KSEL KORUYUCU EKPMANLAR LABORATUVAR ALIANLARI N BYOLOJK TEHLKELERE

KİŞİSEL KORUYUCU EKİPMANLAR LABORATUVAR ÇALIŞANLARI İÇİN BİYOLOJİK TEHLİKELERE KARŞI TEMEL BİYOGÜVENLİK KURALLARI Keep Lab Safety Keep You Healthy (2017 -1 -TR 01 -KA 202 -046148) Bu Proje Avrupa Birliği-Erasmus+ ve Türkiye Ulusal Ajansı tarafından finanse edilmiştir 1

• KİŞİSEL KORUYUCU EKİPMANLAR (KKE) Çalışan ile laboratuvarda bulunan ve uzaklaştırılması mümkün olmayan tehlike arasına konarak, kişiyi riske karşı koruyan ekipmanlara verilen genel isimdir. 2

• Doğru seçim • doğru kullanıldığında bireysel maruziyet – diğer kontrol önlemlerinin yerini alamaz – dig er koruyucu o nlemler ile birlikte kullanıldığında etkilidir 3

• Risk değerlendirilmesi yapıldıktan sonra tanımlanan her bir tehlike için çalışanı en iyi koruyacak KKE’ler, doğru şekilde seçilmelidir. • Kaza olasılığı • potansiyel ciddiyeti en uygun KKE 4

• Seçilen KKE, – beden ölçüsüne uygun olmalıdır Eldiven, gözlük ya da önlük – Eğer mümkünse, ayarlanabilir kişisel koruyucu ekipmanlar seçilmelidir. 5

• Biyolojik materyal ile çalışılan bir laboratuvarda bulunması gereken KKE türleri; ØKoruyucu önlük ØEldiven ØKoruyucu gözlük ve yüz kalkanları ØMaske ØLaboratuvar ayakkabısı/terliği ØSaç koruyucu ( Bone) 6

ÖNLÜK Patojenlerin çalışana sıçrama yoluyla zarar vermesini engelleyen en basit ve etkili yol Laboratuvarda yapılan is lemlere uygun tip ve boyutta sec ilmeli, özellikle steril çalışmayı gerektiren işler için arkadan bag lamalı modeller tercih edilmelidir 7

Önlükler; • is lem sırasında kirlendig inde, kan veya sekresyon sıc radıg ında hemen deg is tirilmeli, altındaki giysi ve deri yıkanmalıdır. • Tek kullanımlık olanlar tekrar kullanılmamalıdır. 8

Standart bir laboratuvar önlüğünde bulunması gereken özellikler; 1. O nu boyun bo lgesine kadar kapalı olmalıdır. 2. Uzun kollu ve kolları bu zgu lu ve manşetli olmalıdır. 3. Dize kadar uzanmalıdır. 4. Do ku lme-sac ılma durumunda kolay c ıkarılabilmelidir (c ıtlı, vb). 9

• Dikkat !!!!! • Laboratuvar giysileri ofis/dinlenme alanları, yemekhane, kafeterya gibi laboratuvar alanlarının dışındaki temiz alanlarda giyilmemelidir. 10

• O nlu k giyme zorunlug u bulunan kurumlarda laboratuvar ic inde ve dışında kullanılacak o nlu kler farklı renklerde veya farklı belirteçlere sahip olmalıdır. • Laboratuvar önlükleri laboratuvar/ kurum dışına çıkarılmadan yıkanmalıdır. 11

Önlük giyilmesi ve çıkarılması • Özellikle kontaminasyon riski yüksek ajanlarla çalışırken kullanılan arkadan bağlamalı önlüklerin çıkarılması dikkat gerektiren bir uygulamadır. • Kontaminasyon düşünülerek her zaman kontamine dış yüze doğru çevrilmeli ve yuvarlanarak katlanmalıdır. • C ıkarıldıg ında sadece temiz taraf go ru nmelidir. 12

• Önlük giyilmesi ve çıkarılması 13

ELDİVEN Laboratuvarda, • biyolojik ve kimyasal maddelere, • yu ksek ve du şu k ısıya, • elektrik tehlikesine, • travmatik zedelenmelere karşı elleri korumak amacıyla kullanılan koruyucu ekipmanlardır. 14

• Tu m tehlikelere karşı etkin koruma sag layan tek tip bir eldiven olmadıg ı bilinmelidir. • Farklı kullanım amac ları ic in farklı materyallerden yapılmış eldivenler bulunmaktadır. • Eldivenin ne kadar süre ile o riskten elinizi koruyabildiğini bilmek de gereklidir. • Ayrıca eldivenin kullanıcının eline tam oturduğundan ve işlem sırasında el hareketlerini kısıtlamadığından emin olunmalıdır. 15

