KUZEY KIBRIS TRK CUMHURYET BANKACILIK ve FNANS SEKTR

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ BANKACILIK ve FİNANS SEKTÖRÜ Halil Okur Genel Sekreter Kuzey Kıbrıs Bankalar Birliği Bölgesel İşbirliği Forumu İstanbul, 17 Nisan 2009

2 İÇERİK I. III. 1. 2. 3. IV. 1. 2. 3. 4. KKTC Mali Sektör Kuruluşları Düzenleme ve Denetimden Sorumlu Otoriteler Bankacılık Sektöründe Yapılanma Merkez Bankası Yasası Bankalar Yasası TMSF Yasası Temel İkincil Düzenlemeler Bankalarda Muhasebe Sistemi ve Raporlama Sermaye Yeterliliği Düzenlemesi Bankaların Kredileri ve Diğer Alacaklarının Niteliği ve Karşılıklar Tebliği Bankalarda İç Denetim, Risk Yönetimi, İç Kontrol ve Yönetim Sistemleri Tebliği V. Bankacılık Sektörü Temel Göstergeleri VI. Bankacılık Dışı Finans Sektörü VII. AB Uyum için Yapılması Öngörülenler ve Hedefler

3 I-Mali Sektör Kuruluşları • • • 1 - Bankalar 2 - Uluslararası Bankacılık Birimleri 3 - Kooperatif kuruluşları 4 -Sigorta Şirketleri 5 -Finansman Kuruluşları i- Leasing ii- Factoring iii- Finans Şirketleri

4 II-Düzenleme ve Denetimden Sorumlu Otoriteler 1 -Bankacılık Sektörü Bankacılık sektörünün düzenleme ve denetiminden sorumlu otorite, KKTC Merkez Bankası’dır. Yasalar: • 39/2001 sayılı Bankalar Yasası • 41/2001 sayılı Merkez Bankası Yasası

5 2 -Uluslararası Bankacılık Birimleri Sektörü Uluslararası Bankacılık Birimleri sektörünün düzenleme ve denetiminden sorumlu otorite, KKTC Merkez Bankası 41/2008 Uluslararası Bankacılık Birimleri Yasası

6 3 -Kooperatif Kuruluşları; • Tasarruf Kooperatifleri, • Kredi Kooperatifleri, • Kalkınma Kooperatifleri olmak üzere 3 gruba ayrılmaktadır. Kooperatif kuruluşlarının düzenleme ve denetiminden sorumlu otorite, Başbakanlığa bağlı : KOOPERATİF ŞİRKETLER MUKAYYİTLİĞİ

7 Kooperatif Kuruluşları (Devam) • Yasa: Fasıl 114 Kooperatif Şirketler Yasası • Bankacılık Lisansı alan kooperatifler, Bankalar Yasası altında faaliyet göstermektedir. (Bankacılık sektöründe, lisans alan 2 kooperatif kuruluşu mevcuttur).

8 4 -Sigorta Şirketleri • Sigorta şirketlerinin düzenleme ve denetiminden sorumlu otorite, MALİYE BAKANLIĞI • Yasa: 39/1993 sayılı Sigorta Hizmetleri (Düzenleme ve Denetim) Yasasıdır.

9 5 -Finansman Kuruluşları • Finansal Kiralama (Leasing) ve Factoring Şirketleri Düzenleme ve Denetimden sorumlu otorite MALİYE BAKANLIĞI Yasalar: 52/2007 sayılı Factoring Yasası 45/2007 sayılı Finansal Kiralama Yasası

10 Finansman Kuruluşları (Devam) • Finansman Şirketleri; Fasıl 113 Şirketler Yasası altında tescil edilirler. Bunlarla ilgili herhangi başka bir yasal düzenleme mevcut değildir. KKTC’de kurulan kooperatif şirketleri dışındaki tüm şirketler, Fasıl 113 Şirketler Yasası altında tescil edilirler.

