Kontrol ve Etik Deerler Ahmet SANDAL Denetim Birimi

İç Kontrol ve Etik Değerler Ahmet SANDAL İç Denetim Birimi Başkanı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İç Denetimi Birimi Başkanlığı Bilgi Teknolojileri ve Performans Denetimi Eğitimi Ankara 19/02/2019

KAMU İÇ KONTROL SİSTEMİ İç Kontrol Nedir? 5018 Sayılı Kanunun 55. maddesinde belirtilen İç Kontrol, Kurumun ya da Birimin hedeflerine sapma olmadan varması, İşlerin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesi, Varlık ve kaynakların korunması, Tüm kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulması, Bilgi ve belgelerin zamanında ve güvenilir olarak üretilmesi, için tasarlanmış bir sistemdir.

İç Kontrolün Bileşenleri 1. Kontrol Ortamı 2. Risk Değerlendirmesi 3. Kontrol Faaliyetleri 4. Bilgi ve İletişim 5. İzleme

Kontrol Ortamı Etkili bir iç kontrol sistemi için, uygun bir organizasyonel yapı içinde görev, yetki ve sorumlulukları belirlenmiş birimlerle, yeterli ve yetkin personel tarafından görevlerin yürütülmesi. Kontrol ortamı standartları Etik değerler ve dürüstlük Misyon, organizasyon yapısı ve görevler Personelin yeterliliği ve performansı Yetki devri

Etik Değerler Konusunda İç Kontrol Ortamına Yönelik Kritik Sorular • 1 -Kurum, çalışanların uymak zorunda oldukları dürüstlük ve etik kurallarını oluşturmuş mudur ve oluşturulmuşsa çalışanlara bildirilmiş midir? • 2 -Çalışanlar, ne tür davranış ve eylemlerin kurumun etik değerlerine, çalışma ilkelerine göre kabul edilemez olduğunu; ne tür davranışların da etik değerler kapsamında değerlendirilebileceği ve etik olmayan davranışlar sergilediklerinde karşılaşacakları yaptırımların neler olduğu konusunda yeterli bilgiye sahip midir? • 3 -Kurum yönetimi, sık ve açık olarak dürüstlük ve etik değerlerin kurumları için ne anlam ifade ettiğini ve önemini toplantılarda, çalışanlara aktarıyor mu? • 4 -Yönetim, bizzat kendi davranışları ve eylemleriyle çalışanlarına etik değerler ve dürüstlük konularında örnek oluyor mu? • 5 -Dürüstlük ve etik değerler açısından örnek davranışlar sergileyen personel, çeşitli ödüllendirme mekanizmalarıyla teşvik edilerek kurumda etik değerlerin yüceltilmesine çalışılıyor mu? • 6 -Yönetim, dürüstlük ve etik kurallara aykırı hareket eden çalışanlara gerekli cezai ya da idari yaptırımları uyguluyor mu?

Kavramlar • • • Etik Ahlak Hukuk Adalet Eşitlik İyilik Doğruluk Emanet Bilinci Kamu Yönetimi Kamu Yararı Şeffaflık / Hesap verebilirlik

Etik Nedir? • Etik kavramı Yunanca “ethos’’ sözcüğünden gelmekte olup karakter, alışkanlık, anlamları taşımaktadır. • • Etik bir felsefe terimidir. Hatta felsefenin önemli bir dalıdır. • Etik: Felsefenin ‘ödev’, ‘yükümlülük’, ‘sorumluluk’ ve ‘erdem’ gibi kavramlarını analiz eden, ‘doğruluk’ veya ‘yanlışlık’ ile ‘iyi’ veya ‘kötü’yle ilgili ahlaki yargıları ele alan, ‘ahlaki eylem’in doğasını soruşturan ve iyi bir yaşamın nasıl olması gerektiğini açıklamaya çalışan bir bilim dalıdır.

Etik ve Ahlak • Aynı mı? • Nüans var mı? • İkisi de birbirinden farklıdır. Ahlak yerel, Etik geneldir. Yerel olması önemli olmasını da beraber getiriyor.

Etik ve Hukuk • Hukuk, toplumu düzenleyen ve devlet yaptırımıyla güçlendirilmiş bulunan kuralların ve yasaların bütünüdür. • Hukuk varken etik kurallara neden ihtiyaç duyulmuştur? • Kamu görevlilerinin çalışma hayatlarını düzenleyen (özlük, disiplin ve benzeri hususlardaki iş ve işlemlerini kayda alan) 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve diğer ilgili mevzuat varken neden 5176 sayılı Kamu Görevlileri Etik Kanununa ve ilgili Yönetmeliklere ihtiyaç duyulmuştur? • Bu soru çoğu kişinin zihinlerine takılmaktadır.

