KUTL AMERE ZAFER Kut Dicle nehrinin sol kysnda

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Kut, Dicle nehrinin sol kıyısında ve Fırat ile Dicle’yi birleştiren ve eski Şattülhay Kanalı’nın Dicle tarafındaki ağzının karşısında bulunan bir kale. . Söylerken belki zor geliyor. Fakat “Kut” kelimesi Hintçe “kot” yani “kale” kelimesinin karşıtıdır.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Dünya Savaşı içinde kazandığımız çok önemli iki muharebe vardır. Birincisini hepimiz biliriz, I. Dünya savaşını iki yıl daha uzatan Çanakkale Muharebesidir. Ancak Çanakkale’ye eşdeğer bir galibiyet olmasına rağmen ikinci büyük muharebe olan Kutül Ammare ya da kısa adıyla Kut’da kazanılan zaferi pek çoğumuz bilmeyiz.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Aslında 1952 yılına kadar ülkemizde “Kut Zaferi” olarak kutlanmış ve hatırlanmış olan bu muharebe Türkiye’nin Nato’ya girişiyle birlikte kutlamalardan çıkarılmıştır. Zira Kutül Ammare’de perişan ettiğimiz İngilizlerle artık müttefik olduğumuz için bu tutum kendilerine karşı büyük bir kabalık olacaktır. Kutlama programından ve tarih kitaplarından büyük ölçüde çıkarılmış olan bu zaferin tarihten silinebilmesi ise mümkün olamamıştır. Bu yüzden Bu yıl 100. Yılında Kut Zaferini anlatabilmek, duyurabilmek önemli bir vazife olmuştur bizlere. .

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Yer bugünkü Irak toprakları. . Osmanlı İmparatorluğu’nun, Birinci Dünya Savaşı’nda savunma yapmak durumunda kaldığı cephelerden biri de bölgede bulunan petrol yatakları sebebiyle İngiltere’nin hedefi haline gelen Irak oldu.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ İşgal hazırlıklarına Eylül 1914’te başlayan İngiltere, Bahreyn adalarında topladığı Hintli ve İngilizlerden müteşekkil Irak Sefer Kuvvetleri’yle 22 Kasım 1914’te Basra’yı işgal etti.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ General John Nixon komutasındaki bu kuvvetlerin saldırısıyla, yaklaşık dört yüz yıl Osmanlı hâkimiyetinde kalan Irak’ta planlı bir şekilde ilerlemeye başlayan İngiliz-Hint birliklerini durdurmak için Süleyman Askeri Bey görevlendirildi. Yeterli miktarda askerin bulunmadığı cephede, Trablusgarp’ta olduğu gibi yerli Arap milislerle örgütlenmeye çalışan Süleyman Askeri Bey, Basra’ya yapılan Şuaybe hücumunda mağlup olunca intihar etti.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Bu sırada Nasıriye ve Amare’yi ele geçiren İngilizlerin başında, gelecekte Mondros Mütarekesi için İngiltere ile Osmanlı Devleti arasında arabuluculuk yapacak olan General Charles Townshend vardı. Kendisi ilerlemeyi tehlikeli görmesine rağmen bir an önce Bağdat’ın ele geçirilmesini lüzumlu gören ve üstlerinin emriyle harekata devam eden General Townshend, 29 Eylül 1915’te Kutü’l-Amare’ye girdi.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Osmanlı kuvvetleri ise geri çekilerek Albay Nurettin Bey komutasında “Selman-ı Pak”ı kuvvetlendirmeye başladı. Tahkimat sürerken cepheye Enver Paşa’nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Halil Paşa’nın bir kolorduyla gelmesi, kötü gidişatı tersine çevirdi ve General Townshend, 4500’den fazla kayıp vererek Kutü’l. Amare’ye geri çekildi.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Dicle Nehri sahilindeki bu kasaba coğrafi konumu sebebiyle İngiliz-Hint ordusu için adeta bir kapandı. Burada mevzilenmekten başka çaresi kalmayan General Townshend kasabayı kuvvetlendirirken Halil Paşa ise kuşatma çemberini kapatmak için birliklerine manevra emri verdi.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Düşmanın içinde bulunduğu durumun farkında olan Halil Paşa, çemberi kapattığı sırada İngilizlere teslim olmaktan başka çareleri olmadığını bildirdi. Bu teklifin reddedilmesi üzerine de 7 Aralık 1915’ten, 29 Nisan 1916’ya dek sürecek olan 143 günlük Kut Kuşatması başladı.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Türk komutanlar yeteri kadar kuvvet ile kuşatmayı devam ettirirken geri kalan kuvvetleri güneye sevk etmeye karar verdiler. Güneye sevk edilen Türk kuvvetleri İngiliz yardım kuvvetlerinin Kut’ül. Amare’ye ulaşmalarını engellemeye çalışacaklardı. Türk birlikleri Kut’ül-Amare etrafında siperler ve savunma hatları oluşturmaya başladılar. Oluşturulan siperler ne kadar kuvvetlenirse kuşatma Türkler için o kadar kolaylaşacak ve bu sayede kuvvet tasarrufu sağlanabilecekti.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Türkler kuşatmayı kolaylaştırmak için çalışmalarına hızla devam ederlerken, İngiliz yardım kuvvetlerinin kısa zamanda geleceğini düşünen General Townshend konumundan memnundu. Kut’ül-Amare’nin üç tarafının nehirle çevrili olması İngilizlere savunma için avantaj sağladığı kadar nehir yoluyla yapılan ikmali de kontrol edebilme şansını tanıyordu. Townshend Kut’ül-Amare’yi işgal ederek güneye inen Türk birliklerine nehir yolu ile yardım malzemesi gitmesine deengel olacaktı

