KRESEL KLM DEKL VE ST Do Dr Yeliz

KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE SÜT Doç. Dr. Yeliz YILDIRIM

Bilemiyorum her şey anlamsız ve boş geliyor. Orman yangınları çıkacak, Havalar aniden ısınıp soğuyacak , Tarım yapılamayacak, Kuraklık ve kıtlık yaşanacak, Görülmemiş şiddette fırtınalar tsunamiler çıkacak Türler yok olacak. Bazen gözlerimi kapatıp bunların hiç olmamış olmasını diliyorum. Belki iyiyimdir. Belki bunların hepsi saçmalıktır. Belki hükümetlerin endüstri çevrelerini korkutma taktiğidir bu. Kendimi çaresiz hissediyorum. Bana neler oluyor?

Yas içindesin” iklim değişikliği yası “der psikolog Yas durumunun psikolojide beş aşaması vardır. 1. İnkar : İyice çaresiz hisseder kendini…dünya için yastadır 2. Sinirlenme: 3. Hesaplaşma, pazarlık 4. Depresyon 5. Kabullenmek, yüzleşmek ve çare aramak (Belki bilim bunun üstesinden gelebilir? ? ? . . . ) Yastaki çevreci, yola çıkarak değişik mesleklerdeki insanlarla röportaj yapar: Acaba sokaktaki insan bu tehlikenin farkında mı İklim değişikliği ile ilgili bir endişen var mı diye sorar onlara? Yok derler onlar da yasta…inkar ediyorlar diye düşünür…

• Çeşitli televizyon programlarında Global iklim değişikliğine karşı endişe duyanlar ve endişelenmenin anlamsız olduğunu düşünenler tartışıyor. • Çevre bilimcilerin %99. 9’u küresel ısınmanın artık tartışma götürmez bir gerçek olduğunu söylüyor. Tartışılmaktansa, vakit kaybetmeden çare aramaya yönenilmesi gerektiğini vurguluyorlar. • İnkar edenler neden endişe duymadıkları sorulduğunda buna inanmadıklarını söylüyorlar ki bu durum psikologlara göre inkardır ve inkar yasın ilk evresidir ve doğal bir sonucudur. Doğruları değiştirmez • Doğru şu ki, insan doğayı kendini yenilemesine temizlemesine fırsat vermeden kirletti, katletti, • Hasarların bazıları geri gönüşümsüz, bazılarının telafisi ise binlerce yıl sürecek…

Tek tıp tek sağlık konsepti • Hayvan sağlığı • İnsan sağlığı • Çevre sağlığı

• Bilim adamlarının %99. 9’u yıllardır arabalarımızdan uçaklardan trenlerden ve fabrikalardan çıkan karbondioksitin yani ısı ve elektrik elde etmek için yaktığımız bütün fosil yakıtlardan karbondioksit salındığını belirtiyor ve bu gaz dünyanın atmosferini sararak küresel ısınmaya neden oluyor. • Bu salınım o kadar hızlı ve fazla ki dünyadaki bitkilerin absorbe ederek temizleyebileceğinin çok üzerinde. İnsanların buna neden inanmadığına gelince çünkü henüz bunun etkilerini hissetmediler.

Çevresel etkilenimin 4 temel özelliği 1. Görünür sonucunun (etkisinin) gecikerek ortaya çıkması. 2. Nedenin çok etmenli olması 3. Etkinin özgül olmaması 4. Etkilenime karşı duyarlılık farklılıklarının bulunması

• Bazı coğrafyalarda iklim değişikliğine dair göstergeler hissedilir düzeyde • Sularla çevrili bölgeler küresel ısınma arttıkça sular altında kalacak ve deniz seviyesi burada yaşam koşullarını etkileyecek. Taşınmak zorunda alacaklar. • Okyanus yükseliyor çünkü genleşiyor. Su ısındığı zaman genleşir. • Kuş bakışı gezildiğinde su altında kalan bölgeler ve yakın gelecekte meydana gelebilecek kayıplar net bir şekilde görülebiliyor.

İklim • En önemli evrimsel güçtür. • Bitki ve hayvan uyumları için temel engel ve kural koyucu. • Sıcaklık, yağmur, rüzgar, yükseklik iklimi, iklimde canlı organizmaları belirler.

