Komunikowanie si poprzez terytorium czas i przestrze Zygmunt

Komunikowanie się poprzez terytorium, czas i przestrzeń Zygmunt Korzeniewski, zapraszam

Proksemika Ø Proksemika bada, jak ludzie przemieszczają się i jak wykorzystują przestrzeń w komunikowaniu się. Odnosi się zarówno do przestrzeni osobistej jak i terytorialności (jak ludzie wyznaczają granice samym sobie). § § § Jak dużo miejsca zajmujemy? Jak blisko stajemy obok kogoś? Jak określamy swoje osobiste terytorium? Zygmunt Korzeniewski

Zachowania terytorialne Ø Każde zwierzę znakuje swoje terytorium, np. : § włosami; § wydalinami (mocz, kał); § wydzielinami gruczołów zapachowych (ocierając się o…). Ø Człowiek: „okupuje” swoje terytorium wonią ciała, zapachem perfum, dymu papierosowego. Najczęściej jednak – przedmiotami (własność). Zygmunt Korzeniewski

Bańka przestrzeni publicznej Zabieramy wszędzie ze sobą. Jest niewidzialna, zawsze przy nas obecna. Ma kształt gruszki. Rozciąga się na odległość 90 centymetrów z każdej strony naszego ciała. Zygmunt Korzeniewski

Wkroczenie w terytorium innych Ø Pogwałcenie praw terytorialnych wywołuje: § instynktowną irytację, której nie potrafimy powstrzymać, nawet, gdy pogodzimy się ze swoim podporządkowaniem, dominacją innych. Ø Stąd: napięcia, spory i konflikty. W pracy: stresy, napięcia i zła atmosfera…, a nawet agresja. Zygmunt Korzeniewski

Terytorium moje czy „silniejszego”? Ø Moje czy jego…? Ø Czy taktowny szef rzuci papiery na biurko, np. asystentce? W żadnym wypadku! Ø Jako oczywiste wydaje się, że musimy respektować terytorium silniejszego: zwierzchnika, szefa, przełożonego. Zygmunt Korzeniewski

Wejście na terytorium… Wchodząc do pomieszczenia zajmowanego przez kogoś, zawsze wkraczamy na czyjeś terytorium. W sferze prywatnej wizyty wiążą się często z pewnymi problemami. A wystarczy zrozumienie, że przekroczone zostały granice swojego terytorium, a tego dałoby się uniknąć przy odrobinie zastanowienia i wyczucia. Zygmunt Korzeniewski

Reakcje na wejście Ø Sposób, w jaki ktoś reaguje na nas w chwili, gdy zbliżamy się do jego terytorium, świadczy o tym, w jakim stopniu nas akceptuje. Ø Wykładnikami relacji jest odległość, dystans, który pragnie zachować. Zygmunt Korzeniewski

„Pan Terytorium” Ø Jeśli osoba odwiedzana „pan terytorium”, chce oszczędzić sobie i interesantowi nieprzyjemnych sytuacji i przyjaźnie się odnieść do wchodzącego, to przynajmniej podniesie się z siedzenia albo wyjdzie naprzeciwko gościowi. Ø Odległość, na jaką „wychodzi się naprzeciwko” na swoim terytorium, jest jasnym i dobrze zrozumiałym sygnałem. Zygmunt Korzeniewski

Miejsca przy stole Szef siada zazwyczaj u szczytu stołu. Obok, najbliżej szefa sadowią się najbliżsi współpracownicy. Pozycje siedzenia wpływają na relacje między ludźmi na wiele sposobów. Zygmunt Korzeniewski

Inne zachowania terytorialne Ø Inne zachowania terytorialne, które mają wpływ na nasze relacje z innymi, lecz trudne do rozpoznania na pierwszy rzut oka. Ø Weźmy na przykład samochód: Porsche i VW – Bus. Ø Terytorialne roszczenia posiadacza Porsche są większe niż właściciela Volkswagena. Ø Dlaczego? Zygmunt Korzeniewski

Terytorium czasowe Ø Inny przykład. Czas. Ø Czas, który ktoś ma do dyspozycji, jest jego własnością, jego terytorium. Ø Nikt nie ma prawa go naruszać, zabierać. Ø Jeśli ktoś nas pośpiesza, to wywiera nacisk, zbliża się do nas za bardzo. Ø Sami dzielimy naszą przestrzeń czasową i oczekujemy, że te wyznaczone przez nas granice będą respektowane. Zygmunt Korzeniewski

