Konferencja wojewdzka ZAJCIA I OPIEKA WIETLICOWA W SZKOLE

Konferencja wojewódzka ZAJĘCIA I OPIEKA ŚWIETLICOWA W SZKOLE „Świetlica szkolna jako istotny element systemu wychowawczego szkoły” Janina Kościelny Rzeszów, 23 listopada 2015 r.

Plan wystąpienia: v system wychowawczy szkoły i jego elementy- rola i miejsce świetlicy szkolnej; v rola świetlicy w wypełnianiu funkcji opiekuńczowychowawczej; v znaczenie systemowej współpracy wszystkich podmiotów w zakresie wychowania dzieci – kontrakt; v bezpieczeństwo w świetlicy szkolnej- bieżące monitorowanie stosowania się wszystkich osób (dzieci, nauczycieli, rodziców) do obowiązującego w świetlicy kodeksu postępowania. 2

Przepisy prawa: Ø Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 17 grudnia 2010 r. w sprawie podstawowych warunków niezbędnych do realizacji przez szkoły i nauczycieli zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz programów nauczania (Dz. U. z 2011 r. Nr 6, poz. 23), Ø Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologicznopedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (DZ. U. z 2013 r. poz. 532), Ø Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 sierpnia 2015 r. w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii (Dz. U. nr poz. 1249 z dnia 28 sierpnia 2015 r. ) 3

System szkolny - dokumenty Ø Statut Ø Szkolny Program Wychowawczy Ø Szkolny Program Profilaktyki Ø Plany i programy Ø Regulaminy Ø Procedur 4

Świetlica szkolna v jest częścią składową szkoły. Nie funkcjonuje jako samodzielna jednostka organizacyjna, lecz miejsce, w którym realizuje się proces nad kształtowaniem osobowości uczniów. Działalność świetlicy wpisuje się w działalność pracy szkoły, a poprzez realizowany w niej plan pracy opiekuńczej, wychowawczej, profilaktycznej i dydaktycznej realizowany jest Plan Pracy Szkoły w tym obszarze. v pełni także bardzo ważną funkcję społeczną, przez którą należy rozumieć jej udział w życiu środowiska społecznego. Więź świetlicy z lokalnym środowiskiem wzbogaca jej działalność o nowe treści i pogłębia wychowawcze oddziaływania na dzieci. Dzięki imprezom i pracom na rzecz środowiska świetlica staje się ośrodkiem życia kulturalnego, społecznego i towarzyskiego. Stwarza przez to dzieciom warunki do uczestnictwa w kulturze oraz kształtuje kulturalne nawyki życia codziennego. v Przepisy prawa oświatowego zdają się jednak nie doceniać faktycznego znaczenia świetlic. Taki stan prawny sprawia wrażenie, jakby działalność świetlic była spychana na margines, a przecież jest to miejsce, które zastępuje dzieciom czasami na długie godziny ich rodzinny dom. Właściwa opieka świetlicy umożliwia dziecku zaspokojenie rzeczywistych potrzeb, które stają się czynnikiem rozwoju całej jego osobowości. 5

Świetlica szkolna Prawidłowo funkcjonująca stwarza możliwości rekreacji dzieci, „wyżycia się” ruchowego, pobudza zainteresowania, skłania do wartościowego spędzania czasu wolnego, ujawnia zdolności i zamiłowania dzieci, zajmuje się uczniami sprawiającymi trudności wychowawcze i dydaktyczne oraz organizuje im odpowiednią pomoc. W czasie pobytu w świetlicy uczeń musi znaleźć czas na rozrywkę, na odrobienie lekcji, zabawę na świeżym powietrzu, na czynności higieniczne i posiłki, a także na zajęcia wynikające z programu świetlicy /1/. Świetlica szkolna uzupełnia więc pracę wychowawczą szkoły, sprzyja racjonalnemu wypoczynkowi, przyczynia się do rozwoju indywidualnych zainteresowań i uzdolnień oraz stwarza warunki do społecznego działania. Wśród wielu zadań jakie powinna spełniać nie można zapominać, że powinna być przede wszystkim miejscem zabaw dla dzieci. W atmosferze swobodnego działania każde dziecko niezależnie od jego możliwości i uzdolnień powinno mieś szanse wykazania się /2/. Świetlica powinna bowiem odróżniać się in plus w oczach dziecka od zajęć lekcyjnych, czemu służyć może atmosfera racjonalnego „luzu” rozumianego w takim sensie, że jeżeli już dziecko musi przebywać w świetlicy, to niech łączy się to z pewną chociaż przyjemnością. Dobrze funkcjonująca świetlica może nawet być w oczach dziecka alternatywą dla pobytu w domu w tych sytuacjach, gdy nie jest to absolutnie niezbędne. 1. 2. B. Jabłońska, Nasza świetlica – propozycje programowe, Edukacja Dialog 2001, nr 6, s. 32. M. Hepner-Widło, Co robić z dziećmi w świetlicy szkolnej? , Wychowawca 2007, 6