Etik ve Hukuk birbirine zıt değildir. Her ikisi de birbirini bütünler. Hukuk, değerler zaten etik değerlerden beslenir. Hukuk: Toplumdaki sosyal, kültürel, ekonomik, mali ve diğer tüm ilişkileri düzenleyen ve bu ilişkilerde kurallara uymayanlara karşı devletin yaptırım gücünü belirleyen düzenlemeler bütünüdür. Hukuk kurallarının kaynağı, etik, ahlak ve vicdandır. Etik, hukuktan daha geniş ve daha kapsayıcıdır.

Hukuk ve etiğin farkları • Hukuk akıllara hitap eder, etik ise vicdanlara hitap eder. • Hukukta yaptırım maddidir, etikte ise yaptırımlar manevidir. • Hukuk kuralları yazılıdır. Etik kuralları ise daha çok vicdanlarda yazılıdır. • Hukukun amacı adaleti gerçekleştirmektir. Buna karşın etiğin amacı “iyi”yi gerçekleştirmek ya da iyiye ve doğruya ulaşmaktır. • Hukuk kuralları devlet tarafından oluşturulur. Etik kuralları ise devletin yanı sıra diğer kurum ve kuruluşlarca da oluşturulabilir.

Her Etik Dışı Davranış Aynı Zamanda Yasa Dışı Bir Davranış mıdır? (Etik ve Hukuk İlişkisi) • Her yasa dışı davranış aynı zamanda etik dışı davranıştır. Ancak, her etik dışı davranış aynı zamanda yasa dışı davranış demek değildir.

Etik Olmayan Ancak Hukuki Olan Birkaç Husus Sonuç Dolaylı Vergiler (Katma Değer Vergisi Ekmek alan herkese aynı miktarda alınıyor) Zengin de fakir de aynı vergiyi ödüyor. Şerefiye ve hava parası Yüksek ve astronomik paralar Parası, malı ve mülkü çok olan bir kimsenin savurganlık Dinimize ve yapması vicdanımıza göre israf haramdır Bir örnek de siz söyleyin!!! Etik değil ancak yasal

ETİK VE HUKUK Etik, ancak Yasal Değil Etik ve Yasal durumda kalan bir yaşlı insanı, mesela, yağmur altında ıslanan bir yaşlı insanı, makam arabasına alarak gideceği yer kadar götürmesi vb gibi durumlar. Etik Olan Bir kamu görevlisinin zor Yasal Olan Kamu görevlisinin görev yerine geç gelip erken ayrılması, iş sahiplerine karşı taraflı davranması, usulsüzlük ve yolsuzluk yapması ve gibi durumlar. Etik Olmayan Yasal Olmayan Etik Değil ve Yasal Değil Kamu görevlisinin kamu hizmeti bilinciyle hareket etmesi, görev yerine zamanında gelip gitmesi, adil ve tarafsız görev yapması, tasarrufa riayet etmesi vb gibi durumlar. Etik Değil, ancak Yasal Kamu görevlisinin yakınlarının da gireceği bir sınavın komisyonunda görev kabul etmesi, Kurumla iş ilişkisi olan bir firmadan kamu görevlisinin çocuğuna verilen bursun kabul edilmesi vb gibi durumlar.

Etik ve Hukuk “Ahlak olmayan yerde kanunlar hiç bir şey yapamaz” Napolyon

Adalet ve Eşitlik • Adalet, hak ve hukuka uygunluk, hak ve hukuku gözetme ve yerine getirme, doğruluk ve hakkaniyet demektir. • Eşitlik ise, kişilerin zor ve zavallı durumda olup olmadıklarına bakılmaksızın herkese aynı davranış ve herkese aynı hukuki kuralların uygulanmasıdır. • Bu durum uygulamada elbette sorun meydana getirir. Ancak, bir kişinin yasa önünde eşit olması elbette başka bir şeydir ve gereklidir. Durum ve şartları aynı olanların aynı yargılamaya tabi tutulmaları zaten adaletin de bir gereğidir. • Hukuk eşitliği gözetebilir, ancak etik eşitliği değil adaleti gözetir.