Wiedza jako terytorium ØI jeszcze jedno: nasza wiedza. Ø Nie lubimy (zniecierpliwienie i agresja), gdy ktoś bez uprawnień wkracza w naszą dziedzinę wiedzy. Ø Nic nie obrażą bardziej, niż podważanie naszego autorytetu, brak uznania dla kompetencji w zakresie wiedzy, którą reprezentujemy. Ø Dla uniknięcia takich konfliktów mamy specjalne oznakowania terytorialne: licencje i dyplomy zawodowe, tytuły akademickie i stopnie naukowe, atrybuty hierarchii. Zygmunt Korzeniewski

Sytuacyjne determinanty przestrzeni osobistej Wpływ wzajemnej atrakcyjności W ujęciu klasycznym (Allgeier i Byrne, 1973) jeśli kobiety i mężczyźni wzajemnie się sobie podobają to dystans interpersonalny jest mniejszy. Na dystans mogą mieć wpływ podobieństwa na wymiarach osobowościowych. Zygmunt Korzeniewski

Sytuacyjne determinanty przestrzeni osobistej Wpływ wzajemnej atrakcyjności: W parach damsko – damskich następuje zbliżenie wraz ze wzrostem sympatii. W parach męsko – męskich brak jest zmiany dystansu. Zygmunt Korzeniewski

Sytuacyjne determinanty przestrzeni osobistej (inne) Podobieństwo cech osobowościowych prowadzi do wzajemnej atrakcyjności. Mniejszy dystans utrzymują ludzie w podobnym wieku (Latta, 1978). Sytuacje o zabarwieniu negatywnym wydłużają dystans. Zygmunt Korzeniewski

Różnice indywidualne – determinanty przestrzeni osobistej Kobiety utrzymują przeciętnie większą przestrzeń osobistą w czasie miesiączki, by skrócić ją do minimum w okresie owulacji (Gallant, 1991) Normy dotyczące przestrzeni osobistej kształtują się między 4 a 6 rokiem życia, a następnie zmieniają się wraz z rozwojem i dojrzewaniem. Zygmunt Korzeniewski

Różnice indywidualne – determinanty przestrzeni osobistej Osobowościowe Umiejscowienie kontroli – „zewnętrzni” utrzymują większy dystans do obcych niż „wewnętrzni” Wyższy poziom lęku – większy dystans. Introwertycy – większy dystans. Osoby o niskiej samoocenie – większy dystans. O niskiej potrzebie afiliacji – większy dystans. Zygmunt Korzeniewski

Architektoniczne determinanty przestrzeni osobistej Mężczyźni potrzebują więcej przestrzeni, gdy sufity zawieszone są nisko. Wielkość przestrzeni osobistej rośnie gdy maleje pomieszczenie. Ludzie potrzebują więcej przestrzeni w pokojach podłużnych. Zygmunt Korzeniewski

Pozycja ciała a kontakty interpersonalne Mężczyźni gdy kogoś lubią stają twarzą w twarz. Kobiety wolą gdy lubiane osoby są obok nich. Współpraca – obok siebie. Współzawodnictwo – naprzeciw. Zygmunt Korzeniewski

Zawód a odległość U psychologa i psychiatry najlepszy dystans pośredni (ok 1, 5 m). Podobnie w relacji nauczyciel - student Gdy chcemy aby ludzie nie wchodzili w interakcje ustawiamy długie rzędy krzeseł – poczekalnie, dworce itp. Zygmunt Korzeniewski

Konsekwencje naruszania przestrzeni Przy naruszaniu przestrzeni najczęściej występują zachowania o charakterze ucieczkowym. Ludzie w tłoku chodzą szybciej. Zygmunt Korzeniewski

Skutki przeludnienia Obniżone wyniki pod względem poznawczym i zawodowym. Wyższy poziom stresu fizjologicznego i psychicznego. Zwiększona liczba wypadków. Więcej zachowań patologicznych, w tym przestępstw. Mniejsza satysfakcja z warunków mieszkaniowych. Słabsze relacje z sąsiadami. Wyższy poziom agresji werbalnej. Zygmunt Korzeniewski

Źródła prezentacji Ø Prezentację przygotowałem w oparciu o: książki Samy Molcho „Mowa Ciała”, Petera A. Andersona „Mowa ciała dla żółtodziobów”, prezentację „Przestrzeń osobista i jej determinanty” Moniki i Macieja Trojanów z 2001 roku oraz własne uwagi z przeprowadzonych zajęć szkoleniowych. Ø Zdjęcia zaczerpnąłem z Internteu. Zygmunt Korzeniewski