Kurum Kltr ve Kurum i letiim Do Dr

Kurum Kültürü ve Kurum İçi İletişim Doç. Dr. Feride Akım İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü

1. Kültür Kavramı 1. 1. Kültür Kavramının Kavramsal Çerçevesi 1. 1. Kültür Kavramının Tanımı 1. 1. 2. Kültürün Özellikleri 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri 1. 1. 3. 1. Maddi Kültür Öğeleri 1. 1. 3. 2. Dil (Lisan) 1. 1. 3. 3. Estetik

1. Kültür Kavramı 3. 1. 3. 4. Dinsel ve Kişisel İnançlar, Tutumlar, Değerler ve Normlar 3. 1. 3. 5. Eğitim 3. 1. 3. 6. Semboller 3. 1. 3. 7. Mitler 3. 1. 3. 8. Kahramanlıklar 3. 1. 3. 9. Törenler/Ritüeller 3. 10. İdeoloji 3. 11. Sosyal Organizasyon

1. Kültür Kavramı 1. 1. 1. Kültür Kavramının Tanımı • Kültür kelimesinin bakmak ya da yetiştirmek anlamına gelen Latince “Colere” ya da “ cultura” sözcüklerinden geldiği kabul Colere cultura edilir (Erdoğan, 2007: 223). “Colere”, sözlük anlamıyla ekin, Colere sipariş, bakım demektir (Kartarı, 2016: 31).

1. Kültür Kavramı 1. 1. 1. Kültür Kavramının Tanımı • Tarım ekonomisi, toplum biçimlerinin gelişim sürecinde belli bir dönemdir. Toplumsal gelişimin ana evreleri, avcılık ve toplayıcılık evresi, sürü ekonomisi evresi, tarım toplumu evresi ve sanayi toplumu evresi olarak kabul edilir (Doğan, 2007: 10).

1. Kültür Kavramı • Kültür, bilgi, hukuk, inanç, ahlak, gelenek Kültür gibi bireylerin bir toplumun üyesi olarak edindikleri her türlü alışkanlık ve beceriyi kapsayan karmaşık bir bütündür (Sabuncuoğlu ve Tüz, 2003: 30). • İnsanlar arasındaki ortak inançlar, değerler, hareket ve davranış tarzlarıdır (Asna, 2006: 81).

1. Kültür Kavramı 1. 1. 1. Kültür Kavramının Tanımı • Kültür, insanların, yaşamın amacı, dünya görüşü, dil ve konuşma tarzı, “iyi” ve “kötü” anlayışı, tutumlar, davranışlar, inançlar, “doğru”lar ve “yanlış”lar, yaşamın değerli olan yönleri, insanlar arası ilişkiler, iş yapma, amaçlara ulaşma davranış ve usulleri, otorite ve sorumluluk anlayışı, “zaman” anlayışı, giyim, kuşam, görünüş, serbestlik ve bağımlılık vb. konularda paylaştıkları anlayış, değer, simge ve sembollerin toplamıdır. Bu paylaşma dereceleri ne kadar toplamıdır yüksek olursa o derece güçlü bir kültürden bahsedilebilir (Koçel, 2007: 23 -24).

1. Kültür Kavramı 1. 1. 2. Kültürün Özellikleri Tanımları, oluşum süreçleri ve kapsamları farklı olmakla birlikte hemen tüm kültürlerin sahip olduğu ortak özellikler mevcuttur. Kültürün temel özellikleri şu şekilde ifade edilebilir (Barutçugil, 2011: 2021):

1. Kültür Kavramı 1. 1. 2. Kültürün Özellikleri Kültür toplumsaldır. Bir toplumsal öğretiler sistemi olan kültürü, bir grubun üyeleri tarafından paylaşılan alışkanlıklar, inançlar, değerler, tutumlar ve kabul edilen davranışlar oluşturur.

1. Kültür Kavramı 1. 1. 2. Kültürün Özellikleri • Kültür öğrenilir. Kültür, toplum üyelerinin yaşamları boyunca öğrendikleri ve nesilden nesile aktardıkları tutum, davranış ve alışkanlıklardır. Eğitim ve kuşaklar arası aktarım, bilinçli ve sürekli bir alışkanlıklardır çalışmayla gerçekleşir. • Kültür değişkendir. Kültür, zaman içinde ortaya çıkan ihtiyaçlara paralel bir şekilde çevresel, ideolojik ve teknolojik değişimler sebebiyle değişebilme özelliğine sahiptir.

