Kontakt z osob chor na nowotwr jako czynnik

Kontakt z osobą chorą na nowotwór jako czynnik determinujący życie osobiste i zawodowe pielęgniarek – w oparciu o badania własne i doświadczenia zespołowe. Maciej Krajewski Wielkopolskie Centrum Onkologii Oddział Chirurgii Onkologicznej i Ogólnej I

Badania na terenie WCO n W ciągu ostatnich lat na terenie Wielkopolskie Centrum Onkologii mgr Dorota Gołąb - jeden z trzech psychologów zatrudnionych w szpitalu, a obecnie także kierownik Pracowni Psychologii Klinicznej zapoczątkowała badanie personelu szpitala (lekarze, pielęgniarki, rehabilitanci, psychologowie) pod kątem jego doświadczeń i przeżyć związanych z pracą, a co za tym idzie narażenia na zespół wypalenia zawodowego. Wnioski z badań i obserwacji znajdujemy m. in. w artykule Gołąb pt. „Bezradność wobec cierpienia osoby chorej na nowotwór” opublikowanym w PSYCHOONKOLOGII (nr 1/97), czy w jej pracach prezentowanych na Forum Onkologii i Psychoonkologii m. in. : „Osamotnienie osób pracujących na onkologii”, „Specyfika kontaktu z pacjentami z rozpoznaną choroba nowotworową”.

Psychoonkologia 1997 Dorota Gołąb, Jadwiga Łuczak - Wawrzyniak "Bezradność" wobec cierpienia osoby chorej na nowotwór „ 58% badanych przyznaje, że unika kontaktu z chorym, bo jest on zbyt wielkim obciążeniem…”

Badanie personelu pielęgniarskiego WCO n Kontynuując zapoczątkowane przez Dorotę Gołąb badania postanowiłem przyjrzeć się bliżej emocjom grupy zawodowej personelu pielęgniarskiego podczas kontaktu z pacjentem onkologicznym. Wiosną 2008 roku na terenie Wielkopolskiego Centrum Onkologii przeprowadziłem badanie ankietowe personelu pielęgniarskiego. Celem badania było zebranie informacji na temat jakości emocji i przeżyć osób sprawujących opiekę pielęgniarską nad chorymi onkologicznie oraz stwierdzenie ich ewentualnych następstw dla życia osobistego i zawodowego personelu.

Badanie personelu pielęgniarskiego WCO n n n n W badaniu udział wzięły 183 pielęgniarki. Wśród poruszonych w ankiecie kwestii zapytano pielęgniarki m. in. : - o rodzaj i częstotliwość odczuwania emocji związanych z pracą; - o stopień lęku o zdrowie własne i swoich najbliższych podczas kontaktu z chorymi; - o najtrudniejsze i najlepsze momenty w pracy; - o odczuwanie stopnia wsparcia ze strony współpracowników; - o postrzeganie siebie w swojej roli zawodowej (poczucie siły, bycia potrzebnym, spełnionym); - o postrzeganie kondycji psychofizycznej własnej osoby;

Analizując udzielone przez pielęgniarki odpowiedzi, stwierdzono m. in. :

n wzrost natężenia obaw pielęgniarek o zdrowie własne i najbliższych (uzasadnione kontaktem z chorym onkologicznie oraz doświadczeniami własnymi: 28 % z pielęgniarek miało zmiany nowotworowe złośliwe lub łagodne a ponad 50% doświadczyło choroby nowotworowej i śmierci we własnej rodzinie)

Sama już chorowałam n n Zmiana łagodna - 47 Nowotwór złośliwy – 6 Członek mojej najbliższej rodziny chorował n Nowotwór łagodny - 40 n Nowotwór złośliwy – 107 W mojej najbliższej rodzinie zmarł ktoś „na raka” n TAK - 112

Emocje związane z pracą n pielęgniarki onkologiczne często odczuwają negatywne emocje związane ze specyfiką swojej pracy (m. in. „zmęczenie psychiczne i fizyczne”, „poczucie bezsilności”, „smutek”, „rozdrażnienie”);