Organizacja pracy • W każdej świetlicy tworzy się roczny plan pracy wychowawczodydaktycznej, który uwzględnia szkolne programy wychowawcze i profilaktyczne oraz zapisy podstawy programowej, z co najmniej miesięcznym wyprzedzeniem planuje się tematykę zajęć w formie haseł tygodnia, która zależy od pomysłów wychowawców, ważnych wydarzeń czy okresów świątecznych. • Zasadniczo powinna ona różnić się od tematyki zajęć szkolnych, by unikać powtórzeń oraz rozwijać horyzonty dzieci i poruszać tematy szczególnie im bliskie. • Część zajęć świetlicowych polega na dowolnej aktywności dzieci. Rolą nauczyciela jest wówczas zarówno dyskretna kontrola, pomoc w trudniejszych sytuacjach, zapewnienie takiej organizacji przestrzeni, materiałów, gier i zabawek, które będą zachęcały do pożądanych form spędzania czasu w świetlicy, jak i organizacja zabaw w mniejszych grupach służących rozrywce i rozładowaniu napięć emocjonalnych. 7

Ważne! • Na pewno nie można traktować świetlicy jako tylko koniecznego, czy wręcz uciążliwego, dodatku do działalności opiekuńczo-wychowawczej szkoły, „przechowalni” uczniów przed lub po lekcjach, czy w trakcie nieobecności nauczyciela, miejsca zapomnianego i niedofinansowanego. • Dobra świetlica może być bowiem wizytówką szkoły, która stara się w jak najszerszym kontekście realizować wychowanie opiekuńcze uczniów, czy wręcz dba o wykorzystanie wszelkich ku temu okazji, jaką stwarza także pobyt dzieci w świetlicy szkolnej. 8

Do zadań świetlicy w szczególności należą: wg. Mariana Rosińskiego Zapewnienie uczniom opieki w godzinach pracy ich rodziców lub nie posiadającym w domu rodzinnym właściwych warunków do nauki i spędzania czasu wolnego. Organizowanie zespołowej nauki i udzielanie indywidualnej pomocy uczniom mającym trudności z nauką. Prowadzenie pracy wychowawczej, zmierzającej do kształtowania u dzieci właściwej postawy etyczno-moralnej. Rozwijanie zainteresowań intelektualnych, artystycznych i technicznych. Przygotowywanie do właściwego spędzania wolnego czasu; wyrabianie nawyków kulturalnej rozrywki, sportu i zabawy. Organizowanie racjonalnego wypoczynku i pobytu na wolnym powietrzu. Kształtowanie nawyków kulturalnego zachowania się w domu i w swoim środowisku.

c. d. zadań świetlicy: • organizowanie pomocy w nauce, tworzenie warunków do nauki własnej, przyzwyczajanie do samodzielnego myślenia; • organizowanie gier i zabaw ruchowych oraz innych form kultury fizycznej w pomieszczeniu i na dworze mających na celu prawidłowy rozwój fizyczny; • organizowanie zajęć mających na celu ujawnienie i rozwijanie zainteresowań, zamiłowań, uzdolnień; • stworzenie warunków do uczestnictwa w kulturze, organizowanie kulturalnej rozrywki oraz kształtowanie kulturalnych nawyków życia codziennego; • upowszechnienie zasad kultury zdrowotnej kształtowanie nawyków higieny i czystości oraz dbałość o zachowanie zdrowia; • rozwijanie samodzielności oraz społecznej aktywności; • współdziałanie z rodzicami, nauczycielami i wychowawcami oraz środowiskiem lokalnym szkoły. J. Podlaski, Formy i metody pracy świetlicowej, PZWS, Warszawa 1972 10

