Konut Kavram Konut Hakk Tartmalar ve Konut Tipolojileri

Konut Kavramı, Konut Hakkı Tartışmaları ve Konut Tipolojileri ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ I MİMARLIK FAKÜLTESİ I MİMARLIK BÖLÜMÜ 2019 -20120 Güz Dönemi MIM 317 GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE KONUT

Demografi İç mimarlık İnşaat Ekonomi Sosyoloji Planlama Gayrimenkul Mimarlık K o n u t Mahremiyet Kendini güvende hissetme Kişisel alan Sağlık Fiziksel ihtiyaçlar Sosyal etkileşime erişim

Konut alanlarının kentlerde şekillenmesi Devletlerin, halkın yeterli standartta konut edinmesi konusuna ilgisi; o 18. yy ikinci yarısında başlayan, o 19. yy hız kazanmakta (sanayi devrimi+ hızlı kentleşme) o Kırdan kente gelen göç, yetersiz ve sağlıksız barınma koşullarında yaşamıştır. o Kentlerde can ve işgücü kaybı Salgın Hastalıklar o Yapılaşma ve sağlık koşullarını düzenleyen yasalar o Kentlerde konut alanlarının planlanması o Kentlerin planlama politikalarının oluşturulması

Konutun işlevleri Kapitalist ekonomik sistem içinde konut alanları; o Üretilen bir metadır, o Ekonomik bir mal olarak piyasa ortamında alınıp satılabildiği için tüketim malıdır. Konut talebi: Mevcut piyasa koşulları içerisinde hane haklarının tercih ve ödeme gücüne Göre oturmak için seçeceği konut tipi ve sayısını gösterir. Konut arzı: Üretilen konut miktarının konut fiyatına bağlı olarak değişmesi. (aktaran Erdoğdu, 2017, Heath, 2014) o Spekülatif değer artışlarına el koymaya olanak sağladığı için bir yatırım aracıdır. o Toplumsal ilişkilerin yeniden üretilmesinde aracıdır. o Kentsel çevrenin oluşturulmasında bir etkendir. o Emeğin yeniden üretiminde rolü vardır. o Çarpan etkisi (multiplier effects) yüksek olduğu için diğer sektörleride etkilemektedir.

Konutun temel işlevi barınak olmasıdır. Konut temel hak ve ihtiyaç mıdır? Konut hakkı = konuta sahip olmak ? ? ?

Konut Hakkı Konut hakkı en üst dayanağı; İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (1948), 25. madde; ‘’ Herkesin gerek kendisi gerekse ailesi için, yiyecek, giyecek, konut, tıbbi bakım, gerekli sosyal hizmetler dahil olmak üzere, sağlık ve refahını sağlayacak yeterli bir yaşam standardına ve işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, ihtiyarlık ya da geçim olanaklarından iradesi dışında mahrum bırakacak diğer hallerde güvenliğe hakkı vardır. ’’ 1996 Habitat Konferansı’nda da konut hak olarak kabul edilmiştir. Gelişmekte olan ülkelerin en önemli sorunlarından biri olarak tanımlanmıştır. Refah devletleri için politika konusu olarak tanımlanmıştır.

Konut hakkı/süreç Birleşmiş Milletler Konferansı; ‘’Herkese Yeterli Konut’’ / Henüz konut hakları insan hakları beyannamesinde geçmedi. § Amerika Birleşik Devletleri Delegasyonu, konut hakkının bir insan hakkı olarak kabul edilmesini reddediyor. * Maliyet ‘’ Her insan hakkı ülkeler için yaptırımı olan bir maliyet’’ ** Konuttan elde edilen rant ‘’ Konuta ilişkin finansman ve ipotek sistemleri’’ *** Konut Politikaları ‘’ Konut hakkının açıkça kabulü ‘’evsizlerin’’ varlığı ve çözüm önerisi getirme zorunluluğu’’

Konut tipleri Konut fiziksel olarak bir ömrü olan ve çevresini fiziksel olarak etkileyen/değiştiren bir üründür. Kentte en fazla üretilen yapı birimidir. Kentin dokusunu belirlemektedir. 1. Müstakil konutlar 2. Ada-parsel düzeninde konut alanları 3. Toplu konut alanları 4. Yüksek nitelikli yapılar ve kapalı yerleşimler 5. İkincil konutlar 6. . . . . Kentin yoğunluğu Kişi/ ha =nüfus yoğunluğu (brüt) 100 kişi/ha Yapı adaları/ km 2= yapı yoğunluğu (brüt) Yapı taban alanları/ km 2= yapı yoğunluğu (net) Ortak alan Özel alan Kamusal alanlar