• İklim değişikliğinin, yetkililer tarafından inkar edildiği ve hatta bazı bölgelerde “iklim değişikliği” teriminin kullanılmasının dahi yasaklandığı bilinmektedir. Amerika’da hükümet yetkilileri iklim değişikliği uzmanlarının randevu talebini kabul etmiyorlar ama bir tanesi kabul etmiş • Programda çevre bilimciler insan aktivitelerinden doğan kirliliklerin 1950 lerden beri dünyayı tehdit ettiğini, bu problemin varlığının inkar edilmesindense nasıl çözümlenebileceğine odaklanmak gerektiğini belirtiyorlar • “İklim değişikliği sizi endişelendiriyor mu? ” sorusuna “hayır” diyor yetkili. “Neden sorusuna ise “Dünya var oluşundan itibaren küresel ısınma ve soğuma gibi süreçlerden periyodik aralıklarla geçiyor zaten. Ve her zaman bununla baş edebildi. Bunun insan eliyle değiştiğine inanmıyorum. ” diyor.

• Çevreci: Peki şimdiye kadar olandan çok daha hızlı ısındığına ne diyeceksiniz • HK: “Yüz milyon yıl önce bu verileri kim topluyordu acaba nerden biliyorsunuz” diye soruyor. • Çevreci: “Buzulları deliyor kesitler alıyor, Kesitleri inceliyoruz. Oradaki katmanlara bakarak dünyanın yüzyıllar boyunca maruz kaldığı değişiklikleri tespit edebiliyoruz. ” • 1850 yılından beri en sıcak yazlar 2000’li yıllarda yaşanmış. En soğuk yıllar ise 1900’lü yıllarda. En çarpıcı olanı ise 2015 yılının Temmuz ayı şimdiye kadar kaydedilen en sıcak yaz ayı olarak tarihe geçmiş. • HK: Global ısınmayı en azından sabitlemek için ne yapmak gerek? Çevreci: Karbondioksitin hızla salınmaya devam etmesi ile dünya hızla ısınacak denizler genleşecek yaşam alanları sular altında kalacak. Ciddi ekonomik ve sosyal sorunlar ortaya çıkacak. Gelecek 30 yıl içinde ne olacak? Bu sorunun cevabı çok kritik.

• Yastaki bireyler inkar ettikten sonra gerçeklerden kaçamayacaklarını anlayınca sinirleniyorlar

Kuzey Amerika’nın en önemli enerji kaynak bölgesi (KANADA ) ürettiğinin büyük kısmını kendileri enerji olarak kullandıkları için normal petrol kaynaklarına göre çok daha fazla kirlilik oluşturuyorlar. Yüzlerce hektar alanda Kumlu topraktan petrol rafine etmek için ormanlık bölgeyi tamamen yok etmişler. Bütün fabrika yetkilileri durumu biliyor. Havadan bakıldığında petrol operatörlerinin dehşeti gözlenebiliyor. (Tar sands). Kumlu toprakta petrol çıkarmak için 3 varil petrole 2 varil petrol harcıyorlar. Binlerce hektar ormanlık alan katledilerek enerji peşinde koşuluyor. Sadece bu bölgeyi değil dünyanın kaderini etkileyecek kadar büyük bir etki yaratıyor…Canada nın tar sands bölgesi en yoğun Karbondioksit kirliliği üretilen bölge Kimyasal atık gölleri uzaydan dahi görülebiliyor.

• 2030 yılına kadar tüm dünya tarihi boyunca yaratılmış kirliliğe bedel bir kirlilik dünyayı tamamen sararak nefes almayı güçleştirecek. • Greenpeace üyesi bir genç bu kirlilik ile mücadelesi esnasında 14 kez tutuklanmış. • Bölgede yaşayanlar burunlarının sürekli yanık kömür ve kimyasal kokusu geldiğini belirtiyorlar. • Bölge sakinlerinin sıkça kansere yakalandığı belirtiliyor. • Kimyasal atık göllerinden buharlaşan kimyasallar bölgede nefes almayı zorlaştırıyor. • Burayı inceleyen bir çevre bilimci “Birkaç onyıl sonra su altında yaşamaya adapte olmalı veya oksijen tüpü ile dolaşıyor olmalıyız” diyor.