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Kuşatma hattını yarmak için girişimlerde bulunan General Townshend, sadece Osmanlı askerleriyle değil kendi ordusu içinde meydana gelen sorunlarla da mücadele etmek zorunda kaldı. Çünkü 6. Tümenin içinde bulunan Hintli askerler, özellikle Müslüman Patanlar din kardeşleri olan Türklere karşı savaşmak istemedikleri için disiplin sorunlarına, firarlara ve isyanlara sebep olmaktaydı. Bildiriler yazdırarak Müslüman askerleri Halifenin ordusuna katılmaya teşvik eden Halil Paşa, gayri Müslim askerleri de İngiliz emperyalizmi üzerinden isyana davet etti.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Bu sırada, Basra üzerinden gelecek İngiliz kuvvetlerini durdurmak için gerekli tedbirler alınırken Başkumandanlık Genel Karargâhı İran, Irak ve Musul’daki kuvvetlerden oluşan iki tümeni VI. Ordu haline getirerek Alman Mareşal Von Der Goltz Paşa’nın emrine verdi. Cephe Grup Kumandanlığı’na Halil Bey atandı. İngiliz Komutanlığı ise Townshend kuvvetlerini kurtarmak için General Fenton Alymer’le bazı girişimlerde bulundu ise saldırılar püskürtüldü

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Hem Kutü’l-Amare’deki hem de onlara yardıma gönderilen İngiliz ordularının ağır zayiatlarla neticelenen başarısızlığı, Kutü’l. Amare’de erzakın azalmasına bağlı olarak açlık ve hastalıklara neden oldu. Sadece hububat ile beslenmeleri durumunda bitkin düşeceklerdi. Sebze, meyve ve konservelerin tükenmesi üzerine önce öküzler yendi. Bunlar da bitince Townshend askerlere at eti yedirmeye başladı

