KRZE MDAHALE VE KRZ YNETM LK KAYA REHBER

KRİZE MÜDAHALE VE KRİZ YÖNETİMİ ÜLKÜ KAYA REHBER ÖĞRETMEN

VARSAYALIM Kİ… "Bir öğrenci telaşla odanıza girdi ve matematik öğretmenleri Ali Bey'in ders anlatırken fenalaştığını ve yere düştüğünü söyledi. Sınıfa koştunuz. Ali Bey'in yerde hareketsiz yattığını gördünüz, nabzını kontrol ettiniz. Ali Bey ölmüştü. . . "

VEYA… «Bir ortaokulda Unicef’ten geldiğini iddia eden bir kişi, yardım yapılacağı bahanesiyle, okul yönetiminin önerisi üzerine, 9 öğrenciyi seçip, diğerlerini çeşitli bahanelerle uzaklaştırdıktan sonra E. Ş. adlı kız öğrenci ile kayıplara karıştı…

HATTA BELKİ… "Müdür Yardımcısı Orhan Bey: Freni patlayan bir kamyonun okulun önündeki kaldırıma çıkıp, öğrencilerinizin arasına daldığını, üç öğrencinizin ağır yaralı olduğunu, bir öğrencinizin ise hayatını kaybettiğini gözyaşları içinde size bildirdi. "

ŞİMDİ NE YAPILMALI ? Yönetici ya da öğretmenler olarak görev yaptığınız okulda birer kriz ve travma örneği olan yukarıdaki durumlardan birisi ile karşılaştığınızı düşünün.

“Zaman zaman bizi zorlayan, örseleyen, yıkıcı olayları yaşayabilir yada bu olaylara şahit olabiliriz. Hepimiz bu olaylardan farklı etkilenebilir, bu olaylara farklı düzeylerde tepkilerde verebiliriz. Üzülebilir, kendimizi mutsuz, güçsüz, yalnız, çaresiz hissedebiliriz. İster çocuk olsun, ister yetişkin; hepimiz böyle olaylara bu tip tepkiler verebiliriz. Bu söylediğimiz tepkilerin hepsi normal tepkilerdir. Bugün hem kendinize hem öğrencilerinize faydalı olabileceğini düşündüğümüz paylaşımlarımız olacak.

Burada amacımız, okul yada yakın çevrenizde bu tür bir olay yaşanırsa; Hissettiklerinize ve davranışlarınıza dair farkındalığınızı arttırmak, Başetme becerilerinizi güçlendirmek ve Öğrencilerimize bu süreçte en iyi biçimde nasıl destek olabileceğinizi paylaşmak olacaktır. ” Çalışmanın sonunda buradan iki bavulla çıkmayı hedefliyoruz. Birinci bavulumuza “ Kriz veya travmatik yaşantılar nelerdir, Kriz veya travmatik yaşantılardan nasıl etkileniriz? ” konusundaki paylaşımları yerleştirelim.

İkinci bavulumuza ise; Bu etkilerle nasıl başa çıkabileceğimizle ilgili bilgileri yerleştirdik. Bundan sonra da bizleri üzen ve yaşam akışımızı bozan, Baş etmekte güçlük yaşadığımız olaylarla karşılaştığımız zaman, öncelikle; Birinci bavulumuza yerleştirdiğimiz etkileri ve bunları yaşamanın ne kadar normal olduğunu hatırlayalım. Daha sonra da; Travmatik olayların etkileriyle nasıl baş edebileceğimiz konusundaki bilgileri yerleştirdiğimiz, ikinci bavulumuzu açalım ve kullanalım. Travmatik olaylar karşısında, ihtiyaç duymamız durumunda bu iki bavul bizlere her zaman yardımcı olacaktır.

OKULDA KRİZE MÜDAHALE Okulda krize müdahale hizmetleri ‘Psikososyal Koruma, Önleme ve Krize Müdahale Ekibi’ tarafından yürütülür.

OKULDA KRİZE MÜDAHALE • Okulda Psikososyal Koruma, Önleme ve Krize Müdahale Ekibi Üyeleri (Nisan 2019, Sayı: 2739 Tebliğler Dergisi) 1 - Okul Müdürü (veya görevlendireceği Müdür Yardımcısı) 2 - Okul Rehberlik Öğretmenleri 3 - RHYK’da görevli Sınıf Rehber Öğretmenleri temsilcileri 4 - Bir öğrenci temsilcisi, 5 - Okul Aile Birliği Başkanı, 6 - Bir güvenlik görevlisi ***Gerektiğinde Okul Müdürü okulun ihtiyaçları doğrultusunda ekibe yeni üyeler alabilir.

