KOPPKVO Psychische Problemen en Ouderschap Preventieprogramma KOPPKVO Fien
KOPP/KVO Psychische Problemen en Ouderschap Preventieprogramma KOPP/KVO Fien Beijers; Preventiewerker Jeugd, MET ggz Marleen Faber; Preventiewerker Jeugd, Vincent van Gogh
Disclosure belangen sprekers • Er zijn voor deze bijeenkomst geen relevante relaties met bedrijven (we verkopen niets, we delen…. . )
Programma • KOPP/KVO • Meldcode en Kindcheck • Psychiatrie en Ouderschap • Gespreksvoering • Aanbod KOPP/KVO
Preventieprogramma KOPP/KVO MET GGZ & Vincent van Gogh • KOPP: – Kinderen van ouders met Psychiatrische problemen • KVO: – Kinderen van Verslaafde Ouders • KOPP-KVO: – GGZ-Preventieprogramma Ondersteund door Trimbos
Doel Het beperken van de gevolgen voor kinderen en jeugdigen die opgroeien met één of meer ouders met een psychiatrische aandoening en/of verslavingsproblematiek
Is het kind vandaag de patiënt van morgen?
Als ze als kind…. .
Psychische problemen (wie kent het niet? )
Psychiatrische stoornis (wel even een ander verhaal)
Meest voorkomende stoornissen
Psychiatrische problemen en ouderschap • Jaarlijks worstelt ca. 18% van de volwassenen met een psychiatrische aandoening (kans ooit in leven 43%) • Ongeveer de helft van deze volwassenen heeft kinderen • ± 405. 000 ouders met psychiatrische diagnose (AS 1) in Nederland (96% GGZ, 4% verslaving). Hiervan ca. 80. 000 EPA • In totaal 577. 000 KOPP-KVO kinderen < 18 jaar
Verhoogd risico • Verhoogde kans op mishandeling en/of verwaarlozing (2 -3 x) • Verhoogde kans om ook zelf een psychisch probleem of een verslaving te ontwikkelen. (3 – 13 x) • KOPP/KVO kinderen doen 5 x vaker een beroep op de GGZ dan kinderen van ouders zonder psychopathologie • <1% wordt bereikt met preventieve interventies (Trimbos)
405. 000 Ca. KOPP-ouders 80. 000 96%GGZ, 4% verslaving EPA 577. 000 KOPP-KVO kinderen <18 jaar (Ca 15%) 118. 000 Mishandelde kinderen
Hoogste risico • Meisjes • Kinderen waarvan beide ouders psychiatrische problemen hebben • Jonge kinderen • Ernstige langdurige stoornis ouder • Kinderen uit minder goed functionerende gezinssystemen • Combinatie ultrahoog risico!
Ouders willen wel hulp • 80% ouders heeft zorgen over invulling van ouderschap en vindt dat hulpverleners er te weinig aandacht voor hebben • Ca 50% van deze ouders heeft behoefte aan (meer) steun in de uitvoering van hun ouderschap • Ouders zijn bang het onderwerp ouderschap ter sprake te brengen, uit angst voor afname kinderen of diskwalificatie als ouders. • Hulpverleners in GGZ zijn onvoldoende bekend met steunen in ouderrol en grijpen eerder naar ingrijpende maatregelen • Vicieuze cirkel in de hulpverlening Bron: Van der Ende , 2016
Hulp schiet te kort • Het ontbreekt aan passende laagdrempelige voorzieningen om ouders en hun kinderen te ondersteunen (Bonfils e. a. , 2014) • Er wordt te weinig gebruik gemaakt van effectieve interventies (Trimbos onderzoek 2017) • Gescheiden systemen GGZ en Jeugdzorg – GGZ worden ouders aangesproken als individuen en is te weinig aandacht voor ouderrol – In Jeugdzorg worden ouders aangesproken op hun ouderrol en is er te weinig aandacht voor hun individuele problematiek
Aandacht voor KOPP-KVO • • Hoog risicogroep Behoefte aan ondersteuning Te weinig laagdrempelige ondersteuning Onvoldoende bereik effectieve (preventieve) interventies • Diverse maatregelen
Diverse maatregelen
Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling (2013) • 1 juli 2013 Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling • Verplichting om integrale Meldcode Huiselijk geweld en Kindermishandeling te hanteren • Verplichting om gebruik te borgen • Kindcheck
Veilige toegang GGZ en veiligheid kinderen • Rol weggelegd voor GGZ • Kindcheck staat nog vaak op gespannen voet met behandeling • Toegang tot GGZ moet laag blijven • Beroepsgeheim doorbreken? • Veel dilemma’s, waar wordt kind beter van, wat helpt ouders betere invulling te geven aan ouderschap?
