Konstruowanie programu zaj pozalekcyjnych ROZPORZDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ

Konstruowanie programu zajęć pozalekcyjnych

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników � § 4. 1. Program nauczania ogólnego obejmuje co najmniej jeden etap edukacyjny i dotyczy edukacji wczesnoszkolnej (kształcenia zintegrowanego), przedmiotu, ścieżki edukacyjnej, bloku przedmiotowego lub ich części i może być dopuszczony do użytku w danej szkole, jeżeli: � 1) stanowi opis sposobu realizacji celów kształcenia i zadań edukacyjnych ustalonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego, � 2) zawiera: � a) szczegółowe cele kształcenia i wychowania, � b) treści zgodne z treściami nauczania zawartymi w podstawie programowej kształcenia ogólnego, � c) sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania, z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości uczniów oraz warunków, w jakich program będzie realizowany, � d) opis założonych osiągnięć ucznia, � e) propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia; � 3) jest poprawny pod względem merytorycznym i dydaktycznym.

Projekt „ Indywidualizacja nauczania i wychowania uczniów klas I-III szkoły podstawowej” �W załączniku do umowy czytamy: � 1. Wykonawca zobowiązuje się do wykonania następujących obowiązków: � 2) opracowania programu zajęć dostosowanego do potrzeb i możliwości uczniów zawierającego �cel ogólny, �cele szczegółowe, �treści nauczania, �formy realizacji, �procedury osiągania celów (metody, formy, środki dydaktyczne), �przewidywane osiągnięcia, �sposób ewaluacji efektów realizacji zajęć.

Cel ogólny �wskazuje kierunek dążenia, �jest bogaty znaczeniowo, �zwięzły, �zawiera następujące elementy : wiedza, umiejętności, postawy, �adresatem jest zwykle nauczyciel.

Podstawa programowa z 23 grudnia 2008 r. I ETAP EDUKACYJNY: KLASY I-III EDUKACJA WCZESNOSZKOLNA Cele kształcenia – wymagania ogólne Celem edukacji wczesnoszkolnej jest wspomaganie dziecka w rozwoju intelektualnym, emocjonalnym, społecznym, etycznym, fizycznym i estetycznym. Ważne jest również takie wychowanie, aby dziecko w miarę swoich możliwości było przygotowane do życia w zgodzie z samym sobą, ludźmi i przyrodą. Należy zadbać o to, aby dziecko odróżniało dobro od zła, było świadome przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty narodowej) oraz rozumiało konieczność dbania o przyrodę. Jednocześnie dąży się do ukształtowania systemu wiadomości i umiejętności potrzebnych dziecku do poznawania i rozumienia świata, radzenia sobie w codziennych sytuacjach oraz do kontynuowania nauki w klasach IV-VI szkoły podstawowej.

Podstawa programowa z 23 grudnia 2008 r. I ETAP EDUKACYJNY: KLASY I-III EDUKACJA WCZESNOSZKOLNA Zadaniem szkoły jest: � 1) realizowanie programu nauczania skoncentrowanego na dziecku, na jego indywidualnym tempie rozwoju i możliwościach uczenia się; � 2) respektowanie trójpodmiotowości oddziaływań wychowawczych i kształcących: uczeń- szkoła- dom rodzinny; � 3) rozwijanie predyspozycji i zdolności poznawczych dziecka; � 4) kształtowanie u dziecka pozytywnego stosunku do nauki oraz rozwijanie ciekawości w poznawaniu otaczającego świata i w dążeniu do prawdy;

