KONTROLA FINANSW PUBLICZNYCH Kontrola zarzdcza 68 71 UFP

KONTROLA FINANSÓW PUBLICZNYCH

Kontrola zarządcza : 68 -71 UFP • Podstawowe zagadnienia dotyczące kontroli zarządczej, określające kształt obowiązków obciążających kierowników jednostek sektora finansów publicznych ujęte zostały w przepisach rozdziału VI Działu I u. f. p. • Uzupełnieniem regulacji ustawowej są, wydane na podstawie art. 69 ust. 3 u. f. p. standardy kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych, opublikowane w Komunikacie Nr 23 Ministra Finansów z 16. 12. 2009 r. ( Dz. Urz. Min. Fin. Nr 15, poz. 84) z którego wynikają 22 standardy kontroli zarządczej.

KOMUNIKAT Nr 23 • MINISTRA FINANSÓW • z dnia 16 grudnia 2009 r. • w sprawie standardów kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych II. Standardy kontroli zarządczej A. Środowisko wewnętrzne Właściwe środowisko wewnętrzne w sposób zasadniczy wpływa na jakość kontroli zarządczej. 1. Przestrzeganie wartości etycznych Osoby zarządzające i pracownicy powinni być świadomi wartości etycznych przyjętych w jednostce i przestrzegać ich przy wykonywaniu powierzonych zadań. Osoby zarządzające powinny wspierać i promować przestrzeganie wartości etycznych dając dobry przykład codziennym postępowaniem i podejmowanymi decyzjami. 2. Kompetencje zawodowe Należy zadbać, aby osoby zarządzające i pracownicy posiadali wiedzę, umiejętności i doświadczenie pozwalające skutecznie i efektywnie wypełniać powierzone zadania. Proces zatrudnienia powinien być prowadzony w sposób zapewniający wybór najlepszego kandydata na dane stanowisko pracy. Należy zapewnić rozwój kompetencji zawodowych pracowników jednostki i osób zarządzających. 3. Struktura organizacyjna jednostki powinna być dostosowana do aktualnych celów i zadań. Zakres zadań, uprawnień i odpowiedzialności jednostek, poszczególnych komórek organizacyjnych jednostki oraz zakres podległości pracowników powinien być określony w formie pisemnej w sposób przejrzysty i spójny. Aktualny zakres obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności powinien być określony dla każdego pracownika. • • •

Standardy kontroli zarządczej • A. Środowisko wewnętrzne ( przestrzeganie wartości etycznych, kompetencje zawodowe, struktura organizacyjna, delegowanie uprawnień) • B. Cele i zarządzanie ryzykiem ( misja, określenie celów i zadań oraz monitorowanie i ocena ich realizacji, identyfikacja ryzyka, analiza ryzyka, reakcja na ryzyko) • C. Mechanizmy kontroli ( dokumentowanie systemu kontroli zarządczej, nadzór, ciągłość działalności, ochrona zasobów, szczegółowe mechanizmy kontroli dotyczące operacji finansowych i gospodarczych, mechanizmy kontroli dotyczące systemów informatycznych i gospodarczych) • D. Informacja i komunikacja ( bieżąca informacja, komunikacja wewnętrzna, komunikacja zewnętrzna • E. Monitorowanie i ocena ( monitorowanie sytemu kontroli zarządczej, samoocena, audyt wewnętrzny, uzyskanie zapewnienia o stanie kontroli zarządczej

• Dlaczego zostały zarządczej? przygotowane standardy kontroli • Standardy kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych wyznaczają z kolei ogólne kierunki działania, jak również opisały pewne wzorce, których osiągnięcie powinno być uwzględniane przez osoby odpowiedzialne za wykonywanie obowiązków związanych z kontrolą zarządczą. Standardy nie kreują konkretnych obowiązków, nie opisują wymaganych zachowań, nie dają upoważnień do prowadzenia szczegółowych regulacji wewnętrznych, stanowiąc zbiór uniwersalnych wskazówek opisujących model kontroli zarządczej, zgodny ze standardami międzynarodowymi w omawianym zakresie.

• Dlaczego potrzebna jest kontrola zarządcza? Kierowanie jednostkami sektora finansów publicznych wymagało wypracowania określonych procedur, mechanizmów, instrumentów czy też standardów, stosowanych w procesie zarządzania danym podmiotem, tak jak w przypadku każdej struktury organizacyjnej funkcjonującej dla realizacji określonych celów. Immanentną częścią procesów zarządzania były i pozostaną mechanizmy kontrolne, pozwalające na zapobieganie negatywnym zjawiskom oraz na skuteczne reagowanie w sytuacji pojawienia się zakłóceń w kierowanej strukturze. Mechanizmy kontroli zarządczej służyć mają wspieraniu wykonywania zadań i celów przez podmioty sektora finansów publicznych, z zachowaniem kryteriów wykonywania zadań publicznych.

Przykładowe cele kontroli zarządczej - art. 68 ust. 2 u. f. p. • Celem kontroli zarządczej jest zapewnienie w szczególności: 1) zgodności działalności z przepisami prawa oraz procedurami wewnętrznymi; 2) skuteczności i efektywności działania; 3) wiarygodności sprawozdań; 4) ochrony zasobów; 5) przestrzegania i promowania zasad etycznego postępowania; 6) efektywności i skuteczności przepływu informacji; 7) zarządzania ryzykiem

• Osoby odpowiedzialne za realizacje kontroli zarządczej : - Art. 69 ust. 1 u. f. p.

Poziomy funkcjonowania kontroli zarządczej w sektorze finansów publicznych • W myśl przepisów art. 69 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240), zwanej dalej „ustawą”, kontrola zarządcza w sektorze finansów publicznych powinna funkcjonować na dwóch poziomach: • Podstawowym poziomem funkcjonowania kontroli zarządczej w całym sektorze finansów publicznych jest jednostka sektora finansów publicznych (I poziom kontroli zarządczej). Za funkcjonowanie kontroli zarządczej w jednostce odpowiedzialny jest jej kierownik. • Ponadto w ramach administracji rządowej i samorządowej powinna funkcjonować kontrola zarządcza odpowiednio na poziomie działu administracji rządowej, a także jednostki samorządu terytorialnego (II poziom kontroli zarządczej). Za funkcjonowanie kontroli zarządczej na tym poziomie odpowiada odpowiednio minister kierujący danym działem administracji rządowej oraz wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa w przypadku samorządu terytorialnego

• Minister jest odpowiedzialny za zapewnienie adekwatnego, skutecznego i efektywnego systemu kontroli zarządczej w ministerstwie (jako kierownik jednostki) oraz w dziale administracji rządowej (jako minister kierujący działem). • Wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta oraz marszałek województwa jest odpowiedzialny za zapewnienie adekwatnego, skutecznego i efektywnego systemu kontroli zarządczej w urzędzie gminy (urzędzie miasta), starostwie powiatowym lub urzędzie marszałkowskim, a także w jednostce samorządu terytorialnego.