Psychiatrische problemen en Ouderschap
Iedere ouder wil een goede ouder zijn
Wat is Goed Genoeg Ouderschap?
Wat heeft kind nodig van ouders? answergarden. ch/644293
Wat doet psychiatrie met een mens? answergarden. ch/644312
Lastige combinatie Ouderschap: • • • Veiligheid Stabiliteit (rust) Affectie Aandacht Voorspelbaarheid Vertrouwen Structuur Zorg Verantwoordelijkheid Opvoeding Psychiatrie: • • • Onveiligheid Instabiliteit (stress) Verstoring affectie Verwaarlozing Onvoorspelbaarheid Wantrouwen Onduidelijkheid Tekort aan zorg Tekort verantwoordelijkheid Omgang
Lastige combi • Iedere ouder wil een goede ouder zijn • Ieder ouder wil het beste voor zijn/haar kind • • Maar: De psychische problemen maken dat vaak lastig Gevolgen kunnen groot zijn En…. er zijn grote verschillen…
Invloed psychische stoornissen op ouderschap • • • Verstoring emotionele balans en agressiehuishouding Angsten, zorgen, schuld en schaamte ‘Gezond verstand’ verminderd Grillig gedrag, inconsequentie Zelfredzaamheid/zelfvertrouwen wordt aangetast Toename egocentrisme (en heftige reacties omgeving) Gebrek inzicht in functioneren als ouder Vaak afkeurende reacties omgeving Kind kan zowel ouder stimuleren betere ouder te zijn/worden als ‘probleemverhogend’ zijn
De ouder met depressie • • Opvoeding is snel teveel Kan weinig/geen belangstelling opbrengen Vaak kritisch en prikkelbaar Neiging afwijzend te reageren Minder empathie Inconsequent Kind als bron van troost
De ouder met borderline • Is onvoorspelbaar • Wordt snel kwaad • Zet kind óf op voetstuk óf in de goot • Moeite zich te verplaatsen in behoefte kind • Gaat als ‘gelijke’ om met kind • Lastig om consequent zijn • Kan claim op kinderen leggen • Kan extreem vijandig zijn bij afwijzing
De ouder met angststoornis • Ziet overal gevaar • Biedt geen geruststelling, maar heeft neiging kind te overvoeren met problemen • Houdt kinderen klein (mogen niets) • Overvraagt kind gemakkelijk (doe jij dit, want ik durf het niet) • Kan kinderen betrekken in eigen angsten
De ouder met psychose • • • Kan beangstigend zijn voor kinderen Heeft vaak omgekeerd dag/nachtritme Ouder wordt als ‘raar’ en ‘vreemd’ beleefd Is moe en futloos Kan kinderen betrekken bij wanen Kan extreem onveilig zijn
De ouder met verslaving • Is (veel) meer met zichzelf bezig dan met kind • Ontkent, bagatelliseert • Legt schuld buiten zichzelf • Is vaak onbetrouwbaar • Kan afspraken en beloftes niet nakomen • Heeft vaak financiële problemen • Verhoogde kwetsbaarheid kind (genetisch)
Impact stoornis op invulling ouderschap • Ouderschap niet/nauwelijks bemoeilijkt door psychiatrische problematiek • Ouderschap matig bemoeilijkt door psychiatrische problematiek. • Ouderschap ernstig bemoeilijkt door psychiatrische problematiek/omstandigheden (vitale psychiatrische problematiek).
