Krumboltzun Kariyer Seiminde Sosyal renme Kuram Kariyer Danmanlnda

Krumboltz’un Kariyer Seçiminde Sosyal Öğrenme Kuramı/ Kariyer Danışmanlığında Öğrenme Kuramı Dr. Diğdem M. SİYEZ

Krumboltz’un Kuramı l Öğrenme teorisine dayanır • Bandura’nın sosyal öğrenme kuramı temel dayanağını oluşturur. • Sosyal öğrenme kuramı (klasik koşullanma, pekiştireç sistemi ve bilgiyi işleme ) • Bireylerin kişilikleri ve davranış repertuarlarının onların öğrenme yaşantılarına göre açıklanabileceğinden bahseder.

Krumboltz’un Kuramı l Sosyal öğrenme kuramında iki çeşit öğrenme yer almaktadır. • Araçsal öğrenme yaşantıları • Çağrışımlı öğrenme yaşantıları l Öz-yeterlilik teorisi • Yeterlilik beklentisi • Sonuç beklentisi

Edimsel Koşullanma (Araçsal Öğrenme) l l herhangi bir davranış pekiştirilir ya da ödüllendirilirse, o davranışın gelecekte yinelenme olasılığı artar. Ödüllendirme, dısarıdan gelen bir onay ve beğeni olabileceği gibi, kişinin kendi içinde duyduğu bir doyum ya da gerilimden kurtulma duygusu da olabilmektedir

Çağrışımlı Öğrenme l l l Bireyin pozitif yada negatif olan bir durum ile daha önceki nötr bir durumu eşleştirmesi sonucu oluşmaktadır. Bu bağlantılar gerçek ya da yakıştırma olabilir Mesleklere ilişkin olumlu ve olumsuz özelliklerin çoğunluğu böyle oluşur. “doktorlar çok para kazanır. ”

Krumboltz’un Kuramı l Kuram iki kısımda açıkalnabilir • 1: Krumboltz’un kariyer karar verme sürecinde sosyal öğrenme teorisi • Kariyer seçiminin orijinini açıklar • 2: Krumboltz’un kariyer danışmanlığında öğrenme teorisi • Kariyer ile ilgili problemlerde danışmanların neler yapabileceğini açıklar.

Krumboltz’un s kariyer karar verme sürecinde sosyal öğrenme teorisi l l Bireylerin seçtikleri, değiştirdikleri, ilgi duydukları eğitim programları y a da mesleklerin ardında hangi kararların etkili olduğunu açıklamayı amaçlar Krumboltz ‘a göre mesleki karar vermeye etki eden dört etmen görülmektedir. • Genetik miras ve özel yetenekler • Çevresel yaşantılar • Öğrenme yaşantıları • Görev yönelim becerileri

Genetik miras ve özel yetenekler l Bireyin cinsiyeti ile saç rengi, kilosu gibi fiziksel özellikleri ve diğer karakteristik özellikleri, kariyer seçiminde sınırlayıcı bir etki yapar. Bunlara ek olarak, sanat, müzik yada spora yatkınlık gibi bazı doğuştan gelen özel yetenekler de bireyin tercihlerinde etkili olmaktadır.

Çevresel koşullar ve olaylar: l Birey, çoğu zaman kendi kontrolü dışında gelişen, sosyal, kültürel, politik ve ekonomik faktörlerden etkilenir. • İklim • Bulunulan coğrafya B ireyin kariyer kararında etkili olan ve çoğu zaman bireyin kontrolü dışında gelişen önemli olaylar üzerinde durmaktadır. Örneğin; iş ve eğitim fırsatları, öğrenci ve işçi alımlarındaki sosyal politikalar ve prosedürler, farklı mesleklerin getirileri, yasal düzenlemeler, deprem yada sel gibi doğal olaylar, teknolojik gelişmeler, sosyal örgütlerdeki değişmeler, aile terbiyesi, komşuluk, eğitim sistemi ve toplum gibi.

l Genetik donanım ve özel beceriler, bireylerin eğitimsel ve mesleki tercihlerini, becerilerini ve başlangıç yapmasınırlandırabilir. l Çevresel koşullar ve olaylar, bireylerin etkisi olmaksızın gelişebilir, bazen de bireyler çevrelerini etkileyebilir. l öğrenme yaşantıları (vasıtalı/araçsal öğrenme ve çağrışımlı öğrenme) onların eğitim ve meslek seçimini etkileyebilir. l Genetik özellikler, özel yetenekler, öğrenme yaşantıları ve çevre etkileri arasındaki etkileşim göreve yaklaşım becerilerini oluşturur. Bu beceriler - Performans standartları - Çalışma alışkanlıkları - Algısal ve bilişsel süreçler ( dikkat, hatırda tutma vb. ) - Zihinsel kurulum ve duygusal tepki