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ İngiliz askerleri at eti yiyorlardı ancak Hintli askerler at eti yemek istemiyorlardı. Askerlerin et yemeden dayanamayacaklarını düşünen Townshend Alymer’e mesaj gönderdi. Townshend Alymer’den Hindistan karargâhı iletişime geçmesini ve Hindistan dini liderlerinden fetva yayınlatarak savaş şartları içerisinde at eti yenmesine engel olmadığını ilan ettirmesini istiyordu.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Townshend’in isteği Hindistan yönetimine iletildi. Hindistan Genelkurmayının gönderdiği mesajda Hindistan’daki Müslüman ve Hindu dini liderler hayvanların kesim usullerine uyulması şartıyla askerlerin savaş şartları içerisinde at eti yemelerine bir engel olmadığını ifade ediyorlardı.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Hintli askerlerin İngilizler için çıkardıkları sorunlar bununla da bitmiyordu. İngiliz ordusunda savaşma isteği kalmayan Hintli askerlerin işaret parmaklarına ateş edip yaralandıklarını ve silah kullanamayacaklarını ifade ettikleri dahi görülüyordu.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Bu kötü durum İngiliz komuta kademesinde değişikliklere ve İngiliz kamuoyunda tepkilere neden olurken, hala kendisine yardım geleceği ümidinde olan General Townshend, Halil Paşa’nın yaptığı ikinci teslim teklifini: “Türkler muharebe sırasında daima iyi asker ve necip insanlardır fakat ben henüz teslim olmayı düşünmüyorum” diyerek reddetti.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ İngiliz karargahı her şeye rağmen kuşatma altındaki kuvvetlerine cephane ve yiyecek ikmali yapabilmek için daha önce denenmemiş yollara başvurmaya başladı. Dünya savaş tarihinde ilk defa olarak 15 -29 Nisan 1916 arası Short 184 tipi 225 beygirlik deniz uçakları ile havadan yardım yapmaya çalıştı.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Fakat zaten alçaktan uçmak zorunda kalan bu uçaklar arada bizim avcılarımız tarafından da düşürülebiliyordu. O zaman bunların getirdiği erzak bizim hatlarımızın gerisine düşüyordu. Bu suretle İngilizlerin Kut’a kapananları havadan beslemelerinin de mümkün olamayacağı anlaşıldı. . Bunun üzerine İngilizler Dicle nehri üzerinden ve zırhlı gambotu Dicleden yukarıya doğru sürdüler.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ 24 -25 Nisan 1916 gecesi Felahiye’den açtıkları şiddetli topçu ateşi himayesinde Julnar gemisi kuzeye hareket ettirildi. 270 tonluk gemi erzakıyla Kuta ulaşsaydı kuşatma daha uzun süre devam ederdi. Türk tarafından gemiye açılan ateşle kaptan vurulmuş, mürettebatın bir kısmı da öldürülmüştü. Nihayet gemi kıyıya vurduğu için gemiye “kendi gelen” adı verilmişti.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Gemide bol miktarda un çuvalı, büsküvi, reçel, et konservesi, kutu peyniri, çikolata, süt, tereyağı, kakao, şampanya, bira gibi içeceklerle, elbise, iç çamaşırı, çorap, karyola, tütün, pipo, ve iskambil kağıdı dahi bulunuyordu. Türk askerleri için oldukça farklı olan bu yiyeceklerin çoğu, büsküvi, çikolata vb İngiliz askerlerinin esir alınmasından sonra onlara ikram edilmiştir!

