KMRLERDE BAZ KAVRAMI KMRLERDE BAZ KAVRAMI Kmrlerde baz

KÖMÜRLERDE BAZ KAVRAMI

KÖMÜRLERDE BAZ KAVRAMI • Kömürlerde baz denildiğinde, kömürün içinde bulunduğu ortam koşullarına kendini uyarladığı durum anlaşılır. • Kömürler bulundukları ortamın nemiyle kendilerini dengeleyebilen oluşumlardır ve bu nedenle adeta “soluyan”, “yaşayan” bir kayaç olarak kabul edilirler. • Kömür ticaretinde asıl olan ağırlık olduğundan bu durum ciddi ekonomik sorunlar yaratmıştır ve yaratabilir.

KÖMÜRLERDE BAZ KAVRAMI • 1 at. basınç altında, 20 o. C sıcaklıkta, %80 bağıl nemlilikte olup doğrudan bir ışımanın olmadığı bir laboratuvar ortamı, kömürlerde baz tanımlanmasının oturtulabileceği bir ortamdır. • Bu ortamda yapılan analizler doğru kabul edilirler. • Kömür kütlesinin, havanın nemi nedeniyle kütlesi bu koşullardaki tüm laboratuvar vb ortamlarda aynıdır. Dolayısıyla yapılan analiz değerleri de bu durumda farklılıklar göstermeyecektir.

KÖMÜRLERDE BAZ KAVRAMI Orijinal baz: Kömür örneğinin laboratuvar geldiği haliyle, ya da yeraltında ocakta, mostrada veyahut stok sahasındaki halidir. Orijinal kömür: Kömür örneğinin laboratuvar geldiği hali, ya da yeraltında ocaktaki, mostradaki veyahut stok sahasında bulunan kömürdür. Bu kömürler “ORİJİNAL NEM” içerirler.

KÖMÜRLERDE BAZ KAVRAMI Havada kuru baz: Bir kömür örneğinin, bir önceki slaytta belirtilen ortama konulduktan sonra, art arda yapılan 3’den fazla tartımlarda kütlesinin değişmediği halidir. • • Bu ortamda kütlenin dengelendiği kömüre de “HAVADA KURU KÖMÜR” (air -dried coal) adı verilir. Tüm analizler, bu kütleden alınan kömür örneklerinde yapılır.

KÖMÜRLERDE BAZ KAVRAMI Higroskopik nem: N ortamında 105± 3°C sıcaklıktaki ortamda kömürün kaybettiği nem miktarıdır. Kuru Kömür bazı: Kömürdeki kaba nem ve higroskopik nem içeriğinin sıfır olarak kabul edildiği, hipotetik bir bazdır. Kuru kömür: Gerçekte bulunmayan ama deneyler sonucunda kömürün toplam nem içeriğinin sıfır olduğu, kömürü sadece organik ve anorganik partiküllerden oluşmuş bir nesne olarak kabul edilen hipotetik kömürlerdir.

KÖMÜRLERDE BAZ KAVRAMI Kuru Külsüz Baz: Kömürün toplam nem ve külü içeriğinin sıfır kabul edildiği hipotetik bazdır. Kuru Külsüz Kömür: Kömürün toplam neminin ve külünün olmadığı varsayılan teorik bir kömürdür. Gerçekte böyle bir kömür yoktur.

KÖMÜRLERDE BAZ KAVRAMI Kuru Mineral Maddesiz Baz: Kömürü oluşturan anorganik bileşenler ve toplam nemin sıfır olarak öngörüldüğü hipotetik bazdır. Kuru Mineral Maddesiz Kömür: Kömürün toplam neminin, külünün ve anorganik bileşenlerden kaynaklanan uçucu maddelerinin olmadığı, sadece organik bileşiklerden meydana geldiği varsayılan teorik kömürdür.

KÖMÜRLERDE BAZ KAVRAMI • Deneylerde elde edilen tüm değerler kömürlerde, deneyin yapıldığı bazdaki değerlerdir. • Bu değerlerden yola çıkılarak diğer bazlardaki analiz değerleri hesaplanır. • Herhangi bir analiz değeri verilirken, kömürlerde bazı belirtilir, aksi takdirde bazı belirsiz değerin hiçbir anlamı yoktur.

TEKNOLOJİK ANALİZLER YOĞUNLUK TAYİNİ • GÖRÜNÜR YOĞUNLUK Kırılmış ve tane boyutlaması yapılmış kömürün yoğunluğudur. • GERÇEK YOĞUNLUK Kömür kütlesinin yoğunluğudur. Bir kömürün yoğunluğu; uçucu madde, nem, sabit karbon miktarı ve içerdiği kül miktarına bağlıdır. Kömürün kül oranı arttıkça, yoğunluğu da artar.

TEKNOLOJİK ANALİZLER TANE BOYU DAĞILIMI TAYİNİ • ELEK ANALİZİDİR. • ISLAK VE KURU OLARAK YAPILIR. Satış için kömür kalitesinin tespitinde içindeki yabancı maddeler ve ısıl değer kadar parça boyutu da önem taşır.

TEKNOLOJİK ANALİZLER YÜZME-BATMA DENEYİ • BELİRLİ BOYUTLARDAKİ KÖMÜR TANELERİ DEĞİŞİK SIVILARDA ÇÖKTÜRTME DENEYLERİNE TABİ TUTULUR. • ÇÖKME ORANLARI VE SIVI BİLEŞİMLERİNE GÖRE SONUÇLANDIRILARAK, KURULACAK YIKAMA (LAVVAR) TESİSİNİN ÇALIŞMA ARALIKLARI BELİRLENİR.