11 III. Bankacılık Sektöründe Yapılanma • 2000 yılından itibaren bankacılık mevzuatı gözden geçirilerek, 3 temel yasa yeniden hazırlanmıştır: 1. Merkez Bankası Yasası 2. Bankalar Yasası 3. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Yasası

12 1. 41/2001 Sayılı Merkez Bankası Yasası • Merkez Bankasının tam bağımsızlığı vurgulanmıştır. (Araç ve Amaç bağımsızlığı) • Bankacılık sektörünün düzenleme ve denetlenmesi Merkez Bankasına verilmiş, gerekli araçları belirleme yetkisi Merkez Bankası Yönetim Kurulunda toplanmıştır. • Bankanın bilgi isteme yetkisi daha kapsamlı hale getirilmiştir. • Bakanlar Kuruluna, uygulanacak politikalar hakkında yılda 2 kez bilgi sunma ve faaliyetleri hakkında Meclis Plan ve bütçe komisyonunu bilgilendirme yükümlülüğü getirilmiştir. • Merkez Bankası’na 15 günde bir kendi vaziyetini RG’de yayınlayarak ilan etme yükümlülüğü getirilmiştir. • Kamu Kuruluşlarına Hazine kefaleti ile doğrudan kredi kullandırılması kaldırılmıştır. Merkez Bankası bağımsız, şeffaf ve hesap verebilir bir yapıya kavuşturulmuştur.

13 2. 39/2001 Sayılı Bankalar Yasası • Kapsam ve Amaç • Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde kurulmuş ve kurulacak bankalar ile yabancı ülkelerde kurulmuş olup Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde şube açarak faaliyete geçecek olan bankalar bu Yasa kurallarına tabidir. • Yasanın amacı, tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerini korumak, mali piyasalarda güven ve istikrarı ve ekonomik kalkınmanın gereklerini de dikkate alarak kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışmasını sağlamak üzere bankaların kuruluş, yönetim, çalışma, devir, birleşme, tasfiye ve denetlenmelerine ilişkin esasları düzenlemektir.

14 39/2001 Sayılı Bankalar Yasası (Devam) • Bankalar Yasası, bankaların kuruluşlarından tasfiyelerine her hususta KKTC Merkez Bankasını yetkili kılmış ve Bankacılık sektörünün düzenleme ve denetlenmesini siyasi otoriteden arındırmıştır. • Bankaların mali bünyeleri ile ilgili gerekli önlemlerin süratle alınarak uygulamaya konmasına yönelik hükümler kapsamlı hale getirilmiş, bankalarda ortaya çıkabilecek sorunların sistem bütününe sirayet etmesinin önlenmesi amaçlanmıştır. • Kredilerle ilgili kapsam genişletilmiş, hazine kefaleti ile kullandırılacak krediler özkaynaklarla sınırlandırılmış, bankaların ortakları ile iştiraklerine açılabilecek kredilere ilişkin sınırlar daraltılmış, bankaların kredileri ile diğer alacaklarından doğmuş veya doğması beklenen zararlarını karşılamak amacıyla ayıracakları karşılıklara ilişkin hükümlere yer verilmiş, bu konudaki esas ve usulleri belirleme yetkisi Merkez Bankasına verilmiştir.

15 39/2001 Sayılı Bankalar Yasası (Devam) • Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Bankalar Birliği’ne yasal statü kazandırılmıştır. • Fasıl 114 Kooperatif Şirketler Yasası altında kurulmuş olup, Bankalar Yasası altında faaliyet göstermek isteyen Kooperatif şirketlerine, Yasada öngörülen yükümlülük ve koşulları yerine getirilmesi kaydıyla, bankacılık işlemleri yapma ve mevduat kabul etme lisansı verilmesi öngörülmüştür. • Bankaların sermaye yapılarının güçlendirilmesine yönelik birleşme ve devirleri teşvik etmek amacıyla banka birleşme ve devir işlemleri sırasında vergi, resim ve harç istisnaları sağlanmıştır.