Podstawa programowa z 23 grudnia 2008 r. I ETAP EDUKACYJNY: KLASY I-III EDUKACJA WCZESNOSZKOLNA � 5) poszanowanie godności dziecka; zapewnienie dziecku przyjaznych, bezpiecznych i zdrowych warunków do nauki i zabawy, działania indywidualnego i zespołowego, rozwijania samodzielności oraz odpowiedzialności za siebie i najbliższe otoczenie, ekspresji plastycznej, muzycznej i ruchowej, aktywności badawczej, a także działalności twórczej; � 6) wyposażenie dziecka w umiejętność czytania i pisania, w wiadomości i sprawności matematyczne potrzebne w sytuacjach życiowych i szkolnych oraz przy rozwiązywaniu problemów; � 7) dbałość o to, aby dziecko mogło nabywać wiedzę i umiejętności potrzebne do rozumienia świata, w tym zagwarantowanie mu dostępu do różnych źródeł informacji i możliwości korzystania z nich; � 8) sprzyjanie rozwojowi cech osobowości dziecka koniecznych do aktywnego i etycznego uczestnictwa w życiu społecznym.

Cel ogólny (przykłady) �korygowanie i wspomaganie procesów umysłowych, od których zależy uczenie się matematyki, �wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach będących przyczyną trudności szkolnych, �zachęcenie do zwiększenia wysiłku w uczeniu się matematyki, kształtowanie odporności emocjonalnej na sytuacje trudne.

Cel ogólny (przykłady) �Uwrażliwienie dzieci na wartości estetyczne i nauczanie czerpania inspiracji z szeroko pojętego otoczenia. �Pomoc dzieciom uzdolnionym w rozwijaniu zdolności plastycznych. �Zapoznanie dzieci z różnymi technikami i materiałami przydatnymi do twórczości plastycznej. �Organizowanie dzieciom czasu wolnego od zajęć lekcyjnych.

Cel ogólny (przykłady) �Zainteresowanie dziecka muzyką, rozbudzanie zamiłowania do muzyki i muzykowania. �Rozwijanie uzdolnień muzycznych dziecka w sposób dostosowany do jego wieku i predyspozycji.

Cele szczegółowe �To czynności ucznia, które są wynikiem kształcenia. Takie cele są jednoznaczne i mierzalne. �Ich adresatem jest uczeń. �Zawarte są w podstawie programowej w dziale: Treści nauczania

Cele szczegółowe (przykłady) � wspomaganie dzieci w rozwijaniu intuicji geometrycznych, � kształtowanie orientacji przestrzennej, � rozwijanie umiejętności klasyfikowania na poziomie par, kolekcji oraz operacji konkretnych, � kształtowanie umiejętności liczenia i ustalania prawidłowości, które są stosowane w liczeniu obiektów, � wspomaganie dzieci w rozwoju operacyjnego rozumowania na poziomie konkretnym potrzebnym do rozumienia aspektu kardynalnego i porządkowego pojęcia liczby naturalnej, � kształtowanie pojęć liczbowych na poziomie intuicyjnym oraz operacji konkretnych, � usprawnianie umiejętności sprawnego wykonywania działań na dodawanie i odejmowanie, � kształtowanie czynnościowych form dokonywania operacji mnożenia i dzielenia liczb w zakresie tabliczki mnożenia, � kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów matematycznych zawartych w zadaniach z treścią, � doskonalenie rozumienia sensu zadania tekstowego, symulacyjnego rozwiązania oraz układania zadań z treścią,

Cele szczegółowe (przykłady) � rozwijanie zainteresowań i zamiłowań plastycznych, zainteresowań dziełami sztuki i wiedzą o sztuce, � motywowanie uczniów do twórczego działania plastycznego, � rozwijanie uzdolnień plastycznych i wyobraźni plastycznej, � uwrażliwienie dzieci na piękno otaczającej nas natury i dostrzeganie wartości sztuki, � rozwijanie wyobraźni i aktywności twórczej w dziedzinie plastyki, � kształtowanie umiejętności posługiwania się środkami plastycznymi i zastosowania różnorodnych technik ekspresji plastycznej podczas wykonywania prac, � stymulowanie procesów wyobraźni i twórczego myślenia, � wykształcenie naturalnych potrzeb aktywności twórczej i ekspresji własnej, radość tworzenia, � rozwój w kierunku oryginalności własnych rozwiązań artystycznych, odkrywanie siebie, własnej osobowości, możliwości i aspiracji, � kształcenie umiejętności rozumienia ekspresji innych, � kształcenie umiejętności organizacji pracy.