• Eldivenler kumaş, deri, dog al ya da sentetik kauc uk ve plastik malzemelerden u retilmiş olabilirler. • Zararlı maddelerin ciltten emilimi • Ciddi kesikler veya yaralanmalar • Ciddi sıyrıklar • Derinin delinme ve zedelenmesi • Kimyasal yanıklar • Tahriş edici materyallere maruziyet • Termal yanıklar 16

• Mikrobiyoloji laboratuvarlarında kullanılan eldivenler; tek kullanımlık lateks, nitril ya da vinil eldivenlerdir. Lateks eldivenler; Standart pudralı/pudrasız lateks muayene eldivenleri açık krem renktedir. Bu tip eldivenler yapılan işe göre belli bir kullanım süresinin sonunda yorulur ve yıpranırlar. Eğer değiştirilmeden kullanılmaya devam edilirse de delinir ve parçalanırlar. DİKKAT !!!!! LATEKS ALLERJİSİ Vinil eldivenler; lateks allerjisi olan kullanıcılar için ideal bir alternatiftir. Esnekliği lateks eldivenler kadar olmasa dayanıklılığı lateks eldivenlerden çok daha fazladır. Nitril eldivenler ise gu c lu oksitleyiciler ve aromatik c o zu cu ler dışındaki kimyasallarla c alışmak ic in elverişlidir. Delinmelere karşı 2 -3 kat daha dayanıklıdır. 17

• Deri, havlu kumaş, kevlar ve alüminyum karışımlı materyallerden yapılmış eldivenler yüksek ısılardan korunmak için uygun materyallerdir. • Nitrojen tankı, derin dondurucu ve kuru buz gibi du şu k ısıyla c alışırken kullanmak ic in sec ilecek eldivenler, standartlara uygun olmalıdır. 18

• Eldivenler çıkarılırken dikkat edilmesi gerekenler; 1. İlk eldiven, ag ız kısmından tutulup tersi c evirilir ve aşag ı dog ru c ekilerek c ıkarılır. 2. C ıkarılan ilk eldiven dig er eldivenli elin ayasına yerleştirilir ve eldivensiz elinizle dig er eldiven ag ız kısmından tutulur. 3. Bu eldiven de ters c evrilerek aşag ı dog ru c ekilir ve elden c ıkarılır. 4. Bo ylece ilk eldiven ikincinin ic inde kalacaktır. 19

5. Eldivenler kullanıldıktan sonra tıbbi atık/otoklav torbasına atılmalıdır. 6. Eldivenin c ıkarılması sırasında biyolojik bulaş riski oldug undan, c ıkardıktan sonra ellerin mutlaka yıkanması gerekmektedir. 20

• Doğru Önlük giyilmesi ve çıkarılması Dogru Onluk Giyme Ve Cıkarma 21

KORUYUCU GÖZLÜK VE YÜZ KALKANLARI Gözlük ve yüz koruma kalkanları, gözlerin kimyasal madde, radyasyon ya da çeşitli zarar verici partiküllerden korunmasını sağlayan güvenlik ürünlerinden biridir. 22

• Uc uşan parc alar, gaz, toprak, duman, sıc rayan sıvılar, buhar, gaz ic eren ortamlar ve yu ksek sıcaklık gibi tehlikelerin bulunduğu laboratuvarlarda her zaman uygun göz ve yüz koruyucu ekipman kullanılmalıdır. 23

• Güvenlik gözlükleri, çarpma tehlikesi olduğunda, pipetleme, karıştırma, porsiyonlama, santrifüj gibi sıçrama ihtimalinde veya zararlı kimyasallarla çalışırken gereklidir. 24

• Kontakt lens kullanımının go z ic in herhangi bir koruma sag lamadığı unutulmamalıdır. • Bu nedenle laboratuvar c alışanı lens kullanıyorsa mutlaka koruyucu go zlu k ya da tam koruma go zlu g u kullanmalıdır. 25

Göz ve yüz korunması gerekli durumlar; • Sıc rama riski olan işlemler (sonikasyon, homojenizasyon) • Potansiyel enfeksiyon etkeni ic eren solu syonların pipetlenmesi ya da dag ıtılması gerektig inde, • Etrafa sıc rama, yayılma ya da aerosol oluşturma riski olan durumlarda, 26

• Göz ve yüz korunması gerekli durumlar-II; • Doku ku ltu r stoklarının, kan o rneklerinin, Sınıf II ya da daha yu ksek du zeydeki biyolojik o rneklerinin bulaşlarının temizlenmesini gerektiğinde • Radyasyon ya da kimyasal sıc rama riski oldug unda • Kontak lens takıldığında 27