EMANET BİLİNCİ! • Kamu görevleri ve bulunduğumuz makam ve mevkiler birer emanettir. Bu yerlerin asıl sahibi Millettir. • Bu bilince sahip olmak ve kamu görevinde kamu yararı doğrultusunda hareket etmek gerekir.

Kamu Yararı /Kişisel Yarar • • Etik teorisi ve uygulamalarda en önemli ayrım budur. Kamu yararı, kişisel yararın zıttı ve karşıtıdır. Kamu yararının ne olduğu konusunda mevzuatta açıklanmış bir tanımlama yoktur. Anayasada kamu yararı kavram olarak mevcut olsa da orada da açıklanmamıştır. Esasında kamu yararı denildiğinde halkın ve toplumun menfaatine olan her şey anlaşılır. Mesela, Anayasada kıyıların korunması ve kullanılmasında kamu yararı esas alınır diye bir ibare vardır. Anayasa madde 43: “Kıyılar, Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Deniz, göl ve akarsu kıyılarıyla, deniz ve göllerin kıyılarını çevreleyen sahil şeritlerinden yararlanmada öncelikle kamu yararı gözetilir. ” • Kamu Yararı ve Etik • Kamu yararına uygun olan her şey etiktir. Kamu yararına aykırı olan her şey etik dışıdır. • Etik dışı davranışlar her daim kişisel çıkarların esas alınmasından kaynaklanmaktadır. • Etik değerler kamu yararı ile birebir uyumludur.

Etik İlke ve Standartlar ne fayda sağlar? • Kamu görevlilerinin davranış standartlarını yükseltir. • Toplumda sosyal dokuyu, ekonomik gelişmeyi, demokrasiyi ve hukuk devletini güçlendirir. • Hizmetlerin maliyetlerini düşürür ve hizmet kalitesini yükseltir. • Devlete ve Topluma olan güveni tesis eder.

Etik Davranış Nedir? • • • Kamu yararı ya da toplum faydası için çalışmak. Kişisel çıkarları gözardı etmek. Hakkından fazlasını istememek. Adil ve tarafsız olmak. Hesap verebilir olmak. Şeffaflık, açıklık ve dürüstlük. • Etik davranış “dürüst, adil, makul olan ve demokratik devletin yasallığını geliştiren ve koruyan” davranışlardır.

Etik Davranışlar: • • • Adalet Tarafsızlık Dürüstlük Nezaket Saygı Güven Hizmet Güleryüz Yardımseverlik Devlete Sadakat / Mesleğe bağlılık

Meslek Etiği: • Meslek etiği, belirli bir meslek grubunun mensuplarına belli kuralları yerine getirmeleri ve belli davranışları göstermeleri, belirli davranışlardan kaçınmaları için içsel zorlama, kişisel eğilimleri sınırlamaya, iyi, güzel ve doğru davranmaya zorlayan kurallar ve standartlardan oluşur. • Meslek etiği, bu standart ve kurallara uymayan ve yetersizlik ve ilkesizlik içinde olan üyeleri meslekten dışlayan yaptırımlar içerir. Ayrıca, mesleki rekabeti düzenler ve hizmet ideallerini korumayı hedefler.

Her meslek için genel olarak geçerli olan etik kurallar

Meslek Etiği Genel Kuralları • • • Ehliyet/Liyakat Mesleğe Bağlılık/Sadakat Eşitlik Saygı/Hoşgörü Gizlilik /Sır Saklama Kamu Yararı İyi Örnek Olmak Doğruluk Tutarlılık Tarafsızlık

Toplum Huzuru ve Meslek Ahlakı • “Toplumdaki huzursuzlukların bir büyük nedeni toplumda meslek ahlakının önemsenmemesinden kaynaklanır. ” • Ya sevdiğin işi yapacaksın. Ya da yaptığın işi seveceksin. • (Meslek Etiği bunu gerektirir. )

Doktor da, Çöpçü de Saygındır. • “Bu topluma doktor lazım olduğu kadar, çöpçü de lazımdır. Ve her ikisi de bu toplum için aynı derecede gereklidir. Her iki meslek de bu toplumda aynı derecede saygındır. Gel gör ki, çöpçülerimiz bunun farkındalar mı? Ya da doktorlar çöpçülerin de kendileri kadar bu toplum için bir ihtiyaç olduğunun farkında mı? ” Şu sözü çok severim: “Eğer sizden sokakları süpürmeniz istenirse Micheangelo’nun resim yaptığı, Beethoven’ın beste yaptığı veya Shakespeare’in şiir yazdığı gibi süpürün. O kadar güzel süpürün ki, gökteki ve yerdeki herkes durup, burada dünyanın en iyi çöpçüsü yaşıyor desin. ” (Martin Luther King)