• Poza przepisami określonymi w art. 70 ust. 4 ustawy, w ustawie nie przewidziano szczególnych kompetencji dla ministrów i odpowiednio wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), starostów i marszałków województw w stosunku do jednostek podległych i nadzorowanych z tytułu odpowiedzialności za funkcjonowanie kontroli zarządczej w dziale administracji rządowej lub w jednostce samorządu terytorialnego. Zadania te powinny być realizowane w ramach i na podstawie kompetencji przyznanych ministrom i odpowiednio wójtom (burmistrzom, prezydentom miast), starostom i marszałkom województw w przepisach odrębnych. • Biorąc pod uwagę określoną w art. 68 ust. 1 ustawy definicji kontroli zarządczej, za najistotniejszy element kontroli zarządczej w dziale administracji rządowej i jednostce samorządu terytorialnego należy uznać system wyznaczania celów i zadań dla jednostek w danym dziale administracji rządowej lub samorządowych jednostek organizacyjnych, a także system monitorowania realizacji wyznaczonych celów i zadań.

AUDYT WEWNĘTRZNY: art. 272 -296 • Podstawowym celem audytu wewnętrznego jest wspieranie kierownika JSFP w realizacji celów i zadań przez systematyczną ocenę kontroli zarządczej oraz czynności doradcze. Ocena kontroli zarządczej dotyczy przede wszystkim adekwatności, skuteczności i efektywności kontroli zarządczej w dziale administracji rządowej lub jednostce samorządu terytorialnego. • Audyt nakierowany jest na analizę i ocenę ogółu czynności składających się na kontrolę zarządczą która wpisana jest w procesy zarządzania jednostką i ma na celu ujawnienie uchybień i nieprawidłowości oraz odpowiednio wczesne im zapobieganie. • Audyt nie jest elementem zarządzania, służy natomiast ocenie skuteczności funkcjonujących w jednostce procedur i mechanizmów kontroli, powinien ujawnić słabe ogniwa lub obszary odnoszące się do kontroli, dając możliwość dokonania stosownych zmian.

Audyt Wewnętrzny obligatoryjnie prowadzony jest : art. 274 u. f. p. 1) kancelarii Prezesa Rady Ministrów; 2) ministerstwach; 3) urzędach wojewódzkich; 4) izbach celnych; 5) izbach skarbowych; 6) Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, w tym w zarządzanych przez niego funduszach; • 7) Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, w tym w funduszach zarządzanych przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego; • 8) Narodowym Funduszu Zdrowia. • • •

Prowadzenie audytu po zaistnieniu ustawowo wyznaczonych przesłanek: -art. 274 ust. 2, 3, 4, i 5 • • 1) państwowych jednostkach budżetowych, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym jednostki budżetowej dochodów lub kwota wydatków przekroczyła wysokość 40. 000 tys. zł; ( 40 mln ) 2) uczelniach publicznych, jeżeli kwota ujętych w planie rzeczowo-finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość 40. 000 tys. zł; 3) samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej, które nie zostały utworzone przez jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość 40. 000 tys. zł; 4) agencjach wykonawczych, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość 40. 000 tys. zł; 5) państwowych funduszach celowych, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość 40. 000 tys. zł. 6) Audyt wewnętrzny prowadzi się w jednostkach samorządu terytorialnego, jeżeli ujęta w uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego kwota dochodów i przychodów lub kwota wydatków i rozchodów przekroczyła wysokość 40. 000 tys. zł. 7) Audyt wewnętrzny prowadzi się również w jednostkach sektora finansów publicznych, których kierownicy podejmą decyzję o prowadzeniu audytu wewnętrznego. 8). Audyt wewnętrzny prowadzi się również w jednostkach w dziale wskazanych przez właściwego ministra kierującego działem. Wskazując jednostkę zobowiązaną minister określa termin rozpoczęcia prowadzenia audytu wewnętrznego.

Ważne pytanie ! • Ustawa o finansach publicznych nie rozstrzygnęła wątpliwości, które pojawiły się na gruncie dotychczas obowiązujących przepisów, a dotyczących sytuacji, kiedy kwoty, od których uzależnione jest prowadzenie audytu, ulegają zmianie w ciągu roku. Przykładowo uchwalona w budżecie jednostki samorządu terytorialnego kwota dochodów i przychodów przekroczyła 40 mln zł, natomiast po zmianach dokonanych w ciągu roku kwota ta uległa zmniejszeniu –spadła poniżej wskazanej granicy kwotowej. Możliwa jest także sytuacja, w której pierwotnie zaplanowana w budżecie kwota dochodów i przychodów lub kwota wydatków i rozchodów nie przekraczała wyznaczonej granicy, co uległo zmianie w toku wykonywania budżetu, ale na pewien tylko okres np. 2 miesięcy. Plan po zmianach ponownie przekraczał 40 mln zł, zarówno po stronie dochodów oraz przychodów, jak i po stronie wydatków i rozchodów.

Odpowiedź: • Literalne brzmienie analizowanych przepisów określających zakres podmiotowy stosowania przepisów dotyczących audytu wewnętrznego uzasadnia wniosek, że jednorazowe chociażby przekroczenie kwotowej granicy skutkuje obowiązkiem prowadzenia audytu wewnętrznego. Ustawodawca bowiem konsekwentnie posługuje się sformułowaniem : „jeżeli kwota przekroczyła”. Ponadto za takim rozumieniem przepisu opowiada się również art. 18 a Dysc. Fin. U –zgodnie z którym naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest zaniechanie prowadzenia audytu wewnętrznego w jednostce sektora finansów publicznych do tego zobowiązanej, wskutek niezatrudnienia audytora wewnętrznego albo niezawierania umowy z usługodawcą

• Organizacja audytu Audyt wewnętrzny prowadzi: 1) audytor wewnętrzny zatrudniony w jednostce albo 2) usługodawca niezatrudniony w jednostce, zwany dalej "usługodawcą". Ad. 1 (Art. 281. Rozwiązanie stosunku pracy ani zmiana warunków płacy i pracy kierownika komórki audytu wewnętrznego ministerstwa oraz jednostki w dziale nie może nastąpić bez zgody właściwego komitetu audytu. ) • • • Ad. 2 (rt. 278. 1. W jednostkach, o których mowa w art. 274 ust. 2, audyt wewnętrzny może być prowadzony przez usługodawcę, jeżeli: 1) żadna z kwot, o których mowa w art. 274 ust. 2 pkt 1 -5, nie przekroczyła 100. 000 tys. zł, lub 2) jednostka zatrudnia mniej niż 200 pracowników ! Usługodawcą może być: • • Art. 279. 1. Usługodawcą, o którym mowa w art. 275 pkt 2, może być: 1) osoba fizyczna, spełniająca warunki określone w art. 286; 2) osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, spełniająca warunki określone w art. 286; 3) spółka cywilna, spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowoakcyjna lub osoba prawna, która zatrudnia do prowadzenia audytu wewnętrznego w jednostce osoby spełniające warunki określone w art. 286.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA NARUSZENIE DYSCYPLINY FINANSÓW PUBLICZNYCH USTAWA z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (tekst jednolity)

