute. Adib. : 1/1995 Legegintzako Errege Dekretua, martxoaren 24 koa, Langileen Estatutu. Legearen testu bategina onartzen duena. b) Errege lege dekretua · Behar-beharrezkoa eta premiazkoa denean · Gobernuak onartzen ditu, · Behin behinekoa: parlamendutak 30 eguneko epean onetsi edo ukatu · Ezin die eragin Lege Organikoz onartu behar diren gaiei · Adib: 2/2009 Legegintzako errege dekretua, martxoak 6 koa, de medidas urgentes para el mantenimiento y el fomento del empleo y la protección de las personas desempleadas.

Lan zuzenbidea 3. 6 Erreglamendua ·Gobernuak edo ministroek eta administrazioak ematen dituzte (estatuko erakundeek, autonomia-erkidegoek edo udalek legeak garatzen dituzte). ·Funtsezkoenak Errege-dekretuak (Ministroen Kontseiluak emandako araua) eta Ministro-agindua (Ministro bakar batek onetsitako araua) dira. Adib: urtero Langile arteko Gutxieneko Soldata ezartzen duen Errege-dekretua

Lan zuzenbidea 3. 7 Hitzarmen kolektiboa Patronalaren eta langileen ordezkarien arteko hitzarmen idatzia da, negoziazioaren bidez lortutakoa, eta edozein arlotako lan-baldintzak ezartzeko. Adib. : Metaleko hitzarmen kolektiboa

Lan zuzenbidea 3. 8 Lan-kontratua § Patronalaren eta hitzarmena da. langilearen arteko § Aurretik aipatutako arau guztiak errespetatu behar ditu.

Lan zuzenbidea 3. 9 Lan ohitura q Beste araurik ez dagoenean baino ez dira ezartzen. q Tokian tokikoak dira. q Lanbideari dagozkio.

Lan zuzenbidea A) Lan-arauak aplikatzeko printzipioak LAN-ARAUDIAREN HIERARKIA 1. EBko araudia 1) HIERARKIA-PRINTZIPIOA Behe-mailako arau batek ezin du goi-mailako arau baten kontrakoa adierazi. 2. Konstituzioa 3. LANE eta tratatuak 4. Lege organikoa 5 -6. Lege arrunta eta lege-maila duten arauak 7. Erreglamenduak 8. Hitzarmen Kolektiboa 9. Lan-kontratua 10. Lan-ohitura

Lan zuzenbidea A) Lan-arauak aplikatzeko printzipioak 2) ARAURIK MESEDEGARRIENAREN PRINTZIPIOA Lan-arloko bi arauk edo gehiagok gai bera modu desberdinean arautzen badute, langilearentzat onuragarriena den araua aplikatuko da. 3) BALDINTZA ONURAGARRIENAREN PRINTZIPIOA Arau berri baten ondorioz, langile batek lan-kontratuan dituen baldintzek okerrera egiten badute, ez da arau hori aplikatuko eta langileak dituen baldintzekin jarraituko du. 4) LAN-ESKUBIDEEN UKAEZINTASUNAREN PRINTZIPIOA Langileek ezin diete uko egin legeetan aitortzen zaizkien eskubideei. 5) INDUBIO PRO OPERARIO Lan-arau bat interpretatzeko orduan, zalantzarik baldin badago interesdunen artean, langilearentzat onuragarriena den interpretazioa aplikatuko da.

Lan zuzenbidea ARIKETAK

Lan zuzenbidea 4. Langilearen eskubideak eta betebeharrak. ESKUBIDEAK: TALDEARENAK Sindikatzeko eskubidea NORBERARENAK -Lanbidea askatasunez aukeratzeko eskubidea Lanean benetan jarduteko eskubidea Grebarako eskubidea Hitzarmen kolektiborako eskubidea Biltzeko eskubidea Ordezkarien bidez erabakietan parte hartzeko eskubidea Promoziorako eta LHko prestakuntza jasotzekoa Lanean gora egiteko eskubidea Azterketak egiteko eskubidea Txandak aukeratzeko eskubidea Diskriminaziorik ez pairatzeko eskubidea Osotasun fisikoa babesteko, intimitatea errespetatzeko eta tratu egokia izateko eskubidea Atsedenerako eskubidea Soldata dagokionean, hura jasotzeko eskubidea

Lan zuzenbidea 4. Langilearen eskubideak eta betebeharrak LANGILEAREN BETEBEHARRAK Asmo onez jokatzea. Arretaz jokatzea. Ekoizpena hobetzen laguntzea eta lanpostuak eskatzen dituen betebeharrak betetzea. Lehian ez jardutea. Segurtasun- eta higiene-neurriak hartzea. Enpresaburuaren aginduak betetzea.

