L 9 Kurba e Philipsit n periudha afatshkurtra

L 9 Kurba e Philipsit në periudha afatshkurtra dhe afatgjata Dr Avdullah Hoti 1

Hyrje • Kurba e Philipsit tregopn lidhjen reciproke në mes të inflacionit (i) dhe papunësisë (u) • Kurba e Philipsit paraqet një ‘meny’ për vendimarrësit e politikave ekonomike 2

Hyrje • Kurba e Philipsit tregopn lidhjen reciproke në mes të normës së inflacionit (i) dhe normës së papunësisë (u) • Tri tipare: 1. Ka pjerrëtsi negative (trade-off në mes u dhe i) 2. Lidhja në mes u dhe i nuk është lineare kur u i afrohet një niveli të pandryshuar 3. Sa më afër origjinës që është kurba e Philipsit aq më e ulët është u që mund të arrihet për çdo nivel të i • Kurba e Philipsit paraqet një ‘meny’ për vendimarrësit e politikave ekonomike 3

Kurba e Philipsit në periudha afatshkurtra • Dilema: – A ekziston ne realitet lidhja inverze ne mes u dhe i ne S-T? => PO 4

Kurba e Philipsit në periudha afatshkurtra • Pjesa (a): Modeli AS-AD • Pjesa (b): Kurba e Philipsit • Në pikën A edhe tregu i punës supozohet në ekuilibër • Për tu ulur u nga U 1 në U 2 duhet të rritet AD nga D 1 në D 2 • Por kjo rrit edhe çmimet nga P 1 në P 2 rritet (i) • Rritja e çmimeve redukton pagën reale • Kjo qon në rritjen e pagës • Rriten më tutje çmimet, por tani zhvendoset AS ngase janë rritut kostot e prodhimit • Papunësia kthehet në nivelin U 1 dhe prodhimi kthehet në nivelin e mëparshëm, por tani me çmime dukshëm më të larta 5

Kurba e Philipsit në periudha afatgjata • Pikëpamja e parë (Fig. 9. 2) –Kurba e Philipsit ka formë vertikale –Kjo mbështetet në hipotezën e normës natyrore të papunësisë (NNP) –Kur çmimet rriten, por jo edhe pagat, ekonomia lëviz nga pika A në pikën B –Pastaj, rritja e çmimeve qon në rritjen e pagës e cila qon më tutje në rritjen e çmimeve • pika C 6

Kurba e Philipsit në periudha afatgjata • Pikëpamja e dytë: –Me kalimin e kohës është rritur NNP –Grate dhe te rinje: norme me e larte e papunesise • Pikëpamja e tretë: –Goditjet në anën e ofertës – Stagflacion • Papunesi e larte dhe inflacion i larte –Fig. 9. 3 • U leviz nga A ne B • Politika monetare ose politikat tjera e levizin ekonomine ne piken C 7

Detyrë • Analizoni trendin e inflacionit dhe të papunësisë në Kosovë gjatë viteve 2000 -2010 • Komentoni lidhjen në mes të këtyre dy variablave: – Vizatoni një grafik dhe komentoni 8

Por. . . . • Le të analizojmë fillimisht PAPUNËSINË • Pastaj INFLACIONIN • Përpara se t’i trajtojmë së bashku këto dukuri 9

Papunësia 10

Llojet e papunësisë • Friksionale: • Njerëzit lëvizin nga një punë në tjetër, në ndërkohë ata janë të papunë. • Shkaku: mundon informacion për tregun

Llojet e papunësisë • Strukturore: • E shkaktuar nga rënia e industrive dhe pamundësia e të punësuarve në ato industri që të lëvizin në industritë në rritje

Llojet e papunësisë • Sezonale: • E shkaktuar nga karakteri sezonal i punësimit.

Llojet e papunësisë • Për shkak të mungesës së kërkesës: • Mungesë e përgjithshme për punëtorë në ekonomi

Llojet e papunësisë • Teknologjike: • Për shkak se teknologjia zëvendëson punëtorët në vendin e punës.

Papunësia: Në afat të gjatë dhe të shkurtër • Teoria klasike – papunësia në afat të shkurtër është e përkohshme, pasi pagat bien dhe tregu i punës kthehet në ekuilibër – Në afat të gjatë papunësia është ‘vullnetare’ • Teoria Kejnziane: – Papunësia në afat të gjatë mund të mbesë e lartë pasi pagat janë jo-fleksibile

Inflacioni

Inflacioni i pritur/parashikuar • Kur njerëzit përdorin inflacionin e kaluar si bazë për çmime kur marrin vendime për pagat, kontratat etj.

Inflacioni i papritur/paparashikuar • Kur nuk parashihet dhe nuk bëhet pjesë e vendim-marrjes • Kjo shkakton: – Ndryshim në shpërndarjen e të ardhurave • Nëse inflacioni parashihet mbi rritjen e pagave, atëherë të ardhurat ri-shpërndahen nga forma tek punëtorët – Efektet në punësim: • Rritja e pagës mbi inflacionin e zvogëlon punësimin pasi rritet kosto e punës.

