KLM DEKL VE KADIN Nuran Talu 5 Mart

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KADIN Nuran Talu 5 Mart 2018, İzmir

İklim Değişikliği “İklim değişikliği”, karşılaştırabilir zaman dilimlerinde gözlenen doğal iklim değişikliğine ek olarak, doğrudan veya dolaylı olarak küresel atmosferin bileşimini bozan insan faaliyetleri sonucunda iklimde oluşan değişiklik. . . UNFCCC, (1992)

Tartışma Bitti… • Artık bilim çevrelerinde (de) iklim değişikliğinin varlığını (veya olmadığını) ortaya koyma tartışmaları bitti. İnsan kaynaklı iklim değişikliği kesin. • Üstelik bu tartışmalar yerini, emisyon azaltmadan öte, iklim değişikliğinin etkilerine uyum için alternatifler üretme çabalarına bıraktı.

İklimde Gelinen Nokta • Dünya 150. 000 yıl içinde 10 C derece ısınmıştı. Son 150 yılda 1 0 C derece ısındı. • Bilime göre 1, 50 C derece üst sınır. Gezegende mevcut uygarlığın sürdürülebilmesi için sıcaklık artışının 1, 50 C‘yi geçmemesi gerekiyor. Eğer 1, 50 C’yi geçerse, bugün başlamış olan etkiler durdurulamayacak. Kuraklık, sıcak dalgaları, seller, tayfunlar ve fırtınalar gibi doğa olayları artarak sıradan hale gelecek. • Daha fazla fosil yakıta atmosferde yer yok; kömür rezervinin en az % 80’i, petrolün % 30’u, doğal gazın % 50’si toprakta kalmalı. • İklim değişikliği küresel bir sorun olduğu kadar yerel bir sorun. Uluslar taşın altına elini illaki koyacak.

Güvenli sınırı çoktan aştık ☹ (Atmosferdeki CO 2 yoğunluğu) Güvenli Sınır: 350 ppm (ppm= milyonda bir parçacık, yani atmosferde karbondioksit yoğunluğu milyonda 350 parçacık olmalı) • Havai’de Mauna Loa İstasyonu’nda yapılan ölçümlere göre atmosferdeki karbondioksit yoğunluğunun 2017 Haziran ayı ortalaması 408, 84 ppm. olarak gerçekleşti. • Sanayileşme öncesi 280 ppm düzeyinde olan bu değer son 800 bin yıldır 300 ppm seviyesini aşmamıştı.

Nasıl Etkileniyoruz? • • Yağış düzeninin değişmesi su sıkıntısı ve/veya sellere yol açıyor Kar yağış ve erime dönemlerinin değişimi nedeniyle sel ve taşkın gibi doğal afetler artıyor (son 10 yılda yaşanan afetlerin %87’si iklim afeti/COP 22, Kasım 2016) Artan sıcaklıklar; bitkisel üretim dönemlerini değiştirip gıda güvenliğini tehdit ediyor Sıcak hava dalgaları insan sağlığını etkiliyor, bulaşıcı hastalıklara neden olan etkiler artıyor Hassas ekosistemlerin ve türlerin yok olmasına sebep oluyor, orman yangınlarının sıklığı artıyor Su, toprak gibi doğal kaynaklara dayanan tarımsal yapı ve ürün deseni etkileniyor Doğaya dayalı tarım ve hayvancılık gibi sektörlerde çalışan kesimlerin geçim kaynakları tehdit altında Deniz seviyesinin yükselmesi kıyı bölgelerinde özellikle deltalara zarar veriyor.