Dlatego: Ø Zajęcia świetlicowe są ważnym łącznikiem między działaniami rodziny i szkoły w wychowaniu dziecka. Ø Łączą realizację obowiązków rodzicielskich z działaniami wychowawczo-opiekuńczymi szkoły. Ø Korzystanie ze świetlicy szkolnej pozwala na dokładniejsze poznanie ucznia oraz szybkie rozpoznanie źródeł wielu negatywnych zjawisk występujących wśród młodzieży i dzieci i skuteczne zapobieganie im. Ø Świetlica może też wzmacniać pozytywne oddziaływanie grup rówieśniczych, które jest znaczącym czynnikiem w kształtowaniu osobowości młodego człowieka. Ø Rozwój osobowości dziecka, jego powodzenia szkolne i poczucie własnej wartości zależą w dużej mierze od osiągnięcia pozytywnych wyników w nauce. Ø Jednym z głównych kierunków pracy świetlicy szkolnej jest stworzenie wychowankom odpowiednich warunków do odrabiania prac domowych. 11

Funkcje świetlicy Wyznacznikami funkcji świetlicy są: - potrzeby dzieci i młodzieży - potrzeby społeczne - teoria wychowania - obowiązujące przepisy Czynniki te powinny być kompatybilne. Obecnie można wyróżnić cztery podstawowe funkcje świetlicy prowadzącej działalność z dziećmi i młodzieżą: - funkcja opiekuńcza - funkcja wychowawcza - funkcja społeczna -funkcja dydaktyczna

Obecnie świetlica szkolna jest integralną częścią szkoły. Uzupełnia i wspomaga jej pracę we wszystkich obszarach: • opieki – zaspakajania podstawowych potrzeb: bezpieczeństwa, akceptacji, szacunku; • wychowania – takiego wpływu na dziecko, który wywołuje pozytywne zmiany w jego osobowości, umożliwiające mu osiągnięcie samodzielności i niezależności; • dydaktyki, sprowadzającej się do wspomagania edukacyjnych wysiłków szkoły; • profilaktyki – zapobiegania niewłaściwym zachowaniom i trudnościom w nauce; • działań korekcyjno-kompensacyjnych, które w świetlicy polegają na wspieraniu terapii zaburzeń różnych sfer rozwoju. • Rolą świetlicy jest również uczenie wychowanków mądrego i ciekawego spędzania czasu wolnego z uwzględnieniem wszystkich jego istotnych funkcji. 13

„Wychowanie” to proces wspomagania wychowanka w osiągnięciu dojrzałości w czterech podstawowych sferach: fizycznej, psychicznej, społecznej i duchowej. „Profilaktyka” oznacza działania mające na celu zapobieganie rożnym zachowaniom ryzykownym i problemom dzieci i młodzieży. 14

Wychowanie to proces wspomagania wychowanka w rozwoju, ukierunkowanym na osiąganie pełnej dojrzałości w czterech podstawowych sferach: fizycznej, psychicznej, społecznej i duchowej. Tak rozumiany kontakt wychowawczy: q angażuje dwie osoby: wychowawcę (np. rodzica, nauczyciela, duszpasterza, sąsiada, starszego kolegę) oraz wychowanka (w różnym wieku), q pozostające w osobowej relacji, q współdziałające w osiąganiu celów wychowawczych. Opr. Z. B. Gaś – wszelkie prawa zastrzeżone 3/37

Profilaktyka „Profilaktyka” oznacza działania mające na celu zapobieganie rożnym zachowaniom ryzykownym i problemom dzieci i młodzieży. To kompleksowa interwencja kompensująca niedostatki wychowania, obejmująca równolegle trzy nurty działania: q wspomaganie dziecka w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu q ograniczanie i likwidowanie czynników ryzyka, które zaburzają prawidłowy rozwój i dezorganizują zdrowy styl życia q inicjowanie i wzmacnianie czynników chroniących, które sprzyjają prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu Opr. Z. B. Gaś – wszelkie prawa zastrzeżone 17/37

