Krajobraz Rwnikowy WYSTPOWANIE Krajobraz Rwnikowy wystpuje w strefie

Krajobraz Równikowy

WYSTĘPOWANIE Krajobraz Równikowy występuje w strefie gorącej i obejmuje obszary kuli ziemskiej położone pomiędzy 100 – 200 N i S. Potocznie nosi nazwę tropików. W dużej mierze porośnięty jest wilgotnym lasem równikowym. Są to między innymi obszary: Archipelag Malajski - obszary w Indonezji, Malezji i Nowej Gwinei Ameryka Środkowa wraz z wyspami Morza Karaibskiego Półwysep Indochiński N część Ameryki Południowej – Nizina Amazonki, Wyżyna Gujańska NE Australia Madagaskar Afryka – Kotlina Kongo

GEOLOGIA Największymi jednostkami tektonicznymi są płyty litosfery. Omawiane obszary leżą na terenie płyt: - euroazjatyckiej, - afrykańskiej, - indoaustralijskiej, - południowoamerykańskiej, - karaibskiej - somalijskiej

JEDNOSTKI TEKTONICZNE Obszary strefy równikowej geologicznie należą głównie do platformy prekambryjskiej (Kotlina Kongo, Nizina Amazonki, NE wybrzeże Australii; tarczy prekambryjskiej (Wyżyna Gujańska, Madagaskar). Znacznie mniejsze obszary związane są z obszarami fałdowań orogenezy alpejskiej; stanowią część platformy paleozoicznej lub są obszarami aktywnego wulkanizmu (Archipelag Malajski).

RZEŹBA TERENU W omawianym krajobrazie występuje różnorodność form powierzchni, uzależnionych głównie od budowy geologicznej, czynników zewnętrznych i wewnętrznych kształtujących krajobraz. Stare utwory prekambryjskie są podstawą do powstania rozległych nizin (Niż. Amazonki - 1), wyżyn zbudowanych z płyt tworzących góry stołowe (Wyż Gujańska - 2), kotlin (kotl. Kongo). Rejon Azji SE to utwory sfałdowane w orogenezie alpejskiej tworzące pasma górskie (Papua Nowa Gwinea - 3). Pokrywy sedymentacyjne na obszarach tych fałdowań są miejscem powstawania krasu (Jamajka – 4). Część z omawianych obszarów jest nadal aktywna sejsmicznie z zaznaczającymi się w krajobrazie stożkami wulkanicznymi (Jawa – 5) 2 4 3 5 1

Głównym czynnikiem rzeźbotwórczym na tych obszarach są rzeki, wody opadowe wpływające min. na przebieg wietrzenia chemicznego, oraz denudacja (procesy stokowe) Wpływ na tempo zmian w krajobrazie ma bez wątpienia klimat a szczególnie wysoka temperatura i duża wilgotność powietrza. Przykładowe formy terenu MOGOT - (ostaniec krasowy) - forma krasu powierzchniowego będąca kopiastym, MOGOT stromościennym pagórem, zbudowana ze skał wapiennych, które nie uległy rozpuszczeniu przez wodę. Występuje w klimacie ciepłym i wilgotnym na równinach Jamajki, Kuby, Chin.

TSINGY - ostre jak brzytwa iglice skalne na północny Madagaskaru. Obfite deszcze TSINGY rozpuszczały skałę miękką i kredową w górnej części pozostawiając nieco twardsze piaskowce. Woda przeciekająca przez warstwy skał tworzy podwodne strumienie, drążące głęboko pod powierzchnią ziemi pieczary i kanały.

TEPUI – ogromne góry stołowe na Wyżynie TEPUI Gujańskiej, zbudowane z prekambryjskich piaskowców o płaskich powierzchniach i pionowych ścianach. Niekiedy ich wysokość sięga 1 km. Utworzyły się na obszarze o budowie płytowej na skutek selektywnej, intensywnej erozji warstw skalnych tworzących wierzchołek. W wyniku tego odsłonięta została płaska, odporna na erozję, niżej położona warstwa skał. Roślinność i zwierzęta na wierzchołkach tepui, odizolowane wysokimi pionowymi ścianami, ewoluowały w odmienny sposób niż otoczenie. Przez miliony lat nie było wymiany genetycznej między organizmami żyjącymi na górze i na dole. Z tego powodu jest tam dużo endemitów botanicznych.