16 3. 32/2009 Sayılı Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Finansal İstikrar Fonu Yasası Amaç ve Kapsam: Eski 40/2001 sayılı TMSF yasasının yerini almıştır. Yasanın amacı, bankalara yatırılan tasarruf mevduatlarını sigorta ettirmek, tasarruf mevduatı sahiplerinin tüm haklarını korumak ve finansal sektörün yapılandırılması, güçlendirilmesi ve zaafiyetlerinin giderilmesi amacıyla bankacılık sektörüne yönelik tedbirler almak olarak belirlenmiştir. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Bankalar Yasası altında faaliyet gösteren bankalar, TMSF Yasası kuralları çerçevesinde, nezdlerinde bulunan tasarruf mevduatlarını sigorta ettirmek zorundadırlar. NOT: “Tasarruf Mevduatı” “Gerçek kişiler tarafından bu ad altında açtırılan ticari işlemlere konu olmayan ve yasa ile oluşturulan ve/veya Bakanlar Kurulu tarafından hayır kurumu olarak ilan edilen hayır kurumlarına ve fonlara ait mevduatı anlatır.

17 32/2009 Sayılı Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Finansal İstikrar Fonu Yasası (Devam) TMSF Yasası yürürlülüğe girdiği tarihte, tüm tasarruf mevduatları için %100 güvence prensibi ile uygulanmaktaydı. Yasa’nın 9. Maddesinden alınan yetkiyle, Merkez Bankası Yönetim Kurulu 12 Temmuz 2004 tarihinde aldığı bir kararla, güvenceyi kademeli olarak, hesap bazında 20 Bin Euro’ya indirmiştir. Altı kişilik Fon Yönetim Kurulu, KKTC Merkez Bankası Başkanı , iki Başkan Yardımcısı, Ekonomiden Sorumlu Bakanlığın iki temsilcisi ve bir Bankalar Birliği temsilcisinden oluşmaktadır. Olağanüstü hallerde Fon’un Bakanlar Kurulundan izin almak suretiyle borçlanabileceği hükmü getirilmiştir.

18 • Özetle: Söz konusu yasalar ve bu yasalar altında hayata geçirilen tali düzenlemeler, Avrupa Birliği normları, Türkiye ve dünyada genel kabul görmüş uluslararası uygulamalar baz alınarak, hazırlanmış ve; • Mali sistemde istikrarın sağlanması ve sürdürülmesi, • Bankacılık sisteminin gözetim ve denetiminin güçlendirilmesi, • Bankacılık sektöründe şeffaflığın sağlanması, • Merkez Bankasının yasal ve uygulamada gerektiği şekilde bağımsız ve kurumsallaşmış bir yapıya kavuşturulması, amaçlanmıştır.

19 IV. Temel İkincil Düzenlemeler

20 Temel İkincil Düzenlemeler (Devam) 1. BANKALARDA MUHASEBE SİSTEMİ VE RAPORLAMA Tek Düzen Hesap Planı (THP) -Detay -İzahname -Bankaların Uygulayacağı Muhasebe Standartları Tekdüzen Raporlama Paketi (TRP) -29 adet rapor formu -29 adet raporun THP’ye bağlı olarak detaylı izahnamesi Kamuya Açıklanacak Hesaplar -Bağımsız Denetçi Raporu -Bilanço, Kar/Zarar -Ayrıntılı Dipnotlar -Nakit Akım ve Özkaynak Değişim Tabloları

21 Temel İkincil Düzenlemeler(Devam) • Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesine ilişkin Usul ve Esaslar Tebliği; ( Yeni Düzenleme 9 Ağustos 2007 Tarihinde Yürürlülüğe Girmiştir) • Sermaye Yeterlilik Rasyosu Asgari Oran %8