Relacja między wychowaniem a profilaktyką q dwa integralne procesy, różniące się głównie celem, do którego zmierzają q ściśle ze sobą powiązane: wychowanie pełni rolę nadrzędną, nadającą profilaktyce sens. Profilaktyka zaś tworzy warunki do sprawnej realizacji procesu wychowawczego q mające obszar wspólny, jakim jest profilaktyka pierwszorzędowa, będąca wzbogacaniem działań wychowawczych o treści profilaktyczne Opr. Z. B. Gaś – wszelkie prawa zastrzeżone 18/37

Hierarchia wartości (uniwersalnych) wg Maxa Schelera Dążenie do świętości, osobowa relacja z Bogiem Prawda, dobro, piękno, miłość, sprawiedliwość Prawo do życia Zdrowie Siły życiowe estetyczne Wartości religijne prawne Duchowe (kulturowe) poznawcze Wartości witalne (biologiczne) Wartości utylitarne przynoszące korzyść Wartości hedonistyczne (przyjemnościowe) związane z doznaniami zmysłowymi, odczuwaniem tego, co przyjemne i łatwe w życiu

Potrzeby wyższe Potrzeby niższe Hierarchia potrzeb wg A. H. Maslowa 19

POSTAWY Jak je kształtować? Trzy elementy kształtowania postaw: 1. intelektualny 2. emocjonalny 3. behawioralny 20

Jan Paweł II – autorytet w wychowaniu Wychowanie zakłada zawsze określoną filozofię człowieka i staje wobec problemu k i m j e s t c z ł o w i e k. W wychowaniu chodzi bowiem właśnie o to, aby człowiek stawał się coraz bardziej c z ł o w i e k i e m – o to, aby bardziej był a nie tylko miał – aby więc poprzez wszystko, co ma, co posiada, umiał bardziej i pełniej b y ć c z ł o w i e k i e m - to znaczy, aby również umiał bardziej być, nie tylko z drugimi, ale także dla drugich. Wychowanie ma podstawowe znaczenie dla kształtowania stosunków m i ę d z y l u d z k i c h i s p o ł e c z n y c h. (Przemówienie w siedzibie ONZ 2 VI 1980)

Warunki skutecznego działania w obszarze wychowania i profilaktyki: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Oparcie się na rodzinie Współpraca wszystkich wychowawców Wychowawca jako wzór osobowy Wychowanek jako osoba Czytelne dla wychowanka granice Konstruktywna grupa rówieśnicza Doświadczenia społeczne wzmacniające prawidłowy system wartości Opr. Z. B. Gaś – wszelkie prawa zastrzeżone 28/37

1. Oparcie się na rodzinie q dostarcza wzorców q zapewnia oparcie w poszukiwaniu i budowaniu systemu wartości q przez pozytywne więzi ułatwia korektę wartości q przez wewnętrzne relacje rodzinne utwierdza w dokonywanych wyborach Opr. Z. B. Gaś – wszelkie prawa zastrzeżone 29/37

2. Współpraca wszystkich wychowawców q zapewnia jednolity system wartości q wdraża i egzekwuje spójne normy zachowań q gwarantuje wymianę informacji umożliwiających podejmowanie działań korekcyjnych q daje wychowankowi oparcie w różnych sytuacjach życiowych q chroni przed manipulacją Opr. Z. B. Gaś – wszelkie prawa zastrzeżone 30/37

3. Wychowawca jako wzór osobowy q styl życia oparty na konstruktywnym i stabilnym systemie wartości q czytelne dla wychowanka normy zachowania q zgodność deklaracji z praktyką życiową q nieustające samodoskonalenie Opr. Z. B. Gaś – wszelkie prawa zastrzeżone 31/37

4. Wychowanek jako osoba q jest wartością samą w sobie (dlatego, że jest, a nie jaki jest) q ma prawo do szacunku i godności osobistej q ma potencjały, aby ciągle stawać się doskonalszym człowiekiem q ma prawo do błędu i szansę jego naprawiania Opr. Z. B. Gaś – wszelkie prawa zastrzeżone 32/37