Invloed op kinderen • Meer kans: – – – Om op te groeien in onduidelijke, onveilige omgeving Om altijd op hoede te moeten zijn Op schuldgevoel en schaamte Op isolement en uitsluiting Op moeite met herkennen en uiten van eigen emoties – Op rolverwisseling – Op verstoring in brein – Op ontwikkelen psychische problematiek
Verstoring in ontwikkeling brein
De 10 ACES
Invloed op ontwikkeling kinderbrein
ACES Pyramide (adverse childhood experiences)
Relatie aantal ACES en psychiatrische stoornissen
Co-Excisting Parental Substance Abuse & Parental Mental Illness ACES are Synergistic & Increase Risk of Complex Adelt Psychopatholohy 1, 2
Beschermende factoren • • • Positieve ouder-kind interactie Ondersteuning door andere (gezonde) ouder ‘Reparatie’ Sociale steun binnen en buiten het gezin Sociale, cognitieve & probleemoplossende vaardigheden • Voldoende informatie over ouderlijke problematiek • ‘Kind’ kunnen zijn
Goed genoeg ouderschap • Heeft ouder voldoende (zelf)controle? – Kan ouder eigen gedrag reguleren – Kan ouder gedrag van kind reguleren – Kan ouder redelijke eisen en grenzen stellen • Kan ouder emotionele en relationele ondersteuning bieden? – Kan ouder liefde en aandacht geven – Houd ouder rekening met wensen kind – Kan ouder praten met kind
Steun aan ouders met psychiatrische problemen
Omgang met ouders met psychische stoornissen • Roept regelmatig heftige emoties op bij professional: – – – Onbegrip, verontwaardiging Medelijden, onmacht, tweestrijd Onzekerheid Gekwetstheid Maar ook…herkenning, herinneringen… • Je identificeert je snel met het kind: – Je wilt het beste voor het kind – Je wilt vorderingen maken – Maar……de realiteit is vaak anders
Help! Moeilijke situaties Wat maakt gespreksvoering met deze ouders en/of kinderen lastig? answergarden. ch/646381
Wat maakt gesprek lastig? • Barrières bij hulpverleners • Triggers van weerstand bij ouders • Barrières bij kinderen
Barrières bij hulpverleners • Idee een indringer te zijn • Angst contact te verliezen • Angst voor escalatie • Partijdigheid jegens ouder/kind • Onervarenheid in omgang psychiatrische ouders
Valkuilen • De rechter: – – – Oordeelt over ouder Bestraft en corrigeert Afstandelijk Te weinig empathie Geeft ouder groter gevoel van falen… • De redder: – Wil redden – Overnemen van verantwoordelijkheid – Te nabij – Raakt verstrikt en. . – Maakt ouder afhankelijker
Triggers weerstand bij ouders • Angst slechte ouder te zijn • Schaamte en schuldgevoel over functioneren als ouder • Wantrouwen • Teleurstelling • Negatief zelfbeeld • Preoccupatie met zichzelf • Praten over ouderschap raakt aan meerdere probleemgebieden • Praten over ouderschap bedreigender naarmate situatie ernstiger is
Praten over ouderschap met ouders met psychiatrische problemen • Iedere ouder wil (in principe) dat het goed gaat met de kinderen • Iedere ouder wil (in principe) een goede ouder zijn • Door stoornis vaak weinig besef van tekort schieten • Schuldgevoel over falen zorgt voor gekleurde antwoorden • Mensen met psychische problemen zijn extra gevoelig voor de wijze hoe met hen wordt omgegaan. • Realiseer je dat er sprake is van onmacht, geen onwil • Benader de ander zoals je zelf ook benaderd wilt worden • Let op toon en lichaamshouding
Grondhouding • Wees transparant (rollen, doel, vervolgtraject, wet en regelgeving) • Veroordeel niet, ondersteun en ontschuldig • Heb aandacht voor de lijdensdruk (opvoeden is hard • Laat verantwoordelijkheid bij de ouder • Bespreek wat goed gaat • Durf te vragen • Maak verschil tussen feiten en gevoel • Rapporteer zorgvuldig werken!)
Stel open vragen Hoe ervaar jij je rol als ouder? Wat vind je dat goed gaat? Wat wil je verbeteren (wat belemmert) Welk effect heeft de problematiek op kind en gezin? • Wat is voor jou als ouder belangrijk? • •
Valkuilen • Direct zorg uiten of vragen naar het kind • ‘Vissen’ • Oordelen over de situatie • Praten over ipv praten met • Negeren van ouder kind signalen • Niet oppakken verantwoordelijkheid • Delen van informatie met derden (achter rug om) • Verliezen van aansluiting • Vermijding
Ouderschap en opvoederschap • Maak onderscheid tussen ouderschap en opvoederschap: – ‘Ouder’ ben je en is hooguit deelbaar door twee – ‘Opvoeder’ word je…. en kun je delen door meer
Oefening in tweetallen • • Maak tweetallen Kies een casus (hulpverlener en ouder) Ga 5 minuten in gesprek (niet wisselen van rol) Doel: kom in gesprek over invulling ouderschap en zorgen daarin – Vraag naar de beleving van de ouder – Bespreek je zorgen – Wees belangstellend en vraag door.