• Przez dyscyplinę finansów publicznych należy rozumieć rygor, karność w przestrzeganiu prawem ustalonych zasad działania w zakresie procesów gromadzenia środków publicznych, ich rozdysponowywania oraz gospodarowywania tymi środkami. (M. Miece red. Finanse publiczne)

Zasady odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych • 1. Zasada określoności czynu (art. 19 ust. 1 uondfp) – odpowiadamy tylko za popełnienie czynu określonego ustawą • 2. Zasada niedziałania prawa wstecz oraz zasada stosowania ustawy względniejszej ( art. 19 ust. 1 i art. 24 uondfp) • 3. Zasada winy (art. 19 ust. 1 uondfp) • 4. Zasada powiązania czasu naruszenia z czasem działania lub zaniechania ( art. 21 ust. 1 uondfp) • 5. Zasada niezależności odpowiedzialności (art. 25 uondfp)

Zakres podmiotowy odpowiedzialności: • • • Art. 4. 1. Odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych podlegają, z zastrzeżeniem art. 4 a: 1) osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki sektora finansów publicznych albo organu zarządzającego podmiotu niezaliczanego do sektora finansów publicznych, któremu przekazano do wykorzystania lub dysponowania środki publiczne, lub zarządzającego mieniem tych jednostek lub podmiotów; 2) kierownicy jednostek sektora finansów publicznych; 3) pracownicy jednostek sektora finansów publicznych lub inne osoby, którym odrębną ustawą lub na jej podstawie powierzono wykonywanie obowiązków w takiej jednostce, których niewykonanie lub nienależyte wykonanie stanowi czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych, z zastrzeżeniem ust. 2; 4) osoby wykonujące w imieniu podmiotu niezaliczanego do sektora finansów publicznych, któremu przekazano do wykorzystania lub dysponowania środki publiczne, czynności związane z wykorzystaniem tych środków lub dysponowaniem tymi środkami. 2. W przypadku naruszenia dyscypliny finansów publicznych określonego w art. 17 osoba niebędąca pracownikiem jednostki sektora finansów publicznych, której na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych zamawiający powierzył przygotowanie lub przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, działająca jako pełnomocnik zamawiającego, podlega odpowiedzialności za to naruszenie, jeżeli zamawiający jest jednostką sektora finansów publicznych lub udzielane zamówienie publiczne jest finansowane ze środków publicznych.

• • Art. 4 a. Odpowiedzialnościza naruszenie dyscypliny finansów publicznych określon e w art. 13 podlegają: 1) osoby zobowiązane lub upoważnione do działania w imieniu podmiotu, któremu odrębną ustawą lub na jej podstawie albo na podstawie umowy lub w drodze porozumienia powierzono określone zadania związane z realizacją programu finansowanego z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, niepodlegających zwrotowi środków z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) lub innych środków pochodzących ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi, zwanych dalej "środkami unijnymi lub zagranicznymi"; 2) osoby zobowiązane do realizacji projektu finansowanego z udziałem środków unijnych lub zagranicznych, którym przekazano środki publiczne przeznaczone na realizację tego projektu lub które wykorzystują takie środki; 3) osoby zobowiązane lub upoważnione do działania w imieniu podmiotu zobowiązanego do realizacji projektu finansowanego z udziałem środków unijnych lub zagranicznych, któremu przekazano środki publiczne przeznaczone na realizację tego projektu lub który wykorzystuje takie środki.

• Reasumując zakresem podmiotowym odpowiedzialności objęte są zasadniczo dwie kategorię osób: osoby wchodzące w skład organów kolegialnych i pracownicy ( w tym kierownicy) JSFP (art. 4 ust. 1 pkt 1 -3 u. o. n. d. f. p. ) oraz osoby z kręgu jednostek spoza sektora finansów publicznych ( dysponentów środków z dotacji ) [art. 9 u. o. n. d. f. p. ] bądź dysponentów środków pochodzących z budżetu UE oraz innych środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, niepodlegających zwrotowi]

• Zakres przedmiotowy odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych:

PRZYKŁADY NARUSZEŃ (DELIKTY FINANSOWE) Art. 5 -18 c u. d. f. p. - Katalog zamknięty

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. nieustalenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych albo ustalenie takiej należności w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia; niepobranie lub niedochodzenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych albo pobranie lub dochodzenie tej należności w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia; niezgodne z przepisami umorzenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych, odroczenie jej spłaty lub rozłożenie spłaty na raty albo dopuszczenie do przedawnienia tej należności; nieprzekazanie w terminie do budżetu w należnej wysokości pobranych dochodów należnych Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu terytorialnego; niedokonanie w terminie wpłaty do budżetu w należnej wysokości dochodów przez jednostkę budżetową, nadwyżki środków obrotowych przez samorządowy zakład budżetowy albo nadwyżki środków finansowych przez agencję wykonawczą. przeznaczenie dochodów uzyskiwanych przez jednostkę budżetową na wydatki ponoszone w tej jednostce. przekazanie lub udzielenie dotacji z naruszeniem zasad lub trybu przekazywania lub udzielania dotacji; niezatwierdzenie w terminie przedstawionego rozliczenia dotacji; nieustalenie kwoty dotacji podlegającej zwrotowi do budżetu. wydatkowanie dotacji niezgodnie z przeznaczeniem określonym przez udzielającego dotację; nierozliczenie w terminie otrzymanej dotacji; niedokonanie w terminie zwrotu dotacji w należnej wysokości. dokonanie zmiany w budżecie lub planie, stanowiącym podstawę gospodarki finansowej jednostki sektora finansów publicznych, bez upoważnienia albo z przekroczeniem zakresu upoważnienia.