5. Czytelne dla wychowanka granice q jasne rozróżnianie dobra i zła q czytelne prawa i obowiązki - dostosowane do wieku życia i poziomu dojrzałości q zrozumiałe dla wychowanka i realistyczne konsekwencje naruszania granic q jednoznaczne rozgraniczenie między akceptacją osoby wychowanka i oceną jego zachowania Opr. Z. B. Gaś – wszelkie prawa zastrzeżone 33/37

6. Konstruktywna grupa rówieśnicza q preferująca społecznie akceptowane wartości q przestrzegająca obowiązujące normy zachowania q wspierająca w pozytywnych działaniach q dająca konstruktywne oparcie w rozwiązywaniu kryzysów w wartościowaniu Opr. Z. B. Gaś – wszelkie prawa zastrzeżone 34/37

7. Doświadczenia społeczne wzmacniające prawidłowy system wartości q wzmacnianie konstruktywnego systemu wartości i przestrzegania norm postępowania q stosowanie sankcji za naruszanie norm postępowania q tworzenie warunków do działania prospołecznego q tworzenie środowiska sprzyjającego korekcie systemu wartości i norm zachowania Opr. Z. B. Gaś – wszelkie prawa zastrzeżone 35/37

Konkluzje • lekka, łatwa i skuteczna jest demoralizacja, albowiem bazuje na ludzkich słabościach • wychowanie jest trudne, skomplikowane i narażone na porażki, albowiem bazuje na wartościach • pułapką jest wychowywanie do czegoś, albowiem niesie ono ze sobą ryzyko manipulacji, instrumentalnego traktowania wychowanka i koncentracji na wybranych wartościach • nadzieją jest wychowywanie KOGOŚ, albowiem jest to proces formowania bogatego człowieczeństwa Opr. Z. B. Gaś – wszelkie prawa zastrzeżone 36/37

Osoba wychowawcy • świadomość siebie i swojego systemu wartości • przeżywanie oraz okazywanie emocji i uczuć • dostarczanie wychowankowi wzorców postaw i zachowań • zainteresowanie ludźmi i sprawami społecznymi • jasne zasady etyczne • poczucie odpowiedzialności Opr. Z. B. Gaś – wszelkie prawa zastrzeżone 5/37

Umiejętności wychowawcy • rozumienia wychowanka i okazywania mu tego • zapewniania wychowankowi bezpieczeństwa w sytuacjach trudnych • sprzyjania pozytywnemu działaniu i dokonywaniu zmian w zachowaniu Opr. Z. B. Gaś – wszelkie prawa zastrzeżone 6/37

SWOISTY DEKALOG DOBREGO WYCHOWAWCY: pożądane cechy osobowości nauczyciela ü ü ü ü ü Otwartość i umiejętność kontaktu z młodzieżą, empatia, Kompetencyjność merytoryczna i metodyczna, Poszanowanie godności ludzkiej, podmiotowość, Sprawiedliwość i obiektywizm w ocenianiu uczniów, Dialogowość, negocjacyjność, demokratyczny styl kierowania, Dyscyplina i wymagalność, konsekwencja w działaniu, wspomaganie w kłopotach, Tolerancja, kultura ogólna i pedagogiczna, Umiejętność planowania i organizowania pracy zbiorowej, Motywacja i umiejętność samokształcenia oraz doskonalenia swojego warsztatu pracy, Poczucie humoru. /Banach C. Cechy właściwości osobowościowe nauczyciela. WSP, Kielce 1995. /

Konkluzja: Wiarygodny i uczciwy wychowawca musi być głęboko przekonany o tym, że powinien pracować nad własnym wychowaniem 34