ETİK İKİLEM: Kamu görevlileri, karar verirken ya da bir eylemde bulunurken ikilemde kalabilmekte ve bazen karar vermekte zorluklar yaşayabilmektedir. Böyle durumlarda yetkilerin ve kaynakların adil, tarafsız, dürüst ve tutarlı bir bicimde nasıl kullanılacağı sorunu ortaya çıkmaktadır. Bazı durumlarda, yasalar ve diğer hukuki düzenlemeler, bir kurumda ortaya çıkan ahlak dışı davranışların tanımlanmasında yetersiz kalabilmektedir. Böylesi yasal boşlukların bulunduğu “gri alanlar”da, karşılan ikilemlerin çözümünde kamu görevlilerine yardımcı olacak etik ilke ve standartlar, en az yasalar kadar önemlidir. Etik ikilem, iki veya daha fazla yarışan değerin çatışma halinde olmasıdır. Eğer, çatışan bu değerlerden birisi korunursa, diğeri korunamamaktadır ya da bir veya daha fazlasını koruyabilmek için, diğerlerini göz ardı etmek zorunluluğu bulunmaktadır.

Kamu görevlilerinin günlük hayatlarında sıklıkla karşılaştıkları ya da karşılaşabilecekleri pek çok etik ikilem bulunmaktadır. Bunları 4 grupta ele almak mümkündür: -Kamu görevlilerinin karşılaştıkları birinci ikilem türü, önlerindeki seçeneklerin hiç birisinin tam manasıyla tatmin edici olmadığı, onların içinden en az kötü ya da diğerlerine göre daha iyi olan seçeneğin belirlenmesi durumudur. Örnek Yıkılan bir köprünün yenisinin yapılması için acılan ihalede, ihaleye katılmak üzere başvuran firmaların hiç birisi, tam anlamıyla yeterli şartları taşımamaktadır. Ancak, yeni bir ihalenin açılması için gerekli zaman yoktur ve kararın bir an önce verilmesi gerekmektedir. Bu durumda, kamu görevlisi, yeterli şartları taşımayan firmalar içinde, diğerlerine göre en iyisini seçmek durumundadır.

-İkinci ikilem turu, seçeneklerin birden fazlasının ya da tamamının kendi başına iyi olduğu ve birisinin seçilmesi durumunda diğerinden vazgeçilmesinin gerektiği bir durumdur. Burada kamu görevlisi, “en iyi”ler arasında bir secim yapmak durumundadır. Örnek Bir kamu görevine atamada, aynı okuldan ve aynı diploma derecesiyle mezun olan, yapılan sınavlarda da aynı performansı gosteren iki aday arasından birisinin tercih edilmesi, böyle zor bir secimi gerektirmektedir.

-Üçüncü ikilem turu, farklı kişi ve gruplar üzerinde farklı etki ve sonuçlar doğurması muhtemel bir kararın verilmesidir. Burada en fazla kişiyi memnun edecek bir kararın verilmesi gerekmektedir. Örnek Bir kamu arazisinin, özel sektöre yatırımı teşvik amacıyla bedelsiz olarak tahsis edilmesi, bazı yerel topluluk üyelerini cevre kirliliği acısından rahatsız edebilecek, bazılarına da yeni iş imkanları temin edebilecektir. Bazıları kararı ekonomik gelişme yönünde olumlu olarak değerlendirirken, bazıları ise yolsuzluk olarak nitelendirebilecektir.

-Kamu görevlilerinin karşılaşabilecekleri son ikilem turu, verecekleri kararın muhtemel sonucundan, kendilerinin ya da yakınlarının olumlu ya da olumsuz ve/veya dolaylı ya da dolaysız etkilenmeleri durumudur. Böyle bir durumda, “çıkar çatışması” söz konusu olmaktadır. Yani, karar alıcının bireysel çıkarları ile genel anlamda kamu çıkarı çelişmektedir. Bir kimsenin, kendi çıkarı aleyhine bir karar verebilmesi son derece güçtür. Böyle durumlarda, ilke olarak, karardan olumlu ya da olumsuz ve/veya dolaylı ya da dolaysız olarak etkilenebilecek kamu görevlilerinin, karar verme surecine katılmamaları gerekmektedir. Örnek Bir yöneticinin, amcasının arsasının da bulunduğu bir yerin kamulaştırılmasına karar verecek bir kurulun içinde yer alması.