14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. dokonanie wydatku ze środków publicznych bez upoważnienia określonego ustawą budżetową, uchwałą budżetową lub planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia lub z naruszeniem przepisów dotyczących dokonywania poszczególnych rodzajów wydatków. przeznaczenie środków rezerwy na inny cel niż określony w decyzji o ich przyznaniu. przyznanie lub przekazanie środków związanych z realizacją programów lub projektów finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych bez zachowania lub z naruszeniem procedur obowiązujących przy ich przyznaniu lub przekazaniu; niedokonanie w terminie przez przyznającego lub przekazującego środki związane z realizacją programów lub projektów finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych rozliczenia tych środków; nieustalenie podlegającej zwrotowi kwoty środków związanych z realizacją programów lub projektów finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych albo ustalenie takiej kwoty w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia; niedochodzenie podlegającej zwrotowi kwoty środków związanych z realizacją programów lub projektów finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych albo dochodzenie takiej kwoty w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia; niezgodne z przepisami umorzenie podlegającej zwrotowi kwoty środków związanych z realizacją programów lub projektów finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych, odroczenie jej spłaty lub rozłożenie spłaty na raty albo dopuszczenie do przedawnienia tej należności wykorzystanie środków publicznych lub środków przekazanych ze środków publicznych, związanych z realizacją programów lub projektów finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych, niezgodnie z przeznaczeniem lub z naruszeniem procedur obowiązujących przy ich wykorzystaniu, w tym: procedur określonych przepisami o zamówieniach publicznych - wyłącznie w zakresie określonym w art. 17

23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. procedur określonych przepisami o koncesji na roboty budowlane lub usługi - wyłącznie w zakresie określonym w art. 17 a; niedokonanie w terminie przez otrzymującego lub wykorzystującego środki publiczne lub środki przekazane ze środków publicznych, związane z realizacją programów lub projektów finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych, rozliczenia tych środków; niedokonanie w terminie lub w należnej wysokości zwrotu kwoty środków publicznych lub środków przekazanych ze środków publicznych, związanych z realizacją programów lub projektów finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych; nieprzekazanie w terminie lub w należnej wysokości zwracanej kwoty środków publicznych lub środków przekazanych ze środków publicznych, związanych z realizacją programów lub projektów finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych, przez podmiot, za pośrednictwem którego zwracane są te środki. nieopłacenie w terminie przez jednostkę sektora finansów publicznych: składek na ubezpieczenia społeczne, składek na ubezpieczenie zdrowotne, składek na Fundusz Pracy, składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych albo ich opłacenie w kwocie niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia. zaciągnięcie zobowiązania bez upoważnienia określonego ustawą budżetową, uchwałą budżetową lub planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia lub z naruszeniem przepisów dotyczących zaciągania zobowiązań przez jednostkę sektorafinansów publicznych. niewykonanie w terminie zobowiązania jednostki sektora finansów publicznych, w tym obowiązku zwrotu należności celnej, podatku, nadpłaty lub nienależnie opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne, którego skutkiem jest zapłata odsetek, kar lub opłat albo oprocentowanie tych należności. niezgodne z przepisami o zamówieniach publicznych: opisanie przedmiotu zamówienia publicznego w sposób, który mógłby utrudniać uczciwą konkurencję;

32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. ustalenie wartości zamówienia publicznego lub jego części, jeżeli miało to wpływ na obowiązek stosowania przepisów o zamówieniach publicznych albo na zastosowanie przepisów dotyczących zamówienia publicznego o niższej wartości; opisanie sposobu dokonania oceny spełniania warunków udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego w sposób niezwiązany z przedmiotem zamówienia lub nieproporcjonalny do przedmiotu zamówienia; Nie określenie kryteriów oceny ofert; nieprzekazanie do ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej lub niezamieszczenie w Biuletynie Zamówień Publicznych ogłoszenia o zamówieniu, ogłoszenia o zmianie ogłoszenia o zamówieniu lub ogłoszenia o udzieleniu zamówienia; niezawiadomienie w terminie Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych o wszczęciu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego: wykonawcy, który nie został wybrany w trybie określonym w przepisach o zamówieniach publicznych; z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych dotyczących przesłanek stosowania trybów udzielenia zamówienia publicznego: negocjacji bez ogłoszenia, zamówienia z wolnej ręki lub zapytania o cenę. naruszenie przepisów o zamówieniach publicznych w inny sposób niż określony w ust. 1 i 1 b, jeżeli miało ono wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, chyba że nie doszło do udzielenia zamówienia publicznego. zawarcie umowy w sprawie zamówienia publicznego: bez zachowania formy pisemnej; na czas dłuższy niż określony w przepisach o zamówieniach publicznych lub na czas nieoznaczony, z wyłączeniem przypadków dopuszczonych w przepisach o zamówieniach publicznych; przed ogłoszeniem orzeczenia przez Krajową Izbę Odwoławczą, z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych. unieważnienie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych, określających przesłanki upoważniające do unieważnienia tego postępowania. niezłożenie przez członka komisji przetargowej lub inną osobę wykonującą czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego po stronie zamawiającego oświadczenia o braku lub istnieniu okoliczności powodujących wyłączenie z tego postępowania

42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. niewyłączenie z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego osoby podlegającej wyłączeniu z takiego postępowania na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych. zmiana umowy w sprawie zamówienia publicznego z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych. zawarcie umowy koncesji: z koncesjonariuszem, który nie został wybrany zgodnie z przepisami o koncesji na roboty budowlane lub usługi; z naruszeniem przepisów o koncesji na roboty budowlane lub usługi dotyczących obowiązku przekazania lub zamieszczenia ogłoszenia w postępowaniu o zawarcie umowy koncesji; której przedmiot lub warunki zostały określone w sposób naruszający zasady uczciwej konkurencji; z innym, niż wymienione w pkt 13, naruszeniem przepisów o koncesji na roboty budowlane lub usługi, jeżeli naruszenie to miało wpływ na wynik postępowania o zawarcie umowy koncesji: bez zachowania formy pisemnej; z pominięciem terminu, w jakim może ona być zawarta, z wyłączeniem przypadków dopuszczonych w przepisach o koncesji na roboty budowlane lub usługi; na czas dłuższy niż określony w przepisach o koncesji na roboty budowlane lub usługi, z wyłączeniem przypadków dopuszczonych w przepisach o koncesji na roboty budowlane lub usługi; przed ogłoszeniem orzeczenia przez wojewódzki sąd administracyjny w sprawie skargi na czynność wyboru oferty najkorzystniejszej z wyłączeniem przypadku dopuszczonego w przepisach o koncesji na roboty budowlane lub usługi. odwołanie postępowania o zawarcie umowy koncesji z naruszeniem przepisów o koncesji na roboty budowlane lub usługi. zmiana umowy koncesji z naruszeniem przepisów o koncesji na roboty budowlane lub usługi. zaniechanie przeprowadzenia lub rozliczenia inwentaryzacji albo przeprowadzenie lub rozliczenie inwentaryzacji w sposób niezgodny z przepisami ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223, z późn. zm. 3)); niesporządzenie lub nieprzekazanie w terminie sprawozdania z wykonania procesów gromadzenia środków publicznych i ich rozdysponowania albo wykazanie w tym sprawozdaniu danych niezgodnych z danymi wynikającymi z ewidencji księgowej. zaniechanie prowadzenia audytu wewnętrznego w jednostce sektora finansów publicznych do tego zobowiązanej, wskutek niezatrudniania audytora wewnętrznego albo niezawierania umowy z usługodawcą.

