KOMRKI SOMATYCZNE Waldemar Krzymowski inspektor nadzoru KOMRKI SOMATYCZNE

KOMÓRKI SOMATYCZNE Waldemar Krzymowski – inspektor nadzoru

KOMÓRKI SOMATYCZNE • Uważa się, że około 30 -50% bydła mlecznego w Polsce posiada wymię dotknięte mastitis. • Tylko u 2 -5% takich krów notuje się postać kliniczną, u pozostałych – zakażenia przebiegać mogą bezobjawowo, lub jako postać podkliniczna. • Szkody finansowe spowodowane przez schorzenia wymienia są większe niż wywołane wszystkimi innymi chorobami. • Mówi się, że corocznie polscy producenci mleka tracą ponad 5 mln złotych. • Chore krowy tracą około 20% swojej wydajności mlecznej.

KOMÓRKI SOMATYCZNE Mleko „mastitowe” – mleko z podwyższoną liczbą komórek somatycznych - ma gorszy smak i zapach stanowi zagrożenie dla konsumenta z powodu zawartości toksyn bakteryjnych stwarza ryzyko zatruć pokarmowych (gronkowcowych) źle się ukwasza niedostatecznie się ścina w obecności podpuszczki daje gorszą jakość smakową i zapachową produktów (śmietanka, masło, sery, jogurty) – obniżona wartość spożywcza 10% domieszka mleka od krów chorych zakłóca hodowlę zakwasów serowarskich ma z reguły niższą zawartość tłuszczu gorzej się przechowuje, ma niższą wartość odżywczą

KOMÓRKI SOMATYCZNE Komórki somatyczne: - komórki krwi: - białe ciałka krwi (makrofagi, granulocyty wielojądrzaste, limfocyty) erytrocyty - komórki nabłonka wydzielniczego i dróg wyprowadzających Zdrowa wydzielina gruczołu mlekowego zawiera: makrofagi - 40 – 60 % liczby komórek somatycznych limfocyty – 20 - 25 % liczby komórek somatycznych granulocyty - 15 – 30 % liczby komórek somatycznych komórki nabłonkowe - mniej niż 5 % liczby komórek somatycznych

KOMÓRKI SOMATYCZNE Limfocyt

KOMÓRKI SOMATYCZNE

KOMÓRKI SOMATYCZNE

KOMÓRKI SOMATYCZNE

KOMÓRKI SOMATYCZNE

KOMÓRKI SOMATYCZNE

KOMÓRKI SOMATYCZNE Naczynie krwionośne pęcherzyk mlekotwórczy

KOMÓRKI SOMATYCZNE Komórki somatyczne są integralnym składnikiem mleka tak jak białko, tłuszcz czy laktoza. Powstają na skutek naturalnej regeneracji tkanki gruczołowej wymienia. Komórki somatyczne to także białe ciałka krwi, a ich liczba u zdrowej krowy nie powinna przekraczać 100 tysięcy/ml. Stan alarmowy i czuwania to powyżej 250 tysięcy komórek somatycznych

KOMÓRKI SOMATYCZNE Im młodsza krowa, tym mniej w mleku komórek. Zdrowa krowa w 1 laktacji do 35 tyś. /ml, w 2 laktacji ok. 50 tyś. /ml, w 3 laktacji ok. 60 tyś. /ml, w 4 laktacji ok. 85 tyś. /ml. W mleku klasy ekstra dopuszczalny ich poziom to 400 tys. /1 ml.

KOMÓRKI SOMATYCZNE • W mleku po doju zawartość komórek somatycznych ma wartość stałą i nie zależy od warunków przechowywania i schładzania. • Mleko o wysokiej zawartości komórek somatycznych ma zmieniony skład i sprawia trudności w przerobie, a produkty z niego wytworzone są gorszej jakości i łatwo się psują.

KOMÓRKI SOMATYCZNE Głównymi przyczynami powodującymi wzrost zawartości komórek somatycznych w mleku są: • drobnoustroje chorobotwórcze, środowiskowe • brud, wilgoć i przeciągi w oborze, • urazy mechaniczne wymienia (stłuczenia, uderzenia, rana na strzyku), • drażnienie wymienia w wyniku niesprawnie działającej dojarki i zużytych, popękanych i chropowatych wewnątrz gum strzykowych; pustodoju, niedokładnego wydojenia krów, • niewygodne (zbyt krótkie) stanowisko w oborze, • wysokie temperatury, • pasze złej jakości lub gwałtowne przejście z żywienia np. zimowego na letnie.