Etik mevzuatında etik dışı davranış olarak görülen ve gerekli şekilde tedbir alınmadığında, usulsüzlüğe, yolsuzluğa kapı aralayan bir kavram da çıkar çatışmasıdır. Çıkar çatışması durumunda, kişisel menfaat ile kamu menfaati karşıya gelmektedir. İki menfaat çakışmaktadır. Kamu görevlileri, çıkar çatışmasında şahsi sorumluluğa sahiptir ve çıkar çatışmasının doğabileceği durumu genellikle şahsen bilen kişiler oldukları için, herhangi bir potansiyel ya da gerçek çıkar çatışması konusunda dikkatli davranmak zorundadır. Çıkar çatışmasından kaçınmak için gerekli adımları atar, çıkar çatışmasının farkına varır varmaz durumu üstlerine bildirir ve çıkar çatışması kapsamına giren menfaatlerden kendilerini uzak tutarlar.

• Konuya ilişkin örnek vermek gerekirse, • Bir kamu idaresinde görev yapan bir ihale komisyonu üyesinin bir arkadaşının da teklif verdiği bir ihalede görev almasına disiplin mevzuatı açısından herhangi bir engel yoktur, ancak etik açıdan engel bulunmaktadır. • Bu nedenle, ilgili kamu görevlisi o ihaleden çekilmek zorundadır. Bu durum, etik mevzuatında “çıkar çatışması” olarak tanımlanmaktadır ve çok önemli görülmektedir.

Netice olarak Etik İkilem kavramı etik uygulamarında büyük önem taşımaktadır. Özetle Etik İkilem: Kişisel yarar ile kamu yararının çatışma halinde olmasıdır. Eğer, çatışan bu değerlerden birisi korunursa, diğeri korunamamaktadır. Etik ikileme ve boşluğa düşmemek için etik ilke ve değerleri bilmek ve özümsemek gerekir. Kamu görevlilerine, etik ikileme düşmemeleri ve kamu yararını gözetmeleri noktasında rehberlik gerekmektedir.

ETİK MEVZUATI VE TEŞKİLATI Kamu Yönetiminde Etik Mevzuatı ve Yönetimi noktasında 2004 yılından sonra yeni bir döneme girilmiştir. Ülkemizde kamu görevlilerinin uymaları gereken etik davranış ilke ve kuralları 2004 yılına kadar olan dönemde çeşitli kanun ve yönetmelikler içerisinde dolaylı bir şekilde mevcut iken, 2004 yılından sonra, doğrudan ve kapsamlı bir şekilde ayrı bir mevzuat içerisinde toplanmıştır. Bu mevzuat 5176 sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması Hakkında Kanun ve bu Kanuna dayanılarak çıkartılan Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliktir. Bu gelişmelerden sonra Kamu Yönetiminde Etik Yapılanma alanında gelişmeler sağlanmıştır. Kamu kurum ve kuruluşlarında Etik Komisyonları oluşturulmuştur.

Etik Mevzuatı • 5176 sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması Hakkında Kanun 2004 yılında çıkarılmış olup, ardından Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 2005 yılında yayımlanmıştır. Böylece etik ilke ve kurallar doğrudan ve kapsamlı bir şekilde bir mevzuatta toplanmıştır. 2004 yılından önce, Anayasa’da, 657 sayılı DMK’nda, ve başka yasa ve yönetmeliklerde etik konusuna ilişkin hükümler dolaylı da olsa mevcuttur. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu etikle ilgili hükümler içermektedir.