51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. niedokonanie lub nienależyte dokonanie wstępnej kontroli zgodności operacji gospodarczej lub finansowej z planem finansowym lub kompletności i rzetelności dokumentów dotyczących takiej operacji, jeżeli miało ono wpływ na: dokonanie wydatku powodującego przekroczenie kwoty wydatków ustalonej w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych; zaciągnięcie zobowiązania niemieszczącego się w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych. jest niewykonanie lub nienależyte wykonanie przez kierownika jednostki sektora finansów publicznychobowiązków w zakresie kontroli zarządczej w jednostce sektora finansów publicznych, jeżeli miało ono wpływ na: uszczuplenie wpływów należnych tej jednostce, Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu terytorialnego dokonanie wydatku powodującego przekroczenie kwoty wydatków ustalonej w planie finansowym jednostki; zaciągnięcie zobowiązania bez upoważnienia określonego ustawą budżetową, uchwałą budżetową lub planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia lub z naruszeniem przepisów dotyczących zaciągania zobowiązań przez jednostkę sektora finansów publicznych; niewykonanie w terminie zobowiązania jednostki, w tym obowiązku zwrotu należności celnej, podatku, nadpłaty lub nienależnie opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne; udzielenie zamówienia publicznego wykonawcy, który nie został wybrany w trybie określonym w przepisach o zamówieniach publicznych; zawarcie umowy w sprawie zamówienia publicznego z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych dotyczących formy pisemnej umowy, okresu, na który umowa może być zawarta, lub w przypadku wniesienia odwołania - terminu jej zawarcia; niewyłączenie z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego osoby podlegającej wyłączeniu z takiego postępowania na podstawie przepisów o zamówieniachpublicznych;

60. unieważnienie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych określających przesłanki unieważnienia tego postępowania; 61. zawarcie umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi z koncesjonariuszem, który nie został wybrany zgodnie z przepisami o koncesji na roboty budowlane lub usługi; 62. zawarcie umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi z naruszeniem przepisów o koncesji na roboty budowlane lub usługi dotyczących formy pisemnej umowy, okresu, na który umowa może być zawarta, lub w przypadku wniesienia skargi na czynność wyboru oferty najkorzystniejszej terminu jej zawarcia; 63. odwołanie postępowania o zawarcie umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi z naruszeniem przepisów o koncesji na roboty budowlane lub usługi; 64. dokonanie, w zakresie gospodarki finansowej lub w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub przygotowaniu tego postępowania albo w postępowaniu o zawarcie umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi, czynności naruszającej dyscyplinę finansów publicznych przez osobę nieupoważnioną do wykonania tej czynności; 65. działanie lub zaniechanie skutkujące zapłatą ze środków publicznych kary, grzywny lub opłaty stanowiącej sankcję finansową, do których stosuje się przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Przesłanki Odpowiedzialności • Art. 19. 1. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznyc h ponosi osoba, która popełniła czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych określony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. 2. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ponos i osoba, której można przypisać winę w czasie popełnienia naruszenia. Nie można przypisać winy, jeżeli naruszenia nie można było uniknąć mimo dołożenia staranności wymaganej od osoby odpowiedzialnej za wykonanie obowiązku, którego niewykonanie lub nienależyte wykonanie stanowi czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych. 3. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ponos i także osoba, która wydała polecenie wykonania czynu naruszającego dyscyplinę finansów publicznych. 4. Przepisu ust. 3 nie stosuje się do czynów, o których mowa w art. 18 c.

• Art. 33. 1. Organ orzekający w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych wymierza karę według swojego uznania, w granicach określonych w ustawie, uwzględniając stopień szkodliwości dla finansów publicznych naruszenia dyscypliny finansów publicznych, stopień winy, a także cele kary w zakresie społecznego oddziaływania oraz cele zapobiegawcze i dyscyplinujące, które ma osiągnąć w stosunku do ukaranego. 1 a. Wymierzając karę za naruszenie dyscypliny finansów publicznych wywołujące skutki finansowe, organ orzekający bierze pod uwagę również relację wysokości skutku finansowego do: 1) wysokości kwoty wydatków albo kosztów określonej w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych lub 2) wysokości kwoty środków publicznych przekazanych do wykorzystania lub dysponowania w roku budżetowym podmiotowi niezaliczanemu do sektora finansów publicznych. 2. Wymierzając karę, organ orzekający uwzględnia motywy i sposób działania, okoliczności działania lub zaniechania, jak również właściwości, warunki osobiste osoby odpowiedzialnej za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, jej doświadczenie zawodowe, sposób wywiązywania się z obowiązków służbowych oraz zachowanie po naruszeniu dyscypliny finansów publicznych. 3. Okoliczności wpływające na wymiar kary uwzględnia się tylko co do osoby, której

• Art. 36. 1. W przypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie można, biorąc pod uwagę rodzaj i okoliczności naruszenia dyscypliny finansów publicznych lub właściwości i warunki osobiste sprawcy naruszenia dyscypliny finansów publicznych, wymierzyć karę łagodniejszego rodzaju, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. 2. Jako okoliczności łagodzące można uwzględnić w szczególności: 1) działanie lub zaniechanie ze szczególnych pobudek lub w szczególnych warunkach, zasługujących na uwzględnienie, w tym w celu zapobieżenia szkodzie w mieniu publicznym; 2) wyróżnianie się przed popełnieniem naruszenia dyscypliny finansów publicznych wzorowym spełnianiem obowiązków zawodowych; 3) przyczynienie się do usunięcia szkodliwych następstw naruszenia dyscypliny finansów publicznych lub podjęcie o to starań. 3. Odstąpienia od wymierzenia kary nie stosuje się: 1) wobec sprawcy naruszenia dyscypliny finansów publicznych popełnionego w czasie, gdy nie uległo zatarciu prawomocnie orzeczone ukaranie za inne naruszenie dyscypliny finansów publicznych; 2) w przypadku gdy stopień szkodliwości naruszenia dyscypliny finansów publicznych jest rażący. 4. W przypadku gdy w związku z naruszeniem dyscypliny finansów publicznych nastąpiło uszczuplenie środków publicznych w znacznej wysokości, można odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli przed wydaniem orzeczenia środki wyrównujące to uszczuplenie zostały w całości wpłacone lub zwrócone na rzecz Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej właściwej jednostki sektora finansów publicznych.