Memlekette Etkiler Su Kaynakları ve Su Kaynakları Yönetimi (kıyı alanları nehir yatakları…) Tarım (iklime bağlı en kritik sektör) ve Gıda Güvenliği (bitki üretimi, hayvancılık, balıkçılık…) Doğal Afet/İklim Değişikliği Risk Yönetimi (Kent ağırlıklı) Ekosistem Servislerine Baskı (ormanlar, biyolojik çeşitlilik, diğer karasal ekosistemler vb) Unutmayalım, biyolojik çeşitlilik ve doğal ekosistemler dünyanın yaşam destek kaynaklarıdır… Aşırı Hava Olaylarının İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri, Bulaşıcı Hastalıklar, Tropikal Hastalıklar

Bu öyle bir alan ki… • Bilim ve politika arasındaki etkileşimin en güçlü olması gereken. • Dünya liderlerini küresel ekonomiyi düşük karbonlu ve iklime dayanıklı bir gelecek rotasına sokmaya zorluyor. • Siyasi iktidarların egemen kalkınma paradigmalarını yıkıyor yönlendiriyor (düşünce biçimi, dünya görüşü bir perspektif, yeni bir model). • Ekoloji politik, sosyo-ekoloji politik, iklim adaleti, iklim etiği gibi siyasi haritaya yenilikçi kavramlar sokuyor… Ve toplum hareketlerini alevlendiriyor, sınıfsal boyutu var. • Süregelen enerji lobilerini kırıyor, karşıt lobileri hareketlendiriyor. • Gıda fiyatlarını belirliyor. • Su güvenliğini etkiliyor. • Kuşakların sosyal adalet kavramını yeniden düşündürüyor. • Toplumun tüm kesimleriyle çok katmanlı bir işbirliğini gerektiriyor.

Peki… “İklim ve Kadın”… Aslında 15 yılı aşkın bir hikaye… İklim Değişikliğinde Toplumsal Cinsiyet Faktörünün Önemi İlk Bakışta Anlaşılmıyor, Çünkü Toplumsal Cinsiyet ve İklim Değişikliği bağını ortaya koyan çalışmalar/veriler yok denecek kadar az

Dünya Bugün gelinen noktada ‘iklim değişikliği ve cinsiyet’ arasındaki bağlar artık farkındalık meselesi olmaktan çıktı, küresel düzlemde karar mekanizmalarında yer almaya başladı

Neden bu işe giriştik? Mesnetimiz ne? • Kadınlar ve erkekler iklim değişikliğini aynı yolla tecrübe etmiyorlar. Farklı etkileniyorlar, etkiliyorlar. • İklim değişikliği kadınların olduğu kadar erkeklerin de sorunu, Erkekler çözümde samimi mi? Kadınların önderliğine ihtiyaç var, ödev bu. • Kadınlar iklim mücadelesinde eşit değil (yaşam alanlarını koruma, emek piyasası, karar vericilik, siyasi temsil, yoksulluk) • Paris İklim Anlaşması (Kasım 2016) ile birlikte iklim değişikliğinin toplumsal cinsiyet etmenleriyle olan bağlantısı açıkça kabul edildi. Uluslararası düzeyde yapılan bu beyan, kadınlara iklim değişikliği politikalarında rolünüz ver diyor, bu iyi bir fırsat.

Biz (kadınlar) hiç Türkiye’de… • Uluslararası iklim heyetlerinde kaç kadın var saydık mı? İklim dairelerinin, iklim üst makamlarının yönetimleri niye sadece erkeklere ait sorguladık mı? • İklim karar kurullarına, toplantılarına kadın sivil toplum kuruluşlarının çağrıldığını duyduk mu? Karar kurullarında kadın sivil toplum kuruluşları var diye duyduk mu? • Elektrik, doğal gaz faturalarının niye bu kadar yüksek olduğunu düşündük mü? • İklim çalışan sivil toplum kuruluşlarının kadın hakları örgütleriyle ortak çalıştığını duyduk mu? • Artvinli Hacer Teyze’nin “ekoloji direnci” çığlığının aslında düpedüz “iklime dayanıklı Artvin istiyoruz” olduğunu düşündük mü? • Çok çocuk doğururken gelecekte bu çocuklar sağlıklı beslenecek mi, iş bulacak mı? memelektten göç mü edecek? Hiç düşündük mü?