Lan zuzenbidea 5. Enpresaburuaren eginkizun eta betebeharrak A) ZUZENTZEKO AHALMENA ARAKATZEKO AHALMENA Lapurreta zantzuak daudenean egingo da. Intimitatea eta duintasuna ahalik eta gehien errespetatuz egingo da. Ordezkari baten edo beste langile baten aurrean egingo da. KAMARAK IPINTZEKO AHALMENA Lanerako eremuetan baino ez dira ipiniko. Audiorik gabe ipiniko dira. Ordezkariak jakinaren gainean egongo dira. ENPRESAREN POSTA ELEKTRONIKOA ARAKATZEKO AHALMENA Aurrez jakinarazita baino ez da arakatuko. Ordezkari baten edo beste langile baten aurrean arakatuko da. OSASUN-EGOERA BERRIKUSTEKO AHALMENA Baja kasuetan, enpresako medikuak osasun-azterketak egingo ditu.

Lan zuzenbidea 5. Enpresaburuaren eginkizun eta betebeharrak B) DIZIPLINA EZARTZEKO AHALMENA Hitzarmen kolektiboan adierazten da falta mota (arina, larria, oso larria) eta horri dagokion zigor mota. Ezin izango da langilea zigortu: q Soldata kentzearekin q Atsedenik gabe uztearekin q Lana edota soldata behin-behinean etetearekin Ados ez dagoen langileak helegitea aurkeztu dezake epaitegian (20 egun balioduneko epean). q Falta arinak 10 egun enpresak falta jakinarazi zuenetik. Faltaren preskripzioa: q Falta larriak 20 egun enpresak jakinarazi zuenetik. q Falta oso larriak q Betiere, gertatu zenetik 6 hilabeteko epean, falta preskribatu egingo da. 60 egun enpresak falta jakinarazi zuenetik.

Lan zuzenbidea ARIKETAK

Lan kontratua ESKERRIK ASKO! DIAPOSITIBAK EGITEKO ANTONIO GUIRAOREN MATERIALA ERABILI DUT

Lan zuzenbidea ERABILITAKO IRUDIAK Proceso de ampliación de la Unión Europea Ilustratzailea: Joaquín Santamaría Morales Iturria: INTEF Lizentzia: Creative Commons (CC BY-NC-SA 3. 0 ES) Firmando un contrato Argazkilaria: Antonio Javier Guirao Silvente Lizentzia : Creative Commons (CC BY-NC-SA 3. 0 ES) A few of the young workers in the Beaumont Mill. Spartenburg, S. C. , May 1912 U. S. National Archives’ Local Identifier: 102 -LH-2967 Photographer: Hine, Lewis Lizentzia: Sin restricciones de uso Iturria: Flickr Poco público Egilea: Ángel Olavide. Iturria: flickr Lizentzia : Creative Commons (CC BY-NC-SA 2. 0 ES) Congreso de los diputados Iturria : INTEF Lizentzia : Creative Commons (CC BY-NC-SA 3. 0 ES) Juez Bermúdez ABC. 13/03/2013 Iturria: EFE Trabajadores en Son Sánchez Argazkilaria: Antonio Javier Guirao Silvente Lizentzia : Creative Commons (CC BY-NC-SA 3. 0 ES) Obreros de la construcción Autor: Rivera Notario Iturria: flickr Lizentzia : Creative Commons (CC BY-NC-SA 2. 0 ES) Médicos de Vall de´Hebrón Autor: Portal del sur. Fuente: flickr Licencia: Creative Commons (CC BY-NC-SA 2. 0 ES) Business people in a meeting Victor 1558 Fuente: Flickr Licencia: Creative Commons