KAMU GÖREVLİLERİ ETİK DAVRANIŞ İLKELERİ Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte Etik Davranış İlkeleri aşağıdaki gibi belirlenmiştir. (18 ilke mevcuttur) • Görevin yerine getirilmesinde kamu hizmeti bilinci (md. 5) • Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı (md. 15) • Halka hizmet bilinci (md. 6) • Kamu malları ve kaynaklarının kullanımı (md. 16) • Hizmet standartlarına uyma (md. 7) • Savurganlıktan kaçınma (md. 17) • Amaç ve misyona bağlılık (md. 8) • Bağlayıcı açıklamalar ve gerçek dışı beyan (md. 18) • Dürüstlük ve tarafsızlık (md. 9) • Saygınlık ve güven (md. 10) • Nezaket ve saygı (md. 11) • Yetkili makamlara bildirim (md 12) • Bilgi verme, saydamlık ve katılımcılık (md. 19) • Yöneticilerin hesap verme sorumluluğu (md. 20) • Çıkar çatışmasından kaçınma (md. 13) • Eski kamu görevlileriyle ilişkiler (md. 21) • Görev ve yetkilerin menfaat sağlamak amacıyla kullanılmaması (md. 14) • Mal bildiriminde bulunma (md. 22)

Çıkar Çatışmasından Kaçınmak: • Çıkar çatışması nedir? Kamu hizmetleri alanında çıkar çatışması “kamu görevlisinin kişisel menfaatinin, kamusal görev ve sorumluluklarının tam olarak yerine getirilmesini engelleyen ya da etkileyen her şeydir. • Çıkar çatışmasında üç boyut bulunmaktadır. • İlk olarak, özel ya da kişisel (maddi ya da maddi olmayan) bir • menfaat söz konusudur. İkinci olarak, kamu görevlisinin özel menfaati kamusal (resmi) göreviyle çatışma halindedir. Son olarak, çıkar çatışması görevin yerine getirilmesi ile ilgili ilkelerle çatışmaktadır. Çıkar çatışması ile yolsuzluk arasında güçlü bir ilişki olmakla birlikte, • çıkar çatışması yolsuzluğu ifade etmez. Bununla birlikte, bir kamu görevlisinin özel menfaati nedeniyle yaptığı uygunsuz davranışı bir biçimde yolsuzlukla sonuçlanabilir. Esas olarak, • çıkar çatışmasının söz konusu olduğu bir durumda, kamu görevlisinin özel menfaati resmi • görevlerini nesnel ve tarafsız bir biçimde yerine getirmesini etkiler.

Kamu görevlisi aşağıdaki konularda şahsi sorumluluğa sahiptir • Herhangi bir potansiyel ya da gerçek çıkar çatışması konusunda uyanık olmak; • Bu tip bir çıkar çatışmasından kaçınmak için gerekli adımları atmak; • Bu tip bir çıkar çatışmasının farkına varır varmaz bunu üstlerine bildirmek; • Böyle bir durumdan geri çekilmek ya da çıkar çatışmasından kaynaklanan herhangi bir menfaatten kendisini tecrit etmek için verilecek nihai karara razı olmak.

Hediye Alma Yasağına Uymak: • Kamu görevlisinin tarafsızlığını, performansını, kararını veya görevini yapmasını etkileyen veya etkileme ihtimali bulunan, ekonomik değeri olan ya da olmayan, doğrudan ya da dolaylı olarak kabul edilen her türlü eşya ve menfaat hediye kapsamındadır. • Kamu görevlileri, yürüttükleri görevle ilgili bir iş, hizmet veya menfaat ilişkisi olan gerçek veya tüzel kişilerden kendileri, yakınları veya üçüncü kişi veya kuruluşlar için doğrudan doğruya veya aracı eliyle herhangi bir hediye alamazlar ve menfaat sağlayamazlar.

Bilmek ve Uygulamak • Etik Değerler öğretilebilir mi? • Yoksa örnek olmak mı gereklidir? • Sokrates, «erdem öğretilebilir» der. «İnsanlar bilmedikleri için ahlaktan uzaklaşırlar. Bilselerdi yanlış yapmazlardı» der. • Aristo, «insanlar bilgisiz oldukları için ahlaksızlık ve etik dışı davranışları işlerler. Bilgili olanlar etik ve ahlaki davranışlar gösterirler» şeklinde bir görüşü savunur • Bilmek!

BİLMEK YETERLİ Mİ? • BİLGİ VE BİLGE • Bilgi insan bilge kılmaz. Bilgililik ayrıdır, bilgelik ayrıdır. Bilginin irfan ile birleşmesinden bilge meydana gelir. • BİLME VE ANLAMA Bilme ayrıdır, anlama ayrıdır. Bilene alim, anlayana arif derler. Arif, irfandan gelir. İrfan, bir hususu bilme değil, içsel olarak anlama ve seziştir.

