Kreativnost i inovacije 1 Kreativnost i inovativnost o

Kreativnost i inovacije 1

Kreativnost i inovativnost o o o o Pošto inovativnost predstavlja stvaralački čin, često se ne pravi razlika između inovativnosti i kreativnosti. Kreativnost je kvalitet koji je obično potreban i uvijek poželjan u svim fazama procesa inovacija. Kreativnost je funkcija znanja, imaginacije i evaluacije. Rezultati kreativnosti su po svojoj prirodi više vezani za radikalne promjene nego za normalan evolutivan proces. Kreativnost i inovativnost po svojoj prirodi pretpostavljaju stalno traganje za promjenom. Suštinu kreativnosti čini sposobnost da se prevaziđu saznajni obrasci i pravila. Kreativnost se može definisati kao sposobnost za obradu informacija na način da se dođe do nečeg novog, originalnog i značajnog. 2

Kreativnost i inovativnost o o o Zato je potreba za kreativnošću posebno prisutna u inovacionoj aktivnosti, jer ona zahtijeva “stvaralačko razaranje” nečeg stabilnog i prihvaćenog i njegovu zamjenu nečim novim i neoprobanim. Kreativnost je početak – bilo da se povezuje sa invencijom, bilo da se povezuje sa uočavanjem mogućnosti. Inovativnost je, međutim, mnogo više od same kreativnosti. n Kreativnost je samo dio procesa inoviranja o n n Inovacija = kreativnost + primjena ili invencija + primjena Inovativnost podrazumijeva pretvaranje kreativne ideje u proizvod, uslugu ili proces koji se mogu komercijalizovati. Drugim rečima, kreativnost predstavlja osnovu inovativnosti, njenu “mentalnu” bazu, a kreativne ideje se ne moraju transformisati u nove proizvode, procese i usluge. 3

Kreativnost i inovativnost o o Kreativnost i invencija zahtijevaju preduzetnički kontekst, uključujući uočavanje mogućnosti da bi postali poslovna realnost. Vezu između kreativnosti, invencija, inovacija, uočavanja mogućnosti i preduzetništva prikazuje sljedeća slika. 4

PREDUZETNIČKO OKRUŽENJE INVENCIJA Sposobnost da se uoče PRILIKE Sposobnost da budete KREATIVNI INOVACIJA KONKURENTSKA PREDNOST 5

Kreativnost i inovativnost o o o Drugi način da se uoči odnos između kreativnosti i preduzetništva i njihovih rezultata prikazan je na sledećoj slici. Samo u A kvandrantu postoji djelotvoran odnos između kreativnosti i preduzetništva. U svim ostalim kvadrantima kombinacije su takve da ne omogućavaju iskorištavanje punog potencijala. n U B kvadrantu preduzeće ima previše izgubljenih ideja jer mu nedostaje preduzetnička orjantacija sa sposobnošću da uoči komercijalnu primjenu i da je iskorisiti. 6

Kreativnost i inovativnost Visoka Kreativnost A B BORI SE INOVATIVAN STAGNIRA KOPIRA Invencija Niska D Niska Uočavanje mogućnosti C Visoka Preduzetništvo 7

Kreativnost i inovativnost o o U C kvandrantu preduzeću nedostaje krativnost, ali najmanje što može je da kopira i vjerovatno da unaprijedi kreativne invencije. U kvadrantu D preduzeću nedostaje i kreativnost i preduzetništvo, zbog čega ne samo da ne raste već je i njegov opstanak doveden u pitanje. 8

Pojam i karakteristike kreativnosti o o o Proces otkrivanja, izbora, premještanja i kombinovanja činjenica, ideja i vještina. Traganje za drugačijim ne-ortodoksnim odnosima koje mogu da se primjene u drugačijem kontekstu. Označava radikalno drugačiji način obavljanja poslova, a ne traganje za adaptivnim, postepenim promjenama. Uključuje razbijanje i restrukturiranje našeg znanja o fenomenima da bi se dobilo novo shvatanje njihove prirode. Beg od mentalnog škripca u procesu donošenja odluka i rješavanja problema. 9

Pojam i karakteristike kreativnosti o o Kreativna rješenja su mnogo više od ideja – moraju se realizovati u realnom svijetu. Kreativno rešenje ima tri atributa: n n n Ono je novo (inače ne bi bilo kreativno), Ono je korisno, tako da rješava probleme ili uočava i koristi i mogućnosti (inače ne bi bilo rješenje), Ono je izvodljivo, u okviru datih ograničenja u relanom svijetu. 10

Pojam i karakteristike kreativnosti o Kako se u prosjeku, po nekim istraživanjima, tek svaka jedanaesta ideja materijalizuje u novom proizvodu, važno je da imati što više ideja, zbog čega je važno podsticanje kreativnog procesa. 11

Pojam i karakteristike kreativnosti Procesor slika Tekst procesor Leva i desna strana mozga 12

