KULLANIM AMALARI AISINDAN BLG KAYNAI ETLER BBY 103

KULLANIM AMAÇLARI AÇISINDAN BİLGİ KAYNAĞI ÇEŞİTLERİ BBY 103 Bilgi Kaynakları ve Hizmetleri I

Farklı türde bilgi kaynakları İçeriklerine göre Birincil kaynaklar Arşiv belgeleri Kitap, monograf Süreli yayınlar Resmi yayınlar Teknik yayınlar . . İkincil Unutmayın: Unutmayın Bilgi kaynaklarının birincil ya da ikincil nitelikte olması ihtiyaç duyulan bilginin türüne göre değişebilir. Örneğin eğer bir kullanıcı orijinal ve tarihi bir belgeye ulaşmak istiyorsa söz konusu arşiv belgelerine dayanılarak yazılan bir kitap bu kullanıcı için ikincil bilgi kaynağı olarak da değerlendirilebilir. kaynaklar Birincil kaynaklara erişimi sağlar. Bilginin kendisini içermez, düzenleme, eriştirme ve yönlendirme amacı taşırlar.

. . Farklı türde bilgi kaynakları Biçimlerine göre Yazılı/Basılı kaynaklar Mikroformlar Grafik kaynaklar Görsel-işitsel kaynaklar Elektronik kaynaklar

Bilgi kaynakları İçerikleri açısından Biçimleri açısından Kullanım amaçları açısından sınıflandırılabilir…

. . Farklı türde bilgi kaynakları Kullanım amaçları açısından Danışma kaynakları Diğer tüm kaynaklar →

Danışma kaynakları dışında kalan bilgi kaynakları

Kitaplar, monograflar Kitap: Ciltli ve ciltsiz olarak bir araya getirilmiş, basılı veya yazılı kâğıt yaprakların bütünü (Türk Dil Kurumu) Kitap: Süreli olmayan (belirli aralıklarla sürekli yayımlanmayan), kapak sayfaları hariç en az 49 sayfadan oluşan, bir ülkede yayımlanıp halka sunulan, basılı kaynaklar (UNESCO).

Kitaplar, monograflar Kitapların içinde bulunan bilgi metin, grafik ve/veya sayısal olabilir, kitaplar bir veya daha fazla yazar tarafından yazılabilir. Kitapların konuları hayal ürünü (kurmaca) ya da gerçeklere dayalı olabilir.

Kitaplar, monograflar Monograf: Belirli bir konuda yazılan ve o konuyu sistematik bir biçimde bütünüyle işleyen, tek veya birden fazla yazarı olabilen, genelde bilimsel içerikli yayınlardır.

Kitaplar, monograflar Kitaplar ve monograflar deneme ya da makale türündeki farklı yazıların bir araya toplanması ile de oluşabilir. → Kitaplar ve monograflar basılı ve/veya elektronik olabilirler.

Bir yazara ait farklı denemelerden oluşan bir kitap

. . Bir yazara ait farklı denemelerden oluşan bir kitap

Farklı yazarların belirli bir konuda yaptıkları çeşitli çalışmalardan (makalelerden) derlenmiş bir monograf

. . Farklı yazarların belirli bir konuda yaptıkları çeşitli çalışmalardan (makalelerden) derlenmiş bir monograf

Süreli yayınlar (dergiler) Tanım Düzenli aralıklarla (günlük, haftalık, aylık, yılda 2/3/4/5/6 kere, vb. ) ya da önceden belirlenmiş zamanlarda yayımlanması beklenen, Belirli bir konuyu ya da belirli bir alanda farklı konuları makaleler biçiminde içinde barındıran, Teorik olarak sonsuza kadar sürmesi beklenen yayınlardır.

. . Süreli yayınlar (dergiler) Özellikleri Süreli yayınlardaki makaleler genelde bir değerlendirme (hakem) kurulunun ya da editörün değerlendirmesinden geçer. Belirli bir konuda ya da bir alandaki en güncel çalışmaları içerir. Hakem denetiminden geçmesi ve güncel olması özellikleri nedeniyle bilimsel çalışmalar üretilirken sıklıkla hakemli süreli yayınlarda yayımlanan kaynaklardan (örneğin makaleler) yararlanılır.

. . Süreli yayınlar (dergiler) Türleri Bilimsel ve profesyonel içerikli dergiler, Popüler magazinler, Gazeteler, Ticari magazinler, Bültenler, . .

. . Süreli yayınlar (dergiler) Süreli yayınlar elektronik ve/veya basılı olabilir. Çoğu bilimsel derginin içeriklerine tam metin olarak veri tabanları aracılığı ile erişilmektedir. Dergilerin içeriklerine ulaşmamızı sağlayan bu veri tabanları kütüphanelerin abone olması sayesinde araştırmacılara ve bilgi hizmetlerinden sorumlu uzmanlara ulaşmaktadır. Uluslararası platformda yayımlanan bir çok süreli yayın hakkındaki her türlü bilgiye “Ulrich’s Periodical Directory” adlı kaynak aracılığı ile ulaşılabilir (www. ulrichsweb. com).