KOMÓRKI SOMATYCZNE Wzrost ilości komórek somatycznych w mleku: • krótko przed zasuszaniem (wydajność około 2 litry /dzień lub krowy dojone tylko raz dziennie), • po wycieleniu w czasie wytwarzania siary, • w czasie rui, • w stanach zapalnych narządów rodnych (np. zapalenie jajników i jajowodów, ropomacicze, ronienia itp. ), • w schorzeniach kończyn (zanokcica, wrzody, ropnie zwłaszcza na kończynach tylnych),

KOMÓRKI SOMATYCZNE Wzrost ilości komórek somatycznych w mleku obserwuje się również u krów: • zarobaczonych, • żywionych złej jakości paszami (zgniłe, zapleśniałe, przemarznięte), • przy braku dostatecznej ilości wody, • przy braku mikroelementów w dawce pokarmowej, • w czasie upałów w miesiącach letnich - wpływ na to ma stres spowodowany wysoką temperaturą, a także mechaniczne drażnienie wymion przy wychodzeniu krów na pastwisko, • przy wszelkich bodźcach wywołujących stres i niepokój zwierząt.

KOMÓRKI SOMATYCZNE Drobnoustroje wywołujące zapalenia wymienia: • • • 1. Streptococcus agalactiae 2. Staphylococcus aureus 3. Streptococcus dyslactiae 4. Streptococcus uberis 5. Escherihia coli

KOMÓRKI SOMATYCZNE LKS zmienia się w zależności od czynników, na które producent nie ma wpływu: Latem na ogół występuje wzrost lks, co spowodowane jest wysoką temperaturą, podrażnieniami wywołanymi ukąszeniami owadów oraz urazami wymion podczas wypasania

KOMÓRKI SOMATYCZNE LKS zmienia się w zależności od czynników, na które producent nie ma wpływu: Z wiekiem zwierzęcia zwiększa się ilość LKS - wraz z kolejnymi laktacjami rośnie ilość złuszczających się komórek nabłonka wymienia

KOMÓRKI SOMATYCZNE LKS zmienia się w zależności od czynników, na które producent nie ma wpływu: W okresie laktacji występuje wzrost LKS, co wynika z fizjologii i jest zjawiskiem całkowicie normalnym

KOMÓRKI SOMATYCZNE LKS zmienia się w zależności od czynników, na które producent nie ma wpływu: Bezpośrednio przed zasuszeniem, co wcale nie musi być związane z występowaniem jakiegokolwiek czynnika chorobotwórczego

KOMÓRKI SOMATYCZNE LKS zmienia się w zależności od czynników, na które producent nie ma wpływu: Okres rui, to okres, w którym standardowo wzrasta liczba komórek somatycznych w mleku

KOMÓRKI SOMATYCZNE Przyczyną wzrostu LKS mogą być błędy żywieniowe: • Skarmianie pasz złej jakości - spleśniałych, przemarzniętych; • Radykalne zmiany sposobu żywienia, nie uwzględniające fizjologii zwierząt; • Zadawanie pasz źle zbilansowanych, zwłaszcza pod kątem energii; • Skarmianie mieszanek ubogich w mikro i makroelementy, co obniża odporność zwierząt na drobnoustroje chorobotwórcze; • Nie zapewnienie krowom stałego dostępu do świeżej, czystej wody;

KOMÓRKI SOMATYCZNE Siara z gruczołów objętych obrzękiem ma niską gęstość i niski poziom immunoglobulin Infekcja wpływa negatywnie na lks i p. H siary

KOMÓRKI SOMATYCZNE zapobieganie Higiena doju: • krowy chore należy doić jako ostatnie, natomiast pierwiastki jako pierwsze • używać ściereczek do czyszczenia wymion dla każdej sztuki oddzielne • starać się osuszać strzyki po umyciu suchymi ściereczkami • dipping po doju - preparaty błonotwórcze - odkażenie, pielęgnację oraz regenerację skóry strzyków • przez pół godziny po zakończeniu doju nie pozwalać krowom kłaść się • higiena urządzeń udojowych, używając do ich dezynfekcji odpowiednich środków, przeprowadzać okresowe przeglądy dojarek, wymieniać gumy strzykowe, co pół roku;