• Art. 23. 1. Nieświadomość tego, że działanie lub zaniechanie stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych, nie wyłącza odpowiedzialności, chyba że nieświadomość była usprawiedliwiona. • 2. Nie popełnia naruszenia dyscypliny finansów publicznych osoba, która z powodu choroby psychicznej lub innego zakłócenia czynności psychicznych nie mogła w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem. • 3. Przepisu ust. 2 nie stosuje się, gdy zakłócenie czynności psychicznych zostało spowodowane wprawieniem się w stan nietrzeźwości lub odurzenia w wyniku własnego działania.

• Art. 26. 1. Nie stanowi naruszenia dyscypliny finansów publicznych działanie lub zaniechanie określone w art. 5 -16, którego przedmiotem są środki finansowe w wysokości nieprzekraczającej jednorazowo, a w przypadku więcej niż jednego działania lub zaniechania - łącznie w roku budżetowym, kwoty minimalnej. 2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio w przypadku działania lub zaniechania określonego w art. 18 pkt 2 oraz art. 18 b i 18 c. 3. Kwotą minimalną w rozumieniu ust. 1 jest kwota przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" (przeciętne wynagrodzenie w 2015 r. wyniosło 3899, 78 zł

KATALOG KAR • • • Art. 31. 1. Karami za naruszenie dyscypliny finansów publicznych są: 1) upomnienie; 2) nagana; 3) kara pieniężna; 4) zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi. 2. Karę pieniężną wymierza się w wysokości od 0, 25 do trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia osoby odpowiedzialnej za naruszenie dyscypliny finansów publicznych - obliczonego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego należnego w roku, w którym doszło do tego naruszenia. 3. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie wysokości wynagrodzenia, o którym mowa w ust. 2, karę pieniężną wymierza się w wysokości od 0, 25 do pięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia. 4. Karę zakazu pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi wymierza się na okres od roku do 5 lat.

SKUTKI WYMIERZENIA KAR • Art. 32. 1. Ukaranie karą nagany lub karą pieniężną wywołuje, określone w odrębnych przepisach, skutki wynikające z ujemnej lub negatywnej oceny kwalifikacyjnej. 2. Ukaranie karą zakazu pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi wyklucza, przez czas określony w orzeczeniu o ukaraniu, możliwość: 1) pełnienia funkcji: a) kierownika, zastępcy kierownika lub dyrektora generalnego, b) członka zarządu, c) skarbnika, głównego księgowego lub zastępcy głównego księgowego, d) kierownika lub zastępcy kierownika komórki bezpośrednio odpowiedzialnej za wykonywanie budżetu lub planu finansowego - jednostki sektora finansów publicznych; 2) reprezentowania interesów majątkowych Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych; 3) członkostwa w organach stanowiących, nadzorczych i wykonawczych państwowych i samorządowych osób prawnych. 3. Ukaranie karą zakazu pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi nie ogranicza prawa wybieralności (biernego prawa wyborczego) na wójta, burmistrza i prezydenta miasta.

• • • Zapamiętaj ! Nadzwyczajne złagodzenie kary (art. 36 uondfp) – w przypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie można, biorąc pod uwagę rodzaj i okoliczności naruszenia dyscypliny finansów publicznych lub właściwości i warunki osobiste sprawcy naruszenia dyscypliny finansów publicznych, wymierzyć karę łagodniejszego rodzaju, a nawet odstapić od jej wymierzenia. Przedawnienie karalności (art. 38 uondfp) - jeżeli od czasu popełnienia czynu naruszającego dyscyplinę finansów publicznych upłynęło 3 lata (jeżeli jednak w tym okresie wszczęto postępowanie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych, karalność ustaje z upływem 2 lat od zakończenia tego okresu) Przedawnienie wykonania kary (art. 39 uondfp) – nie można wykonać kary, jeżeli od dnia uprawomocnienia się orzeczenia upłynęły 2 lata. Zatarcie ukarania (art. 40 uondfp) – następuje z mocy prawa, jeżeli od dnia wykonania kary lub przedawnienia jej wykonania upłynęły 2 lata

• Kiedy nie stosujemy ustawy o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych: ( te kwestie regulują przepisy kodeksu karnego skarbowego)

• Art. 3. Przepisów ustawy, z zastrzeżeniem art. 16, nie stosuje się do określania, ustalania, poboru lub wpłaty należności celnych i należności z tytułu podatków i opłat, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm. 2)), stanowiących dochody budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, w tym odsetek za zwłokę, a także udzielania ulg i zwolnień w zakresie tych należności.

• ! Pamiętaj – podstawową regułą odpowiedzialności kierownika jednostki sektora finansów publicznych, która określa zakres jego odpowiedzialności (czyli obowiązków), jest art. 53 ust. 1 u. f. p. Przewiduje on, że kierownik jest odpowiedzialny za całość gospodarki finansowej.

POSTĘPOWANIE W SPRAWACH O NARUSZENIE DYSCYPLINY FINANSÓW PUBLICZNYCH - ma charakter obligatoryjny ( obwiniony versus rzecznik dyscypliny finansowej – jako oskarżyciel) w II instancji Główny Rzeczni Dyscypliny Finansów Publicznych który jest powoływany przez premiera na wniosek Ministra Finansów - wszczynane jest na podstawie wniosku o ukaranie złożonego przez rzecznika ( wszyscy kierownicy JSFP mają ustawowy obowiązek niezwłocznego zawiadomienia rzecznika o stwierdzonych nieprawidłowościach finansowych w obrębie ich jednostek) - jest jawne - jest dwuinstancyjne

Postępowanie przed rzecznikiem dyscypliny finansów publicznych: • 1. Zawiadomienie o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych (art. 93 ust. uondfp – katalog podmiotów zobowiązanych do złożenia zawiadomienia) • 2. Rzecznik dyscypliny – czynności sprawdzające zgodnie z art. 94 uondfp • 3. Postanowienie o wszczęciu postępowania wyjaśniającego ( art. 97 ust. 1 uondfp) ewentualnie Odmowa wszczęcia postępowania wyjaśniającego (art. 97 i 100 uondfp) • 4. Postępowanie wyjaśniające – rzecznik dyscypliny finansów publicznych prowadzi postępowanie wyjaśniającego w ciągu 100 dni od daty otrzymania wezwania. Postępowanie to zakończy: • 5. Wniosek o ukaranie –składany do komisji orzekającej (art. 109 i 110 uondfp) oraz Postanowienie o umorzeniu postępowania (art. 97 i 100 uondfp)