22 Temel İkincil Düzenlemeler (Devam) 2. Sermaye Yeterlilik Rasyosu • Kredi Riski Krediler ve Diğer alacaklar ; Belirlenen risk ağırlıklarına göre (%0, %20, %50 ve %100 risk ağırlıklarıyla) ağırlıklandırılmaktadır. (Basel I) • Piyasa Riski; 31 Aralık 2007 tarihinden itibaren v Kur Riski, v Faiz Riski ve Hisse Senedi Riski ( Genel ve Spesifik) Risk Bazında ve raporlanacak şekilde düzenlenmiştir. • Operasyonel Risk; Haziran 2008 Raporlama başlamıştır. Aralık 2008 İtibaren yürürlülüğe girmiştir

23 Temel İkincil Düzenlemeler (Devam) 3. Bankaların Kredileri ile Diğer Alacaklarının Nitelikleri ve Karşılıklar Tebliği • Alacağın “Donuk” olarak nitelenmesinde temel prensip 3 Ay Prensibi • • Gruplar : 1. Grup (Standart Nitelikli) : Düzenli Ödemeler 2. Grup (Yakın İzleme): 1 Ay Gecikme 3. Grup (Tahsil İmk. Sınırlı): 3 Ay Gecikme (%20 Karşılık) • 4. Grup (Tahsili Şüpheli): 6 Ay Gecikme (%50 Karşılık) • 5. Grup (Zarar Nitelikli): 1 Yılı Aşan Gecikme (%100 Karşılık)

24 Temel İkincil Düzenlemeler (Devam) 4. Bankalarda İç Denetim, Risk Yönetimi, İç Kontrol ve Yönetim Sistemleri Tebliği • Ağustos 2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir. • Bu tebliğin amacı, 39/2001 Sayılı KKTC Bankalar Yasası gereğince, bankalarda karşılan risklerin izlenmesi ve kontrolünü sağlamak üzere kurulacak iç denetim sistemleri, risk yönetimi ve iç kontrol sistemlerine ilişkin genel çerçeve hakkındaki esas ve usullerin belirlenmesi ve kurumsal yönetime ilişkin genel çerçevenin güçlendirilmesidir. • Uyum süresi Haziran 2009 kadar uzatılmıştır.

25 V. Bankacılık Sektörü Temel Göstergeler (Aralık 2008) • • • Banka Sayısı: 25 Kalkınma Bankaları: 1 Kamu Bankaları: 1 Özel Bankalar: 16 Şube Bankalar: 7 Uluslararası Bankacılık Birimleri: 14 ATM Sayısı: 155 Şube Sayısı: 149 Personel Sayısı: 2, 321

26 Bankacılık Sektörü Temel Göstergeler (Aralık 2008) (Devam) YTL(‘ 000) ØToplam Aktifler: 6, 770, 322 ØÖzkaynaklar: 656, 650 ØToplam Mevduatlar: 5, 563, 202 ØToplam Plasmanlar: 3, 431, 095 USD (‘ 000) 4, 476, 838 434, 206 3, 678, 636 2, 268, 793 Ø Bankacılık sektörü toplam aktifleri, 2008 sonu itibarıyla YTL. 5, 157, 412, 658 olan GSMH’nın %130 oranındadır. Ø Bankacılık sektörü aktif toplamı 2008 yılında %13. 89 oranında büyüyerek 5, 944. 16 milyon YTL’den 6, 770. 32 milyon YTL’ye ulaşmıştır.