Czy powiem? 1. Wychowuję, gdyż sam walczę o swoje wychowanie; Ta walka czyni mnie wiarygodnym w roli wychowawcy. Wskazuje, że patrzę w taki sam sposób na siebie jak na drugiego człowieka; 2. Postępuję według zasady: Zalążki dobra leżą w samym człowieku. Trzeba je tylko odkryć – tak u siebie, jak i u innych; 3. Wychowuję do odwagi bycia sobą; 4. Pomagam stawać się wolnym; 5. Pomagam uwierzyć wychowankowi w jego osobisty los i osobiste możliwości rozwoju; indywidualnie traktuję każde dziecko; 6. Moim zadaniem jest pobudzanie rozwoju ucznia; 7. Sam wymagam od siebie i zmagam się z sobą, by stawać się coraz lepszym; tworzyć ciepłą, przyjazną atmosferę; 8. Mam świadomość niemożności pełnego rozwoju, przez całe życie się staję, jestem tylko szkicem postaci, podobnie jak młody człowiek, którego kształtuję; 9. Patrzę na siebie i na swojego wychowanka w ten sam sposób: i on i ja pragniemy na równi stać się tym, czym powinniśmy być; 10. Uważam, że wychowanie jest służbą, pomocą w procesie rozwoju; 11. W miarę możliwości staram się uatrakcyjniać otoczenie; 12. Staramy się stale doskonalić i podnosić swoje kompetencje.

Współpraca nauczyciela i rodziców NAUCZYCIELE Czym dysponują? RODZICE Czym dysponują? prawa rodzicielskie, umiejętności wychowawcze, miłość do dziecka Za co ponoszą odpowiedzialność? wychowanie, rozwój, zdrowie, bezpieczeństwo dziecka, rozwiązywanie problemów w relacji z dzieckiem metody wychowawcze w domu, wymagania, podejmowanie decyzji w sprawie dziecka (wybór szkoły, wartości, leczenie) wiedza umiejętności dydaktyczne i wychowawcze kompetencje osobiste Za co ponoszą odpowiedzialność? Wychowanie Profilaktyka Rozwiązywanie problemów dziecka metody i program nauczania, wymagania, ocenianie, normy w szkole proces nauczania, wychowanie, rozwiązywanie problemów w relacji z dzieckiem, bezpieczeństwo dziecka w szkole 36

Organizacja pracy w grupie wychowawczej. Grupa wychowawcza jest podstawową jednostką organizacyjną świetlicy. Proces wychowawczy w grupie oparty jest na systemie działań pedagogicznych, które podejmuje się w sposób świadomy i celowy. Za organizację pracy w grupie świetlicowej odpowiada wychowawca, który realizuje zadania opiekuńczo-wychowawcze. Duże znaczenie ma zapewnienie dzieciom swobodnej zabawy, rozrywki i odpoczynku.

UWAGA ! Młodsze dzieci, szczególnie sześciolatki i siedmiolatki, dla prawidłowego rozwoju wymagają zapewnienia właściwych warunków, wśród których do najistotniejszych należy zapewnienie bezpieczeństwa, akceptacji i stałości środowiska. Zbyt duża liczba nauczycieli realizująca część swoich godziny w świetlicy (np. uzupełnienie etatu, godziny „karciane”), częsta zmiana nauczycieli prowadzących zajęcia z grupą w ciągu dnia może skutkować trudnościami w przystosowaniu, zagubieniem i niepokojem najmłodszych dzieci. Dla najmłodszych dzieci warto tworzyć oddzielną grupę (lub grupy), prowadzone przez jednego wychowawcę, dla której zajęcia organizuje się w odrębnej sali.

Korzyści wynikające z pobytu dziecka w świetlicy szkolnej DLA DZIECKA Niweluje ujemne skutki nauki szkolnej, Udział w grupach, zabawach różnego typu pracach sprzyja emocjonalnym kontaktom oraz nawiązywaniu dziecięcych przyjaźni, Grupa świetlicowa jest miejscem gdziecko rozwija swoje kompetencje społeczne. DLA RODZINY Zapewnia opiekę, kiedy rodzice pracują (ciepły posiłek), Kompensuje braki wynikające z nieprawidłowego funkcjonowania w rodzinie, Model rodziny 2+1 nie sprzyja kształtowaniu prospołecznych postaw, świetlica jest dla wielu dzieci jedynym miejscem ważnych dla nich spotkań, zabaw i kontaktów z rówieśnikami.

DLA SZKOŁY : • Przedłuża i uzupełnia pracę szkoły (funkcje wychowawcza, opiekuńcza i dydaktyczna), • Do świetlicy szkolnej jest zapisane około 2/3 uczniów najmłodszych klas, jest więc szansa intencjonalnego oddziaływania wychowawczego na znaczną część populacji dzieci w wieku od 6 do 10 roku życia.