Uçartozlar, çökelme Hava kirliliği Asit yağmuru Toprak kirliliği Kirli sularla sulanan ve topraktan kirleticileri alan bitkiler Katı atıklar Atıklar Su kirliliği Sıvı atıklar Kirli içme ve kullanma Sucul canlılarda besin suyu zincirinde biyolojik büyüme Kirli suda yüzme vb. Anneanne Anne Besinlerin kirlenmesi Sudaki kirleticilerin insanı etkilemesi Baba Çocuk

Anorganik kimyasalların vücutta dağılımı

İç ve dış ortam engellerinin alanları, kalınlıkları, ağırlık ve etkilenimleri (Moller) Engel Alan (m 2) Kalınlık(µm) Ağırlık(kg) Etkilenim (kg) Deri 2 100 12 -16 Değişken GIS 200 10 -12 7 3 -4 Akciğerler 140 0, 2 -0, 4 0, 8 -0, 9 24

Kirliliklerden en çok etkilenen sistemlerden biri de üreme sistemidir ve bu etkiler: • 1. Doğurganlığın azalması (KADIN VE ERKELERDE KISIRLIK) • 2. Rahim içinde gelişme geriliği • 3. Kendiliğinden düşüklerin artması • 4. Çeşitli doğumsal bozuklukların daha büyük oranda görülmeye başlaması olarak sıralanmıştır.

• Şimdilerde büyük fabrikalar daha yeşil enerji politakalarına zorlanıyor ki bu büyük paralar harcamak demek. • Yenilenebilir enerji kaynakları kullanarak büyük işletmelere karbondioksit parmak izlerini küçültmeleri için belli limitler verildi. • Belli limitlerin üzerine çıkanlara yeşil enerji için belli miktarlarda yatırım yapma şartı getirildi. • Bu yolla atmosfere salınan sera gazlardan olan metanı petrol gibi kullanılabilir enerji kaynağına dönüştüren işletmeler oluştu. Ve her şekilde büyük fayda sağladılar. • Zehirli gazları enerjiye dönüştürmek. Müthiş bir fayda.

• Çöpleri yer altında bakteriler ile parçalayıp metan üretiyorlar. Onu da sıvılaştırıp kullanıma hazır hale getiriyorlar. Sindirilen çöp gaza dönüşüyor. • Bazı büyük işletmelerde havaya salınacak olan karbondioksit tutulup sıvılaştırılarak yer altına hapsediliyor. • Henüz çok yaygın değil ama, yaygınlaştırılması şart…

Depresyon • • • Çevre bilimcilerin hemen hepsi depresyonda…. Amerika’nın önde gelen çevrecilerinden biri umutlarını tamamen yitirmiş. 2030 yılında dünyada insan nesli olmayacak diyor, On beş yıl içinde habitat kalmayacak. Ona göre dünyanın işi çoktan bitti. Yer altında kendisine bir yaşam alanı oluşturup konserveleri ve suç şişelerini yer altındaki sığına istiflemiş. “Afrika ve iç Asya’nın belli bölgelerindeki su kaynakları hızla kuruyor. Tsunami ve fırtınalar artıyor “ “Verimli vadilerden artık ürün alınamıyor. Kuraklık , kıtlık yaşanıyor. Bu bölgede yaşayan insanlar depresyonda. İklim değişikliği o kadar hızla yaşanacak ki bitkiler ve diğer canlılar adapte olamadan her şey bitecek “diyor. Bu çevreci en önemli kirliliğin kutuplarda çözünen buzullardan geldiğini, erimeye başlayan buzulların erimesi durdurulamadığı müddetçe milyonlarca yıldır içinde hapsolan metanın hızla dünyayı sararak ısıtacağını belirtiyor. Organik materyalin parçalanması sonucu ortaya çıkan bu metan gazının çok etkili olacağını belirtiyor. Metan gazı karbondioksitten çok daha fazla kirliliğe yol açıyor