27 Bankacılık Sektörü Temel Göstergeler Vade Yapısına Göre Mevduat TOPLAM TARİH VADESİZ 1 AY VADELİ 3 AY VADELİ 6 AY VADELİ 1 YIL VADELİ (YTL) Oca. 2008 653. 288 3. 559. 025 284. 462 89. 615 425. 443 5. 011. 835 Şub. 2008 644. 489 3. 647. 147 289. 110 91. 322 438. 927 5. 110. 998 Mar. 2008 683. 640 3. 877. 928 297. 350 97. 939 476. 856 5. 433. 715 Nis. 2008 690. 675 3. 856. 723 288. 242 102. 556 462. 024 5. 400. 222 May. 2008 663. 643 3. 827. 245 280. 070 119. 290 430. 795 5. 321. 046 Haz. 2008 664. 895 3. 921. 366 282. 997 114. 376 445. 378 5. 429. 014 Tem. 2008 630. 951 3. 808. 339 265. 642 108. 029 420. 568 5. 233. 532 Ağu. 2008 639. 993 3. 798. 815 263. 438 93. 386 403. 373 5. 199. 007 Eyl. 2008 641. 477 3. 888. 850 273. 817 101. 357 413. 732 5. 319. 235 Eki. 2008 670. 504 4. 094. 978 289. 207 122. 823 451. 102 5. 628. 615 Kas. 2008 648. 590 4. 111. 151 305. 666 114. 877 448. 252 5. 628. 539 Ara. 2008 643. 700 4. 093. 169 280. 260 97. 449 448. 622 5. 563. 202

28 Vade Yapısına Göre Mevduat (devam) • Bankacılık sektörü toplam mevduatı Aralık 2008 sonunda, 2007’e göre 625. 85 milyon YTL artarak 5, 563, 2 milyon YTL’ye ulaşmıştır. Sektör mevduat toplamının 2007 yılındaki % 4. 42 artış hızına karşın 2008 sonunda %12. 67 büyümüştür. • Önceki dönemlerde olduğu gibi, bir aya kadar olan vadeli mevduatta yoğunlaşma yaşandığı ve bu yoğunlaşmanın 2007 yılına göre arttığı görülmektedir. 2007 sonunda % 69. 33 olan bir ay vadeli mevduatların toplam mevduatlar içindeki oranı, 2008 sonunda %73. 57’e ulaşmıştır. Bir ay vadeli mevduatları sırasıyla % 11. 57 ile vadesiz, %8 ile bir yıl vadeli, % 5 ile üç ay vadeli ve % 1. 75 oranla altı ay vadeli mevduat izlemektedir.

29 Para Cinsine Göre Mevduat YTL USD STG EURO DİĞER TOPLAM ($ olarak) (YTL) Ocak 2008 2. 724. 229. 047, 76 299. 807. 619, 76 716. 060. 841, 25 140. 827. 308, 57 1. 137. 575, 89 5. 011. 835. 321, 85 Şub. 2008 2. 764. 028. 968, 39 300. 686. 308, 02 716. 494. 911, 77 139. 096. 625, 18 1. 155. 003, 16 5. 110. 998. 249, 75 Mar 2008 2. 863. 841. 727, 95 289. 233. 584, 02 715. 949. 455, 58 164. 964. 672, 62 1. 429. 981, 07 5. 433. 715. 512, 02 Nis 2008 2. 919. 412. 221, 04 291. 362. 189, 88 712. 157. 282, 02 166. 635. 011, 01 842. 784, 43 5. 400. 222. 823, 01 May 2008 2. 956. 133. 661, 70 292. 564. 368, 82 711. 343. 716, 27 169. 837. 336, 41 1. 252. 233, 97 5. 321. 046. 022, 27 Haz. 2008 3. 003. 851. 885, 52 293. 605. 190, 45 708. 435. 268, 89 178. 072. 578, 12 2. 251. 891, 44 5. 429. 014. 312, 29 Tem. 2008 2. 943. 540. 814, 81 291. 161. 068, 04 709. 232. 817, 05 182. 516. 087, 74 2. 403. 412, 94 5. 233. 532. 004, 98 Ağu. 2008 2. 943. 353. 634, 93 293. 734. 228, 83 732. 873. 906, 04 190. 794. 897, 87 3. 250. 539, 40 5. 199. 007. 842, 05 Eyl. 2008 2. 962. 038. 693, 25 284. 769. 571, 17 729. 994. 478, 47 192. 149. 622, 53 3. 308. 531, 59 5. 319. 235. 454, 19 Eki. 2008 3. 112. 933. 144, 50 264. 492. 580, 43 699. 854. 089, 40 191. 872. 788, 85 2. 872. 788, 85 5. 628. 615. 766, 47 Kas. 2008 3. 180. 452. 026, 21 256. 945. 347, 73 700. 158. 285, 22 185. 105. 680, 76 2. 356. 689, 47 5. 628. 539. 316, 68 Ara. 2008 3. 183. 811. 880, 22 260. 630. 800, 56 713. 899. 099, 34 187. 390. 788, 84 2. 506. 526, 26 5. 563. 202. 311, 63