WODOSPADY - tworzą się między górami lub wyżynami a WODOSPADY terenami równinnymi czy kotlinami na progach skalnych. Salto Angel najwyższy wodospad na Ziemi (1054 m) Angel znajduje się na na Wyżynie Gujańskiej w dorzeczu rzeki Caroni na zboczu jednego z tepui. Słynny obiekt turystyczny dostępny jest głównie drogą powietrzną, z uwagi na porastające ten obszar trudno dostępne gęste lasy tropikalne. Wodospady Wiktorii, zespół wodospadów i progów na Wodospady Wiktorii przełomowym odcinku rzeki Zambezi o wysokości 40 m. Najpotężniejszy wodospad świata: średni roczny przepływ ponad 35 000 m 3/s (dla porównania Niagara: niecałe 6000 m 3/s). Ilość niesionej wody związana jest ściśle z typem klimatu i średnią roczną ilością opadów, przekraczającą 1500 mm.

RWENZORI - masyw górski pochodzenia wulkanicznego w środkowej Afryce zwany RWENZOR Górami Księżycowymi. Najwyższy szczyt masywu to Margherita Peak o wysokości 5109 m n. p. m. W górnych partiach masywu zalegają tropikalne lodowce.

WIELKA RAFA KORALOWA – forma występująca w WIELKA RAFA KORALOWA strefie szelfu kontynentalnego. Jest to największa na Ziemi konstrukcja wzniesiona przez żywe organizmy – koralowce. Jej wzrost zależy od zmian poziomu morza. Gdy wody przybywa, rafa przyrasta w kierunku wybrzeża. Rafy są doskonałym środowiskiem życia dla organizmów. Nazywane są "lasami tropikalnymi oceanów”. Szacuje się, że na rafach żyje 35 -60 tysięcy gatunków zwierząt. Ryby są najpiękniejszą wizytówką raf koralowych. Znanym mieszkańcem Rafy Koralowej jest Amphiprion (błazenek).

TERASY RYŻOWE - formy antropogeniczne. TERASY RYŻOWE Są to poziome pola w formie schodkowo ułożonych stopni tworzone na stokach górskich w celu zwiększenia powierzchni uprawnych i utrzymania wody na polu. Poprzeczny w stosunku do stoku układ tarasów zapobiega także erozji gruntu wywoływanej przez spływającą po pochyłych stokach wodę. Szczególnie widoczne w krajobrazie Indonezji np. na wyspie Bali.

GLEBY Czynniki wpływające na proces glebotwórczy, prowadzą do powstania i rozwoju określonych typów gleb. Do najważniejszych na obszarze równikowym należą: Klimat - pod jego wpływem na obszarach o podobnej budowie podłoża mogą wykształcić się różne typy gleb. O ich powstawaniu decydują takie elementy jak: temperatura, wilgotność powietrza oraz opady atmosferyczne. Biosfera, czyli roślinność i zwierzęta - zespół organizmów glebowych, zwany edafonem, który przyspiesza proces glebotwórczy i decyduje o jego charakterze. Bakterie i grzyby rozkładają martwą substancję organiczną, sprowadzając ją do postaci przyswajalnej dla roślin. Zwierzęta żyjące w glebie spulchniają ją i wzbogacają w materię organiczną. Rzeźba terenu - wpływa na przebieg denudacji, czyli usuwania zwietrzeliny z powierzchni skały. Równiny umożliwiają dłuższy rozwój gleby. Na obszarach bardziej urozmaiconych duże znaczenie ma wielkość nachylenia stoku. Podłoże skalne - skała macierzysta dostarcza glebie składników mineralnych. Ich wodny roztwór decyduje o żyzności gleby. Uziarnienie (czyli wielkość ziaren i ich kształt) ma wpływ na przepuszczalność, od której zależy obecność w glebie powietrza i wody.

Gleby na świecie rozmieszczone są w układzie równoleżnikowym, który ściśle wiąże się ze strefami klimatycznymi. Krajobraz równikowy należy do PASA TROPIKALNEGO który obejmuje PASA TROPIKALNEGO obszar między Zwrotnikami. Przeważają tu gleby w kolorze czerwonym. Najbardziej urodzajne gleby pasa tropikalnego – czerwonoziemy – stanowią podłoże lasów równikowych (Nizina Amazonki, Kotlina Kongo, Archipelag Malajski).