Bu proje bir ‘ilk’, neden? • Bu iş yeni bir ortak mücadele yöntemi. • “Özne” kadın hakları mücadele örgütleri, bu bir ilk. • Kadın örgütleri ile çevre/iklim örgütlerinin mücadelesinde arabağ oluşturacağız da ondan. • İklim mücadelesini kadın hak hareketi ile özdeşleştiriyoruz da ondan. • “Eşitlikçi bir toplumsal cinsiyet rol tutumu benimsenecek” Olumsuz iklim koşullarından etkilenen kadın için “mağdur/kurban” söyleminden aktif vatandaş rolüne sıçrama, • Kadınlara iklim sorununu çözmek senin “de” ödevin, sen önderlik edecek bir konuma sahipsin diyoruz da ondan. • Kadınlara sizin rızanızı almadan iklim politikası üretilmesine karşı çıkın dediğimiz için • Türkiye’de toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadının insan hakları konularında yeni söylemlere, stratejilere ve bunları dile getirecek yeni araçlara giderek artan bir ihtiyaç var da ondan. • İddialıyız, iklim mücadelesinde kadınlarla kitlesel farkındalık yaratılacak da ondan.

Ön Tespitlerimiz • • İklim değişikliği ile kalkınma paradigması açısından bir zihniyet dönüşümü ile mücadele edilir. Toplumsal cinsiyet eşitliği de zihniyet dönüşümü gerektiriyor. Türkiye’de toplumsal cinsiyet temelinde yapılan bir iklim değişikliği politikası yok. Türkiye’de kadınların iklim değişikliğini hangi yollarla tecrübe ettiklerine dair çeşitli sektör ve tematik alanlara detaylı girmek şart. Kadınlar Türkiye’de iklim değişikliği ile mücadelede kamuoyu oluşturabilir. Kadın hareketlerinde ve kitlesel cinsiyet eşitliği farkındalık eylemlerinde başarılı takipcilik ve savunuculuk örnekleri var, bunları iklim mücadelesinde kullanılabiliriz. Türkiye’de devlet (hükümetler) politikaları kadını “yüksek karbonlu bir hayat tarzı”na itiyor. Kadın örgütlerinin ne tür konuları kadın sorunları ile bağdaştırdıkları ve kadın hakları ile içselleştirdikleri önemli. İklim değişikliği ile mücadele hak temelli bir mücadele alanı ve bu mücadelede kadınların “hak”lı talepleri vardır.

İklim değişikliği insan hakları için bir tehdittir İklim değişikliği adil değildir. Zengin ülkeler yükselen deniz seviyeleri ve verimsizleşen çiftliklerle mücadele edebilirken, dünyanın çeşitli yerlerindeki fakir halkların hayatları öldürücü fırtınalar, açlık ve toprak kayıpları gibi sorunlar nedeniyle altüst olmaktadır.

Meseleyi “kadının insan hakkı”nı arayışına oturttuk “İklim değişikliği konusundaki genel kaygılar en başta enerji politikalarını çevreyle ilgili tartışmaların merkezine oturtmuştur. Bununla birlikte, gezegenin sürdürülebilirliği için kaygı duyulması gereken ve yaşamsal öneme sahip başka farklı pek çok konu var. İklim değişikliği ile mücadelede başarılı olmanın yolu ekonomik ve çevresel sürdürülebilirlik ilgili tüm unsurların kalkınma modellerine dahil edilmesi bir yana, daha da önemlisi sosyal adaletin tesis edilmesinden geçer”.

Kadının insan hakları ile iklim mücadelesinde ortak noktalar (sosyal, siyasal ekonomik, ekolojik) Şiddete karşı haklar Doğurganlık hakları Medeni haklar (eğitim, sağlık…) Ekonomik haklar Siyasal haklar Yaşama hakkı? Yaşam alanı hakkı? “+” Bu dünyayı insan nüfusu mahvetti “+”, “-” “+”