TEKNOLOJİK ANALİZLER KİL KIRILMA (Shale breakdown) • KÖMÜRLERİN TABAN TAVAN VE ARA KESMELERİNDEKİ KİLLERİN SU EMME SONUCUNDA DEĞİŞİMLERİNİN TAYİNİDİR. • GENELLİKLE MONTMORİLLONİT GRUBU KİLLERİN ETKİLERİ SONUCU BU SORUN KÖMÜR YIKAMA (LAVVAR) GİBİ TEKNOLOJİK TESİSLERDE ÜRETİMİ AKSATIR.

TEKNOLOJİK ANALİZLER-Yakma sistemleri. ISIL DEĞER TAYİNİ • Nem içeriği yüksek kömürlerde kondensazyon ısısı nedeniyle analiz ısıl değeri yüksektir. (ÜST ISI DEĞERİ) • H oranı ve nem içeriğinden gerekli düzeltme yapılarak, serbest haldeki (1 atm) yanma ısısı belirlenir. (ALT ISI DEĞERİ)

TEKNOLOJİK ANALİZLER -Yakma sistemleri. ISIL DEĞER TAYİNİ • Yakılan kömürün belirli bir kütle başına açığa çıkardığı ısı miktarıdır. • ISIL DEĞERLER MEGAJOULE/Kg CİNSİNDEN VERİLMEKTEDİR. • 1 MJ/Kg = 429. 923 BTU/lb = 238. 846 Kcal/Kg

TEKNOLOJİK ANALİZLER -Yakma sistemleri. KÜL ERGİME DERECESİ TAYİNİ • Santralin çalışmasındaki üst kritik sıcaklık sınırının belirlenmesi için yapılır. • Kömür külünün ergime PİROMETRİK KONİ DENEYİ belirlenir. derecesi (PCI) ile

TEKNOLOJİK ANALİZLER -Yakma sistemleri. HARDGROVE İNDEKSİ TAYİNİ • Kömürün öğütülebilirlik deneyidir. Termik santrallerde kömürün kazana sürülmesinden önce yapılan öğütmeyi belirleyen temel bir testtir. • Hardgrove değirmeninde kömür öğütüldükten sonra tane boyu dağılımından hesaplanır. • İndeks değeri yükseldikçe kömür kolay öğütülür. Aksi ise (<50 HGI) pulverize edilmesinin zor olduğu anlamına gelir. Pulverize kömür, en büyük tane iriliği 1, 00 mm. altında olacak şekilde öğütülmüş taşkömürdür.

TEKNOLOJİK ANALİZLER Koklaştırma Kok fırını Hücresi ve koklaşmanın gelişimi

Kömürün Koklaştırılması

KÖMÜR JEOLOJİSİ 800 ± 10°C kömürün özel potada pişirilmesidir. TEKNOLOJİK ANALİZLER -Koklaştırma. Potada Şişme İndeksi

Zonguldak, Çatalağzı ve Armutçuk lavvarlarında yıkanan kömürlere ait serbest şişme indeksleri Genelde de, koklaşabilir kömürlerimiz 6 -8 - arasında serbest şişme indeksi değerleri verir.

TEKNOLOJİK ANALİZLER -Koklaştırma. King-Gray Deneyi

TEKNOLOJİK ANALİZLER -Koklaştırma. King-Gray Deneyi

TEKNOLOJİK ANALİZLER -Koklaştırma. Arnu-Audibert Dilatometresi

Dilatometre testine göre kömürün uluslararası sınıflaması

TEKNOLOJİK ANALİZLER -Koklaştırma- • Gieseler Plastometresi

TEKNOLOJİK ANALİZLER -Koklaştırma. Roga İndisi • Avrupa'da yaygın uygulanan bir yöntemdir. • 1 g kömürün 5 g özel bir antrasit ile karışımının potada 850 ± 10°C’de 15 dakika pişirilmesidir. • Elde edilen kok parçası tamburda çevrilerek kütle kaybı hesaplanır.

TEKNOLOJİK ANALİZLER -Koklaştırma. Roga İndisi • Kömür tanelerinin özel bir aşındırma tamburunda 1500 d/d 12000 tur döndürülmesiyle ortaya çıkan ufalanma oranıdır

Roga İndeksine Göre Kömürün Uluslar arası Sınıflandırılması

TEKNOLOJİK ANALİZLER -Koklaştırma. Düşürme Testi (Drop-Shatter) • Kömür veya kokun nakliye esnasındaki ufalanmasının belirlenmesi için uygulanır. • Bazı ülkelerde, buna benzer dayanıklılık deneyi uygulamalarına değişik isimler verilebilir.

TEKNOLOJİK ANALİZLER -Koklaştırma. Micum. Testi Micum indeksi kokların dayanımlarında yaygın olarak kullanılan bir diğer düşürme / aşındırma deneyidir. Kömür ve kok tanelerinin kırılmaya karşı dayanımını ölçmek için uygulanır.

TEKNOLOJİK ANALİZLER-Yakma sistemleri. ISIL DEĞER TAYİNİ • YUKARI (ÜST) ISIL DEĞER • AŞAĞI (ALT) ISIL DEĞER

TEKNOLOJİK ANALİZLERKoklaştırma-King-Gray Deneyi