LABORATUAR HAYVANLARININ BESLENMES Prof Dr Kazm AHN n

LABORATUAR HAYVANLARININ BESLENMESİ Prof. Dr. Kazım ŞAHİN

n n n n Laboratuvar hayvanı genellikle ad libitum beslenir Hayvan enerji gereksinimlerini karşılamak üzere yem alımını kendi düzenleyecektir. Bazı deneysel tedaviler İlaçlar cerrahi girişimler, vs… Tedavi edilen gruplarda yem tüketiminde alımında azalma Tedavi edilen gruplar tarafından yenen miktar, kontrol grubunun yediği miktarla kıyaslanır. Böylece eşit olmayan beslenme değişkeni göz önünde tutulabilir. Önerilen bakım ve beslenme ile sunulan diğer veriler, doğru hayvan beslenmesine ve pratik olarak yönetime bağlıdır.

Laboratuar hayvanları için birçok beslenme gereksinimleri saptanmıştır. Kemirgenler için önerilen diyet Tabloda verilmiştir. Tablo 1: Kemirgen Diyeti Gram/kg İçindekiler 200 Kazein DL-Metiyonin 3 Mısır Nişastası 150 Sukroz 500 Selüloz 50 Mısırözü 50 YağıMineral Karışımı 35 Vitamin Karışımı 10 Kolin Bitartarat 2 Journal of Nutrition 107: 1341 (1977) Journal of Nutrition 110: 1726 (1980)

Yem ve Su Gereksinimleri n Genel bir kural olarak 100 gramlık bir hayvan 10 ml su, 5 gram yem n Kemirgenler ve tavşan normal koşullarda her zaman su içerler. Kemirgenler her zaman beslenirken büyük hayvanlar aralıklarla Kemirgenler için hazırlanan pelet yemle sıçan, fare ve diğer kemirgenler beslenebilir. Doğuran hayvanlar laktasyon için fazladan enerji sağlayan yağdan zengin yemle beslenmelidir. Doğurmayan hayvanların yeminde yağ az bulunmalı zira şişmanlığa neden olur. n n

Yem ve Su Gereksinimleri Laboratuar Hayvanlarının Günlük Yem ve Su Gereksinimleri Tür Yiyecek Su Kuru Gıdaya Başlama Fare 3 -6 gram/gün 3 -7 m. L/gün 10. gün Sıçan 20 -50 gram/gün 20 -45 m. L/gün 12. gün Hamster 15 -20 gram/gün 7 -15 m. L/gün 7. -9. gün Kobay 35 -60 gram/gün 12 -15 m. L/100 g/gün 4. -5. gün Tavşan 100 -250 gram/gün 80 -100 m. L/kg/gün 4. -5. gün Kedi 110 -225 gram/gün 100 -200 m. L/gün 20. -30. gün Köpek 250 -1200 gram/gün 25 -35 m. L/kg/gün 20. -30. gün 40 gram/kg/gün 350 -950 m. L/gün 20. -30. gün Maymun

Fare Beslenmesi n n n n Omnivor hayvanlardır. 100 g CA için günlük 15 g yem ve 15 ml su tüketirler. Pelet halindeki ticari laboratuar yemleri fareler için oldukça uygundur. Tane yem, tahıl, ekmek, taze meyve ve sebzeler, yeşil yapraklar, saman ve kuru ot Kurutulmuş köpek ve kedi mamaları da farelere verilebilir. Süt içinde ıslatılmış ekmek günde 3 g verilebilir. Fareler hububat tanelerini yağ, et ve şekere tercih ederler. Sert yiyecekler kemirme ihtiyacının giderilmesi ve kesici dişlerin bakımlı olmaları için tavsiye edilmektedir.

Fare Beslenmesi n Hızlı büyüyen genç farelerde protein ve enerji ihtiyacı çok yüksektir. n A, B ve D vitaminleri ve mineral maddeleri dışarıdan n Yağda eriyen vitaminleri etkin şekilde depo ederler, n Vitamin C yi sentez ederler, koprofaji ile bir çok B vitaminini tekrar alırlar. n GF (Germ Free) fareler steril yem yediklerinden ilave B vitaminleri n Yine, SPF (Spesifıc Patogen Free) fareler için de ilave K vitamini

Fare Beslenmesi n n n Fare rasyonları hazırlanırken, yaşama payına ilave olarak büyüme ve üreme durumları göz önünde bulundurulmalıdır. Minimum protein düzeyi yaşama payı için %12 -14, üreme için % 17 -19 Genel olarak %20 proteinli bir yem uygun görülmektedir. Ad libitum yemleme yapmak uygun ise de şişman hayvanlar için sınırlama Yemler kuru ve soğuk ortamlarda saklanmalı, son kullanma tarihine dikkat edilmeli Fare yemlerinin sterilizasyonu, kuru ısı, buhar sterilizasyonu veya irradyasyon ile olabileceği gibi kimyasal yolla da (etilen oksit) olabilir.