Czynniki warunkujące dobrą jakość pracy świetlicy to: v wysoki poziom kompetencji wychowawców świetlicy, v ciepła, przyjazna atmosfera, v indywidualne traktowanie dziecka– wychowanka świetlicy, v atrakcyjność otoczenia oraz warunków, w których działa świetlica. 41

Pięć reguł tworzenia zasad Jasny komunikat. Pozytywny przekaz. Ograniczona liczba zasad. Wprowadzenie zasad ogólnych (np. traktujemy się z szacunkiem) i szczegółowych (np. rozpoczynamy zajęcia punktualnie). • Unikamy słów takich jak: zawsze, ciągle, wszędzie itp. • •

Przykładowe zasady klasowe • • • KAŻDA OSOBA MA PRAWO DO WŁASNEGO ZDANIA UŻYWAMY JĘZYKA „ JA” KIEDY MÓWIMY O SWOICH UCZUCIACH UTRZYMUJEMY KONTAKT WZROKOWY Z OSOBĄ , Z KTÓRĄ ROZMAWIAMY NIE OBRAŻAMY/NIE DOŁUJEMY NIKOGO GDY JEDEN MÓWI INNI SŁUCHAJĄ; KAŻDY MA PRAWO BYĆ WYSŁUCHANYM

Przykładowe zasady klasowe • • • Szybko przystępujemy do pracy. Mamy obowiązek pracować tak solidnie, jak potrafimy. Mamy obowiązek pozwalać innym pracować tak solidnie, jak mogą. Pamiętamy o przynoszeniu właściwych przyborów. Traktujemy się wzajemnie grzecznie i z poważaniem.

Rozwijamy w uczniach poczucie odpowiedzialności za własne zachowanie w ten sposób, że: • Omawiamy z nimi reguły, jakie powinny obowiązywać w grupie, ich uzasadnienie i konsekwencje ich łamania; • Staramy się kontrolę zastępować zachętą do współpracy; • Pozwalamy uczniom wybierać między wykonaniem polecenia a poniesieniem konsekwencji, zamiast zmuszać do posłuszeństwa lub grozić przymusem;

Żeby nie wywoływać i nie podtrzymywać złego zachowania uczniów, należy: • Unikać kierowania na nie uwagi, gdyż o to mogło chodzić uczniowi; • Odbierać mu publiczność; • Unikać silnych reakcji emocjonalnych; • Sprawić, żeby uczniowi łatwiej było wykonać zadania, niż ich uniknąć;

Żeby uniknąć skojarzeń z przymuszaniem i skłonić uczniów do współpracy, ingerencje mogą być łagodzone w ten sposób, że: • Kierujemy je do całej grupy, a nie do określonej osoby; • Zwracamy uwagę cicho lub w cztery oczy; • Używamy słów: czy mógłbyś? , oczekuję, chciałabym, zależy mi. . .

Zadania i obowiązki NAUCZYCIELE - Wychowanie Ø Wspierają rozwój psychospołeczny ( wzmacnianie poczucia własnej wartości, uczenie umiejętności życiowych ) Ø Uczą funkcjonowania w grupie ( przestrzeganie społecznie akceptowanych norm i zasad, rozwiązywanie konfliktów ) Ø Pomagają w poszukiwaniu sensu i celów życiowych, odkrywaniu i ugruntowaniu osobistych wartości Ø Wspierają rodziców w wychowaniu ( wspólne rozwiązywanie problemów dziecka, kształtowanie postaw pro…. , modelowanie i wzmacnianie dobrych zachowań itp. )

Zadania i obowiązki NAUCZYCIELE – ochrona dziecka Ø Zapewnienie bezpieczeństwa w szkole ( dobra organizacja życia szkoły; dyżury nauczycieli, ochrona najmłodszych, wyposażenie szkoły dostosowane do wieku i potrzeb uczniów itp. ) Ø Przeciwdziałanie agresji i przemocy (brak przyzwolenia na agresję, uczenie radzenia sobie ze złością i rozwiązywania konfliktów we współpracy, wzmacnianie zachowań pozytywnych ) Ø Budowanie dobrego wizerunku szkoły ( klimat życzliwości, porozumienia i współpracy ) Ø Tworzenie systemu wsparcia i pomocy ( ustalony sposób szybkiego porozumiewania się i reagowania, wyznaczone miejsce i czas na rozmowy indywidualne z rodzicami itd. )