1. Kültür Kavramı 1. 1. 2. Kültürün Özellikleri • Kültür, tarihsel bir boyuta sahiptir ve süreklidir. Toplumun tarihsel geçmişi, başarılar, yenilgiler, göçler, büyük doğal felaketler, kültürün oluşumunda önemli rol oynar. Bir toplumun tarihini bilmeden kültürünü anlamak zordur. • Kültür, ihtiyaçları karşılayıcı ve tatmin sağlayıcıdır. Kültür, toplum üyelerinin bireysel ve toplumsal gereksinimlerini giderme ve tatmin duygusu sağlama işlevine sahiptir. İnsanlar, ihtiyaçlarını gidermeyen ve doyum sağlamayan bir kültür içinde yaşamak istemezler.

1. Kültür Kavramı 1. 1. 2. Kültürün Özellikleri • Kültür, ideal ya da idealleştirilmiş kurallar sistemidir. Kültür, toplum üyelerinin ortak çıkarlar için en uygun buldukları kuralların tümünü ifade eder. • Kültür, bütünleştirici bir eğilime sahiptir. Belli bir kültürü meydana getiren öğeler, uyumlu ve dengeli bir bütünsel sistem oluşturma eğilimi güder.

1. Kültür Kavramı 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri Kültürün temel öğeleri şu şekilde sıralanabilir (Erdoğan, 2007: 230242; Doğan, 2007: 37 -58): 1 - Maddi kültür öğeleri 2 - Dil (lisan) 3 - Estetik 4 - Eğitim

1. Kültür Kavramı 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri 5 - Dinsel ve kişisel inançlar, tutumlar, değerler ve kurallar 6 - Semboller 7 - Mitler, 8 - Kahramanlıklar 9 - Törenler/Ritüeller 10 - İdeoloji 11 - Sosyal organizasyon, sosyal kurumlar

1. Kültür Kavramı 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri 1. 1. 3. 1. Maddi Kültür Öğeleri • Bir toplumun eriştiği teknolojik düzey, gündelik hayatta kullanılan teknoloji, araç ve gereçler şeklinde ifade edilebilecek maddi kültür, insan eliyle yapılan alet ve eserleri ve el emeği becerisinin hammaddeyi işlemesiyle meydana getirdiği ürünleri kapsar (Erdoğan, 2007: 231). Maddi unsurları meydana getirmek için gereken bilgi ve teknik olarak ele alınacak maddi kültür öğeleri bireylerin tavır ve davranışlarını etkilemektedir (Soydaş, 2010: 39).

1. Kültür Kavramı 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri 1. 1. 3. 2. Dil (Lisan) Toplumda madde ve kavram olarak var olan her şey dilde de mevcuttur. Dil, kültürel içeriğin, bir ansiklopedisi, hazinesi ya da sözlüğü gibidir (Güvenç, 2016: 140).

1. Kültür Kavramı 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri • 1. 1. 3. 3. Estetik Heyecan yaratma yaklaşımına dayalı estetik değerler toplumun geçmişiyle, gelenekleriyle ilgilidir ve toplum hayatında önemli bir ilgilidir yere sahiptir. Herkes mehter müziği dinleyebilir ancak Türk toplumunun duyduğu heyecanı duyamaz. Milli marşlar da bu duruma örnek olarak gösterilebilir (Erdoğan, 2007: 232 -233).

1. Kültür Kavramı 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri 1. 1. 3. 3. Estetik • Belirli bir kültürün estetik değerleri, sembolik anlamlara sahip olabilir. Örneğin, Hindistan folklorunda baykuş kötü şansı ve ölümü ifade eder. Bu nedenle bu ülkeye yapılan reklam faaliyetlerinde baykuş sembolü kullanılmamalıdır. Mavi renk Çin kültüründe ölümü simgeler. Dolayısıyla mavi ambalajlı ürün piyasaya sürmek doğru bir karar olmayabilir (Aydıntan, 2005: 174 -175).

1. Kültür Kavramı 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri 1. 1. 3. 4. Dinsel ve Kişisel İnançlar, Tutumlar, Değerler ve Normlar Toplumsal yapıdaki hızlı değişme sürecinde öz değerleri muhafaza ederek birlik ve beraberliğin inşasında da dini kültürün önemli ölçüde etkisi olmuştur (Güven, 2012: 935, 940). Bu anlamda, kültür ve din arasında güçlü bir etkileşim mevcuttur

1. Kültür Kavramı 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri 1. 1. 3. 4. Dinsel ve Kişisel İnançlar, Tutumlar, Değerler ve Normlar • Tutumlar, belli değer yargılarının ve inançların arkasında gizlidir. Tutumlar, Tutumlar yaşamda karşılan olaylar karşısında davranış ve hareket tarzları olarak şekillenir (Eren, 2007: 175; İnceoğlu, 2011: 22 -23).