Krumboltz l Bu dört faktörün etkileşimi sonucunda bireyler; • 1) kendini gözlemlemeden ve • 2)iş dünyasını gözlemlemeden Bir takım genellemelere ulaşır. l Öğrenme yaşantılarının, genellemelerin ve sahip olunana becerilerin sonucu olarak bireyler kendilerini kariyerlerine yönelirler.

Kendiniz gözlemleme ve genelleme l l l İnsanlar yaptıkları eylem ve davranışlardan elde ettikleri sonuçları veya ürünleri başkalarınınkiler ile karşılaştırarak değerlendirir. Yaptıkları işlerle ilgili ne derecede mutlu o 9 lduklarına ilişkin genel yargılara ulaşırlar. Bu yargıların doğruluğu belirlediğiniz standartlara bağlıdır. Bu yargılar da ilgi, değer ve tutum envanterlerine yansır. Bir önceki öğrenme yaşantısının sonuçları bir sonraki öğrenme yaşantısına girişimi ve elde edilecek sonucu etkiler.

İş dünyası hakkındaki genellemeler l l Öğretmenler şefkatli olmalı Doktorlar dayanıklı olmalı. .

Krumboltz’un Kariyer danışmanlığında öğrenme teorisi l l Danışmanların nasıl davranacaklarına yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır. 4 temel eğilim bulunmaktadır. 1. Bireyler sadece var olan karakteristik özelliklerine göre değil kendi yeterlilik ve ilgilerini arttırmaya gereksinim duyarlar. 2. Bireyler, işlerini değiştirmek için hazırlanmaya gereksinim duyarlar. 3. Bireyler sadece bir tanı koymanın ötesinde eylemleri için cesaretlendirilmeye gereksinim duyarlar. 4. Kariyer danışmanları kariyer ile ilgili tüm problemlerde önemli bir rol oynarlar

Krumboltz’un Kariyer danışmanlığında öğrenme teorisi l Teorinin amacı: l Değerlendirme “danışanların sürekli değişien iş dünyasında tatminkar bir yaşam sağlayabilmeleri için beceriler, ilgilier, inançlar, değerler, çalışma alışkanlıkları ve kişisel yeterlilikleri ile igili öğrenme yaşantılarını zenginleştirmek. • Krumboltz’un Kariyer İnançları envanteri

Krumboltz’un Kariyer danışmanlığında danışma süreci l l l Problem ve amaçların tanımlanması Çeşitli çözümlerin belirlenmesi Tanımlanan problemle ilgili bilgilerin bir araya getirilmesi Alınacak çeşitli kararlarla ilgili olası sonuçların değerlendirilmesi Amaçların yeniden değerlendirilmesi Çözüm basamaklarının karşılacak yeni problemler için genellenmesi

Danışmanlar; l l Genetik miras ya da çevresel koşullara etkide bulunamaz ancak danışanın daha sornaki öğrenme yaşantıları ve görev yönelim becerileri üzerinde etkili olabilir Kairyer seçimleri ile ilgili irrasyonel inançların ele alınması ve gerekir. Çünkü bu inançlar amaç belirlerme ve yapılan seçimleren memnuniyet duymaya engel teşkil etmektedir.

Danışma sürecinde l l l Danışanların mesleki seçimlerini etkileyen irrasyonel inançalrının tanımlanması Karar verme ve diğer görev yönelim becerileirnin öğretilmesi (eğer gerekliyse) Danışanlara pozitif pekiştireç alabilmeleri için fırsatlar yaratmak Pozitik rol modellerini bulmalaıra yardımcı olmak Kariyer planlama becerilerini geliştirmek

Spesifik müdahaleler l l l Model alma Araçsal öğrenme yaşantılarını geliştirme Çağrışımlı öğrenme yaşantılarını geliştirme Görev yönelim becerileri , bilişsel ve performans becerileirnin etkisi Kariyer öz-yeterliliği

Kaynaklar l l http: //faculty. tamucommerce. edu/crrobinson/512/krumbolt. htm Kuzgun, Y. (2000). Meslek danışmanlığı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.