30 Para Cinsine Göre Mevduat (devam) Bankacılık sektörü toplam mevduatının Aralık 2008 itibarı ile %57’sinin YTL mevduatlardan, kalanının döviz mevduatlardan oluştuğu görülmektedir. Döviz mevduatlardan STG, %13 ile YTL mevduatları takip etmektedir. Geçmiş yıllara göre, enflasyonda sağlanan düşüşler ve göreceli ekonomik istikrar, YTL mevduatların toplam mevduatlar içinde en büyük paya sahip olmasında en önemli etkenlerdir.

31 Para Cinsine Göre Krediler YTL USD ($) STG (£) EURO (€) DİĞER (YTL) Oca. 2008 1. 710. 071. 019, 67 224. 840. 296, 02 266. 196. 760, 53 96. 192. 023, 64 553. 329, 00 2. 773. 745. 980, 24 Şub. 2008 1. 739. 375. 866, 60 220. 658. 950, 81 270. 657. 585, 63 95. 679. 099, 74 575. 588, 00 2. 824. 367. 482, 81 Mar. 2008 1. 793. 813. 951, 24 229. 310. 008, 15 277. 415. 190, 67 99. 659. 522, 03 560. 850, 00 3. 014. 714. 935, 96 Nis. 2008 1. 794. 454. 265, 21 236. 231. 422, 42 281. 851. 256, 28 106. 392. 401, 65 528. 664, 00 3. 010. 749. 494, 56 May. 2008 1. 825. 692. 901, 86 230. 995. 671, 65 280. 106. 828, 55 106. 645. 895, 06 533. 175, 00 2. 979. 282. 654, 41 Haz. 2008 1. 873. 004. 689, 41 228. 730. 968, 52 283. 293. 064, 72 115. 234. 689, 64 1. 016. 368, 00 3. 067. 983. 337, 24 Tem. 2008 1. 874. 652. 620, 84 226. 082. 995, 98 286. 964. 583, 08 114. 292. 906, 73 1. 145. 280, 00 3. 013. 417. 428, 48 Ağu. 2008 1. 879. 922. 609, 79 229. 677. 301, 03 288. 922. 216, 12 118. 756. 866, 89 1. 069. 078, 00 2. 994. 087. 196, 44 Eyl. 2008 1. 924. 637, 41 227. 107. 612, 06 293. 159. 145, 22 119. 736. 811, 84 1. 105. 020, 00 3. 085. 352. 228, 97 Eki. 2008 1. 892. 152. 746, 82 224. 913. 101, 56 295. 085. 147, 36 120. 845. 394, 37 967. 478, 00 3. 202. 114. 123, 10 Kas. 2008 1. 913. 999. 484, 81 217. 554. 642, 87 294. 494. 718, 15 117. 136. 616, 42 1. 029. 706, 00 3. 194. 154. 091, 35 Ara. 2008 2. 164. 652. 364, 41 219. 710. 864, 40 301. 657. 927, 26 120. 913. 670, 30 1. 240. 646, 00 3. 431. 095. 820, 00