Rat Beslenmesi n n n n Ratların günlük ticari laboratuvar yemlerinden 15 -25 g Yem dengeli hazırlanmışsa ratlar ad libitum da beslenebilir. Yemin kısıtlı verilmesi ratların büyümesini biraz geciktirse de ömrünü uzattığı bildirilmektedir. Ratlar da fareler gibi çok çeşitli yemlerle beslenebilirler. Islatılmış, yumuşatılmış (özellikle sütle ıslatılmış) ekmekleri zevkle yerler. Böyle ıslatılmış ekmeklerden ratlara 5 g verilebilir. Yine arpa, yulaf, buğday gibi çeşitli hububat taneleri, ayçiçeği tohumu, ezme ve kırma şeklinde verilebileceği gibi, suda ıslatılmış ve çimlendirilmiş olarak da verilebilir. Bu yemlerden günde 10 g verilebilir.

Rat Beslenmesi n n n Ratlarda su ihtiyacı genel olarak 35 -50 ml Su ihtiyacı ağırlık, yaş, ortamın ısısı, yemin su içeriği ve aktiviteye göre değişir. 22 °C lik ortam ısısında yemin %20 daha fazlası kadar su tüketirken, 30 °C de, tüketilen yemin iki kat su tüketirler. Ratlara genellikle çeşme suyu verilir. Gerekirse su HCL ile asidifıye edilerek mikrobiyal ve fungal dezenfeksiyon sağlanabilir. Ratlara et de verilebilir. Sığır etinden yapılmış kıyma uygundur. 1 rata günde 5 g et verilebilir. Ayrıca ratlar havuç, marul vb. sebzeler ile elma, armut gibi meyveleri yerler. Yazın marul kışın havuç sıçanların kaba yem ihtiyacını karşılar.

Fare ve Ratlar için Rasyon Örneği-I Yem çeşidi % Yulaf ezmesi 86. 0 Yağsız süt 10. 8 Balık yağı 2. 8 Tuz 0. 4 Toplam 100. 0 Fare ve Ratlar için Rasyon Örneği-II Yem çeşidi % Arpaunu 48. 7 Et unu 17. 7 Süttozu 17. 7 Kuru bira mayası 5. 3 Melas 4. 4 Kepek 3. 5 Yonca unu 1. 8 Balık yağı 0. 9 Toplam 100. 0

Hamster Beslenmesi n n n n Omnivor hayvanlardır. Laboratuvar hayvanları için hazırlanmış ticari pelet yemlerden hamsterlere günlük 10 g vermek yeterlidir. Su ihtiyaçları 10 ml kadardır. Su sürekli (ad libitum), temiz ve taze Beslemede hububat lapaları ile birlikte proteinli (et, yumurta, peynir vb. ) kırıntılar, artıklar ve yeşil gıdalar verilir. Büyüme çağındaki hamsterler için, %14 -17 HP yemler Ergin hayvanlarda mısır, soya ve kuru yoncadan oluşan, %18 HP, %3. 7 yağ ve %8 selluloz içeren bir rasyonla iyi bir döl verimi ve yaşama gücü performansı sağlanır.

Hamster Beslenmesi n n n Hamsterler yüzlerinin her iki yanında, yanaklarının altında oluşan ceplerde gıdaları biriktirirler. En iyisi ticari pelet yemlerdir. Hamsterleri fazla besleyerek yağlandırmaktan kaçınılmalı Yağlanma hem infertiliteye hem de hayvanların neşesiz ve halsiz düşmelerine neden olur. Hamsterler de koprofaji alışkanlığı vardır. Bu yolla, barsak florası tarafından üretilen besinler alınarak, hamsterlerin dışardan almaları gereken esansiyel besin ihtiyacı azalmaktadır.