Yapıyı kurduk… EGEMEN CİNSİYET ROLLERİ NEDENİYLE DOĞRUDAN DIŞLANDIĞIMIZ ALANLAR (ETKİLENME) ✓ Ev hanımlığı rollerimiz! ✓ Afetler ✓ Kadın emeğini kötü kullanma (tarım, gıda, tohum. . ) ÖNCÜ OLMAMIZ HALİNDE TAŞLARI OYNATABİLECEĞİMİZ ALANLAR (ETKİLEME) ✓ İyi gitmeyen iklim politikalarına çomak sokacağız ✓ Sürekli tüketen bir topluma suç ortağı olmayacağız ✓ Tarımın kadınlaşmasını fırsat bileceğiz ✓ Emisyonların düşürülmesinde aktif rol alacağız ✓ Kadın emeği ve girişimciliği ile Türkiye’nin yeni iklim ekonomisinin oluşmasına destek olacağız. ✓ Yaşama alanlarımızı koruyarak Türkiye’nin ekoloji açığını kapatacağız ✓ “İklim dostu” kent içi ulaşım öyle değil, böyle yapılır diyeceğiz.

Ankara…Konya…Çanakkale…Bonn…

Konya ve Çanakkale kadınları şöyle dedi… • Eğitimler alıyoruz, önce etkisi altında kalıyoruz sonra unutuyoruz. 10 -15 gün sonra balon gibi sönüyor. Çanakkale • Bilinçlendirilecek en önemli kesimler gençler ve siyasiler olmalı. Çanakkale • İklim değişikliğinin insan hakları için bir tehdit. Konya • İklim değişikliğinin tarım topraklarını olumsuz etkilemesine ve bu yöndeki yanlış su ve gıda politikalarına izin vermeyeceğiz. Konya • Bu konuyu “eril” bir konu zannediyorduk, meğer ne çok bizi ilgilendiriyormuş. Çanakkale

Ne çok “kadın iklimci” varmış ☺

Neler öğrendik, neler gördük neler… • • Dünya kadınların iklim mücadelesinde afet, enerji ve tarım sektör/alanlarına odaklanıyor. Dünya kadına parayı gıda, tarım ve su için veriyor, bu alanlara cinsiyet eşitliği/iklim finansman akışı var. diğer alanlar da finansman akışı yok/zayıf. Kadınlar, iklim değişikliğinin olumsuz etkilerini azaltma konusunda kişisel hayatlarında değişiklik yapmaya erkeklere oranla daha istekliler. Kadınların, çevre dostu ürünleri tercih etmeleri daha yüksek fiyat ödeseler dahi erkeklere oranla daha olası. Yenilenebilir enerji sektöründe kadınlar için daha çok fırsat yaratılması ve bu sektördeki işgücünde kadınların ortalama payının artması çok önemli. Kadınların ekonomik olarak güçlenmeleri için de yenilenebilir enerjiden yararlanmaları önemli. Erkekler nükleer enerjinin alternatif bir kaynak olabileceği konusunun altını çizerken, kadınlar genelde nükleer enerjiye destek vermeyen tavır izliyorlar. Düşük gelirli kadınlar içinde bekar anneler ve yaşlı kadınlar enerji yoksulluğu konusunda çoğunluğu oluşturuyor (enerji fiyatlarının yükselmesi düşük gelirli kimseler üzerinde sadece gelirlerinin büyük kısmını enerji tüketimine harcamak zorunda oldukları için değil, aynı zamanda daha az enerji verimli ekipmanlar kullandıkları için daha fazla baskı yaratıyor).

İklim Politika Belgelerinde… • • • Kadın ve Çevre 2008 (verilerin cinsiyet temelinde ayrımlaştırılması, kadın ve çevre konusunda araştırma ve bilimsel çalışmaların artırılması, çevre politikalarının etkin uygulanmasında kadınların rolünün güçlendirilmesi) İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı (2011 -2023) Niyet Edilen Ulusal Katkı Beyanı 2015 Tu rkiye’nin I klim Deg is iklig i Uyum Stratejisi ve Eylem Planı (20112020)(Kadın orman köylülerinin enerji tasarrufu konusunda bilinçlendirilmesi) I klim Deg is iklig inin Sag lık Üzerine Olumsuz Etkilerinin Azaltılması Ulusal Programı ve Eylem Planı 2015 Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı 2016 Kırsal Alanda Kadının Güçlendirilmesi Ulusal Eylem Planı (2012 -2016) Kadın C iftc i Eg itimi I s birlig i Protokolü İklim Değişikliği ve Buna Bağlı Afetlere Yönelik Yol Haritası Belgesi (20142023) Yerel İklim Değişikliği Eylem Planları Yerel Eşitlik Planları -YORUM