Główne gleby krajobrazów równikowych to: Lateryty (plintosole) – występujące w pasie tropikalnym, na obszarach objętych porą suchą i deszczową. Wielokrotne ich nawilżanie i wysuszanie prowadzi do powstania twardej pokrywy laterytowej. Są raczej mało urodzajne. Żółtoziemy i czerwonoziemy (akrisole, nitozole) – tworzą się m. in. w wilgotnym klimacie równikowym. Mają charakterystyczną rdzawą barwę. Na skutek silnego wymywania krzemionki, w glebie pozostają głównie związki żelaza. Są to gleby urodzajne.

Występowanie w/w typów gleb związane jest ściśle ze strefą klimatyczną. Oprócz tego istnieją gleby astrefowe, które tworzą się niezależnie od szerokości geograficznej. Mady (fluwisole) – zbudowane z osadów naniesionych przez wodę. Najczęściej występują w dolinach rzek, u wybrzeży mórz i jezior. Przeważnie są bardzo urodzajne. Gleby bagienne (histosle) – tworzą się w wilgotnych zagłębieniach terenu. W zależności od środowiska mogą to być gleby torfowe, mułowe, murszowe. Na ogół są żyzne, choć niekiedy bywają zbytnio zawilgocone. Gleby pobagienne np. czarne ziemie tropikalne (vertisole) – są one bardziej osuszone niż gleby bagienne i dzięki temu bardziej wartościowe.

Naturalna erozja gleb na tych obszarach jest nieznaczna, ponieważ chroni je bujna roślinność. Niestety wycinanie lasów tropikalnych, prowadzi do wzmożonego niszczenia gleby. W strefach tropikalnych padają intensywne deszcze. W prawidłowej sytuacji las zatrzymuje wodę jak gąbka, po jego wycięciu tworzą się strumienie, które wymywają glebę.

WODY Amazonia, Kotlina Kongo czy Archipelag Wysp Malajskich mają dodatni bilans wodny. Obszary krajobrazu równikowego są miejscem źródłowym większych rzek i dorzeczy świata: Amazonki, Orinoko, Kongo Swoje ujścia mają tu takie rzeki jak Niger Mekong czy Ganges.

Niektóre z dopływów Amazonki nazywane są białymi, inne Czarne wody "czarnymi rzekami „ np Rio Negro. Najbardziej malownicze połączenie "białych" i "czarnych" wód można zaobserwować w okolicy Manaus, gdzie Rio Negro łączy się z Amazonką. Na długości wielu kilometrów wody sprawiają wrażenie, jakby dwie rzeki płynęły w jednym korycie. Czarne wody Rio Negro i białe Amazonki płyną obok siebie i dopiero po kilku kilometrach mieszają się. . Są to wody charakterystyczne dla klimatu równikowego. Mają kolor ciemnej herbaty, są bardzo przejrzyste (widoczność do 3 metrów), bardzo kwaśne i wyjątkowo miękkie. Zawartość związków chemicznych jest śladowa (są prawie sterylne). Kolor i skład chemiczny wody wynika z braku substancji mineralnych w skałach występujących w górnym biegu rzeki oraz odkładania się w wodzie ogromnych ilości substancji organicznych. Są to przede wszystkim liście oraz owoce spadające z drzew. Gniją one i wydzielają garbniki oraz kwasy humusowe. Dno zbiorników wodnych jest zazwyczaj piaszczyste, ale pokryte grubą (20 -30 cm) warstwą gnijących cząstek roślinnych. W wodzie występuje mnóstwo zbutwiałego drewna. Nie znajdziemy tu prawie żadnych skał ani kamieni.

Sporadycznie występują w nich rośliny i zwierzęta. W czarnej wodzie nie znajdziemy prawie żadnych roślin wodnych, którym do życia niezbędne jest światło (mimo że woda jest przejrzysta, ze względu na jej kolor pewne zakresy widma świetlnego nie docierają do większych głębokości) i które źle znoszą tak kwaśne środowisko. Otoczenie czarnych wód jest równie ubogie jak ich wnętrze. Tylko nieliczne gatunki roślin mogą przeżyć w mocno zakwaszonej glebie. Warunki wodne uniemożliwiają owadom rozmnażanie, w okolicach czarnych wód żyje więc znacznie mniej gatunków insektów niż w innych partiach lasów deszczowych. Niewielka liczba roślin i owadów oraz ryb powoduje, że także populacja zwierząt wyższych na lądzie jest znacznie uboższa. Wody czarne są więc swoistą pustynią na życiodajnym lądzie.