Kabullenme • • Bu ümitsiz çevrecilerin yanı sıra ümit veren çevre bilimciler de var. 15 yıl sonra öleceksek yapacak bir şey yok mu? Yükselen denizler, kirlilik, artan sıcaklık. • Yasın son aşaması. Belki bilim ve teknoloji bunun üstesinden gelebilir. Daha yeşil yaşamayı öğrenmeliyiz. Kabullendikten sonra iklim değişikliği ile savaşılabilir. Önlemler alınabilir. Mühendisler yükselen deniz seviyelerine karşı yüzebilen yaşam alanları ürettiler. Bir dahi mühendis sentetik ağaç üreterek, havadaki karbondioksiti depolamayı başardı. Gerçek bir ağaçtan bin kat daha fazla karbondioksit emiyor. Yine mühendisler yeni jenerasyon elektrikli otomobiller ürettiler. Çok pahalı olmaları, fazla hızlı olmamaları ve batarya sürelerinin kısa olması yüzünden fazla tutulmamışlardı. Fakat bunlar geliştirilerek tüketime sunuldu, batarya süreleri 400 mil kadar dayanıyor. Kısa sürede şarj eden istasyonlar bütün Amerika’yı sardı. Bu araçlar için temiz yenilenebilir karbon üretmeyen enerji kaynakları kullanılıyor. Bunun ötesinde bir çok yeni enerji kaynağı bulunabilir ve kullanılabilir. Su, güneş, rüzgar, dalga enerjileri daha yeşil bir dünya için gerekli. • • •

Çok mu geç oldu? Artık geri dönülemez bir noktada mıyız? • • Bunlar kritik sorular fakat optimist çevreciler var. Fosil yakıtlardan bir an önce doğal enerjiye dönüldüğünde umut olduğunu söylüyorlar. Bunun da 10 yıllar alabileceğini belirten kötümserlere karşın, iyimser çevreciler kollar sıvandığında bunun çok daha kısa sürelerde gerçekleşebileceğini ve buna zorunlu olduğumuzu belirtiyorlar… • Hep beraber hareket edersek 2030 yılında kirli gaz emisyonlarının %80 inin önleneceğini belirtiyor. 2050 de ise bitiririz diyor…. İş o ki bu kritik dönüşüme her ülke, Her birey aynı hassasiyetle yaklaşmalı… Her bölge yapısına uygun enerji düzenekleri ile donatılmalı, Örneğin, kıyı şeritleri dalga ve rüzgar enerjileriyle, çatılar güneş enerjileriyle … Bölge enerji ihtiyacının ne kadarının bu bölgesel kaynaktan sağlanabileceği hesaplanıp buna göre gerekli projeler hayata geçirilerek desteklenebilir. Bölge yapısına göre Çatı güneş enerjisi, geniş alan güneş panelleri, kıyı rüzgarları, jeotermal enerji, dalga enerjisi…. “Evrende enerji heryerdedir. Maharet bu enerjileri kullanılır hale getirmektir. İnsan makinelerinin dişlilerini, doğanın dişlilerine takmadığı müddetçe yaşadığı yeri kendi eliyle yaşanmaz hale getirmeye devam edecektir. ” Tesla, Nikola • • •

• En önemli önlem bireysel tutum ve davranışlar. • Bu büyük sorunu kabullenip önlem almalıyız. • Çok küçük bireysel tutum ve davranış değişiklikleri küçük önlemler dünyanın kaderini değiştirebilir. • Temiz bir dünya bırakmak istiyorsak çok akıllıca davranmalıyız. • Yeni fikirleri hayata geçirmeliyiz. Çöp dönüşüm projeleri hayvancılık işletmelerindeki metan gazının değerlendirilmesi bunlardan bazıları

