Kurumlar Vergisi Tanm n n Verginin taraflarndan birisi
Kurumlar Vergisi
Tanımı n n Verginin taraflarından birisi olan mükellef yani vergi borçlusu, gerçek ve tüzel kişiler olabileceği gibi bir kısım kişi toplulukları da olabilmektedir. Kurumlar vergisi, uygulamasında kural olarak gerçek kişiler dışında kalan bir kısım kurum veya ortaklıkların kavranması amaçlanmaktadır. Kurumlar vergisi, gelir vergisinin kapsamına giren gelir unsurlarının, ilgili yasada belirtilmiş olan kurumlar tarafından elde edilmesi halinde, bu kurumların ayrı hukuki kişilikleri sonucu safi kazançları üzerinden alınmaktadır.
n n Genellikle tek oranlı tarife üzerinden alınan kurumlar vergisi; Avusturya, Belçika, İrlanda ve İngiltere gibi bazı ülkelerde işletmelerin büyüklüklerine göre ikili veya üçlü tarife olmak üzere farklı oranlarda da uygulanabilmektedir. Kurumlar, uzun ömürlü olmaları, ortaklarının sorumluluklarının koydukları sermaye ile sınırlı olması, hisse senetlerinin satılması yoluyla sahiplerinin el değiştirebilmesi, oto finansman sonucunda büyümenin gerçekleşebilmesi, pazarlık ve rekabet güçlerinin büyük olması nedenleriyle vergilendirilmeleri gerektiği ifade edilmektedir. Ayrı kişilikleri bulunan bu kuruluşlar devletin sunduğu kamu hizmetlerinden geniş ölçüde yararlanmaktadır.
n n Ülkemizde, anonim, limited, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler, kooperatifler, kamu iktisadi müesseseleri, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler, iş ortaklıkları gibi çeşitli kurumların bir hesap dönemi içindeki kazançlarının safi tutarı kurumlar vergisinin konusunu oluşturmaktadır. Gelir vergisi gerçek kişilerden alınan sübjektif bir vergi olduğu halde kurumlar vergisi objektiftir.
Servet veya Servet Üzerinden Alınan Vergiler n n Vergi ödeme gücünün önemli bir göstergesi olduğunun kabul edilmesi sonucu, servetten ve servetin el değişiminden dolayı vergi uygulaması yoluna gidilmektedir. Servet vergisinin sakıncaları arasında; diğer vergilerle birlikte toplam vergi yükünün %100 üzerine çıkma olasılığı, mükelleflerin tasarruftan ve yatırımdan caydırıcı etkiler yaratabilmesi ve sermayenin oluşumunu güçleştirmesi, denetim güçlüğü sayılabilmektedir.
Türleri n Servet Üzerinden Alınan Vergiler Emlak vergisi n Motorlu taşıtlar vergisi n n Servet Transferinden Alınan Vergiler Veraset ve İntikal vergisi n Taşıt alım vergisi n
n Servet Üzerinden Alınan Vergiler Emlak vergisi; en önemli servet unsurlarından olan bina arazi ve arsaları vergilendirmeye yöneliktir. Bina, arazi ve arsaların değer veya iratlarından veya dış göstergelerden alınan vergi, merkezi ya da yerel yönetim kuruluşları tarafından uygulanabilmekte veya merkezi yönetim, bu vergi hasılatının bir bölümünü yerel yönetim kuruluşlarına bırakabilmektedir. n Motorlu Taşıtlar Vergisi; motorlu taşıta sahip olma, servet vergilerinin mantığı gereği, vergi ödeme gücünün göstergesi olarak kabul edilmiştir. n
n Servet Transferinden Alınan Vergiler n n Veraset ve İntikal Vergisi; servetin babadan yaşayan evlada güvenli bir şekilde geçebilmesi, devletin yardımı, polisi, mahkemeleri sayesindedir. Bu itibarla devletin bu işlemler üzerinden sigorta primine tekabül eden miktarda bir karşılık alması gayet tabiidir. A. Smith’e göre bu tür vergiler, emeğin verimliliğini devam ettirecek olan sermayenin azalması sonucunu yaratacaktır. Taşıt Alım Vergisi; bir kişinin malvarlığına dahil bulunan motorlu taşıtın veya taşıtların bir başka kişinin malvarlığına geçmesi dolayısıyla yeni malik tarafından ödenmektedir. Yeni bir motorlu taşıtın satımında ise söz konusu vergi harcama vergisine yaklaşmaktadır.