Treści nauczania �Treść nauczania - składają się na nią całokształt podstawowych umiejętności, wiadomości z dziedziny nauki, techniki, kultury, sztuki oraz praktyki społecznej, przewidziany do opanowania przez uczniów podczas ich pobytu w szkole. Treść ta, będąc głównym czynnikiem dydaktycznego i wychowawczego oddziaływania na dzieci, młodzież i dorosłych, powinna odzwierciedlać aktualne, jak i przyszłe, przewidywane potrzeby społecznego, zawodowego i kulturalnego życia kraju, a także potrzeby poszczególnych osób. Czesław Kupisiewicz "Podstawy Dydaktyki Ogólnej".

Organizacja materiału nauczania w programie zajęć pozalekcyjnych do projektu „Indywidualizacja nauczania i wychowania uczniów klas I-III szkoły podstawowej” L. p. I. � Przeczytaj kategorie umiejętności i treści w „Ankiecie ewaluacyjnej”. Ankieta wskazuje, jakie umiejętności i treści będą podlegały obserwacji. � Dobierz treści szczegółowe korzystając z podstawy programowej Kategoria umiejętności Podstawowe umiejętności matematyczne. Tematyka 1. Figury geometryczne. Treści szczegółowe 1. 2. Orientacja przestrzenna. 3. 4. 3. Klasyfikacja obiektów. 5. Konstruowanie figur geometrycznych: trójkąty, prostokąty, kwadraty, koło. Konstruowanie wielokątów. Doświadczanie efektu symetrii – rozpoznawanie figur symetrycznych i niesymetrycznych, projektowanie szlaczków, rozet, układanie wzorów z figur geometrycznych. Wyprowadzanie kierunków od osi własnego ciała i ciała drugiej osoby w górę, w dół, do przodu, do tyłu, w lewo, w prawo. Ustalanie położenia obiektów względem własnego ciała i drugiej osoby. Orientacja na kartce papieru. Dyktando graficzne. Konstruowanie gry planszowej. Zabawy dydaktyczne w wyodrębnianiu obiektów: pary podobne, pary funkcyjne, łańcuszki (wiele par), kolekcje. Segregowanie i opisywanie obiektów według podanych cech – zadania z kartami logicznymi, guzikami, klockami itp.

Procedury osiągania celów �Metody ( z gr. Methodos – droga, sposób) czyli metoda nauczania to sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający osiągnięcie celów kształcenia. �Formy pracy: vindywidualna jednolita, zróżnicowana, vgrupowa jednolita, zróżnicowana, vzbiorowa • Środki dydaktyczne :

Klasyfikacja metod nauczania �Podające: pogadanka, opowiadanie, objaśnienie. �Problemowe aktywizujące: gry i zabawy dydaktyczne, dyskusje dydaktyczne. �Eksponujące: film, sztuka teatralna, ekspozycja, pokaz połączony z przeżyciem. �Programowane: z użyciem komputera, , tablicy interaktywnej. �Praktyczne: pokaz, ćwiczenia przedmiotowe, ćwiczenia laboratoryjne, metoda projektów. Goźlińska E. : Słowniczek nowych terminów w praktyce szkolnej. Wyd. CODN, Warszawa 1997.

Przewidywane osiągnięcia ucznia �Jest to wykaz wiadomości, umiejętności i postaw ucznia zdobytych w procesie kształcenia. �Odnoszą się do założonych celów szczegółowych w programie. �Mogą być sformułowane w formie operacyjnej (czynnościowej).