Umut • • • Dünyayı kurtarabiliriz. Kirlilik 2004 yılından 2014’e kadar hızla arttı. 2014’de en azından azalmadı da artmadı da. Sabitlendi. Çin 2025’e kadar karbondioksit salınımını kontrol altına alınacağını garanti etti. Dünyamızın karbondioksit salınımını sabitlemekten daha fazlasına ihtiyacı var. Azaltmalıyız. 2017 yılından itibaren ya hiçbirşey yapmadan dünyayı kaderine terk edip, ne olursa olsun diyeceğiz ya da hemen kolları sıvayıp birey olarak elimizden ne geliyorsa hayata geçireceğiz. Fosil yakıtları terk etmeliyiz. . BU KESİN. 6 derecelik ortalama sıcaklık artışı, küresel değişikliklerin takip edilemeyecek derecede hızla şekillenerek ani ve dramatik sonuçlar doğurması anlamına geliyor. 4 -6 derecelik artışla dünya oksijeninin %20 sini sağlayan amazon ormanları yanarak yok olur ve co salınımı iyice hızlanır, 6 derece aynı zamanda ı Amerika kıtasını bir çöle çevirir. Colarado nehri yılın yarısında kurur…Tsunamiler şimdiye kadar olduğundan çok daha şidettli şekillerde ortaya çıkar. Avrupa kıtasından bildirilen bir çalışmada, yaz sıcaklıklarının en üst düzeyde seyrettiği 2003 ve 2012 yıllarında hayvan yemlerindeki aflatoksin miktarının da artış gösterdiğini belirtilmektedir (Medina, A. ; Rodriguez, A. ; Magan, N. , 2014) Dünyanın önemli su ve gıda kaynakları ani şekilde yok olur. Bu durumdan sadece hayvanların önemli bir bölümü değil milyarlarca insan da etkilenir…

Tropikal ormanlar dünya orman alanlarının %6 sı Birçok hayvan türü, 80. 000 bitki türü, milyonlarca böcek türü: Dünyadaki türlerin yarısı. 1989 a kadar Dünya tropikal ormanlarının %55 i kesildi ve bozuldu. Aşırı doğum, kalabalık ve yoksulluk, orman kesimi ve tarla açımı.

Tropikal orman yangınları • Tropikal orman yangınları türlerin yok olmasına ve dünya ikliminin etkilenmesine yol açar. • Ormanların bağladığı karbondioksit azalmakta. Havaya daha az oksijen vermekte. Karbondioksitin artması sera etkisine yol açmakta.

• Bir kaç yıl önce “Gıda ve İlaç kurumu’nun bilim adamlarından oluşan bir ekip malathion ve bazı diğer organik fosfatların birlikte verilmesiyle, ikisinin tek verildiğinde öngörülen zehirleyici etkilerinin toplamının elli katına varan ağır çapta bir zehirlenmeye yol açtığını belirlediler. Bir başka deyişle her iki ilaç birlikte etkilediğinde öldürücü dozlarının yüzde biri bile öldürücü olabilmektedir. (Rachel Carson, Sessiz Bahar)

Geç değil • • • • Bütün bunları önleme şansımızın halen olduğunu söylüyor çevre bilimciler…. Şu anki duruma göre çevre bilimciler 2050 yılına kadar ortalama 3 derecelik artışın artık önüne geçilemez olduğunu söylüyor… Dünyada İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ETKİLERİNE İNANIP İNANMADIĞIMIZI TARTIŞMAYI GEÇMELİ VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ YASININ 5 AŞAMASINI HIZLA GERİDE BIRAKMALI DÜNYAMIZI KURTARMAK İÇİN BİR AN NCE HAREKETE GEÇMELİYİZ, Petrol, kömür ve doğal gazlar enerji kaynağı olarak kullanılmamalı… Minimalist YAŞAMAYI ÖĞRENMELİYİZ. Daha az araba kullanmalı, yürüyüş, bisiklet ve toplu taşımaya yönelmeliyiz. Her türlü israf dünyayı kirletiyor…gereksiz elektrik kullanımı, su kullanımı, tüketim çılgınlığı…. Birey olarak elektrik üretemeyebiliriz ama mevcut elektriğe israf etmeden en rasyonel şekilde kullanabiliriz. Günlük hayatımızda gerek genel temizlik gerekse kişisel bakım amaçlı kullandığımız kimyasalları sınırlandırabiliriz. YAZIN Klima KULLANMAYIVERİN , kışın kaloriferlerinizi mümkün olduğunca kısın

John M. Last “Eğer insanlar varlığını sürdürecekse, ekosistemimiz ve birbirimizle uyum içinde yaşamayı öğrenmeliyiz, birbirimizi ve çevremizdeki dünyayı yenmeye ya da boyun eğdirmeye çalışmaktan vazgeçmeliyiz. ”

• Yapabildiğin yada • Whatever you yapabileceğini can do, or düşlediğin her ne dream you can, ise, ona başla. begin it. Cesaretin içinde Boldness has deha, güç ve sihir genius, power, vardır. and magic in it. Goethe