Rzeki mają ważne znaczenie gospodarcze. Przykładem jest rzeka Kongo. Gęste tropikalne lasy Kotliny Konga uniemożliwiają transport towarów i ludzi drogą lądową. Z tego względu główną arterią komunikacyjną w tej części świata pozostaje rzeka. Szlak ten odgrywa olbrzymią rolę w transporcie towarów między uprzemysłowionym okręgiem Katanga a portem morskim w Matadi. Wraz z jej żeglownymi dopływami Kongo stanowi system transportu wodnego długości ponad 12 tys. km. Na progach wodospadów budowane są elektrownie wodne. Nad rzekami powstały też największe jednostki osadnicze tego regionu. (fot. elektrownia Inga)

KLIMAT STREFY RÓWNIKOWEJ Ø Bardzo wysoka, stała temperatura powietrza, wynosząca 25 - 28˚C przez cały rok Ø Niewielkie dobowe i roczne amplitudy temperatur (ok. 5˚C) Ø Wysoka wilgotność powietrza Ø Obfite, całoroczne opady deszczu (pow. 2500 mm - w centralnej Polsce 500 mm) Ø Opady głównie typu konwekcyjnego, z częstymi burzami występującymi w godzinach popołudniowych, równomiernie rozłożone w ciągu roku (deszcze zenitalne). Ø Brak występowania pór roku Stacja Manaus - Amazonia

Najważniejszą przyczyną takiego ukształtowania klimatu jest nasłonecznienie, czyli ilość energii słonecznej docierającej na powierzchnię Ziemi. W strefie równikowej promieniowane dociera niemal pod kątem prostym, co utrudnia jego zatrzymanie w warstwach atmosfery. Ponadto droga jaką musi pokonać jest dużo krótsza, kiedy słońce znajduje się w zenicie niż bliżej widnokręgu. 22 VI 21 III 23 IX 22 XII Zmiany elementów klimatu związane są z sezonowym przemieszczaniem się tzw. komórki konwergencji Hadleya, wynikającym ze zmiany kąta padania promieni słonecznych w ciągu roku.

Komórka Hadleya opisuje wielkoskalową cyrkulację powietrza w atmosferze tropikalnej. Hadleya Umożliwia ona bezpośredni transport ciepła z atmosfery równikowej do szerokości podzwrotnikowych. Transport odbywa się poprzez ruchy wstępujące w atmosferze równikowej związane z silnym ogrzewaniem podłoża a następnie transporcie powietrza w kierunku biegunów w górnych warstwach atmosfery (na 12 -18 km).

Typy klimatów równikowych Ze względu na różnice w amplitudach temperatur i rozkładu opadów w ciągu roku, wydzielane są 3 typy klimatów: Ø klimat równikowy wybitnie wilgotny (ponad 20 OC przez cały rok, opady = 2000 mm, najwyższe przy zenitalnych położeniach Słońca Ø klimat podrównikowy wilgotny (ponad 20 OC przez cały rok, opady = 1000 -2000 mm) Ø klimat podrównikowy suchy (większe wahania temp. , opady = 1000 mm) Obszary przybrzeżne są narażone na rozwijające się cyklony tropikalne nad Pacyfikiem zwane tajfunami. Występują najczęściej w porze letniej, a także jesienią. Wiatry wewnątrz tajfunu mogą osiągać ogromne prędkości (do 300 km/h).

W klimacie równikowym wilgotnym wszystkie dni w ciągu roku są do siebie podobne. Słońce wschodzi około godziny 6: 00. Niebo jest wtedy zachmurzone i mgliste. Temperatura wynosi ok. 20 st. C. Słońce wznosi się ponad horyzont. Niebo rozchmurza się. Temperatura powietrza wzrasta. Słońce dochodzi do najwyższego punktu swej widomej drogi nad horyzontem, góruje (w zenicie 2 x w ciągu roku). Temperatura wzrasta do ok. 28 st. C. Intensywnie zachodzi parowanie, rozwijają się silne prądy wstępujące. Tworzą się chmury i zaczyna padać ciepły i ulewny deszcz zenitalny. Jest on bardzo obfity, średnio spada około 15 -30 mm wody/m 3. Taki deszcz pada około 2 godzin i często towarzyszą mu burze. Po ustąpieniu deszczu niebo znów się wypogadza. Słońce świeci do godziny 18 kiedy szybko zapada zmierzch. W nocy temperatura spada do 17 -20 st. C. Następnego dnia cykl zaczyna się od nowa.