Komisje orzekające w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych INSTANCJA KOMISJA WŁAŚCIWOŚĆ RZECZOWA 1 Wspólna komisja orzekająca Kancelarie Sejmu, Senatu, Prezydenta RP, IPN, NSA, SN, KRRi. Tv, GIODO, RPD 1 Międzyresortowe komisje przy Ministrze Finansów Określone działy administracji rządowej np. budżet, finanse publiczne, nauka, kultura, rozwój wsi, sprawy zagraniczne, zdrowie 1 Komisja orzekająca przy Ministrze właściwym do spraw administracji publicznej Określone działy administracji rządowej np. gospodarka przestrzenna, gospodarka mieszkaniowa, transport, środowisko, rozwój regionalny 1 Komisja orzekająca przy Ministrze Sprawiedliwości Określone działy administracji rządowej np. sprawiedliwość) 1 Komisja orzekająca przy Szefie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów: Sprawy dotyczące SKO, ministrów, sekretarzy stanu 1 Regionalne Komisje Orzekające przy RIO Budżet wojewody, samorządowych jednostek organizacyjnych 2 Główna Komisja Orzekająca przy Ministrze Finansów Odwołania od orzeczeń zapadłych w 1 szej instancji Budżet państwa (5) 46

Postępowanie w II instancji przed GKO • 1. Złożenie odwołania na piśmie za pośrednictwem organu I instancji do Głównej Komisji Orzekającej w terminie 14 dni od doręczenia orzeczenia (art. 138 uondfp). Z treści odwołania winno wynikać czy jest złożone na korzyść czy na niekoryść obwinionego oraz czego domaga się skarżący. • 2. GKO może wydać jedno czterech możliwych orzeczeń: a) Uchylić orzeczenie w całości lub w części Komisji I instancji i rozstrzygnąć sprawę co do istoty. b) Utrzymać w mocy orzeczenie Komisji I instancji c) Uchylić orzeczenie Komisji I instancji w całości lub w części i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania przez komisję orzekającą d) Uchylić orzeczenie w całości lub w części i umorzyć postępowanie. 4. Na każde ze wskazanych orzeczeń przysługuje skarga do WSA (art. 169 uondfp)

Odpowiedzialność karna związana z deliktami Kodeks Karny, art. 231 Kodeks Karny, art. 296 § 1. Funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, - podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, - podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. § 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 działa nieumyślnie i wyrządza istotną szkodę, - podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 § 1. Kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową, - podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. (…. ) § 5. Nie podlega karze, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie naprawił w całości wyrządzoną szkodę. Budżet państwa (5) 48

Odpowiedzialność cywilna związana z deliktami Ustawa z dnia 20 stycznia 2011 roku o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa Kodeks Cywilny Art. 415. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Art. 417. § 1. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. § 2. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa. Art. 5. Funkcjonariusz publiczny ponosi odpowiedzialność majątkową w razie łącznego zaistnienia następujących przesłanek: 1) na mocy prawomocnego orzeczenia sądu lub na mocy ugody zostało wypłacone przez podmiot odpowiedzialny odszkodowanie za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa; 2) rażące naruszenie prawa, o którym mowa w pkt 1, zostało spowodowane zawinionym działaniem lub zaniechaniem funkcjonariusza publicznego; 3)rażące naruszenie prawa, o którym mowa w pkt 1, zostało stwierdzone (…) na podstawie przepisów KPA, Ordynacji podatkowej, KPC. ---------------Odszkodowanie (które pokryć ma funkcjonariusz) ustala się w wysokości odszkodowania ( które za szkodę dokonaną przez funkcjonariusza pokrył Skarb Państwa) jednak nie może ono przewyższać kwoty dwunastokrotności miesięcznego wynagrodzenia przysługującego funkcjonariuszowi publicznemu. Budżet państwa (5) 49

• Statystyka

• W roku 2012, 2013, 2014, 2015, komisje orzekające sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych, działając jako organy I instancji, wydały odpowiednio rozstrzygnięcia w stosunku do 1517, 1160, 1186, 1168 obwinionych. Natomiast Główna Komisja Orzekająca, jako organ odwoławczy, rozpoznała w tym okresie 128, 122 i 148 odwołań.

• Liczba obwinionych, wobec których zapadły rozstrzygnięcia w sprawach, w których rzecznik dfp pełnił funkcję oskarżyciela: • Poznań : 129 obwinionych • Katowice: 112 obwinionych • Gdańsk: 95 obwinionych • Warszawa: 62 obwinionych • Lublin: 48 obwinionych

• Liczba osób, które ukarano w związku z naruszeniem dyscypliny finansów publicznych: • Poznań na 129 obwinionych ukarano 37 osób • Katowice na 112 obwinionych ukarano 16 osób • Gdańsk na 95 obwinionych ukarano 29 osób • Warszawa: 62 obwinionych ukarano 27 osób • Lublin na 48 obwinionych ukarano 17 osób

• ! Najmniej obwinionych wobec których zapadły rozstrzygnięcia było w Zielonej Górze ( 13 osób) a ukarano tam 9 osób

Dyscyplina finansów publicznych: Kazus nr 1 • Prezydent Miasta Y sfinansował swoje urodziny ze środków, które miały być przeznaczone na promocję gminy i jej walorów turystycznych. W toku postępowania przed komisją orzekającą bronił się, że stopień szkodliwości jego działania dla finansów publicznych jest znikomy, gdyż impreza kosztowała tylko 4000 zł, co jest kwotą niewielką w porównaniu do środków, którymi jako prezydent dysponuje. Poza tym już zwrócił całą kwotę 4000 zł. Proszę ocenić linię obrony Prezydenta.

• Warunkiem ponoszenia odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest to, aby działanie lub zaniechanie wypełniające znamiona deliktów finansowych, określonych w art. 5 -18 c, miało charakter zawiniony. Zasadę te wyraża ust. 2 art. 19, zgodnie z którym odpowiedzialność ponosi osoba, której można przypisać winę w czasie popełnienia naruszenia. Nowelizacja z 2011 r. uzupełniła tę regulację o stwierdzenie, zgodnie z którym nie można przypisać winy, jeżeli naruszenia nie można było uniknąć mimo dołożenia staranności wymaganej od osoby odpowiedzialnej za wykonanie obowiązku, którego niewykonanie lub nienależyte wykonanie stanowi czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych. Nowelizacja z 2011 r. , uchylając art. 22 u. d. f. p. , zrezygnowała również z tradycyjnego podziału na umyślność i nieumyślność naruszenia dyscypliny finansów publicznych • Nowelizacja z 2011 r. zmodyfikowała ogólne zasady wymiaru kary, obligując komisję orzekającą do uwzględnienia przy wymiarze kary na naruszenie dyscypliny wywołujące skutki finansowe dodatkowych okoliczności związanych z "potencjałem" finansowym jednostki, w której doszło do naruszenia lub wielkością środków publicznych przekazanych podmiotowi niezaliczanemu do sektora finansów publicznych. Sformułowane - w nowo dodanym ust. 1 a art. 33 u. d. f. p. - dyrektywy mają na celu uwzględnienie przy wymiarze kary skutków deliktu finansowego dla samej jednostki, jak również dla finansów publicznych 443.