KOMÓRKI SOMATYCZNE - zapobieganie Higiena legowisk: stosować okresowo wapno gaszone na część legowiskową, szczególnie na tylne części legowisk (pod ściółkę) stosować w miarę możliwości dużo świeżej dobrej słomy, "czystej", bez grzybów i pleśni (np. przechowywanej pod przykryciem)

KOMÓRKI SOMATYCZNE - zapobieganie Żywienie: • nie stosować w żywieniu przegrzanych, spleśniałych i nadpsutych kiszonek i siana • stosować dobrze zbilansowaną dawka pokarmową • podawać specjalistyczne dodatki mineralnowitaminowe wspomagające walkę z problemem, które zapewniają poprawę mechanizmów obrony przed infekcją

KOMÓRKI SOMATYCZNE - zapobieganie Żywienie: Składniki mineralne i witaminy, które wpływają na funkcjonowanie układu odpornościowego, a więc składniki ważne w profilaktyce mastitis to: selen (Se) cynk (Zn) miedź (Cu) oraz witaminy E i A, beta-karoten. Są częścią systemu antyoksydacyjnego organizmu.

KOMÓRKI SOMATYCZNE - zapobieganie Selekcja: • brakowanie najbardziej problematycznych sztuk, szczególnie w przypadku nosicielek gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus) • selekcjonowanie stada remontowego, nie należy zostawiać do odchowu cieliczek, których matki miały tendencje do podwyższonego poziomu komórek somatycznych w mleku

KOMÓRKI SOMATYCZNE - zapobieganie Pozostałe czynniki: • stosowanie szczepionek i autoszczepionek • stosowanie ochrony antybiotykowej w okresie zasuszenia - terapia DC

KOMÓRKI SOMATYCZNE – raporty wynikowe OWUB nie obejmuje gromadzenia danych o klinicznych postaciach zapalenia wymienia LKS - powszechna miara oceny zdrowia wymienia, krowy lub całego stada LKS badają również mleczarnie – kontrola jakości surowca • RW 1 – Wyniki stada – sprawozdanie okresowe – „Przeciętne wyniki” – „Wyniki w trzech ostatnich próbach” • RW 2 – Wyniki próbnych udojów • RW 5 – Wyniki próbnych udojów • RW 8 – Analiza zawartości komórek somatycznych

KOMÓRKI SOMATYCZNE – raporty wynikowe RW 8 ANALIZA ZAWARTOŚCI KOMÓREK SOMATYCZNYCH Wartość graniczna przyjęta w PFHBi. PM = 300 tyś/ml mleka Rozporządzenie MRi. RW z dnia 18 VIII 2004 r. Dz. U. 04. 188. 1946 ze zmianami z dnia 18 maja 2005 r. Dz. U. 05. 96. 819 – „liczba komórek oznaczana metodą ilościową, będącą średnią geometryczną za okres 3 miesięcy, przy zbadaniu co najmniej 1 próbki w miesiącu, nie może przekroczyć w 1 ml 400 000”

KOMÓRKI SOMATYCZNE Pamiętaj, że dokonywana w ramach oceny użytkowości analiza występowania mastitis oparta jest wyłącznie na liczbie komórek somatycznych (LKS) stwierdzonej w próbkach mleka, pochodzących z próbnego doju ze wszystkich ćwiartek wymienia razem. W związku z tym nie należy rezygnować z bieżącej (pomiędzy próbnymi dojami) diagnostyki, w tym TOK – terenowego odczynu komórkowego.

KOMÓRKI SOMATYCZNE RW 1 Wyniki stada

KOMÓRKI SOMATYCZNE RW 1 Wyniki stada

KOMÓRKI SOMATYCZNE – RW 2

KOMÓRKI SOMATYCZNE – RW 2 Wyniki próbnych udojów

KOMÓRKI SOMATYCZNE – RW 8 Zapamiętaj! Podstawowymi wielkościami charakteryzującymi dynamikę występowania mastitis w stadzie są: » » tempo pojawiania się nowych infekcji » » liczba krów chronicznie chorych w grupie zwierząt zainfekowanych » » wskaźnik ozdrowień

KOMÓRKI SOMATYCZNE RW 8 ANALIZA ZAWARTOŚCI KOMÓREK SOMATYCZNYCH Ilość komórek somatycznych w ostatnich 12 miesiącach 7 x conajmniej 300 tyś.