ETİK KONUSUNDA EĞİTİM VE BİLİNÇLENDİRME Tutum ve davranış oluşturma gerekliliği: Kamu görevlilerin anlayışına hitap etmek ve etik ilke ve değerler noktasında sürekli bir eğitimden geçirmek bir gerekliliktir. Maksat tutum ve davranış kalını oluşturmak ve bunu uygulamaya geçirmektir. Etik ilke ve değerler nasıl davranış hâline gelebilir? Bunun yolu ve metodu araştırılmalıdır. Hem akla hem vicdana birlikte hitap etmek gerekir. “Etik ilke ve değerlere uymamak döner dolaşır, etik ilke ve değerlere aykırı davrananı vurur. Kısa vadede kâr elde ettiğini sanan, uzun vadede aldandığını anlayacaktır”. Bu anlayış akla hitap etmektedir. Bunun gibi vicdana da hitap etmek gerekir.

• (Her zaman –– Genellikle Bazen– Hiçbir zaman) • Tutum ve tavır oluşturulması gereken bazı hususlar: • Kamu görevlisinin işyerinde kendi telefonu bile olsa uzun süre görüşme yapması yanlıştır. • Kamu görevlisinin görevi dışında unvanını kullanarak iş görmesi yanlıştır. • Kamu görevlisinin hafta sonu çalışmak için dizüstü bilgisayarı eve götürmesi yanlıştır. • Kamu görevlisinin meslektaşlarını hatasından dolayı vatandaşların önünde eleştirmesi yanlıştır. • Kamu görevlisinin görevi ile ilgili konularda iş dışında başkaları ile konuşması yanlıştır. • Kamu görevlisinin hediye kabul etmesi yanlıştır. • Kamu görevlisinin işe geç gelip erken ayrılması yanlıştır. • Kamu görevlisinin yakınlarına öncelik tanıması yanlıştır. • Kamu görevlisinin işyerinde internette gazete okuması yanlıştır. • Kamu görevlisinin sabah kahvaltısını işyerinde yapması yanlıştır

• Kavramların önemine dikkat çekmek: • Kamu etiği ile ilgili olduğunu düşündüğünüz en önemli • beş kavram: • Dürüstlük – Şeffaflık - Hediye Alma Yasağına Uymak - Hesap Verirlik – Liyakate Önem Vermek • Liyakate Önem Vermek - Çıkar Çatışmasına Dikkat Etmek - Yolsuzluktan Uzak Durmak Nezaket ve Saygı - Kaynak Kullanımında Tasarrufa Dikkat Etmek • • Nezaket ve Saygı - Tarafsızlık - Adalet - Kaynak Kullanımında Tasarrufa Dikkat Etmek Saydamlık Adalet - Dürüstlük - Hukukun Üstünlüğü - Yolsuzluktan Uzak Durmak - Hediye Alma Yasağına Uymak Hesap Verirlik - Tasarrufa Dikkat Etmek –Liyakate Önem Vermek -Görevin Kötüye Kullanılmaması -Çıkar Çatışmasına Dikkat Etmek

Etik konusu üzerinde düşündürmek: • 1. Kamuda Atamalar Liyakate Göre mi Yapılmalıdır? • 2. Tüm Kamu Görevlileri Kendilerinin ve Ailelerinin Mal Varlıklarını Beyan Ediyorlar mı? • 3. Kamu Hizmeti ile Kişisel Çıkarlar Ne Zaman Çatışır? • 4. Karar Alma Sürecinde Şeffaflık Ne Kadar Önemlidir? • 5. Kamu Görevlileri Yasa Dışı Tüm Hareket ve Eylemleri Her Zaman İlgili Merciiye Bildirmeliler mi? •

Bir soru: Etik mevzuatının çıkarılmasıyla ve Etik Yönetimin Kurulmasıyla İş Tamam mı? Etik mevzuatı ve etik yönetimi, tek başına yeterli değildir. Önemli olan bu yönetimin kamu görevlilerince tüm boyutlarıyla anlaşılması ve uygulanmasıdır. -Kamu görevlisi, kişisel çıkarların ön planda tutularak kamu yararının gözardı edilmesinin cana, mala ve tüm kamuya zarar verdiğinin bilincinde olmalıdır. -Kamu görevlisi etik ilke ve değerleri vicdanında yaşamalıdır. Vicdanın sesi dinlenmezse ne olur? Etik dışı hareketler, en olmadık yerde bile karşımıza çıkar. Nasıl mı?

Bu öğrenciler ne yapıyor? Etik dersinde kopya çekiyorlar.

