Kodyfikacja etyki zawodowej rda etyki zawodowej W znaczeniu

Kodyfikacja etyki zawodowej

Źródła etyki zawodowej �W znaczeniu formalnym i materialnym. W ujęciu formalnym źródła etyki zawodowej to wszelkiego rodzaju akty normatywne, kodeksy etyki zawodowej, zalecenia rekomendacje, a także akty stosowania prawa, takie jak orzecznictwo sądowe.

Źródła etyki zawodowej �W ujęciu materialnym – to z kolei całokształt okoliczności społecznych mających wpływ na takie, a nie inne ukształtowanie się etyki danego zawodu, przede wszystkim w pojmowaniu jego podstawowych celów i wartości. Materialne źródła etyki zawodowej to fakty społeczne, które pozwalają na wyodrębnienie danej etyki zawodowej i decydują o jej swoistości, a także w dużym stopniu wyznaczają jej treść, przede wszystkim czynniki kształtujące role zawodowe.

Czy etykę zawodową należy kodyfikować? �W odpowiedzi na powyższe pytanie ukształtowały się dwa odmienne stanowiska. Zwolennicy pierwszego poglądu twierdzą, że kodyfikacja etyki zawodowej jest nowym typem regulacji etycznej, który zastępuje model oparty na ideałach zawodowych.

� Zwolennicy drugiego poglądu, który jest określany jako etyka sytuacyjna czy też jako stanowisko antykodeksowe twierdzą, że choć kodyfikacja etyki zawodowej jest faktem, to nie może to być równoznaczne z pozytywną oceną tego zjawiska. � Istnieją natomiast poważne racje, aby uznać, iż kodeksy etyki zawodowej jako forma regulacji posiadają wiele wad, czy wręcz są one niebezpieczne dla funkcjonowania moralności. � Przeciwieństwem kodeksów etycznych jest sytuacyjne rozwiązywanie dylematów etycznych.

Poglądy Leszka Kołakowskiego na kodeksy etyczne �Autor dokonuje krytyki etycznych kodeksów zawodowych. Opiera się na trzech argumentach.

Argument pierwszy �Jest określany jako zarzut deontologizmu. Polega on na tym, że konstrukcja kodeksów etyki zawodowej opiera się na kategorii obowiązków, których wykonanie może być przedmiotem roszczeń ze strony innych podmiotów, w szczególności uprawnionych do ich egzekwowania organów władzy publicznej. �Zakłada się tutaj symetrię praw i obowiązków moralnych.

Rodzi to istotne konsekwencje: �Po pierwsze, prowadzi do eliminacji ze sfery etyki zawodowej innych niż obowiązki zawodowe kategorii, takich jak np. cnoty, wartości czy ideały moralne; �Po drugie, same obowiązki zawodowe, ze względu na ich egzekwowalność, rozumiane są raczej jako obowiązki prawne niż moralne. �Kodyfikacja etyki powoduje zanik moralnego poczucia odpowiedzialności.

Argument drugi �Jest określany jako zarzut konwencjonalizmu. Według niego kodyfikacja zakłada homogeniczność w etyce, a więc doskonałą hierarchię i spójność norm moralnych. Dąży do opracowania doskonałego systemu norm moralnych, który umożliwia formułowanie rozstrzygnięć przy pomocy narzędzi logicznych. W rzeczywistości w etyce myślenia ma charakter odmienny. Moralność jest czymś żywym, pełnym konfliktów wartości i dylematów, które muszą być rozstrzygane indywidualnie.

�Kodyfikacja kodeksów etyki prowadzi do eliminacji indywidualnego poczucia odpowiedzialności moralnej ze sfery etyki zawodowej. �Może się ono pojawiać jedynie jako prywatny sprzeciw sumienia w stosunku do standardów profesjonalnego postępowania.

Argument trzeci �Odwołuje się do problemu oportunizmu związanego z ich tworzeniem. Systematyzacja obowiązków zawodowych jest bowiem działaniem, które dana grupa zawodowa podejmuje, aby zrealizować określone cele. Tymi celami jest ochrona wartości zawodowych.