Konut tipleri-Müstakil konutlar • Tek bir hane halkının yaşadığı bir parsel üzerinde inşa edilmiş genelde 1 -2 katlı yapılardır. Yalılar/ Villalar/. . . Kentin görece eski mahallelerindeki yerleşmeler Kırsal yaşamın izlerini taşıyan alanlarda yerleşmeler v Türkiye kentlerinde 2000’li yıllar sonrasında müstakil konutlar lüks ve daha çok ev sahiplerinin oturduğu çoğunlukla kent merkezinden uzak konut bölgeleri olarak oluşmaya başlamıştır. v 2013 yılı TUİK’ e göre ; kentsel alanda müstakil konutlarda yaşayanların oranı %27, kırsal alanda ise %84’dür.

Konut tipleri-Ada parsel düzeni § 1940’lı yıllardan itibaren oluşmaya başlıyor. . § Yaygınlaşma: 1965 yılında ‘’kat mülkiyeti’’ kanunu § Hızlanma: 1984 sonrası ‘’imar affı’’ § 2000 sonrası ise kentlerde ‘’kentsel dönüşüm’’ süreci başladı. § 1960 öncesi yapılan binaların %3, 1’i 6 katlı 2000 sonrası yapılan binaların % 38, 5’i 6 kat üstü Tek bir parsel üzerinde birden fazla hane halkının yaşayabileceği yapıların yapılması yaşallaştı. Yap-sat süreci/ müteahhit Kat adetleri arttı Hızlı bir yenilenme süreci başladı kentte

Konut tipleri- Yüksek Nitelikli Yapılar Planlı alanlar Tip imar yönetmeliği; REZİDANS KAPALI YERLEŞMELER (GATED) ‘’ en az konut şartlarını sağlayan, resepsiyon, güvenlik ve günlük temizlik servisi mekanlarının bulunduğu, sağlık hizmetleri, kuru temizleme, çamaşırhane, taşıma, yemek ve alışveriş servisi hizmetleri ile spor salonu ve yüzme havuzu gibi hizmetlerin de verilebildiği birden fazla bağımsız bölümü ihtiva eden konut binaları’’ olarak tanımlanmaktadır. 2000’li yıllar sonrası yüksek katlı, havuzlu, kapalı , güvenlikli yapılar genellikle kent merkezlerinde yaygınlaşmaya başladı. Ekonomik değer elde etmenin ötesinde DEĞİŞEN İHTİYAÇLAR / DEĞİŞEN TOPLUM YAPISI HANE HALKI SAYISININ AZALMASI SOSYAL STATÜ ARACI OLARAK ALGILANMASI

Konut tipleri- İkincil konutlar Dönemsel olarak kullanılan konut tipidir. § § § Erişilebilirliğin artması Büyüyen inşaat ve turizm sektörü Turizm teşvik kanunu Kooperatifler kanunu Kent yaşamından uzaklaşma Sosyal statü göstergesi Florya, Bakırköy, Kadıköy ve Bayramoğlu. . Yeni kentlerin altlıkları, kentsel dokunun değişimi 1980 sonrası, sahil şeridi. . Önemli tartışma konusu ise bu yapıların dönemsel olarak kullanımını? ? ? Yaz ve kış nüfusu arasındaki dengesizlik Kullanılmayan konut stoğu

Konut tipleri- Gecekondu Arsa sahibinin izni ve/veya bilgisi olmadan hızlı ve ucuz bir şekilde konut yapılmasıdır. Gecekondu yerleşim birimi ve konut tipi Türk kentlerinin en özgün sorunu ve/veya bireysel üretilen çözümüdür. Başlangıcı kente gelen sanayi işgücünün, barınma ihtiyacını karşılamak amacı ile, kendi sosyo-kültürel özelliklerine ve yerleştiği araziye uygun olarak kentin çeperlerinde genellikle 1 -2 katlı olarak ürettiği yapılardır. Yasal düzenlemeler; 1966 775 Gecekondu Önleme Bölgeleri : ıslah, tasfiye ve yeniden yapımının önlenmesi 1984 2981 sayılı kanun : imar ve gecekondu mevzuatına aykırı yapıların belirlenmesi, ve gecekondulara ıslah edilerek ruhsat verilmesi 2012 6306 sayılı Afet Riski Altındaki alanların Dönüştürülmesi