Kobay Beslenmesi n n n n Geniş bir sekum ve kolona sahip monogastrik herbivor Kobayların günlük kuru madde ihtiyacı 30 g (CA 1/3) Su ihtiyacı 80 ml dir (100 g CA için 15 ml) Kobayların beslenmesinde ticari laboratuar yemleri (pelet yemler) Laboratuvar yemleri C vitamini ihtiyacı için yetersiz. (sikorbit) Tahılları, meyve ve sebzelerle karıştırılmış ceviz ve findık içi Kobaylar yem değişikliklerine toleranslıdır. Fakat ani yem değişikliğinden kaçınılmalıdır. Su kapları yemlerle kirlendiğinden günlük temiz ve taze su

Kobay Beslenmesi n n n n Kış mevsiminde kobaya günde 25 g yulaf, arpa, kepek vb. 10 g kuru ot vb. , 100 g havuç, şalgam vb. Bir günlük yem yavrulara 3, erginlere 2 öğünde (8: 00 -16: 00) Yazın C vitaminince zengin olan yeşil otlardan (marul, yonca, tirfil) 150 -200 g verilebilir. Tavşan yem karmaları kobaylara da verilebilir. Sohbaharda, kışa geçiş döneminde bir gün kuru ot, ertesi gün havuç, üçüncü günde yeşillik verilebilir. Kobaylar, çimlendirilmiş tane yemleri de severek yerler. Kobayların kör bağırsağında bulunan bazı yararlı bakteriler vitaminleri ve amino asitleri Sellülozu da kısmen sindirirler.

Kobay Beslenmesi n Kobaylara kışın verilecek rasyon örneği; 100 g havuç + 25 g yulaf (veya kepek) + 10 g kaliteli kuru ot n Kobaylar için karma yem bileşimi Besin maddesi Buğday kepeği Arpa kırması Yer fıstığı küspesi Ca. C 03 Na. Cl Vit A Vit. D 3 % 76. 5 14. 3 4. 8 0. 5 0. 1 30. 000 IU 15. 000 IU

Tavşan Beslenmesi n n n n n Kaba yemler, kök ve yumrular, tane yemler, değirmen artıkları, yağlı küspeler ve sebzeler tavşanlara verilebilir. Hayvansal yemleri sevmezler. En kolay granül veya pelet halindeki yemler ile beslemedir. Tavşanlar koprofajik hayvanlardır. Yedikleri dışkı altlıkla kirlenmemiş, anustan yeni çıkmış ve genellikle sabahları dışkılanan dışkılardır. Dışkıda amino asitler, B vitaminleri ve K vitamini Sekum ve kolon bakterileri tarafından sentezlenir. Kabrofaji 3 -4 haftalık yaştan itibaren görülür. Bu özellik GF koloniler için bir dezavantajdır. Mideden daha önemli bir fonksiyona sahip kör bağırsak Körbağırsak rumene benzer bir fonksiyona sahiptir.

Tavşan Beslenmesi n n n n Yavruları 4 haftalık olunca, her bri için 20 g ilave yem 8 haftalık olunca bir yavruya 80 g kesif yem verilmelidir. Tavşanlarda yemden yararlanma kabiliyeti çok yüksektir; 1 kg CAA için, 2 -2. 3 kg yem tüketirler. Damızlık dişilere günlük 110 g, gebelere 150 g, laktasyonda 250 g ve damızlık erkeklere 130 g kesif yem verilmelidir. Kemirilerek yenen yemleri yemeyi severler, un ve toz halindeki yemleri sevmezler. Yemler un halinde ise bunları hamur haline getirerek vermek daha uygundur. Toz halindeki yemler solunum yollarına kaçabileceğinden uygun değildir. Kesif yemler günde üç öğünde verilmelidir. Tavşanlar geceleri yemeyi sevdiklerinden akşam öğününü daha fazla tutmalıdır.

Tavşan Beslenmesi n Tavşan karma yem rasyonlarına %70 -80 tane yemler, %20 -30 küspeler, ve %1 -3 hayvansal yemler karıştırılabilir. n Tavşanlar çok obur olduklarından, kesif yemler ile ad libitum besleme yapılmaz, sınırlı düzeyde ve kısa aralıklarla verilir. Kafeslere bol kaba yem konabilir. Kaba yemler kıyılır Tuz ihtiyacın karşılamak için kafeslere kaya tuzu konur. Tavşan yemlerinde % 12 -14 sellüloz, % 16 -18 HP % 3 yağ içeren kesif yem ve bunun 4 x 10 mm ebadında pelet yem tarzında olması Tavşanların su ihtiyacı vücut ağırlığının %10'u kadardır. Sıcakta ve laktasyonda su ihtiyacı artar. Su ad libitum n n