KRİZ NEDİR? Kriz; "bireyin, grubun, örgütün ya da topluluğun, Normal işlevlerini yerine getirmesini engelleyen, Acil müdahale ve çözüm gerektiren, Tolere edilemeyen, Sıra dışı, Beklenmeyen bir olay" biçiminde tanımlanabilir.

TEMEL KRİZ TÜRLERİ • 1 - GELİŞİMSEL KRİZLER • 2 - DURUMSAL KRİZLER • 3 - KOMPLEKS KRİZLER (TRAVMALAR)

TEMEL KRİZ TÜRLERİ 1. GELİŞİMSEL KRİZLER • Ergenlik dönemi • Emekli olmak • Okuldan mezun olmak • Çocuk sahibi olmak • Kariyer veya iş değiştirmek • Evlenmek

2. DURUMSAL KRİZLER Ayrılmak ve boşanmak İşini kaybetmek Uzun süre işsiz kalmak Trafik kazası yapmak Ciddi bir hastalık yaşamak Ameliyat olmak Sakat kalmak Ani ölümler Bulaşıcı hastalıklar Ekonomik kriz

3. KOMPLEKS KRİZLER (TRAVMALAR) Aile içi şiddet Cinsel taciz ve tecavüze uğramak İntihar Ölüm/Yas Terör Doğal afetler

KRİZ DURUMUNDA GÖRÜLEN TEPKİLER Fiziksel Tepkiler: • Baş ağrıları ve baş dönmesi • Üşüme veya yanma hissi • Göğüste daralma hissi • Heyecanlı, gergin ve aşırı uyarılmışlık hissi • Halsizlik ve yorgunluk • Mide bulantısı ve bağırsak rahatsızlığı • iştah azalması veya artması • Genel olarak sağlık durumunun kötüleşmesi Davranışsal Tepkiler: • Uyku düzeninde bozulma ve kâbus görme • Asabi ve gergin hissetme • Sürekli tetikte olma, kötü bir şey olacak beklentisi • Görünür bir neden yokken ağlama veya ağlamaklı olma • Aile veya çalışma arkadaşlarıyla çatışmalar • Travmatik olayı hatırlatıcı unsurlardan kaçma • Duyguları ifade edememe • Sosyal ortamlardan uzaklaşma ve içe kapanma • Alkol ve ilaç kullanımında artış Duygusal Tepkiler: • Şoka girme ve hissizlik hali • Güvensizlik hissi • Derin üzüntü • Ölen kişilere duyulan yoğun özlem • Çaresiz ve güçsüz hissetme • Aşırı alınganlık • Öfke ve öç alma isteği • Hırçınlık, toleransın az olması • Umutsuzluk ve karamsarlık • Suçluluk hissi • Ani duygu değişimi Bilişsel Tepkiler: • Dikkat ve konsantrasyon sorunları • Unutkanlık • Düşünce bozuklukları • Karar verememe • Tam veya kısmi amnezi (hafıza kaybı) yaşama • Rahatsızlık veren anılar ve imgelerle meşgul olma • Katı özeleştiri yapma • Sürekli tehlikelerden korunma planları yapma • Manevi ve dini inançları sorgulama

1 - KRİZ ÖNLEME / KRİZE HAZIRLIK Hazırlık ve planlama aşaması • İlgili taraflara kriz eğitimi verilmesi – Kriz nedir? Kriz anında neler gözlemlenir? Neler yapılmalı? . . . • Okula özgü bir Psikososyal Koruma Önleme ve Krize Müdahale Eylem Planının oluşturulması – İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü'nün işbirliğinde sağlık, sosyal hizmet, emniyet, üniversite, sivil toplum kuruluşları, gibi birim, kurum ve kuruluşların desteklerinin alınması için çalışmalar yürütür. – Haberleşme ağının oluşturulması. – Kriz anında toplanılacak ve hizmetlerin sunulacağı bir merkezin belirlenmesi. (Ekip başkanının odası) – Risk gruplarının belirlenmesi. – Bilgi akışının planlanması. • Belli aralıklarla kriz tatbikatlarının uygulanması – Bireysel tepkilerin belirlenmesi ve farkındalık kazandırılması. – Kriz planının güçlü ve zayıf yönlerinin belirlenmesi.

KRİZ ÖNCESİNDE YAPILACAKLAR • Gerekli form ve broşürlerin geliştirilmesini, • Kriz durumlarıyla ilgili bilgi vermeye yönelik duyuru şablonlarının hazırlanmasını gerçekleştirir. • Genel katılımlı, krize müdahale konusunda hizmet-içi toplantılar düzenler. • "Kriz alarmı" vererek bir kriz durumunun provasının yapar.