Czynniki klimatyczne wpływające na szatę roślinną Ø Ø Ø Średnia dobowa i roczna temperatura powietrza Intensywność nasłonecznienia Opady Dobowa i roczna amplituda temperatur Wilgotność powietrza Decydują one w dużej mierze o formacjach roślinnych występujących w krajobrazie równikowym. W tych miejscach na Ziemi, gdzie jest najwięcej światła, ciepła i wilgoci, powstały lasy tropikalne, najstarsze, najbogatsze ekosystemy, jakie znamy. Lasy równikowe nazywane są również: • wilgotnymi lasami tropikalnymi • wilgotnymi lasami przyrównikowymi • tropikalnymi lasami deszczowymi • dżunglą

W lasach tropikalnych żyje ponad połowa gatunków zwierząt i roślin, mimo iż same lasy zajmują niespełna 6% powierzchni Ziemi. Są to największe zasoby leśne Ziemi. Na 1 ha można tu spotkać do 200 gatunków drzew oraz 60 000 gatunków owadów i pająków. Są to obszary o najbardziej zróżnicowanym świecie roślin i zwierząt. Ze względu na to, że roślinność lasów równikowych produkuje olbrzymie ilości tlenu, obszar ten nosi nazwę zielonych płuc Ziemi. Strelicja królewska Archipelag Malajski Ciepły, wilgotny klimat lasu równikowego sprawia, że rośliny są tam okazalsze i bujniejsze niż gdziekolwiek indziej. Wegetacja trwa tu przez cały rok. Obok siebie możemy spotkać osobniki tego samego gatunku, z których jeden jest w fazie kwitnienia a drugi już owocuje. Bujność lasu równikowego nie zależy od żyzności gleb, ale od cyklicznego pojawiania się na leśnym podłożu opadłych liści.

Odmiany wilgotnych lasów tropikalnych: Nizinne równikowe zawsze zielone lasy deszczowe opad roczny pow. 2000 mm (dorzecze Amazonki i Kongo, Indonezja, Nowa Gwinea) Wilgotne lasy liściaste częściowo zawsze zielone wysoki opad roczny, ciepłe wilgotne lato i chłodniejsza i bardziej sucha pora zimowa (Ameryka Środkowa, Karaiby, Afryka Zachodnia, Indie, Indochiny) Górskie lasy deszczowe (lasy mgielne) chłodniejszy klimat górski, wysokie opady, niski pułap chmur (góry rejonów tropikalnych i subtropikalnych) Lasy bagienne warunki podobne jak w nizinnych lasach deszczowych, ale przy utrudnionym odpływie wody powstawanie terenów bagiennych (Borneo, Sumatra, Półwysep Malajski, Indochiny)

Lasy te mają wyraźną budowę warstwową. Każde z trzech głównych pięter tropikalnego lasu deszczowego ma swój mikroklimat oraz swoich typowych mieszkańców. Warstwa drzew – składa się z drzew o bardzo różnej drzew wysokości, wykształca się kilka poziomów koron. Pnie drzew osiągają wysokość 30 – 50 m, rozgałęziają się wysoko, tworząc niewielkie korony. Cechą charakterystyczną drzew jest brak pierścieni przyrostów rocznych. Ich system korzeniowy jest płytki i płaski, liście skórzaste, ciemnozielone, pojedyncze, opatrzone tzw. wylistkiem, który ułatwia spływanie wody. Listowie ulega zmianie, nie jest jednak regulowane zmianami klimatycznymi, a zależy od gatunków drzew. Kwiaty są małe i niepozorne - zapylane przez wiatr lub duże i barwne – zapylane przez owady i kolibry. Warstwa krzewów – zbudowana z podrostu drzew, najczęściej wysokich bylin, np. Warstwa krzewów bananowce lub traw - bambusy, tworzą często zwarte, nie do przebycia gęstwiny. Warstwa zielona – bywa różnie rozwinięta, a w miejscach silnie zacienionych może w ogóle nie występować. Tworzą ją gatunki cieniolubne, występują rośliny zarodnikowe – widliczki i paprocie, grzyby saprofityczne, niewiele mchów i porostów.

Charakterystyczna flora lasu równikowego: Epifity (porośla) – nie mają łączności z ziemią, występują wysoko na gałęziach i pośród pifity koron drzew, wykorzystując spękania i załamania kory. Niektóre gatunki żyją na powierzchni liści jako tzw. epifile. Wśród epifitów najliczniejsze są storczykowate, ananasowate, rośliny zarodnikowe – paprocie i mszaki.