Poziom samooceny i satysfakcji n n pielęgniarki deklarują obniżone poczucie satysfakcji (35, 5% deklaruje, że kończąc dyżur „rzadko” odczuwa satysfakcję, 6% „nigdy”); z drugiej strony 53 % pielęgniarek deklaruje wysoki stopień samooceny i wysoki poziom satysfakcji;

Najtrudniejsze momenty w pracy n n do najtrudniejszych momentów w pracy pielęgniarki zaliczają m. in. chwile: kiedy pacjent płacze, kiedy dopytuje o swój stan i rokowanie, kiedy cierpi fizycznie, kiedy umiera; pielęgniarki pytane o najtrudniejsze momenty w pracy, wykazują duży stopień wrażliwości na potencjalną, dodatkową „krzywdę pacjenta” zaistniałą podczas terapii, kiedy pacjent „zgłasza niezadowolenie, pretensje”, bo jest „niewłaściwie traktowany”;

Trudności w dzieleniu się emocjami n pielęgniarki w większości mają silną tendencję do zatrzymywania swoich trudnych emocji i doświadczeń w sobie, „dla siebie”, nie dzielenie się nimi ani z rodziną, ani z przyjaciółmi (m. in. z powodu poczucia obowiązku chronienia swoich najbliższych przed przenoszeniem atmosfery, specyfiki pracy w onkologii; także w poczuciu, że milczenia o pracy poza pracą wymaga zawodowy profesjonalizm). Dzielenie się trudnymi emocjami z pracy następuje zwykle w pracy pomiędzy koleżankami – pielęgniarkami;

Poczucie wsparcia w miejscu pracy n wysoki poziom odczuwania wsparcia we własnej grupie zawodowej pielęgniarek oraz znacznie obniżone odczuwanie wsparcia ze strony pozostałego personelu szpitala;

Myśli o zmianie zawodu n n nigdy - 112 rzadko - 51 często - 15 brak odpowiedzi - 4 inne: „za późno” - 1

Myśli o przejściu na lżejszy oddział n n nigdy - 93 rzadko - 50 często - 29 brak odp. - 11

Myśli o przejściu do szpitala o innej specyfice n n nigdy - 114 rzadko - 50 często - 11 brak odpowiedzi - 8

Pogorszenie kondycji psychofizycznej n występowanie zjawisk świadczących o pogorszeniu kondycji psychofizycznej u części osób spośród personelu pielęgniarskiego sprawujących obciążającą emocjonalnie opiekę nad chorymi na nowotwór (problemy „ze spaniem”, stosowanie środków nasennych i psychotropowych, picie alkoholu po pracy, myśli samobójcze).

Miewam kłopoty „ze spaniem” po pracy n n Nie - 78 Rzadko - 53 Często - 49 Brak - 3

Używam środki uspokajające n n Rzadko - 36 Często - 12 Nigdy - 132 Brak - 3

Używam środków nasennych n n Rzadko - 35 Często - 12 Nigdy - 134 Brak odp. - 2

Piję alkohol w samotności n n Rzadko - 26 Często - 2 Nigdy - 152 Brak odp. - 3

Piję alkohol po dyżurze n n Rzadko - 32 Często - 7 Nigdy - 139 Brak odp. - 3

Miałam myśli samobójcze w okresie pracy zawodowej n n Tak - 9 Nie - 24 Nigdy - 147 Brak odp. - 3

wnioski n n Wstępna analiza wyników badania personelu pielęgniarskiego WCO wskazuje na znaczący (zarówno dodatni jak i ujemny) wpływ specyfiki pracy i kontaktu z chorym onkologicznie na życie zawodowe i osobiste pielęgniarek. Wpływu tego nie sposób zbagatelizować. Warto z pewnością przyjrzeć się jemu szczegółowiej, zwłaszcza w sferze obniżenia satysfakcji zawodowej, jak i kondycji psychofizycznej części personelu, tak by dociec jego prawdziwych przyczyn i na podstawie wysnutych wniosków podjąć działania naprawczo-kompensacyjne oraz zaplanować i wdrożyć skuteczną profilaktykę zespołu wypalenia zawodowego.

udzielając wsparcia, sami go potrzebujemy