Przewidywane osiągnięcia ucznia (przykłady) �poprawnie określa i przedstawia położenie przedmiotów w przestrzeni i na płaszczyźnie, �rozróżnia prawą i lewą stronę swojego ciała, określa prawą i lewą stronę drugiej osoby stojącej tyłem i przodem, wyprowadza kierunki od innej osoby, �orientuje się na kartce papieru, aby odnajdować informacje i rysować strzałki we właściwym kierunku, �rozpoznaje i nazywa figury, klasyfikuje figury według podanej cechy, tworzy rytmy, �ustala równoliczność elementów w porównywanych zbiorach, � dostrzega symetrię oraz stosuje ją w praktyce,

PROCES OPERACJONALIZACJI CELÓW KSZTAŁCENIA Krzysztof Kruszewski (red. ) Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1994. Bolesław Niemierko Ocenianie szkolne bez tajemnic, Warszawa 2002. Bolesław Niemierko Między oceną szkolną a dydaktyką. Bliżej dydaktyki, Warszawa 1999.

Taksonomia celów nauczania ABC (B. Niemierko) � � � � Kategorie taksonomiczne Poziom I. Wiadomości Kategoria A: Zapamiętywanie wiadomości Zakres: Wiadomości mogą dotyczyć terminologii, faktów, praw i teorii naukowych, konwencji i klasyfikacji, kryteriów oceny, zasad działania, procedur i algorytmów, metodologii badań. Niezbędne czynności ucznia Wiadomości są zapamiętywane, jeżeli uczeń jest w stanie odszukać je w pamięci, sprawdzić kompletność i ewentualnie uzupełnić, przedstawić w formie ustnej lub pisemnej albo też wykorzystać w praktycznym działaniu. Na szczególną uwagę zasługują wiadomości dotyczące sposobów działania (rozpoznawania sytuacji, formułowania planu działania, modyfikacji działania stosownie do okoliczności). Uczeń powinien nam powiedzieć lub pokazać, “jak to zrobić”, ale niekoniecznie musi umieć wykonać tę czynność. Cele nauczania wyrażone wieloznacznie: wiedzieć Przy użyciu czasowników operacyjnych: nazwać. . . . zdefiniować. . wymienić. . . zidentyfikować. . . wyliczyć. . .

� Kategoria B: Zrozumienie wiadomości � Zakres: Obejmuje elementarny poziom zrozumienia wiadomości, w zakresie uznanym za niezbędny na danym szczeblu nauczania przedmiotu. � Niezbędne czynności ucznia � Tłumaczenie - polega na przedstawieniu swoimi słowami lub w innej formie niż były podane (słownej, symbolicznej, graficznej, ruchowej). � Interpretacja - polega na syntetycznym ujęciu (streszczeniu) danych wiadomości i porównaniu ich z innymi wiadomościami. � Ekstrapolacja - polega na “przedłużeniu” zjawiska lub ciągu wydarzeń na inne sytuacje, równoległe lub przyszłe. � Informacja, która ulega przetworzeniu w czynnościach kategorii rozumienia, może być pamiętana przez ucznia lub dostarczona na poczekaniu. � Cele nauczania wyrażone wieloznacznie: rozumieć � Przy użyciu czasowników operacyjnych: � streścić. . . � wyjaśnić. . � zilustrować. . . � rozróżnić. .

� Poziom II. Umiejętności � Kategoria C: Zastosowanie wiadomości w sytuacjach typowych � Zakres: Zastosowanie wiadomości jest to osiągnięcie wyniku o znaczeniu praktycznym, oparte na prawidłowym zrozumieniu sytuacji. Skuteczność czynności wyraża się tu trafnością i dokładnością wyniku. � Niezbędne czynności ucznia: Sytuacja, w której czynność jest wykonywana, nie powinna odbiegać od sytuacji, w jakiej czynność była ćwiczona. Nie znaczy to jednak, że zastosowanie wiadomości może ograniczać się do odtwarzania wzoru z pamięci. Czynności całkowicie nawykowe należą do najniższej kategorii celów nauczania - zapamiętywania wiadomości. � Cele nauczania wyrażone wieloznacznie: kształtować � Przy użyciu czasowników operacyjnych: � rozwiązać. . . . � skonstruować. . . � zastosować. . . . � porównać. . � sklasyfikować. . � narysować. . . . � scharakteryzować � zmierzyć. . � wybrać sposób � zaprojektować. . � wykreślić. .