Liany – ich nasiona kiełkują na ziemi, młoda roślina rośnie bardzo szybko, przyrastając niewiele na grubość, natomiast osiągając wielkie długości. Są wiotkie, więc wykorzystują pnie i korony drzew jako podporę. Na szczytach drzew znajdują odpowiednią ilość światła – rozgałęziają się, zakwitają i owocują. Utrzymanie się na drzewie umożliwiają kolce, haki lub wąsy.

Namorzyny (lasy mangrowe) – zasiedlają przybrzeżne płycizny morskie, płytkie zatoki i laguny, ujścia rzek, osłonięte rafami koralowymi strefy morza. Występują tu pojedyncze drzewa, krzewy, ale także splecione zarośla, a nawet lasy. Rośliny te żyją na grząskim, półpłynnym podłożu, dlatego też wytworzyły korzenie podporowe i oddechowe tzw. pneumatofory. Rośliny namorzynowe są pozornie żyworodne – nasiona kiełkują na roślinach macierzystych.

Ze strefy wilgotnych lasów równikowych pochodzi wiele cennych roślin użytkowych: Kauczukowiec brazylijski - drzewo z rodziny wilczomleczowatych, w korze znajduje się sok mleczny (lateks) przerabiany na kauczuk. Wanilia płaskolistna - gatunek pnącza z rodziny storczykowatych. Roślina przyprawowa i lecznicza.

Kakaowiec właściwy - wiecznie zielony krzew z rodziny zatwarowatych rośnie dziko. W wilgotnych lasach równikowych. Kakaowiec to drzewo średnie osiąga ok. 10 -15 m. wysokości, roślina służy do wyrobu czekolady, kakao i masłakakaowego.

Kawa liberyjska - uprawiana na plantacjach Pieprz czarny – roślina przyprawowa

Cynamonowiec cejloński - roślina przyprawowa. Przyprawą jest kora, którą pozyskuje się z pędów ciętych dwa razy w sezonie Goździkowiec korzenny - po wysuszeniu częściowo rozwiniętych pączków kwiatowych uzyskuje się przyprawę zwaną goździkami

Muszkatołowiec - wiecznie zielone drzewo, dorastające do 10 m. Nasiona tzw "gałka muszkatołowa" używane są jako przyprawy, a zawarty w nich olejek eteryczny stosowany jest w przemyśle spożywczym i kosmetycznym. Drewno używane jest w meblarstwie. Bananowiec - drzewo, którego owocami są popularne banany. Osiąga od 6 -10 m. wysokości, jest również nazywane muzą lub figą rajska.

Figowiec (1) - długowieczne drzewo, krzew lasów międzyzwrotnikowych . Na świecie rośnie ok. 300 gatunków tych roślin. W pędach tych krzewów znajduje się sok mleczny zawierający kauczuk. Maniok (2) - rodzaj rośliny drzewiastej z rodziny wilczomleczowatych jest ich ok. 100 gatunków. Jest to krzew jadalny, liście spożywa się jako warzywa, a sok mleczny gotowany z dodatkiem ostrej papryki używa się jako przyprawy. 2 1

Palma oleista - palma z rodziny arekowatych, rośliny powszechnie uprawiane dla oleju. Nasiona palmy są jadalne. Proso - rodzaj roślin jednorocznych lub bylin należący do rodziny wiechlinowatych. Jedna z najstarszych roślin zbożowych. Z prosa wytwarza się m. in. kaszę jaglaną.

Sorgo - roślina zielna pochodząca z krajów tropikalnych. W strefie międzyzwrotnikowej jest to jedna z podstawowych roślin pastewnych, zbożowych i przemysłowych. Liście wykorzystuje się jako paszę dla bydła, a ziarno przerabia na kaszę i mąkę, z której robi się placki. Wykonuje się z niego napój alkoholowy podobny do piwa Włókna pozyskiwane są w celu produkcji nietrwałych tkanin.

Ryż - pochodzi Azji południowej, roślina ta osiąga 0, 5 -1, 5 m wysokości. Jest to jednoroczna roślina zbożowa oraz najstarsza i najważniejsza roślina świata, uprawiana głównie w Azji i strefie międzyzwrotnikowej.