KOMÓRKI SOMATYCZNE RW 8 ANALIZA ZAWARTOŚCI KOMÓREK SOMATYCZNYCH Ilość komórek somatycznych w ostatnich 12 miesiącach 0 x powyżej 300 tyś.

KOMÓRKI SOMATYCZNE RW 8 ANALIZA ZAWARTOŚCI KOMÓREK SOMATYCZNYCH Ilość komórek somatycznych w ostatnich 12 miesiącach 2 x powyżej 400 tyś.

KOMÓRKI SOMATYCZNE RW 8 ANALIZA ZAWARTOŚCI KOMÓREK SOMATYCZNYCH Ilość komórek somatycznych w ostatnich 12 miesiącach 1 x powyżej 1000 tyś.

KOMÓRKI SOMATYCZNE RW 8 ANALIZA ZAWARTOŚCI KOMÓREK SOMATYCZNYCH Ilość komórek somatycznych w ostatnich 12 miesiącach kolejna laktacja

KOMÓRKI SOMATYCZNE RW 8 ANALIZA ZAWARTOŚCI KOMÓREK SOMATYCZNYCH Ilość komórek somatycznych w ostatnich 12 miesiącach Ilość dni doju

KOMÓRKI SOMATYCZNE RW 8 ANALIZA ZAWARTOŚCI KOMÓREK SOMATYCZNYCH Ilość komórek somatycznych w ostatnich 12 miesiącach Dobowa ilość udojonego mleka w kolejnych próbnych udojach

KOMÓRKI SOMATYCZNE RW 8 ANALIZA ZAWARTOŚCI KOMÓREK SOMATYCZNYCH Ilość komórek somatycznych w ostatnich 12 miesiącach Ilość komórek somatycznych w kolejnych próbnych udojach

KOMÓRKI SOMATYCZNE RW 8 ANALIZA ZAWARTOŚCI KOMÓREK SOMATYCZNYCH Ilość komórek somatycznych w ostatnich 12 miesiącach Procentowy udział komórek somatycznych w stadzie. Wyliczony dla każdej krowy indywidualnie, z uwzględnieniem ilości udojonego mleka, Jak krowa paskudzi tank

KOMÓRKI SOMATYCZNE RW-8 ANALIZA ZAWARTOŚCI KOMÓREK SOMATYCZNYCH

KOMÓRKI SOMATYCZNE RW-8 ANALIZA ZAWARTOŚCI KOMÓREK SOMATYCZNYCH

KOMÓRKI SOMATYCZNE RW-8 ANALIZA ZAWARTOŚCI KOMÓREK SOMATYCZNYCH

KOMÓRKI SOMATYCZNE na RW 7 RW-7 wartość hodowlana = HODOWLANA ANALIZA KRÓW zdrowie wymienia tylko w 10% zależy od genów, a w 90% od czynników środowiskowych, Pamiętaj: im wyższa (powyżej 100) jest wartość hodowlana dla komórek somatycznych w mleku (WH_KSOM) tym skłonność do przenoszenia wysokich komórek na potomstwo jest niższa.

KOMÓRKI SOMATYCZNE

KOMÓRKI SOMATYCZNE

KOMÓRKI SOMATYCZNE – terenowy odczyn komórkowy

KOMÓRKI SOMATYCZNE Porta SCC- Szybki test określający liczbę komórek somatycznych w mleku krowim

KOMÓRKI SOMATYCZNE Wirówka separator

KOMÓRKI SOMATYCZNE

KOMÓRKI SOMATYCZNE Wszystkie opisane działania w żadnym stopniu nie zastąpią profilaktyki! - mają być jedynie jej stałym elementem. Niezależnie od analizowania wyników oceny na RW lub w programie Hodowcy On-line nie można zapomnieć o: » higienie wymienia i pozyskiwania mleka, » dezynfekcji strzyków przed i po udoju, » prawidłowym zbilansowaniu żywienia » zasuszaniu krów problemowych pod osłoną antybiotyków, » wykonywaniu TOK u krów podejrzanych o infekcję, » zapewnieniu odpowiedniej opieki weterynaryjnej, » zapewnieniu właściwej wymiany powietrza w oborze.

KOMÓRKI SOMATYCZNE Dziękuję za uwagę