• Göz koruyucu KKE Çıkarılması – dış yu zeylerinin kontamine oldug u unutulmamalıdır. – go zlu k saplarından/kafa bandından tutularak c ıkartılmalıdır. – Go z koruyucular kirlendig inde deterjanlı su ile temizlenmeli ve ardından bol su ile durulanmalıdır. – Kontamine olduklarında %70 etanol ile dekontamine edilmelidir. 28

• Yu z siperi; – yu z ve boyunu enfeksiyo z ya da diğer tehlikeli materyalle meydana gelen sıc rama, pu sku rme gibi olaylardan korumak amacıyla kullanılır. • yu zu n tamamını koruyacak şekilde olmalı, – acil durumlarda kolaylıkla çıkartılabilmeli – yu z temizlig i yapabilmek ic in baş hizasında geriye doğru itilebilmelidir. 29

MASKELER Laboratuvar çalışanlarının deney sırasında oluşan aerosoller, kullandıkları katı veya sıvı kimyasallardan oluşan toz ve sıvı zerreciklerinden etkilenmelerini önlemek amacıyla dizayn edilmiş kullanımı pratik, cilde uyumlu ekipmanlardır. 30

• Uluslararası kaynaklarda genel olarak maske ile “cerrahi maskeler” tanımlanır • partiku lleri ya da gazları mekanik olarak filtre edebilen veya kişinin dış ortamdaki hava yerine cihazdaki temiz havayı soludug u ekipmanlara respirato r adı verilmektedir (Şekil 6. 11). 31

• o ncelik her zaman biyogu venlik kabini !!!! kullanmaktır. • Ancak, BGD-2 koşullarında c alışılmak zorunda kalınan yu ksek riskli solunum yolu patojenleri ile yapılan tu m işlemlerde kabine ek olarak maske de kullanılmalıdır 32

Maskenin takılması ve çıkarılması ; • Maske metal kısmı u ste gelecek şekilde iki u st şeridinden tutulup, burun u zerinde sıkıca kapatılır • U st şeritler kafanın u st arka kısmında ve kulakların u zerinden bag lanır. • Daha sonra maskenin alt şeritleri varsa ensede bag lanır. • Maske sabitlendikten sonra burun üzerindeki metal şerit tutularak burun kenarları u zerinde sıkıştırılmalıdır. • Son olarak ag ız ve burunun tam olarak kapatılıp, kapatılmadıg ı kontrol edilmelidir. 33

LABORATUVAR AYAKKABISI / TERLİĞİ • Laboratuvarda deri veya yapay deri, sıvıları gec irmeyen tamamı kapalı terlik veya ayakkabı kullanılması o nerilir. • Laboratuvarlarda giyilen ayakkabıların o n tarafı mutlaka kapalı olmalıdır. 34

LABORATUVAR AYAKKABISI/TERLİĞİ • O zellikle biyolojik tehlike ic eren materyalle c alışılıyorsa ev ortamının kontamine edilmemesi ic in sadece laboratuvarda giyilen ayrı bir ayakkabının kullanılması o nerilmektedir. 35

Ayakkabı Galoşu • Belirli etkinliklerde, laboratuvar kontaminasyonu ve laboratuvar kazaları sonucu etrafa sac ılan enfeksiyo z materyallerden korunmak amacıyla ayakkabı galoşu kullanılabilir. • Laboratuvarda tek kullanımlık ayakkabı galoşu kullanılıyorsa, atık kutuları da hazır bulundurulmalı ve galoşlar bir kere kullanılmalıdır. • Galoş giyildikten ve c ıkarıldıktan sonra eller yıkanmalıdır. 36

SAÇ KORUYUCU (Bone) • 15 cm’den daha uzun saçlar laboratuvardaki dönen cihazlar, emme cihazları ve üfleyiciler gibi makine parçalarına dolanabilir. • Ayrıca açık saçlar, açık alev veya ısı kaynağı yakınındaki alanlarda yanma riski ortaya çıkarabilir. • Uzun saçları olan çalışanlar saçlarını şapka, bone veya bandana ile örtmeli ve korumalıdır. 37

KİŞİSEL KORUYUCU EKİPMANI GİYME VE C IKARMA SIRASI • KKE giyilirken ; 1. 2. 3. 4. Önlük Maske Gözlük Eldiven • Soyunma sırasında ise ellerin kontamine olduğu akılda tutularak öncelikli olarak eldivenlerin çıkarılması, daha sonra sırasıyla gözlük, maske ve son olarak önlük çıkarma işlemlerinin uygulanması gerekmektedir 38