Dyscyplina finansów publicznych: Kazus nr 2 • Agnieszka O. główna księgowa w jednostce budżetowej w okresie 3 lat dwudziestokrotnie przekazywała kwotę składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne pracowników z kilkudniowym opóźnieniem. Wpłat dokonywano wraz z należnymi odsetkami za zwłokę. W toku postępowania Agnieszka O. broniła się tym, że opóźnienie nigdy nie było dłuższe niż 4 dni i wynikało z nadmiaru pracy. Wskazywała też, że kwota odsetek uiszczonych przez jednostkę nie były duże, a poza tym kwoty tychże odsetek „ pozostawały w ramach sektora finansów publicznych”. Wszystko to wskazywało jej zdaniem na to, że stopień szkodliwości jej działania dla finansów publicznych jest znikomy. Proszę ocenić linię obrony Agnieszki O.

• Do 11. 2. 2012 r. naruszenie z art. 14 Dysc. Fin. U nie było objęte wyłączeniem odpowiedzialności ze względu na kwotę z art. 26 Dysc. Fin. U. Od 11. 2. 2012 r. dochodzi do wyłączenia odpowiedzialności przy nieprzekroczeniu kwoty minimalnej w odniesieniu niemal do wszystkich zachowań kwalifikowanych jako naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Wyłączenie z art. 26 Dysc. Fin. Publ nie obejmuje jedynie zamówień publicznych, koncesji na roboty budowlane lub usługi oraz inwentaryzacji. Dlatego w zakresie czynów z art. 14 Dysc. Fin. U wyłączenie obejmuje również popełnione przed tą datą czyny z art. 14 Dysc. Fin. U. Jeżeli w czasie orzekania w sprawie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia tego naruszenia, to stosuje się ustawę nową, z tym że należy stosować ustawę obowiązującą w czasie popełnienia naruszenia, jeżeli jest ona względniejsza dla sprawcy (art. 24 ust. 1 Dysc. Fin. U). Przedawnieniekaralności • Wprawdzie kontrola obejmowała lata 2008– 2011, należy jednak wskazać, że doszło nie do jednego, ale wielu naruszeń dyscypliny finansów publicznych, popełnianych w odstępach miesięcznych. Dla określenia zakresu karalności konieczne jest precyzyjne ustalenie dat każdego z tych naruszeń, od których biegnie termin przedawnienia. Przedawnienie karalności jest bowiem bezwzględną ujemną przesłanką postępowania, której wystąpienie wyklucza wszczęcie postępowania oraz nakazuje umorzenie postępowania wszczętego uprzednio (art. 78 ust. 1 pkt 3 Dysc. Fin. U). Przedawnienie karalności naruszenia dyscypliny finansów publicznych następuje po trzech latach liczonych od daty popełnienia czynu, chyba że w tym okresie wszczęto postępowanie, wówczas termin przedawnienia zostaje wydłużony o 2 lata (art. 38 ust. 1 Dysc. Fin. U).

Dyscyplina finansów publicznych: Kazus nr 3 • Andrzej M. został ukarany na mocy orzeczenia Komisji Orzekającej przy Regionalnej Izbie Obrachunkowej w Katowicach karą pieniężną za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Zastanawia się nad złożeniem skargi do sądu. - W jakim terminie i do jakiego sądu może złożyć skargę? - Czy mimo złożenia skargi musi zapłacić karę pieniężną ? - Czy w wypadku nieuiszczenia kary pieniężnej naliczane są odsetki za zwłokę?

• • • Ustawa poddaje sądowej kontroli wszystkie orzeczenia i postanowienia GKO, które kończą postępowanie, przez co należy rozumieć rozstrzygnięcia, od których nie służy zwykły środek zaskarżenia (tj. odwołanie lub zażalenie)1045. Skarga do sądu administracyjnego przysługuje na postanowienia i orzeczenia GKO kończące postępowanie, które stają się prawomocne w dniu ich wydania. Artykuł 169 "reguluje w sposób szczególny prawo do skargi, bowiem nie dozwala na złożenie skargi do sądu administracyjnego od każdego orzeczenia wydanego przez GKO jako organ drugiej instancji, lecz jedynie od tego orzeczenia, które kończy postępowanie w sprawie odpowiedzialności za naruszenie finansów publicznych. Co wymaga podkreślenia omawiana regulacja dotyczy wyłącznie postanowień i orzeczeń określonego organu tj. działającej jako organ II instancji GKO i nie może znaleźć zastosowania do żadnych innych rozstrzygnięć przewidzianych ustawą" (postanowienie NSA w Warszawie z dnia 22 września 2011 r. , II GSK 1595/11, LEX nr 948985). Kontrola sądów administracyjnych nie obejmuje wszystkich orzeczeń i postanowienia GKO, ale tylko te, które są prawomocne i kończą postępowanie. Skoro zaskarżone orzeczenie GKO uchyliło orzeczenie komisji orzekającej pierwszej instancji i przekazało jej sprawę do ponownego rozpoznania, nie jest ono orzeczeniem kończącym postępowanie i nie przysługuje na nie skarga do sądu administracyjnego (postanowienie WSA w Warszawie z dnia 15 stycznia 2009 r. , V SA/Wa 2316/08, Biul. NDFP 2009, nr 2, poz. 10). Główna Komisja Orzekająca i Naczelny Sąd Administracyjny wielokrotnie akcentowały rolę sądu administracyjnego w postępowaniu w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych, wynikającą z art. 21 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz. U. Nr 74, poz. 368 z późn. zm. ), a od dnia 1 stycznia 2004 r. - z art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm. ). Zgodnie z tym przepisem kontrola jest sprawowana przez sądy administracyjne pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej i obejmuje wszystkie kwestie związane z procesem stosowania prawa w postępowaniu administracyjnym, a więc to, czy organ dokonał prawidłowych ustaleń co do obowiązywania zastosowanej normy prawnej, czy normę tę właściwie zinterpretował i czy nie naruszył zasad uznania określonych faktów za udowodnione 1046. Wniesienie skargi do sądu administracyjnego skutkuje wstrzymaniem wykonania prawomocnego orzeczenia w sprawie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Praca domowa • Rozdział VIII „ Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych” w: M. Miemiec (red. ), Prawo Finansów Publicznych z kazusami i pytaniami.