KRİZ ÖNCESİNDE YAPILACAKLAR • • • Ekip üyelerini; Tahliye Sorumlusu İlkyardım Sorumlusu İlçe MEM İletişim Sorumlusu Sağlık Kurumları İletişim Sorumlusu Emniyet İletişim Sorumlusu Veli Bilgilendirme Sorumlusu Öğretmen Bilgilendirme Sorumlusu Basın Açıklaması Sorumlusu Çevre Güvenliği Sorumlusu İkaz Alarm Sorumlusu şeklinde görevlendirir.

2 - KRİZ ANI VE HEMEN SONRASI • Krizin en az zararla atlatılmasına yönelik çalışmalar – Kriz öncesi hazırlanan planın, uygulanarak, ilk müdahalenin yapılması. – Özellikle, öğrencilerin güvende olduklarından emin olma ve güvende olduklarına ilişkin güvence verme. – Gereken medikal ve psikolojik yardımın sağlanması. – Doğru ve güvenli bilgi akışının sağlanması. – Destek ağının oluşturulması (kişi ve kurum desteğiyle) – Tarama ve Değerlendirme: Risk altında olanların hemen belirlenerek gerekli yönlendirmelerin yapılması. – Medya yönetimi • Bu aşamada en büyük sorumluluk lider olarak okul yöneticilerine düşüyor. – Psikososyal Koruma Önleme ve Krize müdahale ekibinin bir araya getirilmesi ve onların çalışma olanaklarının sağlanması.

BİR KRİZ OLDUĞUNDA OKULDA NELER OLUR? § Okula dışarıdan gelen veli, milli eğitim müfettişleri, basın, güvenlik görevlileri gibi kişilerin istekleri baskı oluşturur. § Okulda, hem kendimize, hem de rolümüzün getirdiği sorumlulukla, öğrenci ve velilere destek olmak zorunda kalırız. § Krizin durumuna göre, benzer olayların yeniden yaşanmaması için önlemler alınması, yeni sorumluluklar ve görevler üstlenmek gerekebilir.

KRİZ ANINDA YAPILACAKLAR § Okul Psikososyal Koruma Önleme ve Krize Müdahale Ekibi harekete geçirilir. § Karmaşayı durdurarak, yanlış anlaşılmaları engeller, doğru bilgi akışı sağlanır. § Krize yol açan olay hakkında, değerlendirme yapılır. § Üst düzey yetkililer, durumdan haberdar edilir. § Okul ve çevre güvenliği sağlanarak, okula girişçıkış durdurulur. § Sağlık kurumları ve emniyet bilgilendirilir. (gerekiyorsa) § Öğretmen, öğrenci ve veliler bilgilendirilir. (gerekiyorsa)

KRİZ ANINDA YAPILACAKLAR § Rehberlik öğretmeni krizden etkilenen öğrencilere, öğretmenlere, velilere müdahale eder. § Krizin Okul Psikososyal Koruma Önleme ve Krize Müdahale Ekibi tarafından çözüme ulaştırılamayacağı anlaşılırsa ya da destek gerekiyorsa İlçe Krize Müdahale Ekibine haber verilir. § Resmi bir duyuru hazırlanır. § Krize müdahale ekibi üyeleri, diğer çalışanları gözlemek, uyarmak, destek sağlamak, etkilenen öğrencilere ait eşyaları toplamak vb işler için görevlendirilir.

OKUL YÖNETİMİNİN SORUMLULUĞU • Gereken müdahalelere liderlik etmeli. • Ulaşılabilir olmalı (öğretmen, aile ve öğrenciler için) • Gerektiğinde öğretmenleri ne yapmaları gerektiği konusunda bilgilendirmeli. • Üst kurumlarla ilişkileri sağlanmalı. • Olaydan doğrudan etkilenen aile(ler) aranmalı

REHBER ÖĞRETMENİN SORUMLULUĞU • Ulaşılabilir olmalı (öğretmen, aile ve öğrenciler için) • Psikolojik yardım alınabilecek kurum ya da kişilerin belirlenmesi ve koordinasyonun sağlanması. • Bireysel ve grupla danışma hizmetlerinin sağlanması. • Olaydan etkilenen öğrenci(ler)in aileleri için gereken yönlendirilmelerin yapılması. • Ölen öğrencinin yakınları ve onların yakın arkadaşlarının izlenmesi ve yönlendirilmesi. • Öğretmen ve diğer personelin desteklenmesi ve yönlendirilmesi.