Pojam i karakteristike kreativnosti o Lijeva strana mozga obavlja racionalne, logičke funkcije. n n o Desna strana mozga obavlja intuitivne i ne-racionalne funkcije. n n o Verbala, analitička, funkcioniše u povezanim, linearnim sekvencama. Ljudi koji pretežno koriste lijevu stranu mozga vole da rade individualno, više vole da uče nego da stiču iskustvo, brzo donose odluke. Ne-verbalna, povezuje slike u holističku persektivu (kreativno ili lateralno razmišljanje). Ljudi koji pretežno koriste desnu stranu mozga vole da rade u grupi i stiču iskustvo (npr. uče radeći), generišu puno opcija pre nego što donesu odluku. Kreativno razmišljanje primarno je rezultat aktivnosti desne strane mozga, dok su adaptivne inovacije rezultat aktivnosti lijeve strane mozga. 13

Pojam i karakteristike kreativnosti o Zajedničke osobine kreativnih ljudi: n n n n Sposobnost konceptualizacije. Sposobni su da produkuju brojne ideje. Mentalna fleksibilnost. Vešti su u lateralnom razmišljanju. Originalnost. Kreiraju atipične odgovore ne probleme. Obustavljanje prosuđivanja. Ne analizraju previše brzo. Impulsivnost. Reaguju impulsivno na ideje, izražavajući svoj osećaj. Ne prihvatanje autoriteta. Uvek su spemni da se supratstave autoritetu. Tolerancija. Imaju visok nivo toterancije za ideje drugih. 14

Prepreke kreativnosti o o Ljudima je svojstvena kreativnost, ali je kod većine ljudi ona prigušena jer kreativnost znači promjene, a njih mnogi ljudi doživljavaju kao opasnost. Zato većine ljudi razvija određene rutine, koje ublažuju osećaj neprijatnosti, jer smanjuju potrebu ljudi da mijenjaju postojeće stanje. Kretivnost zahtijeva od ljudi da izađu iz “konfomne zone”. Blokade/prepreke kreativnosti: n n n Zabluda da postoji samo jedno korektno rješenje problema. Zabluda da je logika važna u rješavanju problema. Tendencije da se bude praktičan. 15

Prepreke kreativnosti n n n Tendencija da se slijede utvrđena pravila bez pogovora. Tendencija da se izbjegnu nejasnoće u sagledavanju situacije. Tendencija da se izbjegne krivica zbog neuspjeha. Nespremnost da se prizna kreativni snage igre. Tendencija da se razmišlja suviše usko i sa prevelikim fokusom. Nespremnost da se razmišlja nekonvencionalno zbog straha da to ne “ispadne budalasto”. 16

Kreativni proces 1. Sticanje znanja i razvoj svijesti 2. Proces inkubacije 3. Generisanje ideja 4. Evaluacija i implementacija 17

Kreativni proces o o Faza 1: Sticanje znanja i razvoj svijesti Predpostavka svakog kreativnog procesa je stvaranje svijesti o različitim idejama i različitim mogućnostima obavljanja poslova čitajući različite stvari, putujući na različita mjesta, razgovarajući sa različitim ljudima koji imaju različito viđenje svijeta i sl. n o o Tako npr. možemo čitati o proizvodima koji postoje u nekoj zemlji, a kojih još uvek nema u drugim zemljama. Na radi se samo o potrebi razvoja svijesti o različitim pristupima problemima, već i pripremi mozga na činjenicu da postoje različiti načini da se neki posao obavi – razvoj otvorenog i kritičkog odnosa prema svijetu. U ovoj fazi važno je obezbijediti prikupljanje informacija iz velikog broja, raznovrsnih izvora i čuvanje prikupljenih informacija (bilježenje, snimanje itd. ) 18

Kreativni proces o o o Faza 2: Proces inkubacije Potrebno je vrijeme da bi ljudi mogli da “prerade” ogroman broj informacija koje su prikupili tokom faze 1. Poces inkubacije obično teče dok je svijest zaokupljena drugim aktivnostima (najbolje je da su to aktivnosti koje ne zahtijevaju angažovanje lijeve strane mozga) tako da podsvijest može nesmetano da radi na rješavanju problema. Kako do sna dolazi kada se lijeva strana mozga zamori i kada, stoga dominira desna strana mozga, proces inkubacije često zahtijeva san. Zato ne čudi da mnogim ljudima ideje “padaju na pamet” tokom sna, ali je često problem sjetiti se tih ideja. 19

Kreativni proces o o o o Faza 3: Generisanje ideja (iluminacija) Do ideja ljudi mogu doći tokom faze inkubacije, često i u snu, ali je najčešće potrebno podstaći proces generisanja ideja. U tu svrhu, razvijene su brojne tehnike generisanja ideja. Faza 4: Evaluacija i implementacija U ovoj fazi, od mnoštvo ideja, biraju se one koje najviše obećavaju. Izboru obično prethodi diskusija i, možda, glasanje. Neke ideje koje su razvijene u prethodnoj fazi lako se mogu odbaciti jer su očigledno nerealne, ali se neke ideje mogu modifikovati prije nego što se pristupi njihovoj evaluaciji. Ponekad to podrazumijeva vraćanje u prethodnu fazu. 20