32 Para Cinsine Göre Krediler (devam) • Mevduata benzer bir gelişme sektör kredilerinde de görülmektedir. Bankacılık sektörü toplam kredilerinin Aralık 2008 itibarı ile %63’ünün YTL kredilerden, kalanının döviz kredilerden oluştuğu görülmektedir. Döviz kredilerden STG, %8. 80 ile YTL kredileri takip etmektedir. Geçmiş yıllara göre, enflasyonda sağlanan düşüşler ve göreceli ekonomik istikrar, YTL kredilerin toplam krediler içinde en büyük paya sahip olmasında önemli etkenlerdir. • 2008 yılında brüt kredilerin artış hızında 2007 yılına göre bir iyileşme olduğu görülmektedir. 2006 yılında %48 olan brüt kredilerdeki artış hızı, 2007 yılında % 18. 70, 2008 yılında ise %25. 46 oranında büyüdüğü görülmektedir. Kredi hacmine miktarsal olarak bakıldığı zaman brüt krediler 696. 4 milyon YTL artarak 3, 431. 09 milyon YTL’ye ulaşmıştır. • Sektörün derinliği ile aracılık fonksiyonunun gelişimini ifade eden göstergelerden biri olan kredi/mevduat oranı, Aralık 2007 sonunda %55. 38 olarak gerçekleşmişken bu oran 2008 sonunda %61. 67’e yükselmiştir.

33 Bankacılık Sektörü Sermaye Yeterliliği • Ocak 2008–Aralık 2008 dönemi içerisinde özkaynaklar, ödenmiş sermaye ile ihtiyatlardaki artışa bağlı olarak, % 15. 68 oranında artarak 656. 65 milyon YTL’ye yükselmiştir. Aynı dönemde sektörün ödenmiş sermaye toplamında 25. 3 milyon YTL, ihtiyatlarda 57. 2 milyon YTL ve kar/zarar kaleminde 6. 4 milyon YTL artış meydana gelmiştir. Ancak 2007 döneminde %52 olan özkaynak artış hızının 2008 döneminde önemli ölçüde azaldığı görülmektedir. • Özkaynakların risk ağırlıklı aktiflere oranlanmasıyla elde edilen sermaye yeterliliği standart rasyosunun (SYSR) konsolide bazda gelişimi incelendiğinde, Haziran-Eylül 2008 arasında düzenli artış gözlenmekte olup asgari yasal oran olan %8’in üzerinde seyrettiği gözlenmektedir. 2008 yılının ikinci çeyrek döneminde özkaynaklar %10. 82 oranında artarken, risk ağırlıklı varlıklar % 0. 84 oranında artmış ve Haziran 2008 sonu itibarıyla % 21. 21 olan SYSR, Eylül 2008’de % 23. 31 olarak gerçekleşmiştir.

34 VI. Bankacılık Dışı Finans Sektörü • Kooperatifler Eylül 2008 sonu itibarıyla KKTC’deki farklı kuruluş statüsüne sahip toplam kooperatif şirketi adedi 200 civarındadır. Haziran 2008 sonu itibarıyla aktif toplamı 304. 35 milyon YTL olan kooperatiflerin, Eylül 2008 tarihi itibarıyla aktifleri 312. 6 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir.

35 Kooperatifler Konsolide Bilançosu Haziran 2008 Eylül 2008 Yüzde Değişim (%) Likit Aktifler 124, 61 119, 60 -4, 02 Krediler 166, 28 177, 04 6, 47 Diğer Aktifler 13, 46 15, 96 18, 57 Toplam Aktifler 304, 35 312, 60 2, 71 Mevduat 248, 71 255, 32 2, 66 Diğer Pasifler 19, 38 21, 37 10, 27 Özkaynaklar 36, 26 35, 91 0, 97 Toplam Pasifler 304, 35 312, 60 2, 71 Milyon YTL