The Philips Curve Kurba e Philipsit Trajtimi i integruar i papunësisë dhe inflacionit

Kurba e Philipsit • 1958 – A. W. Phillips • Lidhje statistikore signifikante në mes të normës së rritjes së pagave dhe papunësisë për periudhën 1861 – 1957 • Norma e rritjes së pagave varej nga presioni inflacionist në ekonomi • Ndryshimi i pagave ka ndikuar në punësim dhe rrjedhimisht në papunësi • Ka dhënë një trade-off në mes: – normës së rritjes së pagave ose inflacionit – Normës së punësimit ose normës së papunësisë

Kurba e Philipsit • PC tregon lidhje inverze në mes të inflacionit dhe papunësisë. Rritja e pagave % (Inflacioni) • Sugjeron se nëse qeveria dëshiron të ul inflacionin, kjo do të shpie në rritjen e papunësisë dhe e kundërta: 2. 5% 1. 5% • trade-off në mes të inflacionit dhe papunësisë. 4% 6% PC 1 Papunësia (%)

Kurba e Philipsit në S-T • Problemet: • Në vitet e 1970 -ta: Inflacioni dhe papunësia u rritën njëkohësisht – stagflation

Kurba e Philipsit - zhvendosja Rritja e pagave % (Inflacioni) Një zhvendosje majtat e PC rezulton me një normë më të lartë të inflacionin të shoqëruar me papunësi më të ulët. 3. 0% 1. 5% 4% 6% PC 1 PC 2 Papunësia (%)

Kurba e Philipsit në L-T Inflacioni PC në afat të gjatë 3. 0% 1. Gjendja fillestare: i=1% dhe u=7% 2. Qeveria ndërmerr masa për zvogëlimin e u, me një politikë fiskale ekspansionit duke e zhvendosur AD djathtas. 3. Ulet u, por rritet i në 2%. Nëse rriten pagat, firmat e ulin punësimin dhe kthehet prapë u=7%. 4. Kundër këtij zhvillimi, qeveria prapë ndërhynë, duke zvogëluar u, por duke rritur i=3%. 5. Nëse pagat përshtaten ndaj kësaj rritje në i, atëherë norma e papunësisë prapë kthehet në u=7% pasi firmat largojnë punëtorët nga puna. 2. 0% 1. 0% PC 1 7% PC 3 PC 2 Papunësia

AS-AD AS 2 Inflacioni AS 1 4. 0% 3. 75% 2% AD 2 AD 1 U = 4% U = 3% Të ardhurat

Kurba e Philipsit dhe NAIRU • Kur PC e pret boshtin x, përcaktohet norma natyrore e papunësisë e cila nuk bën presion mbi inflacionin Non-Accelerating Inflation Rate of Unemployment (NAIRU)

Një trajtim formal i Kurbës së Philipsit

Ndërtimi i Kurbës së Philipsit PC thekson se inflacioni varet nga inflacioni i pritur Devijimi i papunësisë nga norma natyrore e papunësisë Dhe tronditjet në ofertë.

Ndërtimi i Kurbës së Philipsit PC derivohet nga oferta agregate (AS) Shtojmë një tronditje ekzogjene në AS në anën e djathtë Zbresim çmimet e periudhës së kaluar P-1 nga të dy anët Inflacionin mund ta shkruajmë si π=(P–P-1) dhe inflacionin e pritur si πe=(Pe–P-1). Ligji i Okunit: Devijimi i produktit nga norma natyrore lidhet negativisht me devijimin e papunësisë nga norma e saj natyrore Duke zëvendësuar fitojmë PC

Ndërtimi i Kurbës së Philipsit • Kështu që PC dhe AS në periudha afatshkurtra prezatojnë të njëjtën gjë.

Pritjet adaptive dhe inercioni i inflacionit • PC tregon një trade-off për politik-bërësit sa i përket inflacionin dhe papunësisë. • Por, çfarë e shkakton inflacionin? Një shpjegim i thjeshtë: njerëzit i formojnë pritjet e tyre për inflacionin e ardhshëm bazuar në përvojën e tyre në të kaluarën. Kështu, mund të shkruajmë PC si: Që tregon se inflacioni varet nga inflacioni në të kaluarën, papunësia ciklike dhe tronditjet në ofertë. Termi i parë tregon se inflacioni ka një inercion në vete dhe ai vazhdon derisa nuk e ndalon dikush. Ne kemi inflacion pasi presim inflacioni, dhe ne presim inflacion në të ardhmen pasi kemi inflacion.

Dy arsye për rritje dhe rënie të inflacioni Papunësia ciklike e rrit ose e zvogëlon inflacionin. Papunësia e ulët e rrit inflacionin. Ky quhet inflacion nga kërkesa, pasi rritja e AD është shkaktar i inflacionit. Inflacioni rritet ose bie me tronditjet e ofertës. Tronditjet negative e rrisin inflacionin, tronditjet pozitive. Ky është inflacion nga kosto, pasi shkaktohet nga ndryshimi i kostove të prodhimit.

Detyrë • Analizoni trendin e inflacionit dhe të papunësisë në Kosovë gjatë viteve 2000 -2010 • Komentoni lidhjen në mes të këtyre dy variablave: – Vizatoni një grafik dhe komentoni 34