KMYASAL DENGE A B CD eklinde verilen bir

KİMYASAL DENGE A +B C+D şeklinde verilen bir reaksiyonda başlangıçta A ve B maddelerinin konsantrasyonlar yüksektir. Yani başlanıçta reaksiyon hızı RH 1 = k 1. [A]. [B] şeklinde ifade edilmektedir. Reaksiyon devam ettikçe C ve D maddelerinin başlayacaktır. Yani olmaktadır. konsantrasyonları artmaya reaksiyon hızı RH 2 = k 2[C][D]

• Reaksiyon devam ettikçe öyle bir an gelirki RH 1=RH 2 olur o an kimyasal denge anı olarak tanımlanmaktadır. Matematiksel olarak ; • k 1[A]. [B] = k 2[C][D] şeklinde formüle edilmektedir. • Kd= Kimyasal denge = k 1/k 2 = [A][B]/[C][D] • Olarak ifade edilmektedir.

• Kimyasal denge ifadesi genel olarak ifade edilirse , Aa+Bb Cc +Dd şeklindeki bir reaksiyon için kimyasal denge ifadesi Kd = [a]A [b]B / [c]C [d]D • Şeklinde ifade edilmektedir.

• Özet olarak denge sabiti ifadesi ; ürün derişimleri çarpımının reaktant derişimleri çarpımına bölünmesi olarak tanımlanmaktadır. •

• Reaksiyona giren ve oluşan ürünleri birden fazla sayıda faza sahip olan reaksiyonlara heterojen reaksiyonlar adı verilmektedir. • Ni(k)+ CO(g) Ni(CO)4(g) şeklindeki reaksiyon heterojen bir reaksiyon olup bu tür reaksiyonlarda denge eşitliğini yazarken , • Kd= [Ni(CO)4]/[CO] olarak yazılmaktadır. Denge ifadesinde Ni yer almamaktadır. Bunun nedeni saf katı veya sıvının molar konsantrasyonlarının sabit olmasıdır.

• Gaz içeren bir denge örneklerinde gazların molar konsantrasyonları yerine kısmi basınçları yer almaktadır. Kısmi basınç cinsinden Kd ifadesi Kp olarak gösterilmektedir. • Örneğin A(k)+ B(g) C(k) şeklindeki bir reaksiyon için basınç cinsinden Kp = PB şeklinde yazılmakta ve hesaplanmaktadır.

• Bir kimyasal reaksiyonun yönünü tespit edebilmek için öncelikle reaksiyon oranını yani ürünler molar konsantrasyonu/ girenlerin molar konsantrasyon oranlarını hesaplanması gerekir. Eğer reaksiyon oranı Kd değerinden büyük ise ürünlerin konsantrasyonları dengedekinden daha büyük , reaksiyon oranı kd değerinden daha küçük ise ürünlerin konsantrasyonu dengedekinden daha küçük ve reaksiyon oranı Kd ye eşit ise sistem dengededir denilmektedir.

• Dengenin Değişkenlere Tepkisi • 1. Ortama madde ilavesi veya ortamdan madde uzaklaştırılması : • Reaksiyon ortamına giren maddelerden birinin ilave edilmesi sonucunda reaksiyon ilave edilen maddeyi harcama yönünde hareketlenir ve bir müddet sonra denge tekrar sabit hale gelecektir.

• 2. Reaksiyon Karışımının sıkıştırılması; • Reaksiyon karışımının sıkıştırılması sonucunda oluşan basınçtaki artışı azaltan şekilde eğilim gösterecektir. • 3. Sıcaklık ve Denge • Sıcaklık gerek ekzotermik ve gerekse endotermik reaksiyonlarda denge üzerine doğrudan etki eden bir parametredir.

• 4. Katalizör ve Denge • Katalizör ilavesinin denge üzerine bir etkisinin olmadığı bilinmektedir. Katalizör ilavesi sadece reaksiyon dengeye ulaşırken hızını artırmak amacıyla kullanılmaktadır.

• Kaynaklar • 1. Temel Kimya 2, Peter ATKİNS and Loretta Jones Çeviri Editörleri , E. Kılıç, F. Köseoğlu , H. Yılmaz • 2. Temel Kimya , M. J. Sienko , R. A. • Plane, Principles and Properties • 3. Genel Kimya İlkeler ve modern uygulamalar • Petruccı Herring Madura Bissonnette, Çevirenler T. Uyar, S. Aksoy, R. İnam