KTSAT FAKLTES KTSAT BLM Para Teorisi ve Politikas

İKTİSAT FAKÜLTESİ İKTİSAT BÖLÜMÜ Para Teorisi ve Politikası Doç. Dr. Murat Birdal BÖLÜM: 2 1

Finansal Sisteme Genel Bir Bakış 2

Finansal Piyasaların Fonksiyonları 3

Finansal Piyasaların Sınıflandırması 1. Borç Piyasaları Tahvil, ipotek senetleri. . . Kısa vade (< 1 yıl), Orta Vade ( > 1 yıl), Uzun Vade ( > 10 yıl) 4

Finansal Piyasaların Sınıflandırması 2. Hisse Senedi Piyasası (Equity Markets) 1. Birincil Piyasalar Yeni menkul kıymetlerin (tahvil, hisse senedi) ilk alıcılara (yatırım bankaları) satıldığı piyasalar. Underwriting: Fiyat garantisi vererek yeniden piyasaya sürülmesi. 2. İkincil Piyasalar Borsalar, döviz piyasaları, futures, options. 5

Finansal Piyasaların Sınıflandırması 1. Borsalar (Hisse Senedi, emtia borsaları) 2. Tezgah üstü piyasalar Bilgisayar ağıyla birbirine farklı mekanlardan yapılan doğrudan alış satış. *. Para Piyasası: Kısa vade (< 1 yıl) (repo, hazine bonoları, şirketlerin finansman bonoları, banka kabulleri. **. Sermaye Piyasası: Uzun vade ( > 1 yıl) (hisse senetleri, tahviller, ipotekler, tüketici kredileri ve ticari krediler). 6

Finansal Aracıların Fonksiyonları Finansal Aracılar 1. Dolaylı finasman açısından önemli rol oynarlar. 2. Finansman aracı olarak tahvil piyasalarından daha ağırlıklı yer tutarlar. 3. Asimetrik bilgi dağılımı ve işlem maliyetleri açısından ihtiyaç duyulurlar. 7

Finansal Aracıların Fonksiyonları İşlem Maliyetleri 1. Finansal Aracılar işlem maliyetlerini azaltarak kar elde ederler. 2. Uzmanlaşma ve ölçek ekonomisi sayesinde işlem maliyetlerini düşürürler 8

Finansal Aracıların Fonksiyonları Risk Paylaşımı 1. Düşük riskli varlıklar yaratıp satarak bu fonları daha yüksek riskli varlıklara yatırımda kullanır (varlık dönüşümü). (Mevduatlar ile şirket tahvili alımı, mortgage kredileri) 2. Farklı yatırım araçları yaratarak bireylerin portföylerini farklılaştırmasına yardım ederek riskin azaltılmasını mümkün kılar. 9

Asimetrik (Eksik) Bilgi: Ters Seçim ve Ahlaki Tehlike • Kredi alan kişi gerçekleştireceği yatırımın potansiyel getirisi (riskleri) konusunda kredi açandan daha fazla bilgi sahibidir. Kredi hacminin azalması, faizlerin yükselmesine neden olur 10

Ters Seçim 1. İşlem gerçekleşmeden önce. 2. “Riski yüksek” potansiyel borçlular en muhtemel borçlulardır (tefeciden borçlananlar) 11

Ahlaki Tehlike (Kötü Niyet) 1. İşlem gerçekleştikten sonra. 2. Borçlunun geri dönüş potansiyeli düşük (riskli) yatırımlara girişmesi riskidir. Finansal aracılar ters seçim ve ahlaki tehlike olasılığını düşürerek kar elde eder. 12

Asimetrik Bilgi ve Finansal Piyasalar Asimetrik bilgi dağılımının finansal piyasalarda yarattığı olumsuz sonuçlar genel olarak iki başlık altında toplanabilir: • Özkaynak Tayınlaması • Kredi Tayınlaması

Özkaynak Tayınlaması • Yatırımcılar şirketler hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıkları takdirde bu şirketlerin hissesinin değerini piyasadaki en iyi ve en kötü hisselerin ortalaması olarak saptarlar. • Hisse senetlerinin gerçek değerini bilen şirket yöneticileri alıcıların hisse senetleri için düşük değer tespit etmeleri durumunda hisselerini arz etmekten vazgeçmektedirler.

Özkaynak Tayınlaması • Böylece hisse senetleri piyasasında kalitesi düşük hisse senetlerinin ağırlığı artmaktadır. • Gerçek değeri, belirlenen ortalama hisse değerinin üzerinde olan, kalitesi yüksek hisse senetlerine sahip işletmeler ise fon ihtiyacını öz kaynak yerine dış kaynaktan karşılamaya yöneleceklerdir.

Kredi Tayınlaması • Bankalar kredi başvurusunda bulunanlar hakkında yeterince bilgi sahibi olmadığı durumda uygulayacağı kredi faiz oranı risk primi yüksek olan ve olmayan kredi faizlerinin ortalaması olacaktır.

Kredi Tayınlaması • Yüksek faiz oranlarından ödünç almak isteyenler ise yanlız riski yüksek müşteriler olacaktır. • Bu nedenle, bankalar faiz oranlarını normal düzeyde tutup buna karşılık kredi arzını sınırlarlar. Kredi daralması yaşanır.

Finansal Piyasların Regülasyonu Temel Nedenler 1. Yatırımcı için enformasyonu arttırmak A. Ters seçim ve ahlaki tehlike problemlerini azaltır. B. Şirketleri önemli bilgileri kamuya açıklamaya zorlar. (KAP) 18

Finansal Piyasların Regülasyonu 2. Finansal aracıların güvenilirliğini arttırır. A. Finansal panikleri önler. B. Giriş kısıtlamaları, bildirim zorunluluğu, edinilebilecek varlık ve faaliyetlere ilişkin sınırlamalar, mevduat sigortası, yıkıcı rekabet ve faiz oranlarına ilişkin sınırlamalar. 19