1. Kültür Kavramı 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri 1. 1. 3. 4. Dinsel ve Kişisel İnançlar, Tutumlar, Değerler ve Normlar Farklı kişisel değerlere sahip bireyler arasında ise yanlış anlama, iletişim güçlüğü, görüş ve değerlendirme farklılığının ortaya çıkması çok daha yüksektir (Yeniçeri, 2009: 117).

1. Kültür Kavramı 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri 1. 1. 3. 4. Dinsel ve Kişisel İnançlar, Tutumlar, Değerler ve Normlar Zenginliğin değer olarak kabul edildiği bir toplumda daha fazla para kazanmak amacıyla dürüstlükten ödün vermek normal bir davranış olarak kabul edilir ve dürüstlüğü zenginliğe tercih eden biri saygınlık elde edemez (Kartarı, 2016: 228 -229).

1. Kültür Kavramı 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri 1. 1. 3. 4. Dinsel ve Kişisel İnançlar, Tutumlar, Değerler ve Normların başlıca özellikleri şu şekilde ifade edilebilir (Doğan, 2007: 54): üNormlar, grup üyelerinin davranışlarıyla ilgilidir. üNormların odaklandığı davranışlar gözlenebilir davranışlardır. Bu iki özellik grup üyelerinin davranışlarını etkileme imkȃnı sağlar. üNormlarda davranışları ödülle güçlendirme; ceza ile engelleme olanağı vardır.

1. Kültür Kavramı 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri 1. 1. 3. 4. Dinsel ve Kişisel İnançlar, Tutumlar, Değerler ve Normlar üNormlar, hangi davranışların kabul edilebilir; hangilerinin kabul edilemez olduğuna ilişkin düşünceleri içerir. üNormlar, grup üyelerinin tamamı ya da bir kısmı tarafından paylaşılan inanç ve düşüncelerden meydana gelir. üNormlar, ödül mekanizmasına ve cezai yaptırım gücüne sahip oldukları için bir baskı unsuru niteliğindedir. üNormların ödül mekanizması kanadında takdir edilmek, beğenilmek, övülmek, terfi ettirilmek, itibar görmek vb. unsurlar yer alırken; ceza kanadında alay edilmek, dışlanmak, tenkit edilmek, görevden alınmak gibi bireyleri yalnızlığa ve mutsuzluğa iten baskı unsurları bulunur

1. Kültür Kavramı 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri 1. 1. 3. 5. Eğitim • Teknik ya da sosyal alanlardaki eğitime öncelik verilmesi, toplumların gelişme verilmesi yönleri, yaşam kalitesi ve stilini etkilemiştir. Eğitim insanların ve toplumların kültürel özelliklerinin ortaya konmasında son derece önemlidir (Barutçugil, 2011: 29 -30).

1. Kültür Kavramı 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri 1. 1. 3. 6. Semboller • Semboller, aynı kültüre mensup kişiler tarafından tanınabilen ve belirli anlamları olan sözcükler, jestler, resimler veya nesnelerdir (Kartarı, 2016: 95). • Bir kültür grubuna ait semboller zamanla başka kültürün üyelerince taklit edilir (Hofstede, 2001: 10).

1. Kültür Kavramı 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri 1. 1. 3. 7. Mitler • Mitler, sembolik kavramlarla ifade edilen, kutsallık niteliği taşıyan kurgusal hikayelerdir veya bir toplumun yaşadığı olayların ya da toplumun düzen ve ilişkilerini temellendiren yapıların düşselleştirilerek anlatımıdır. Anlaşılmayan olaylara açıklık getirme, zıtlıkları uzlaştırma anlatımıdır ve ikilemleri çözme mitlerin işlevleri arasında yer alır (Doğan, 2007: 55).

1. Kültür Kavramı 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri 1. 1. 3. 8. Kahramanlıklar • Kahramanlar, toplum üyelerinin saygı gösterdiği, değer verdiği, örnek aldığı yaşayan ya da hayatını kaybetmiş kişilerdir • Kahramanlar hayali ya da gerçek kişiler olabilir. Bu kişilerle ilgili bilgiler tarihsel süreç boyunca kuşaktan kuşağa aktarılarak belleklerde yer edinir.

1. Kültür Kavramı 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri 1. 1. 3. 9. Törenler/Ritüeller • Törenler ve ayinler, toplum, grup ya da kurumlar tarafından değerli görülen davranışların neler olduğunun toplum, grup ve kurum üyelerine aktarılmasını sağlarken aynı zamanda bunların pekiştirilerek paylaşımının güçlü kılınmasını da yardımcı olur (Doğan, 2007: 56).