Gider Üzerinden Alınan Vergiler n Vergi ödeme gücünün temel göstergesi gelirdir. Fakat geliri doğuşu anında vergilendiren vergilerin; muafiyet, istisnalar ve indirimler temel gösterge olan geliri tam anlamıyla kavramaları her zaman mümkün olamamaktadır. Bu nedenle gelirin harcanması vergilendirmenin konusu olmaktadır.
n n Genel harcama vergileri; yaşam boyu harcamaların vergilendirilmesi, bir yıl içerisindeki harcamaların toplamının vergilendirilmesi, harcamaların gruplandırılarak birden fazla harcama vergisi uygulanması suretiyle gerçekleştirilmektedir. Kaldor, gelir-net tasarruf=kalan vergi*vergi oranı ileri sürmüştür. Muamele Vergileri, işlemlerin bir bölümünün veya tamamının vergilendirilmesidir. Sadece bir bölümünün vergilendirilmesi özel muamele ya da satış vergilerini; tamamına yönelik olarak genel muamele veya satış vergilerini oluşturmaktadır.
Muamele Vergileri n n Yayılı Muamele Vergileri (Şelale Vergiler); bu vergiler ekonomik sürecin üretimden tüketime kadar olan bütün aşamalarında işlem yapıldıkça uygulanan vergilerdir. Toplu Muamele Vergileri; üretim ve tüketim süreci içerisindeki çeşitli aşamalardan sadece birinde uygulanan vergidir.
Toplu Muamele Vergileri n n n İstihsal Vergisi, adından da anlaşılacağı gibi sadece üretim aşamasında uygulanmaktadır. Vergi belirli maddelerin üzerine değil de genel olarak üretim üzerine konulmakta olup, bu aşamada, önceki üretim kademelerinde ödenmiş olan vergilerin indirilmesine izin verilmektedir. Toptan Satış Vergisi, malın toptan satış aşamasında vergilendirmesini öngörür. Perakende Satış vergisi, Üretim-tüketim zincirinin, tüketiciyi muhatap olan perakendeci aşamasında alınmaktadır.
Katma Değer Vergisi n n Bir malın satış değeri ile bunun yapılması için gerekli olan girdilerin (maliyet unsurlarının) alış fiyatı arasındaki farktan oluşmaktadır. KDV Hesaplama Yöntemleri; Çıkarma Yöntemi, her satılan maldan elde edilen hasılattan malın maliyet değerinin düşülmesi suretiyle uygulanmaktadır. n Vergi İndirim Yöntemi, tahsil edilen KDV – ödenen KDV. n
Özel Tüketim Vergileri n Ülkeden ülkeye değişmekle birlikte üç grup tüketim maddesinden alınmaktadır; n n Alışkanlık Verici Maddeler (çay, kahve, sigara, alkol vb. ) Lüks Maddeler (mücevher, makyaj mal. vb. ) Sürümü çok yüksek olan bazı ilk maddeler (benzin, çimento vb. ) Vergileme Tekniği iki esasa dayanmaktadır; n n Teknik-fiziki tutarların (hacim, ağırlık, uzunluk, yüzölçümü, sayı v. s. ) oluşturduğu matrahlar üzerinden birim başına mutlak miktarlar halinde verginin belirlenmesidir (miktar esasına dayalı (spesifik) vergiler). Vergiye konu olan malların satış değerinin matrah olarak esas alınmasıdır (değer esasına dayalı (advalorem) vergiler).