Etik Davranışlarda Bilinç ve Vicdan Bağlantısı • Etik davranış ilke ve kurallarını, kamu görevlilerinde gerekli bilinci oluşturmak için çokça anlatmak ve kişileri düşünmeye sevketmek gerek. Ancak ne kadar anlatılırsa anlatılsın, sonuçta iş kişinin vicdanında başlayıp orada bitiyor. Sözkonusu bu davranış ilke ve kurallarını kamu görevlilerine anlattığımızda ve geri plana çekilip iş uygulamaya geldiğinde, kişi kendi nefsi ile kurallar arasında sıkışıp kalıyor. Nefsi diyor ki, “yap bunları bir şey olmaz”, kurallar ise “yapma bunları, uygun değil” diyor. Herkesin başına polis ya da denetim görevlisi dikmek mümkün olmadığına göre, herkes sahip olduğu bilinçle ve nefsiyle başa kalıyor. • Bilinç mi, nefis mi galip gelecek derseniz, “insanız ve etten kemikteniz, nefis daha ağır basıyor”. İşte bu noktada, nefsi yenmenin yolu, bu bilinçle birlikte vicdanları geliştirmektir. Yani, salt olarak, “bilgileri anlatıp geçmenin, deyim yerindeyse, etik davranış ilke ve kuralları kamu görevlisinin kafasına doldurmanın tek başına faydası olmaz”.

Ancak, bilinç ile vicdan arasında sağlam bir bağlantı kurulursa sonuç almak mümkündür. Zaten, bu bağlantı kurulursa dışarıdan hiçbir müdahaleye, polise, denetim elamanına gerek olmaz. Bunu veciz bir şekilde anlatmak için, “bilinç ile vicdan arasında sağlam bir bağ kurmaktır en büyük hadise, vicdanlara hükmedildiğinde gerek olmaz hiçbir polise” diyorum.

Kendini Bilmek Meselesi! • «Kendini Bil» • Eski Yunan’da «Akademi» dedikleri Bilim Yuvalarının en üstünde bu söz yazılıdır. • Yunus Emre «İlim ilim bilmektir. İlim kendin bilmektir. Sen kendini bilmezsen, Ha nice okumaktır» diye seslenir.

EĞİTİM MESELESİ! Yürek eğitimi mi, zihin eğitimi mi?

«İnsanlar ağaçlar gibidir, köklerinden beslenir. » Üniversite MESLEKİ EĞİTİM FELSEFİ/FİKRİ EĞİTİM Lise İlköğretim DEĞERLER EĞİTİMİ

Tarihsel Mesele • Platon • Devlet adlı kitabında etik değerlere uygun yönetimi anlatır. • Farabi • Medine’tûl Fazıla adlı kitabında benzer hususları anlatır. • Yusuf Has Hacip (Kutadgu Bilig) Nizam’ûl Mülk (Siyasetname)

Platon’un Etik Piramidi Etik Katmanı Cesaret Katmanı Yöneticiler Erdemli, ahlaklı, doğru, dürüst ve ideal insanlar (Bilge İnsanlar) Koruyucular (Askerler) Yiğit ve cesur insanlar Üretim / Vergi Katmanı Çalışanlar (Halk) Çalışkan, azimli insanlar

Toplumsal Huzur İçin “Özür dileyen cesur. Affeden güçlü. Unutan mutludur. ” “Mutluyken söz verme. Üzgünken cevap verme. Öfkeliyken karar verme. ”

Şeyh Edebali’nin Osman Bey’e nasihati: Ey oğul; Beysin! (Lidersin), Bundan sonra öfke bize, uysallık sana, Gücenirlik bize, gönül almak sana, Suçlamak bize, katlanmak sana, Acizlik bize, yanılgı bize, hoş görmek sana, Geçimsizlik, çatışmalar, uyumsuzluklar, anlaşmazlıklar bize, adalet sana, Kötü söz, şom ağız, haksız yorum bize, bağışlamak sana. Ey oğul, bölmek bize, bütünlemek sana, Üşengeçlik bize, uyarmak, gayretlendirmek, şekillendirmek sana. Ey oğul, Sabretmesini bil, vaktinden önce çiçek açmaz. Şunu da unutma, insanı yaşat ki devlet yaşasın. “Şeyh Edebali’nin Osman Bey’e bu nasihati özü itibariyle tüm kamu görevlilerinedir. ”

İlginiz için teşekkür ederim.