ÖĞRETMENLERİN SORUMLULUĞU • Olumlu iletişim yollarını kullanarak, sınıfta sıcak ve destekleyici bir ortam yaratmak. • Çocukların kayıplarla, acı veren anılarla ve duygularla başa çıkmalarına yardımcı olacak etkinlikler düzenlemek. ( Müzik, resim, spor, sosyal aktiviteler vs. ) • Çocukların iyileşme sürecini kolaylaştırmak için, okul ve aile arasında işbirliğini güçlendirmek. • Öğrencilerin isteği doğrultusunda, olaya ilişkin sınıf içi paylaşımı yönetmek. Dedikoduya izin vermemek. • Gereksiz ayrıntılara girmeden, öğrencilerin sorularının yanıtlamak. • Öğrencilere model olmak. • Profesyonel yardıma gereksinimi olan öğrencilerin belirlenerek yönlendirmek vs… NORMALLEŞMEYE KATKI SUNAR.

KRİZ SONRASINDA YAPILACAKLAR § Okul Psikososyal Koruma, Önleme ve Krize Müdahale Ekibi olaya/vakaya ilişkin, gözlem ve değerlendirmelerini toplu bir şekilde muhafaza edebilmek amacıyla, “Psikososyal Koruma, Önleme Krize Müdahale Ekibi Görüşme ve Gözlem Formu” kullanarak durumu kayıt altına alır. § Okul Rehberlik Öğretmeni, kendi görev ve etik alanı çerçevesinde, ilgili vakaya/olaya ilişkin, Gözlem raporu hazırlayarak kişiye özel gizlilik derecesinde Okul Müdürlüğü’ne sunar ve yüze görüşür.

3 - KRİZİ İZLEYEN GÜN VE HAFTALAR • Bir önceki aşamanın daha sistematik olarak devamı. • Kriz öncesi koşulların yeniden oluşturulması. • Medikal ve psikolojik yardımın devam etmesi. • Öğrencilerin arkadaşları ve öğretmenleriyle yeniden bir araya gelmesi. • Okulun normal işleyişine geri dönmesi. • Bireysel ve grupla danışma hizmetlerinin gerçekleştirilmesi. • Tarama ve yönlendirme çalışmalarının devam etmesi.

4 - İYİLEŞME VE NORMALE DÖNME (KRİZİ İZLEYEN AYLAR VE YILLAR) • Yaşanan sürecin gözden geçirilmesi varsa eksikliklerin belirlenmesi. – Yıl dönümlerine hazırlık. – Müdahale edeceklerin hazırlanması (eğitilmeleri, sorumlulukların dağıtılması. . . ) – Bireysel tarama ve yönlendirmelerin devamı.

ÇOCUKLARIN AFET SONRASI UYUMLARINI KOLAYLAŞTIRMAK • Çocukları yeni bir hobi kazanmaları ya da eğlenceli aktivitelere katılmaları için cesaretlendirmek, • Çocukları düşüncelerini, duygularını ve afete ilişkin deneyimlerini yazmaları konusunda cesaretlendirmek, • Çocukları yakın arkadaşlarıyla irtibat halinde olmaları için cesaretlendirmek.

ÇOCUKLARIN AFET SONRASI UYUMLARINI KOLAYLAŞTIRMAK • Çocuklar ve arkadaşları için sosyal etkinlikler organize etmek, sosyalleşmelerine yardımcı olmak, • Çocukları gönüllü çalışmalar yapmak konusunda cesaretlendirmek, • Çocukları, baş etmede daha çok zorlandıkları durumlarda profesyonel bir yardıma sevk etmek.

ÖĞRENCİLERİ AFETZEDE ROLÜNDEN KATILIMCI ROLÜNE TAŞIMAK • Öğrencilerle sizden ayrıldıklarında da uygulamaya devam edebilecekleri gerçekçi, uygun ve gelecek vadeden etkinlikler planlamak. • Öğrencilerin hâlihazırda sahip olduğu başa çıkma becerilerini desteklemek.

ÖĞRENCİYE SOSYAL DESTEK VEREREK İLETİŞİM KURUN • Öğrenciye arkadaşları, ailesi ve diğer kişiler birincil olarak destek sağlayabilir ve rehberlik edebilir. • Bazı bireylerin daha uzun süreli yardıma ihtiyaç duyabilecekleri konusunda açık olun ve yönlendirmek.

BİLGİLENDİRME SÜRECİNDE İSE • Gerekli bilgiler sadece gerektiği kadar verilmeli. • Konuyla ilgili tarafların özel yaşamlarına ve kişisel bilgilerine girilmemeli.

SON SÖZ… Dünyamızda tanık yaşadığımız, şiddet, içimizdeki yaşama olduğumuz ölüm ve isteğini, ya da yıkım umudunu, gücünü de bir süre tahrip eder. Kayıp o kadar çoktur ki, yaşanılan acı insanı ruhsal olarak da felç eder…. O yüzden hem kendimizi koruyalım hem öğrencilerimize destek verelim. . de

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM… ÜLKÜ KAYA REHBER ÖĞRETMEN