� Kategoria D: Zastosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych � Zakres: Najwyższa kategoria celów nauczania obejmuje złożone procesy umysłowe służące znalezieniu potrzebnego rozwiązania. Tu są wykorzystywane wiadomości z różnych dziedzin, a rozwiązanie jest w pewnym sensie twórcze. � Niezbędne czynności ucznia: Na zastosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych składają się trzy główne rodzaje czynności: analiza, synteza, ocena. � 1. Analiza - polegająca na wyróżnieniu elementów i związków między elementami jakiegoś stanu rzeczy lub jakiejś wypowiedzi oraz na odtworzeniu struktury tej całości. � 2. Synteza - polegająca na zbudowaniu modelu przeanalizowanej całości. � 3. Ocena - polegająca na wartościowaniu stanu rzeczy i wyniku działań. � Cele nauczania wyrażone wieloznacznie: rozumieć � Przy użyciu czasowników operacyjnych: � dowieść. . . przewidzieć. . . � zanalizować. . . wykryć. . . � ocenić. . . . zaproponować. . . . � zaplanować. . . .

Ewaluacja efektów realizacji zajęć Ewaluacja – proces poznawczo – oceniający, który polega na badaniu i ocenie programu kształcenia oraz efektów jego realizacji. Formy ewaluacji: pośrednie wypracowania, notatki, projekty, plakaty, kartkówki, sprawdziany. bezpośrednie obserwacja, np. : jak uczeń wykonuje zadanie, jak radzi sobie w bibliotece, jak radzi sobie w pracy projektowej, jak radzi sobie w pracy w grupie.

Rodzaje ewaluacji (Bloom, 1971) diagnostyczna wstępna, na każdym etapie kształcenia; końcowa – prognostyczna; ważna jest dla nauczyciela i ucznia; dostarcza informacji do planowania celów, pozwala prześledzić drogę rozwoju każdego ucznia. formatywna (kształtująca) w trakcie procesu nauczania zdaje sprawę z etapu realizacji zamierzonych celów; jej zadaniem jest wskazanie uczniowi, jakie etapy przebył, jakie są jego osiągnięcia, na jakie trudności napotkał, jakie ma braki; nie musi się kończyć wystawianiem ocen; nauczycielowi dostarcza informacji o przebiegu procesu nauczania – uczenia się, o skuteczności jego metod pracy z uczniami oraz o występujących trudnościach. podsumowująca (atestująca) wystawianie stopnia każdemu uczniowi po pewnym etapie kształcenia jako poświadczenie osiągniętych wyników (promocja, egzamin)

Ewaluacja (przykład) � Ewaluacja będzie przeprowadzana w trakcie realizacji programu oraz po jej zakończeniu. � Na bieżąco: � obserwacja zachowania uczniów podczas wykonywania zadań notowana w indywidualnych kartach obserwacji uczniów, � będzie wypełniana co pół roku zbiorcza ankieta ewaluacyjna dotycząca poprawności wykonywania zadań przez uczniów w obrębie określonej kategorii umiejętności, � sporządzane sprawozdania kwartalne z postępu realizacji zadań programowych na zajęciach dla dzieci z trudnościami w zdobywaniu umiejętności matematycznych, � cząstkowe testy osiągnięć uczniów, � Na zakończenie realizacji programu: � test końcowy sprawdzający zdobytą wiedzę i umiejętności, � ankieta ewaluacyjna dla uczniów badająca ich opinię na temat użyteczności i atrakcyjności zajęć, � ankieta ewaluacyjna dla rodziców badająca ich poziom zadowolenia z udziału dziecka w zajęciach, � zestawienie zbiorcze z zajęć dla dzieci z trudnościami w zdobywaniu umiejętności matematycznych wskazujące liczbę dzieci, u których wzrósł poziom wiedzy i umiejętności, wzrósł nieznacznie i liczbę dzieci, u których nie zaobserwowano wzrostu poziomu wiedzy i umiejętności.