Netice… Hatice… • Türkiye’nin iklim politikaları, stratejileri ve ulusal ve yerel eylem planları cinsiyete duyarlı değil • Ulusal vizyon, stratejiler, hedeflerde cinsiyet temelli değerlendirmeler yapılmamış • İklim ile ilgili karar mekanizmalarda kadınların temsiliyetinin nasıl sağlanacağına dair ilkeler yok • Kadınların iklim değişikliği ile mücadelede gerekli finansal mekanizmalara ve teknolojilere nasıl ulaşacağına dair öncelikler belirlenmemiş • Cinsiyet bazlı iklim değişikliği verisi henüz yok ve toplanması da öngörülmüyor • İklim değişikliğinin sağlık etkileri, enerji verimliliği ve afet ile ilişkili belgelerde kadının adı dahi yok. • Kentlerin iklim değişikliği eylem planlarında da kadının adı yok

BM İklim Değişikliği Taraflar Konferansları Müzakere Heyetlerinde Cinsiyet Dağılımı • • Türkiye, 2000 ve 2017 yılları arasında, BM İklim Değişikliği Taraflar Konferansları’nda müzakere heyetlerinde toplam 905 kişi görevlendirdi. Müzakere heyetlerinde 509 erkek görevlendirilmişken 315 kadın görevli Türkiye adına iklim değişikliği ile mücadele konusunda taraflar arasında gerçekleştirilen görüşmelere katıldı. Katılımcı listeleri UNFCCC’nin web sitesinden alınmıştır ve 2006 yılında gerçekleştirilen konferansa dair katılımcı belgesine ulaşılamamıştır. Bugüne kadar görevlendirilen 17 heyetin % 65’i erkek personelden oluşmuştur. Müzakere heyetlerinde kadın personel oranının % 35’te kalması cinsiyet eşitliğinin gözetilmediğinin bir göstergesidir.

Müzakere Heyetleri Kadın Erkek Dağılımı, Türkiye, 2000 -2017

İklim Müzakere Heyetlerinde Bakanlıkların Temsilcilerinde Kadın-Erkek Dağılımı, 2000 -2017

Yönetici Kategorisi Hiyerarşik Kademelenme

Bıyıklı heyetler…

Ezcümle, yemenimizi bağladık… • Bir dizi araştırma yaptık. • Gördük ki, kadın alanının içinde iklim değişikliği ile mücadelede örtüşmeyen alan yok. • Biz Türkiye’de geleceğe taşıyabileceğimiz alanları bir su yüzüne çıkardık. • Ve…Türkiye’de kadınların/örgütlerinin, toplum kuruluşlarının iklim mücadelesi için yol haritasını çizdik

‘ 9 Sancak Gemisi’ Politika Alanı Türkiye’de toplumsal cinsiyete duyarlı bir iklim politikasına doğru… İKLİM, POLİTİKA, KADIN İKLİM, TARIM, KADIN İKLİM, GIDA, KADIN İKLİM, DOĞA, KADIN İKLİM, SU, KADIN İKLİM, ENERJİ, KADIN İKLİM, SAĞLIK, KADIN İKLİM, EMEK, KADIN İKLİM, KENT/AFET, KADIN

Kırmızı Kart… • • • Adaletsiz, kadınsız politikalara… El/Beyin emeğimizi sömürenlere… Bizleri sadece enerjiyi tüketenler zannedenlere… (Bir kadının BBB olduğu Gaziantep’in İklim Değişikliği Eylem Planı: evlerde, ev yatırımları ile ilgili kararları alan kadınlar” ) • • • Tarımda, iklim mücadelemizi küçümseyenlere… Gıda fiyatlarına… Yaşama alanlarımızı katledenlere… Kömürlü termik santrallerle bizleri kanser edenlere… Kentlerde egzoz dumanı ile bizleri, çocuklarımızı boğanlara…