Zwierzęta Strefę równikową cechuje różnorodność świata zwierzęcego. Wynika to m. in. z obecności bujnej roślinności. Wiele obszarów, w tym wyspy, ze względu na swoje odizolowanie, są miejscem występowania charakterystycznych endemitów czyli unikalnych dla danego miejsca organizmów, nigdzie indziej naturalnie występujących. Warstwy lasu tworzą różne środowiska, w których zwierzęta znajdują dogodne dla siebie warunki, głównie dla zdobywania pożywienia. Korony drzew zasiedlają głównie małpy (wyjce, kapucynki), leniwce. Tu również żyją ptaki (papugi - ara błękitna, tukany, kolibry) Na wierzchołkach najwyższych drzew gnieżdżą się drapieżne harpie. W warstwie podszytu możemy spotkać węże (boa dusiciel), na drzewach niewielkie płazy (drzewołazy). Na dnie lasu żyją liczne ssaki (tapiry, mrówkojady, pekari, jaguary)

Przedstawiciele świata zwierząt OWADY - najliczniejsza grupą wśród wszystkich zwierząt żyjących OWADY w wilgotnym lesie równikowym. Termity - żyją w „społeczeństwach”, podobnie jak mrówki. Budują gniazda na ziemi (termitiery), pniach lub gałęziach drzew. W lasach żyje około 500 gatunków termitów, które zjadają szczątki roślinne i próchnicę. Bardzo liczną i pięknie ubarwioną grupą owadów są motyle. Tym, co wyodrębnia motyle dżungli spośród pozostałych, są ich rozmiary, barwy i duża różnorodność. Największym na świecie jest motyl ptasi. To gatunek chroniony, występujący tylko na jednym stanowisku w Papui Nowej Gwinei. Rozpiętość skrzydeł samic tego gatunku dochodzi do 30 cm. Innym dużym motylem jest niebieski Morfo z Ameryki Południowej

DRAPIEŻNICY - w poszczególnych strefach lasu żerują liczne drapieżniki należące do bezkręgowców, takie jak pająki, skorpiony, modliszki. Pająk ptasznik Skorpion cesarski Modliszka zwyczajna Z dużych drapieżnych ssaków należy wymienić jaguara i lamparta, ptaków – harpie, a gadów węże i krokodyle. Pyton zielony Lampart Harpia Krokodyl Orinoko

MAŁPY I MAŁPIATKI - żyją w stadach, prowadzą nadrzewny tryb życia. Mają gęstą, krótką sierść. Małpy mają palce opatrzone paznokciami, a pierwszy palec w kończynach przednich i tylnich jest przeciwstawny, dzięki czemu obie pary kończyn są chwytne. Kapucynka Tamaryn GORYLE są największymi małpami człekokształtnymi, które przystosowały się do naziemnego trybu życia w gęstwinie lasu. Żyją w stadach.

Puszcze tropikalne wypełnione są różnymi gatunkami bajecznie kolorowych ptaków. Bujna roślinność zapewnia im syty pokarm. KOLIBRY - najmniejsze ptaki świata. Cechuje je bardzo KOLIBRY szybki metabolizm, niektóre gatunki muszą w ciągu doby zjeść pokarm przewyższający dwukrotnie masę ich ciała. potrafią startować pionowo, wykonać zawis, a także latać na boki i do tyłu. większość gatunków żywiących się nektarem zapyla kwiaty, zjawisko to nazywa się ornitogamią. TUKANY - większość życia spędzają w koronach wysokich TUKANY drzew. Ogromny dziób tukana jest niezwykle lekki, służy do rozgniatania owoców, a także pełni rolę sygnałową i porozumiewawczą między ptakami. CUDOWRONKI (RAJSKIE PTAKI) - charakteryzują CUDOWRONKI (RAJSKIE PTAKI) się bardzo barwnym upierzeniem i obecnością ozdobnych piór, czasem na głowie, czasem w ogonie. Żyją w Nowej Gwinei.