Tehnike za stimulisanje kreativnosti o o o Postoje mnoge tehnike za stimulisanje kreativnosti (generisanje ideja). Većina ih je orjentisana na dobijanje kvalitetnih ideja, a ne velikog broja ideja. Najčešće se koriste sljedeće tehnike. Breinstorming -nestrukturirani metod prikupljanja mogućih ideja o problemu u ograničenom vremenskom periodu spontanom doprinosom učesnika. Sesija počinje definisanjem problema. Problem ne treba definisati ni previše široko, ni previše usko. Sastav grupe treba da bude takav da obezbijedi što širi spektar znanja, ali ni jedan član grupe ne treba da bude priznati ekspert, kako ne bi inhibirao reakcije dugih članova. 21

Tehnike za stimulisanje kreativnosti o o Zasniva se na činjenici da se ljudska kreativnost može podstaći njihovim učešćem u organizovanom grupnom događaju /iskustvu. Pravila: o o o o Kritika je zabranjena, Što šira ideja, to bolje, Što veći broj ideja to bolje, Kombinacije i unaprijeđivanje ideja su dobrodošli. Obrnuti (negativni) breinstorming – sličan je breinstormingu, s tim da je kritika dozvoljena. Suština metoda je u trženju nedostataka (mana) ideje, tako što se postavlja pitanje tipa “na koliko načina ideja može da propadne? ” Obrnuti breinstorming može se koristiti pre ostalih kreativnih tehnika radi stimulisanja kreativnog razmišljanja. Proces identifikovanja mana određenih ideja obično je praćen diskusijom načina da se uočene mane otklone. 22

Tehnike za stimulisanje kreativnosti o Varijanta breinstormiga je brenraiting (engl. brainwriting). n Ideje se zapisuju anonimno, a zaim se prosleđuju članovima grupe, najčešće korištenjem savrmene IT, kako bi se izbjegao uticaj dominantnih članova grupe na ostale članove grupe. 23

Tehnike za stimulisanje kreativnosti o Analiza atributa – koristi se za razvijanje atributa proizvoda ili linija proizvoda kada se proizvod približava fazi zrelosti u svom životnom ciklusu. n n Navode se atributi nekog proizvoda ili problema, a zatim se oni posmatraju sa različitih stanovišta. U ovom procesu originalno nepovezani objekti mogu se povezati i formirati nove kombinacije koje bolje zadovoljavaju potrebe. Postojeći proizvod se rasklapa u svoje sastavne dijelove, a zatim se razmatraju mogućnosti za promjenu karakteristika proizvoda, vodeći računa o koristi za potrošače. 24

Tehnike za stimulisanje kreativnosti o Analiza skupa (popisa) problema (Problem Inventory Analysis) – metod dobijanja novih ideja i rešenja fokusiranjem na probleme. Metod koristi pojednca na način sličan koristenju fokus grupe u dobijanju ideja za nove proizvode. Ali, umjesto da sam generiše ideje, potrošaču se daje lista problema opšte kategorije proizvoda sa molbom da identifikuje i prodiskutuje pojedinačni proizvod date kategoriji koji ima određeni problem. n Poteškoću predstavlja sastavljanje iscrpne liste problema. 25

Tehnike za stimulisanje kreativnosti n Npr. za prehranbu industriju lista problema može biti: o Psihološki n n Težina (gojaznost) Glad o Osećaj gladi o Još uvek gladan nakon jela Žeđ o Ne gasi žeđ o Razvija osećaj žeđi Zdravlje o Loše za zube o Nesanica 26

Tehnike za stimulisanje kreativnosti n Aktivnosti o Planiranje obroka n n o Čuvanje n n o o o Komplikovano Previše sudova Čišćenje n n o Ostati bez zaliha Kvarljivost Pripremanje n n o Zaboraviti Zamor – dosada Prlja pećnicu Mirsi u frižideru ……………. . ……………… Ovaj metod treba koristiti prvenstveno za identifikovanje ideja o prozvodima koje će se dalje procenjivati. 27

Tehnike za stimulisanje kreativnosti o o o Gordonov metod – je način razvoja novih ideja, a da članovi grupe nisu svjesni prave prirode problema. To obezbeđeju da rešenje nije zamagljeno ličnim, unaprijed formiranim idejama i načinom ponašanja. Proces počinje tako što preduzetnik navodi opšti koncept povezan sa problemom. Grupa odgovara iznoseći brojne ideje. Zatim se koncept razvija, zajedno sa povezanim konceptima, a cio proces vodi preduzetnik. Stvarni problem se tada objelodanjuje, što omogućava grupi da iznese prijedloge za primjenu ili oplemenjivanje finalnog rešenja. Metod kontrolne liste – je metod kojim se ravija nova ideja kroz listu povezanih pitanja ili sugestija. Preduzretnik može koristi listu pitanja ili stavova za usmjeravanje razvoja potpuno novih ideja. 28

Inovativnost i lokacija o o o Geografska bliskost podstiče proces prenosa znanja i zato se mogu uočiti ovakvi klasteri malih preduzeća. Proces “kolektivnog učenja” može biti svjestan i nesvjestan. Nesvjestan je kada radnu snagu, koja je usvojila znanje i veštine, koriste više preduzeća. 29