1. Kültür Kavramı 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri 1. 1. 3. 9. Törenler/Ritüeller • Ticari ya da siyasal toplantılar, rasyonel nedenlerle düzenlense bile genellikle ritüel amaçlara, örneğin liderlerin kendilerini ispatlamalarına imkan vermek amacına hizmet eder (Hofstede, 2001: 10).

1. Kültür Kavramı 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri • 1. 1. 3. 10. İdeoloji kavramını kültürel bir temele dayandırarak inceleyen Trice ve Beyer’e göre, ideolojinin özünü inançlar oluşturur. İnançlar, nesneler, özellikler ve fikirler arasında anlamlı ilişkileri gösteren algılanmış bilgiler bütünüdür. İdeolojik bağlamda inançlar, sebep-sonuç ilişkilerini, değerler neyin yapılmaya değer olduğunu, normlar ise, nasıl davranılması gerektiğini gösterir (Doğan, 2007: 56 -58).

1. Kültür Kavramı 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri 1. 1. 3. 11. Sosyal Organizasyon, Sosyal Kurumlar • Her sosyal/kültürel sistemde, kadın–erkek ilişkilerini düzenleyen, çocukların bakımından, beslenmesinden, sağlık ve eğitiminden sorumlu olan bir aile kurumu mevcuttur. Kültürel değerlerin yeni nesillere aşılanmasında ve mevcuttur iletilmesinde, aile önemli bir sorumluluk üstlenir. Aile, aynı zamanda, ekonomik, psikolojik ve sosyal birliktir (Güvenç, 2016: 136).

1. Kültür Kavramı 1. 1. 3. Kültürün Öğeleri 1. 1. 3. 11. Sosyal Organizasyon, Sosyal Kurumlar • Bir toplumda geniş aile sistemi hakimken diğer toplumda çekirdek aile sistemi mevcuttur. Bir toplumda aile içinde kadın ya da erkek üstünlüğü söz konusuyken diğerinde eşitlik vardır. Bir eşitlik toplumda gelirin paylaşımı esasken diğerinde yarışma ya da başarılı çalışmalar sonucu elde ediliş biçimi vardır (Erdoğan, 2007: 240).

KAYNAKÇA • • Asna, Alaeddin: Kuramda ve Uygulamada Halkla İlişkiler, İstanbul: Pozitif Yayınları, 2006. Aydıntan, Belgin: Çok Uluslu İşletmelerde Kültürel Çeşitlilik ve Etkileri, Küreselleşme ve Çok Uluslu İşletmecilik, Editör: Oya Aytemiz Seymen, Tamer Bolat, Ankara: Nobel Yayınları, 2005, ss. 153 -180. Barutçugil, İsmet: Kültürlerarası Farklılıkların Yönetimi, İstanbul: Kariyer Yayıncılık, 2011. Doğan, Binali: Örgüt Kültürü, İstanbul: Beta Basım Yayım, 2007. Erdoğan, İlhan: İşletmelerde Davranış, 7. Bs. , İstanbul: MİAD Yönetim Yayınları Dizisi 1, 2007. Eren, Erol: Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, 10. Bs. , İstanbul: Beta Yayınları, 2007. Güven, Mustafa: Kültürün Bir Unsuru Olarak Din, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 2012, ss. 933 -948. Güvenç, Bozkurt: İnsan ve Kültür, İstanbul: Boyut Yayıncılık, 2016.

KAYNAKÇA • • Hofstede, Geert: Culture’s Consequences: Comparing Values, Behaviors, Instituations, an Organizations Across Nations, 2 nd Edition, USA: Sage Publications, 2001. İnceoğlu, Metin: Tutum, Algı, İletişim, 6. Bs. , Ankara: Siyasal Kitabevi, 2011. Kartarı, Asker: Kültür, Farklılık ve İletişim, 2. Bs. , İstanbul: İletişim Yayınları, 2016. Koçel, Tamer: İşletme Yöneticiliği, 11. Bs. , İstanbul: Arıkan Yayınları, 2007. Sabuncuoğlu, Zeyyat; Melek Tüz: Örgütsel Psikoloji, 4. Bs. , Bursa: Furkan Ofset, 2003. Soydaş, Ayda Uzunçarşılı: Kültürlerarası İletişim, İstanbul: Parşömen Yayınları, 2010. Yeniçeri, Özcan: Örgütlerde Çatışma ve Yabancılaşma Yönetimi, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2009.