Odpowiedzialność moralna �Jest pewną faktyczną postawą wobec instytucji oznaczającą, że podmiot w pewien sposób się z nią identyfikuje, nie czyni jednak tego bezrefleksyjnie. �Można doszukiwać się tutaj analogii z postawą krytyczno – refleksyjną wobec reguły w ujęciu H. L. A. Harta. Istotą obowiązku prawnego w tym ujęciu jest to, że przez adresatów jest on traktowany jako racja do działania, a więc wykonywany po odpowiednim namyśle.

�Adresat rozumie więc regułę i chce zgodnie z nią działać, choćby nie zgadzał się z jej treścią. �Możliwe jest również nieposłuszeństwo wobec niej, wynikające ze świadomego braku zgody na jej treść wynikającą np. z poczucia moralnej odpowiedzialności.

�Można również przyjąć, że odpowiedzialność moralna ma charakter normatywny i jest raczej pewnym obowiązkiem wobec instytucji.

Charakter norm, które składają się na kodeksy etyki zawodowej �Popularne w tym zakresie jest nawiązywanie do koncepcji zasad prawnych Ronalda Dworkina czy Roberta Aleksego. �Opiera się na rozróżnieniu dwóch rodzajów norm: zasad oraz reguł.

�Jeśli uznać, że kodeksy etyki zawodowej zawierają wyłącznie zasady, to rzeczywiście wymagałoby to podejmowania sytuacyjnego namysłu przez ich adresatów i ważenia zasad w celu podjęcia konkretnego rozstrzygnięcia. W konsekwencji adresaci kodeksu w przypadku kolizji jego norm uwzględnialiby to, jak je rozumieją, i dokonywali wyborów. � Nastawienie do kodeksów nie mogłoby więc być czysto poznawcze, jak w przypadku traktowania go jako zupełnego i niesprzecznego systemu reguł.

Prawny charakter kodeksów etyki zawodowej �Spornym zagadnieniem jest prawny charakter kodeksów etyki zawodowej. Filozoficzne przesądzenie, że mają one charakter norm prawnych, co prawda tworzonych w specyficzny sposób, otwiera problematykę związaną z ich statusem na gruncie konkretnego systemu prawnego.

�Powstaje pytanie o miejsce kodeksów etycznych wśród źródeł prawa i ich stosunek do innych aktów prawnych obowiązujących w danym państwie? �Na powyższe pytanie ma jednoznacznej odpowiedzi.

�W przypadku zawodów wyposażonych w samorząd zawodowy, kodeksy etyki tworzone są na mocy ustawowego upoważnienia. �Art. 57 pkt 7 Rad. Pr. U stanowi, że do Krajowego Zjazdu Radców Prawnych należy uchwalanie zasad etyki radców prawnych. �Stworzenie kodeksów etyki zawodowej nie jest więc jedynie prawem, lecz również obowiązkiem organów samorządów zawodowych radców prawnych i adwokatów.

�Ważne jest też znaczenie jakie prawodawca przypisuje kodeksom etyki zawodowej. �W przepisach ustanawiających rotę ślubowania, zarówno adwokatów, jak i radców prawnych, znajdujemy odesłania do zasad etyki. �W przepisach dotyczących materii egzaminów zawodowych radcowskich wymagana jest znajomość „warunków wykonywania zawodu radcy prawnego i etyki tego zawodu”.

�Art. 3 ust. 2 Rad. Pr. U stanowi, że „Radca prawny wykonuje zawód ze starannością wynikającą z wiedzy prawniczej oraz zasad etyki radcy prawnego”.

�Najbardziej charakterystyczne i decydujące dla statusu kodeksów etyki zawodowej adwokatów i radców prawnych są przepisy dotyczące materialnoprawnych podstaw odpowiedzialności dyscyplinarnej tych zawodów.

�art. 64 Rad. Pr. U: „Radcowie prawni i aplikanci radcowscy podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za postępowanie sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godnością zawodu bądź za naruszenie swych obowiązków zawodowych”.

�Trybunał Konstytucyjny zaliczył kodeksy etyki zawodowej do sfery norm deontologicznych, tworzonych w sferze autonomii korporacyjnej oraz dookreślających normy ustawowe tam, gdzie kodeksy owe mają wpływ na ich stosowanie. �Istnieje także koncepcja, zgodnie z którą kodeksy etyki zawodowej należą do kategorii instrumentów miękkiego prawa (soft law).