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Irak’ta uğradığı son hezimet üzerine İngiliz Genel Komutanlığı, Kutü’l-Amare’de Halil Paşa ordusu tarafından tecrid ve muhasara edilmiş olan İngiliz askerinin kurtarılması için artık ümit kalmadığından General Townshend’e başının çaresine bakmasını emretti.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Teslim şartları için görüşmelere başlayan General Townshend, ordusunu kurtarmak için son bir hamle olmak üzere Halil Paşa tarafından “latife” olarak görülen bir rüşvet teklifinde bulundu. Önce 1 milyon sterlin olan teklif daha sonra İngilizlerin ünlü casusu Arabistanlı Lawrence, tarafından iki milyon sterlin olarak ikinci kez tekrarlandı ise de reddedildi.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Neticede General Townshend, İngiliz Karargâhı’na gönderdiği telgrafla onay aldıktan sonra ordusuyla birlikte 4 ay 23 günlük kuşatmadan sonra kayıtsız şartsız teslim oldular. Kutul Amare’de 13 bin 300 İngiliz askeri ile 13 general 481 subay esir alınmış ve 40 bini aşkın İngiliz askeri öldürülmüştür.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Ve 29 Nisan 1916… Binbaşı Nazmi Solok komutasındaki 3. Piyade Alayına bağlı askerler, milli marşlar söyleyerek girdikleri Kut ül Amare Kasabasına yanlarında getirmiş oldukları Türk bayrağını diktiler. Kasaba üzerinde dalgalanan bayrak, İngilizlerin 20. 000 askerle başlatıp, Bağdat’ın hurmalıklarını uzaktan görebildiği Irak seferini şimdilik noktalamıştı.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Ve 29 Nisan 1916… Binbaşı Nazmi Solok komutasındaki 3. Piyade Alayına bağlı askerler, milli marşlar söyleyerek girdikleri Kut ül Amare Kasabasına yanlarında getirmiş oldukları Türk bayrağını diktiler. Kasaba üzerinde dalgalanan bayrak, İngilizlerin 20. 000 askerle başlatıp, Bağdat’ın hurmalıklarını uzaktan görebildiği Irak seferini şimdilik noktalamıştı.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Kut Zaferi, kahramanca savaşan Türk askerleriyle olduğu kadar, savaş sonrası teslim alınan İngiliz askerlerine gösterilen yüksek gönüllü muamele ile de tarih yazmayı hak etmiştir.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Kut şehri teslim alınırken Türk askeri şurada bitkin halde bulunan İngiliz esirlerine kendi peksimetlerini, günlük yemeklerini ve sigaralarını vermişlerdi. Türk kıtalarını selamlayan İngiliz subayları aracılığıyla esirlerin durumlarının iyi olmadığı bilindiğinden koyun eti ve diğer yiyecek maddeleri gönderildi. Bu durum karşısında çok duygulanan İngiliz komutanlara en çok ihtiyaç duydukları sigara ve tütünün de verilmiş olması duydukları minneti bir kat daha arttırmıştı.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Teslim alınan kuvvetlerden 228 subay ve 2245 er İngiliz, diğerleri ise Müslüman Hintli’idiler. General Townshend’in kılıcı Halil Paşa tarafından “Bu kılıç görevini yapmıştır. ” denilerek iade edilmiş, 3 Mayıs günü General Townshend, kendi kurmay başkanı ve emir subayı ile birlikte vapurla Bağdat’a gönderilmişti.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Gölgede kalan ve hatta biraz da unutulan bu zafer, “Britanya tarihinin en aşağılık şartlı teslimi” olarak hafızalarda yer edindi. Burada uğradığı hezimeti hiçbir zaman unutmayan General Townshend hatıralarına “İngiltere Hükümeti bana bir ay dayandığım takdirde kurtarılacağımı vaat etmişti, ben beş ay dayandım ve fakat ne yazık ki verilen söz tutulmadı… Kutü’l-Amare ve Cehennem eğer benim olsaydı, herhalde Kutü’l-Amare’yi satar, Cehennemi muhafaza ederdim” diyordu.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Peki ya sonrası… Tarihe Kut ül Amare zaferi olarak geçen savaşlar sırasında İngilizler 40 bin kayıp ve esir verirken Türk birlikleri ise 25 bin askerini kaybetti. Kut ül Amare savaşı sırasında Türk birlikleri sınırlı sayıda uçakla önemli görevler yaptı. Ancak kazanılan bu tarihi zafere rağmen savaşın genelinde mağlup olan Türk ordusu, takviye edilen İngilizlerin bölgeyi Şubat 1917’de işgal etmesine engel olamadı. Irak’ın güneyine 1914 sonlarında çıkarma yapan İngilizler, ancak Mart 1917’de Bağdat’a ulaşarak kenti işgal etti.

KUT-ÜL AMERE ZAFERİ Bir süre ders kitaplarında unutulmuş olsa da, gerek Türk tarihinde gerekse de İngilizlerin hafızasında unutulması mümkün olmayan izler bırakan Kahraman Kut’ül Amare Şehitlerimizi bir kez daha minnet ve saygıyla anıyoruz…