36 Sigorta Şirketleri 39/1993 sayılı Sigorta Hizmetleri (Düzenleme ve Denetim) Yasası altında kurulan ve faaliyet gösteren sigortacılık sektörünün düzenleme ve gözetiminden sorumlu merci KKTC Maliye Bakanlığı’na bağlı Para, Kambiyo ve İnkişaf Sandığı İşleri Dairesi’dir. 2006 sonu itibarı ile aktif büyüklüğü 93. 99 milyon YTL olan sektörün 2007 sonu itibarıyla aktifleri % 21. 07 artarak 113. 79 milyon YTL’ye ulaşmıştır.

37 Sigorta Şirketleri Konsolide Bilançosu 2006 2007 Yüzde Değişim (%) Likit Aktifler 35, 34 39, 75 12, 49 Alacaklar 26, 84 32, 60 21, 46 Diğer Aktifler 31, 82 41, 44 30, 26 Toplam Aktifler 93, 99 113, 79 21, 07 Borçlar 13, 61 15, 94 17, 11 Karşılıklar 50, 25 59, 97 19, 34 Diğer Pasifler 0, 01 -172, 88 Özkaynaklar 30, 12 37, 90 25, 82 Toplam Pasifler 93, 99 113, 79 21, 07 Milyon YTL

38 VII. AB Muktesebatına Uyum İçin Yapılması Öngörülenler Bankacılık Alanındaki Temel Hedefler • Özellikle 2000 yılından itibaren yapılan bütün yasal düzenlemelerde AB normları, genel kabul görmüş uluslararası uygulamalar ve ülkemiz gerekleri dikkate alınmaktadır. • 2006 yılında hazırlanan Bankalar Yasası Tasarı Taslağı 2008 yılı içinde Birliğimiz tarafından yeniden ve tamamıyle gözden geçirilerek güncellenmiş ve önerilerimiz hükümet yetkililerine ve Merkez Bankası’na iletilmiştir. • Hedeflenen, AB Muktesebatına Uyum Programında belirlendiği üzere, taslağın 2009 yılı içinde yasalaşmasıdır.

39 Ülkeler Mevduat/ GSYH (%) Kredi/ Mevduat (%) Top. Aktifler/ Banka Sayısı (Milyon Euro) Kredi Kuruluşu Sayısı Bankacılık Sektöründe Yabancı Payları (%) Almanya Avusturya Belçika Bulgaristan Çek Cum. Danimarka Finlandiya Fransa Hollanda İngiltere İrlanda İspanya İsveç İtalya Letonya Litvanya Lüksemburg Macaristan Polonya Portekiz Romanya Yunanistan Euro Bölgesi Ort. 119 111 155 69 73 79 56 83 157 290 175 144 57 73 72 42 819 51 48 118 32 109 112 130 140 126 67 53 221 82 114 194 288 257 177 134 112 104 63 531 65 43 158 35 87 136 109 126 81 97 72 279 146 137 123 99 147 123 234 154 145 152 65 128 91 134 109 80 121 3. 733 1. 109 11. 798 1. 077 2. 500 5. 174 799 8. 270 6. 437 25. 880 16. 511 8. 250 4. 209 4. 058 994 298 5. 868 527 329 2. 515 1. 717 6. 084 4. 620 2. 026 803 110 29 56 189 360 808 341 390 81 357 201 821 31 80 156 206 718 175 42 63 471 11, 1 26, 9 24, 8 81, 6 91, 5 19, 3 65, 3 12, 9 17, 6 53, 4 46, 7 11, 6 9, 3 17, 4 58, 0 83, 7 95, 0 57, 4 70, 5 23, 0 82, 1 23, 2 19, 5 AB 27 Ort. KKTC 2007 KKTC 2008 136 107 109 157 59 67 116 55 62 4. 920 144 132 309 24 24 28, 7 32. 0

40 Teşekkürler