Zadania i obowiązki RODZICE - Wychowanie v Wprowadzają dziecko w świat wartości v Wyrabiają w dziecku poczucie własnej wartości (akceptacja, docenianie, stawianie wymagań itd. ) v Uczą właściwego zachowania ( przestrzegania ustalonych norm i zasad, odróżniania dobra od zła, panowania nad emocjami, szczególnie złością, zazdrością itp. ) v Kształtują postawy (prorodzinne, prospołeczne, prozdrowotne itp. ) v Budują człowieczeństwo ( kładą fundament pod bycie człowiekiem. Jakim ? ? ? )

Zadania i obowiązki RODZICE – Ochrona dziecka v Zabezpieczenie dobrych warunków bytowych v Prowadzenie higienicznego trybu życia v Zaspakajanie potrzeb dziecka (fizycznych, psychicznych, społecznych) v Zapewnienie bezpieczeństwa v Przeciwdziałanie uzależnieniom (budowanie więzi emocjonalnej z dzieckiem, wspólne spędzanie czasu, pociąganie ku wartościom, wspieranie kontaktów rówieśniczych , uczenie mądrego korzystania z telewizji i Internetu itd. ) v Rozwiązywanie problemów dziecka (współpraca z nauczycielami, korzystanie z pomocy specjalistów; lekarzy, psychologów, pedagogów, logopedów itp. )

Zadania i obowiązki NAUCZYCIELE – ochrona dziecka Ø Zapewnienie bezpieczeństwa w szkole (dobra organizacja życia szkoły; dyżury nauczycieli, ochrona najmłodszych, wyposażenie szkoły dostosowane do wieku i potrzeb uczniów itp. ) Ø Przeciwdziałanie agresji i przemocy (brak przyzwolenia na agresję, uczenie radzenia sobie ze złością i rozwiązywania konfliktów we współpracy, wzmacnianie zachowań pozytywnych) Ø Budowanie dobrego wizerunku szkoły (klimat życzliwości, porozumienia i współpracy) Ø Tworzenie systemu wsparcia i pomocy (ustalony sposób szybkiego porozumiewania się i reagowania, wyznaczone miejsce i czas na rozmowy indywidualne z rodzicami itd. )

Co chroni?

Tabela : Wpływ czynników na problemy i zachowania ryzykowne przy kontroli innych zmiennych (z badań IPZIN) Wpływ czynników na problemy i zachowania ryzykowne przy kontroli innych zmiennych N 1 = 13 960 Rodzinne Zachowania ryzykowne i problemy Myśli Upijani Narkoty Przemoc Inicjacja samobójc e się ki fizyczna werbalna seksualna ze Mama przewodnikiem + Tata przewodnikiem + Rozmowy z wysłuchaniem + + Niechęć do posiadania dzieci w przyszłości + + + Wiara i religia Praktyki religijne + Znaczenie wiary w życiu + + + Czynniki chroniące Miłość – wzory i przekonania Kontakt ze wzorem + małżeństwa Przekonanie, że miłość istnieje + + + Dobra atmosfera w klasie + + Akceptacja w klasie + + Szkoła i klasa Udział w WDŻ Inne zmienne niezależne + + + + 54

Dziękuję za uwagę♥ ♥ 56

Literatura: 1. Gaś Z. : Profilaktyka w szkole, MEN, Warszawa 1997. 2. Gaś Z. : Profilaktyka. Procedury konstruowania programów wczesnej interwencji, Lublin , Wydawnictwo UMCS, 2000. 3. B. Jabłońska, Nasza świetlica – propozycje programowe, Edukacja Dialog 2001, nr 6, s. 32. 4. M. Hepner-Widło, Co robić z dziećmi w świetlicy szkolnej? , Wychowawca 2007, 5. J. Podlaski, Formy i metody pracy świetlicowej, PZWS, Warszawa 1972 6. A. Pery, D. KmitaŚwietlica - szkolną przestrzenią czasu wolnego. Funkcjonowanie świetlic szkolnychporadnik dla gmin i dyrektorów szkół, www. ore. edu. pl 57