. . Süreli yayınlar (dergiler) Bir dergi belirli bir süre yayımlanmış daha sonra yayınına son verilmiş olabilir (Örneğin 1990 -2005 yılları arasında yayımlanmış bir dergi). Bir dergi düzensiz aralıklarla yayımlanmış olabilir. Örnek →

Yayıncı firma Yayının kökeni Dergiye ait standart, tekil Yayın tanımlama numarası hayatına başladığı yıl Dergi artık yayımlanmıyor

Dergi 1990 yılından beri yayımlanmıyor, yayımlandığı dönemde çıkış aralığı düzensizmiş

. . Süreli yayınlar (dergiler) Bilgi merkezleri abone oldukları süreli yayınlara aboneliklerini çeşitli sebeplerle kesebilir ya da ara verebilir. Bu nedenle bilgi merkezleri bir derginin tam koleksiyonuna her zaman sahip olamayabilir. Örnek →

Deneyin! Bu derginin yayın hayatına devam edip etmediğini nereden ve nasıl öğrenebiliriz?

Süreli yayınlar (e-dergiler) Elektronik dergilerin avantajları Kütüphane ve bilgi merkezleri elektronik dergilere abone olduklarında kullanıcılarına zaman, mekan ve kişilerden bağımsız olarak abone olunan dergilerin içeriğine tam metin erişim olanağı sunarlar. Aynı anda birden fazla kişi bu kaynaklardan ev ya da ofis ortamında yararlanabilir. Tam metin arama (full text search) özellikleri sayesinde aranılan konu ile ilgili birçok kaynağa daha hızlı şekilde erişilebilir. Özellikle bilimsel dergilerin basılı olanlarında dergilerin baskıya hazırlanması ve basım süreci uzun sürdüğünden bir makalenin yayımlanması 6 ay-1 yıl sürebilir. Oysa elektronik versiyonları bugünün tarihinden daha ileri sayıları bile elektronik ortamda tam metin olarak kullanıcılara sunabilir (örneğin 2010 yılı Aralık ayında olmamıza rağmen birçok derginin elektronik versiyonunda 2011 Ocak sayısına erişme imkanımız olabilir). Bu durum, elektronik dergilerin güncelliği ve bilgiyi ilgilenen kişilere daha hızlı yayması açısından önemlidir (Örnek →).

Resmi kaynaklar (devlet yayınları) Devlet olanaklarıyla devlet tarafından üretilen her türlü kaynak. Yürürlükteki kanunlar Yasalar, yönetmelikler Resmi gazete Parlamento tutanakları

Gri yayınlar Teknik yayınlar olarak da bilinir. Kullanımı yaygın değildir. Dar bir kullanıcı kitlesi vardır. Bu tip teknik yayınları daha ziyade alanında uzman kişiler üretir ya da kullanır: Teknik Kataloglar Patentler Standartlar Tezler Raporlar

Grafik kaynaklar Harita, Plan, Afiş, . .

Basılı olmayan materyaller Görsel-işitsel (audio-visual) kaynaklar: 3 boyutlu modeller, heykeller, realia, . . Hareketli ya da sabit görüntü (video görüntüsü/fotoğraf/slayt), her türlü ses ve benzeri kaynakları barındıran cdler, dvdler, manyetik bantlar, elektronik dosya formatları (. jpeg, . bmp, . mpeg, . mov, . wav, . mp 4, . . . )

. . Basılı olmayan materyaller Mikroformlar Mikrofilm Mikrofiş Genellikle sık üretilen kaynaklardan olan gazete ve dergiler mikroformlara aktarılır. Böylece yer tasarrufu sağlanmış olur, yıllar boyunca kaynakların orijinallerine zarar vermeden içerdikleri bilgiye erişilebilir.

. . Basılı olmayan materyaller Elektronik Kaynaklar Elektronik ortamda üretilen ve depolanan radyo ve televizyon yayınları Ses ve görüntü kayıtları E-kitaplar, e-dergiler CD-ROM ve DVDler Internet üzerinden takip edilebilen ses ve görüntü ortamları (streaming media) Web siteleri

Elektronik kaynaklar Basılı (Özellikler) ortam daha tanıdıktır. Kullanımı daha kolaydır. Tek gereken biraz ışık ve okur-yazar olmak. Buna karşılık basılı kaynaklar sınırlı sayıda üretildikleri için her istenildiğinde erişilemeyebilir. Örneğin bir kütüphanede bir kişinin kullandığı ya da ödünç aldığı kaynak o kişi iade edene kadar bir başkası tarafından kullanılamaz (ikinci bir kopyasının genelde olmadığı düşünülürse…).