Milyon YTL VERGİ GELİRLERİ 2006 BÜTÇE 132. 570 DEĞİŞİM (%) 2005 2006 10, 8 24, 7 24, 6 GELİR VERGİSİ 24. 720 8, 7 4, 6 KURUMLAR VERGİSİ 12. 420 12, 9 2, 3 90 12, 5 0, 0 BANKA VE SİGORTA MUAMELELERİ VERGİSİ 1. 560 -8, 2 0, 4 0, 3 MOTORLU TAŞITLAR VERGİSİ 2. 690 15, 9 0, 5 DAHİLDE ALINAN KDV 23. 605 13, 8 4, 3 4, 4 ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ 36. 420 8, 0 7, 0 6, 7 20. 690 3, 0 4, 1 3, 8 3. 980 9, 9 0, 7 VERASET VE İNTİKAL VERGİSİ -Petrol ve Doğalgaz Ürünleri -Motorlu Taşıt Araçları -Kolalı Gazoz, Alkollü İç. ve Tütün 11. 030 17, 1 1, 9 2, 0 -Dayanıklı Tüketim ve Lüks Mallar 720 20, 0 0, 1 3. 680 22, 7 0, 6 0, 7 250 11, 1 0, 0 1. 585 13, 2 0, 3 19. 845 13, 1 3, 6 3, 7 75 15, 4 0, 0 DAMGA VERGİSİ 2. 380 10, 7 0, 4 HARÇLAR 3. 200 10, 3 0, 6 0, 0 ÖZEL İLETİŞİM VERGİSİ ŞANS OYUNLARI VERGİSİ GÜMRÜK VERGİLERİ İTHALDEN ALINAN KDV DİĞER DIŞ TİCARET VERGİLERİ DİĞER VERGİLER 50
Tablo: VI. 1 - Konsolide Bütçe/Merkezi Yönetim Bütçesi Özeti (Başlangıç Ödeneği) 2004 2005 2006 2007 2008 Gelirler 104. 109 126. 490 160. 326 188. 159 204. 556 Genel Bütçe Gelirleri 103. 309 124. 330 156. 214 183. 460 199. 411 Vergi Gelirleri 88. 893 106. 617 132. 199 158. 153 171. 206 Vergi Dışı Gelirler 13. 913 17. 238 21. 372 22. 261 23. 096 Sermaye Gelirleri 503 343 2. 269 2. 566 4. 307 Alınan Bağış ve Yardımlar 0 132 374 480 802 Alacaklardan Tahsilatlar 0 0 0 800 2. 160 - - - Özel Bütçe Gelirleri - - 2. 963 3. 264 3. 417 Düz. ve Denetleyici Kur. Gelirleri - - 1. 149 1. 435 1. 728 149. 945 155. 628 174. 322 204. 989 222. 553 28. 559 31. 904 36. 021 43. 670 48. 672 3. 628 4. 333 4. 975 10. 102 6. 405 Mal ve Hizmet Alımları 12. 049 14. 438 17. 721 15. 587 22. 905 Faiz Harcamaları 66. 050 56. 440 46. 260 52. 946 56. 000 Cari Transferler 27. 464 32. 499 49. 108 60. 863 69. 207 6. 409 10. 071 12. 452 12. 104 11. 775 404 1. 088 1. 834 3. 647 2. 084 Borç Verme 3. 330 2. 805 4. 256 3. 695 3. 934 Yedek Ödenekler 2. 052 2. 050 1. 695 2. 375 1. 571 Bütçe Dengesi -45. 836 -29. 137 -13. 996 -16. 830 -17. 997 Faiz Dışı Denge 20. 214 27. 303 32. 264 36. 116 38. 003 Katma Bütçe Gelirleri Harcamalar Personel Giderleri Sos. Güv. Kur. Devlet Primi Sermaye Giderleri Sermaye Transferleri Kaynak: Maliye Bakanlığı (Kamu Hesapları Bülteni)
- Slides: 16