SSAKI – do ciekawszych ssaków zamieszkujących strefę równikową należą: SSAKI Kapibara największy żyjący współcześnie gryzoń (1); koala odżywiający się tylko liśćmi eukaliptusa (2), lemur małpiatka występująca na Madagaskarze (3), okapi spokrewniony z żyrafą żyjący na obszarze Kotliny Konga (4), mrówkojad, który żywi się mrówkami i termitami żyjący w Ameryce Środkowej (5); tapir (6), delfin różowy największy delfin słodkowodny żyjący w wodach Amazonki (7) 2 7 1 4 3 6 5

Zależności w lesie równikowym na przykładzie kawy Kawa (1) jest zagrożona przez owady (2) drążące otwory w jej jagodach. W lasach tropikalnych owad ten jest niszczony przez osę (3). Do życia potrzebuje ona cienia, który zapewniany jest przez figowe drzewa (4). Na ich pniu rosną bromelie (5). Kwiaty tych roślin dostarczają nektar dla kolibrów (6), które w zamian je zapylają. Bromelie gromadzą wodę, z której czerpią ptaki Mot mot (7) i papugi (8). Ptaki te wraz z mrówkami (9) żyjącymi w cieniu żywią się larwami owada, który jest zagrożeniem dla roślin kawy. Ptasie odchody razem z azotem związanym w drzewach wzbogacają glebę, na której rośnie kawa.

Niszczenie lasów tropikalnych W XX wieku powierzchnia lasów równikowych zaczęła się zmniejszać w coraz szybszym tempie. Główną przyczyną jest rozwój rolnictwa. Dziś lasy równikowe zajmują zaledwie połowę swojej pierwotnej powierzchni. Ich miejsce stopniowo zajmuje roślinność krzaczasta (tak zwany busz) i trawiasta. Dalsze zniszczenia powoduje produkcja drewna na eksport. Szkody wyrządza także wydobywanie surowców mineralnych, np. ropy naftowej w Nigerii, rud żelaza w Brazylii lub złota w Nowej Gwinei. Tropikalne lasy deszczowe są częścią globalnego układu klimatycznego. Niszcząc je człowiek zmienia cykle hydrologiczne, a to powoduje susze, powodzie i erozję gleby. Wycinanie lasów zmienia również albedo, czyli współczynnik odbicia światła od powierzchni Ziemi, co w efekcie wpływa na rozkład wiatrów i prądów morskich oraz zmienia rozkład opadów atmosferycznych, Zmienia to w efekcie pogodę na całej kuli ziemskiej. Przykładem jest El Ninio - anomalia pogodowa, powstająca gdy pasaty wiejące nad równikiem zmieniają swój kierunek lub po prostu zanikają.

Rdzenna ludność Ze względu na niedostępność lasów równikowych są to obszary gdzie nadal można spotkać ludzi żyjących w zbiorowiskach plemiennych, w zgodzie z naturą prowadzących łowiecko – zbieracki tryb życia. Pigmeje - rdzenni mieszkańcy lasów deszczowych Pigmeje Afryki. Wzrost tych ludzi rzadko przekracza 150 cm. Ich małe rozmiary umożliwiają sprawniejsze poruszanie się w gęstym lesie. Papuasi - rdzenna ludność Nowej Gwinei, obecnie Papuasi zamieszkują głównie trudniej dostępne wnętrza wyspy, także północną i środkową Australię. W przeszłości lasy deszczowe i otaczające je tereny były domem dla wielkich cywilizacji, takich jak Majowie, Inkowie i Aztekowie, które wykształciły złożone systemy społeczne i wniosły ogromny wkład do nauki.

Bibliografia: • „Geomorfologia” – M. Klimaszewski PWN W-a 1994 • „Klimaty Kuli Ziemskiej” – D. Martyn PWN W-a 1995 • „Cudowny świat” – praca zbiorowa W-a 2006 • „ ABC przyrody” - praca zbiorowa W-a 2004 • „Geograficzny Atlas Świata” - PPWK 1994 • „Ilustrowany Atlas Świata” – W-a 2003 • „Sekrety Ziemi” – P. Guber, U. Pfenig, W-a 2005 • „Przyrodo witaj” – podręcznik do kl. VI Szkoły Podstawowej – WSi. P W-a 2007 • „ Geografia” – podręcznik do szkoły średniej WSi. P W-a 1987 • „ Świat w porach roku” – atlas do przyrody – wyd. Demart W-a 2003 Strony internetowe • http: //www. wikipedia. pl • http: //www. animalplanet. pl/naczelne/malpy_czlekoksztaltne/goryle/ • http: //www. australia. com. pl/ • http: //www. bryk. pl/teksty/liceum/biologia/ekologia/12490 -biomy_kuli_ziemskiej. html • http: //portalwiedzy. onet. pl/ • http: //cudaswiata. pl/

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Prezentację wykonała: Anna Romańska Studium Podyplomowe „Przyroda” UŁ 2007