. . Elektronik kaynaklar (Özellikler) Elektronik kaynak: Bilginin daha hızlı yayılmasını sağlar, daha güncel bilgiye ulaşmak mümkün olur, bilginin yer aldığı kaynağın kullanımını kolaylaştırır. Örneğin renk kalitesi yüksek binlerce resmi bilgisayarımızda saklayıp istediğimiz şekilde düzenleyerek kullanabilir, istediğimiz her yere taşıyabilir ya da gönderebiliriz. Elektronik bir kitap ya da dergiyi aynı anda yüzlerce kişi okuyabilir ya da daha sonra okumak üzere bilgisayarına indirebilir. Zamandan ve mekândan bağımsız olarak kişiler elektronik ortamdaki bilgiye istediklerinde ulaşma şansına sahip olabilirler. Tam metin arama imkânı sayesinde elektronik kaynakların çoğunda yazar-eser adı, anahtar sözcük gibi kısıtlı sayıda erişim noktası kullanmak yerine tam metin arama yapmak mümkün olabilir.

. . Elektronik kaynaklar (Özellikler) Sayısız avantajına rağmen elektronik ortam da zaman zorlayıcı olabilir. Örneğin bir kaynağı kullanmak için özel bir cihaz, yazılım ya da donanım edinmek ya da bunları kullanmayı öğrenmek zorunda kalabiliriz. Elektronik kaynaklar (e-kitaplar, e-dergiler, veri tabanları) genelde kütüphaneler tarafından satın alınır ya da abonelik yolu ile sağlanır ve çoğunlukla pahalı kaynaklardır. Günümüzde elektronik kaynaklara çoğunlukla Internet aracılığıyla erişilebilmektedir.

Internet’ten bilgiye erişim Abonelik Genelde kütüphane ve bilgi merkezleri abone olarak elektronik kaynakları Internet üzerinden sağlarlar. Kaynağa ait bibliyografik bilgiler çoğu zaman herkes tarafından görüntülenebilir fakat tam metin erişim ancak kütüphane aracılığı ile olur. Örnek: Veri tabanları Açık erişim Kaynağın ve bilginin tamamı Internet üzerinden herkesçe görüntülenebilir ve bilginin kendisine (içeriğe) serbestçe ulaşılabilir. Örnek: Bazı ansiklopedi, sözlükler, vb. kaynaklar. Orijinal olarak basılı ya da elektronik ortamda üretilmiş ve çoğunlukla web siteleri ya da açık erişim arşivleri aracılığı ile erişilen kaynaklar (özellikle açık erişim dergi ve makaleler). Örnek: Bilgi Dünyası dergisi http: //www. unak. org. tr/Bilgi. Dunyasi/tumsayilar. htm Directory of open access journals http: //www. doaj. org/ H. Ü. Kütüphaneleri’nin seçtikleri →

Ana sayfa → Elektronik Kaynaklarımız → Serbest Erişimli e-kaynaklar

Ana sayfa → Elektronik Kaynaklarımız → H. Ü. E-kaynakları

Deneyin. . Açık erişimli bir dergiden tam metin bir makaleye erişin. Konu “coğrafi bilgi sistemleri” olsun. H. Ü. Kütüphanelerinin abone olduğu elektronik dergilerden “kütüphaneler ve telif hakları” konusunda tam metin bir makale bulun. Türkçe ve İngilizce makalelere ulaşmak arasında erişim zorluğu açısından nasıl bir fark var? Bu konuda Türkçe bir makale arasanız nereye başvurmalısınız? Ulrichsweb’i kullanarak sosyal bilimler (social sciences) alanında hangi dergiler olduğuna bir göz atın.

Kaynaklar ve okuma listesi: California State Library. (2000). Information what is it? http: //library. csueastbay. edu/chuypages/staff/highsmith/PPTInfo. ppt RPCC Library. (2006). Information: Types, Scope, and Formats. http: //www. gorpcc. com/docs/2 B_Information. Types. ppt Ulrich’s Periodicals Directory. (Çevrimiçi) http: //ulrichsweb. com/ Olşen, Şemsa. (1999). Internet Üzerindeki Bilgi Kaynaklarının Seçimi ve Değerlendirilmesi. Türk Kütüphaneciliği, 13 (3): 197 -206. Al, Umut ve Al, Pınar. (2003). Elektronik Bilgi Kaynaklarının Seçimi. Bilgi Dünyası, 4 (1): 1 -14. Tonta, Yaşar. Internet, Elektronik Kütüphaneler ve Bilgi Erişim. Türk Kütüphaneciliği, 10 (3): 215 -23.