Oefening nabespreken In de tweetallen: Hulpverlener: • Hoe is het om op deze manier vragen te stellen? Is het anders als je normaal zou doen? • Wat liep stroef voor jou gevoel? • Wat ging volgens jou goed in gespreksvoering? Ouder: • Hoe is het om als ouder bevraagd te worden? • Wat voor gevoel riep het bij je op als ouder? • Voelde je je begrepen? Wanneer?
Voer je reactie in kort in (20 karakters) Hulpverlener: Wat ging goed in gespreksvoering? answergarden. ch/646447 Ouder : Door welke vraag/ houding van de arts voelde je je begrepen? answergarden. ch/646450
Optioneel: Oefening vervolg N. a. v. casus bespreek je in 2 -tallen de volgende vragen: • Kun je op basis van deze casus een inschatting maken van het ‘goed genoeg ouderschap’? • Wat doe je als JGZ-er vervolgens in deze casus?
Steun aan KOPP-KVO
Christel
Barrières bij kinderen • • Loyaliteit naar ouders Angst om na onthulling straf te krijgen Achterdocht Schaamte Schuldgevoel Verantwoordelijkheidsgevoel Niet gewend zijn emoties te uiten
Effectieve steun aan KOPP-KVO • • • Wees actief ontschuldigend, zonder te bagatelliseren ‘Normaliseer’ Zorg voor goede informatie (psycho-educatie) Heb aandacht voor goede momenten Versterk sociaal netwerk Organiseer vertrouwenspersoon Zorg voor ‘noodplan’ Zorg voor leuke activiteiten(buitenshuis) Vergroot coping-vaardigheden • Let op veiligheid kinderen, wees doortastend waar nodig!
KOPP-KVO Jongeren • Jongeren denken niet in termen van professionele hulp. • Nauwelijks besef van link met hun eigen problemen thuis of van hun ouders. • Geen woorden voor: Ze hebben vaak geen idee waar hun heftige emoties en de spanning die ze voelen vandaan komen. • Beseffen dat het niet normaal is, het is niet altijd naar
Jeugdhulp richtlijn-KOPP http: //richtlijnenjeugdhulp. nl/kopp/
KOPP-KVO preventie • Aangeboden door GGZ-instellingen (Limburg: Vincent van Gogh, MET ggz, Mondriaan en Zuyderland) • Doel: verminderen risico’s kinderen • Door: – Doorbreken taboe – Vroegsignalering – Ondersteuning ouder – Ondersteuning kind – Ondersteuning hulpverlening
Aanbod KOPP/KVO preventie • Voor Ouders en Kinderen: – Informatie, brochures, consultatie en advies – KOPP/KVO Informatie en Adviesgesprekken met gezinnen en/of cursussen voor ouders/kinderen – Websites www. kopstoring. nl en www. kopopouders. nl • Voor professionals: – Informatie, consultatie en advies – Aanbodfolders, informatiebrochures, artikelen, websites e. d. – Voorlichting en Scholing – Netwerken en samenwerking – Website www. koppkvo. nl
Informatie- en adviesgesprekken • • Kortdurende preventieve interventie (1 -3 gesprekken) Vergroten inzicht Taboe doorbreken Ontschuldigen Vergroten netwerk Formele en informele steun Moeilijke momentenplan Event. doorverwijzing
Moeilijke momentenplan • Vooruitkijken helpt • Moeilijke momentenplan – – Een afspraak voor ‘moeilijke momenten’ Hoe herkennen? Hoe handelen? Bij wie kun je terecht? • Wat is belangrijk dat zij weten? • Telefoonnummers
Materialen • Brochure voor professionals • Brochure voor ouders algemeen • Brochure voor ouders zwanger/baby • Brochure voor kinderen tot 6 jaar • Brochure voor kindener 6 - 12 jaar • Brochure voor kinderen 12 -18 jaar • Map: beschrijving psychiatrische ziektebeelden
www. kopstoring. nl Je kunt: • Een groepscursus in een chatbox volgen met andere jongeren en een hulpverlener • Je vragen per e-mail stellen aan een deskundige • Verhalen van andere jongeren lezen • Je eigen verhaal schrijven en op de website zetten • Informatie over psychische en verslavingsstoornissen lezen • Hulp zoeken
www. kopopouders. nl
www. koppkvo. nl
Wie hebben een rol? • Ketenpartners – Onderwijs, JGZ, huisarts, Jeugdzorg, Wijkteams, Volwassen- en Jeugd GGZ • Gemeenten en zorgverzekeraars – Financiering, agendasetting • Naasten – Familie, buren, etc. . ?
Bernardo’s Life Story
Opbrengst en vragen
- Slides: 76