Fırsatlar, avantajlar… • • • İklim değişikliği ile mücadelede bütün alanın kapatılma ve tekel yaratma riski yok edilecek Ancak iklim verilerinin cinsiyet temelinde ayrıştırılması halinde yeni politika alanlarına gebe kalabiliriz, iklim mücadelesine doğurmak istediğimiz kesin ☺ Çevre/iklim çalışan kadınların toplumsal cinsiyet eşitliği algısı zayıf, burayı güçlendirme fırsatı ÖNEMLİ: İklim mücadelesinde tartışma doğuran alanların (nüfus ve tüketim politikaları) üzerine gitmek için bir fırsat. Gündelik yaşamada doğurduğu/doğuracağı sorunları kadınlarla somutlaştırma fırsatı Yerel sorunlara dikkat çekiyoruz, iklim mücadelesinde bir dizi alanda yerel damarları kadınlarla açacağız Farklı davaları olan kurumları/zeminleri yana getirecek, yepyeni ortak çabalar ve diyalog ortamı yaratacak Toplumsal cinsiyet eşitliği için topyekün mücadeleye “+” güç katacak (Sadece annelik rolü yapışan erkek egemen kültürü yok etme fırsatı; niye doğal gaz faturasına isyan etmiyoruz da kreş diye tutturuyoruz? ). Bu mücadelenin siyasi haritada yeri var (ekoloji politik açısından, liberal bakış açıları açısından), kadının siyasetteki yerini güçlendirme fırsatı.

İklim finansmanı fırsatlarını yakalayan vizyonlu kır kadınları… Akhisarlı Dudu’nun arkasında kim var? 12 dönüm arazi üzerinde 2 bin 200 güneş panelini yerleştirdi. "Böyle bir iş hayalimdi. Rüzgar güllerini hep görüyordum. Rüzgar güllerinden esinlenerek bu yola çıktım. Tarım ve Kırsal Kalkınma Kurumu'nun -AB) tarafından aday ve potansiyel aday ülkelere destek olmak amacıyla oluşturulan, 'Kırsal Kalkınma için Katılım Öncesi Yardım Aracı' olarak bilinen 'IPARD başvurularını araştırdım, okudum. Medyayı takip ettim. Yüzde 65 oranında destek aldım. Güneş enerjisi üretimine iyi bir destek veriliyordu. Eşim bana süreçte çok destek oldu. Sürekli arkamda oldu. Eşimin desteği ile buraya kadar geldik. Akhisar Kabaağaçkıran Mahallesi'nde arazimiz var. Kendi arazimiz üzerinde kurmayı uygun gördük. Ortam da çok uygundu. Şu anda sistem kuruldu (2, 5 yıllık bir süreç). Elektrik üretimine bir hafta içinde başlıyoruz. İşin ucundan tuttuk ve bugün güneş enerji panellerini devreye alacağız. Tesis 537 kilowatt enerji gücüne sahip. 0. 133 cent'ten 10 yıl boyunca devlete elektrik satacağız”. Avanoslu Resmiye’nin arkasında kim var? Ekonomik lavabo icat etti. “Genç kadınlarımızın siyasete girmelerini çok istiyorum. Benim yaşım 56 olmasaydı inanın beni kimse tutamazdı. Eh ben de yeraltı sularımızın korunması konusunda çalışıyorum Ekolav diye bir projem var. Evsel atık suyu tekrar kullandıracak bir sifon yaptım bu sayede de adım mucite çıktı. NTV deki Türk Mucit yarışmasında finale kaldım 4. oldum. 11 erkek, tek kadın da bendim. Şimdilerde uluslararası su forumlarına katılıp projeme destek arıyorum. Anlayacağınız ben de durmuyorum, küresel ısınma mı yoksa küresel soğuma mı yaşayacağız bilemem ama tek bildiğim Türkiye’mizde ne yazık ki su zengini olmadığımız”.

Teşekkür ederim nurantalu@gmail. com