KLIMAT SZKOY KLIMAT KLASY A AGRESJA I PRZEMOC

  • Slides: 23
Download presentation
KLIMAT SZKOŁY, KLIMAT KLASY A AGRESJA I PRZEMOC RÓWIEŚNICZA W SZKOLE dr Dominika Walczak

KLIMAT SZKOŁY, KLIMAT KLASY A AGRESJA I PRZEMOC RÓWIEŚNICZA W SZKOLE dr Dominika Walczak Zespół Badań Nauczycieli Instytut Badań Edukacyjnych Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Instytut Badań Edukacyjnych ul. Górczewska 8, 01 -180 Warszawa Tel. : (22) 241 71 00, e-mail: ibe@ibe. edu. pl

INFORMACJE O BADANIU – METODOLOGIA I REALIZACJA BADANIA

INFORMACJE O BADANIU – METODOLOGIA I REALIZACJA BADANIA

Badanie główne – cel badania § Określenie skali i form zjawiska agresji przemocy w

Badanie główne – cel badania § Określenie skali i form zjawiska agresji przemocy w szkole i uzyskanie wskaźników będących punktem odniesienia dla dalszych badań umożliwiających w przyszłości analizę trendów § Badano różne formy przemocy i agresji rówieśniczej (werbalną, relacyjną, fizyczną, przymuszanie, materialną, cyberprzemoc, seksualną) oraz agresję uczniów wobec nauczycieli i nauczycieli wobec uczniów. § Opis klimatu szkoły i klimatu klasy w polskich szkołach; § Analiza zależności między skalą i specyfiką agresji i przemocy szkolnej a różnymi charakterystykami szkół, w tym w szczególności klimatu szkoły i klasy.

Etapy projektu i technika badania Eksploracja - wywiady Przemoc i agresja Wywiady eksperckie Klimat

Etapy projektu i technika badania Eksploracja - wywiady Przemoc i agresja Wywiady eksperckie Klimat szkoły Narzędzia badawcze Pilotaż w 15 szkołach PAPI audytoryjna z uczniami IDI z uczniami FGI z uczniami CAWI z nauczycielami PAPI audytoryjna z uczniami samodzielnie wypełniania PAPI lub CAWI (ankieta internetowa) z pracownikami szkoły w zależności od preferencji DOKUMENTY: Programy profilaktyczne i wychowawcze, Procedury zachowania w sytuacjach zagrożenia DLA KAŻDEJ GRUPY RESPONDENTÓW DEDYKOWANE NARZĘDZIA BADAWCZE Przegląd badań Badanie główne w 185 szkołach (XI-XII 2014)

AGRESJA I PRZEMOC RÓWIEŚNICZA W SZKOŁACH – SKALA I SPECYFIKA PROBLEMU

AGRESJA I PRZEMOC RÓWIEŚNICZA W SZKOŁACH – SKALA I SPECYFIKA PROBLEMU

Podstawowe pojęcia AGRESJA: świadome, zamierzone działanie, mające na celu wyrządzenie komuś szeroko rozumianej szkody

Podstawowe pojęcia AGRESJA: świadome, zamierzone działanie, mające na celu wyrządzenie komuś szeroko rozumianej szkody PRZEMOC: zachowanie, w którym strona agresywna wykorzystuje swoją przewagę nad ofiarą. fizyczna – gdy dochodzi do fizycznego kontaktu agresora i ofiary, np. potrącenie, przewrócenie, pobicie relacyjna – bez fizycznego kontaktu, celowe działania prowadzące do w obniżenia statusu ofiary w grupie, wykluczenia osoby z grupy, np. obmawianie, wykluczanie werbalna – bez fizycznego kontaktu, w bezpośredniej obecności ofiary, np. wyzywanie, przezywanie, wyśmiewanie materialna – agresja związana z przedmiotami lub pieniędzmi, np. kradzież, niszczenie przedmiotów należących do ofiary DRĘCZENIE SZKOLNE (ang. bullying): podtyp zachowań agresywnych, w którym jednostka lub grupa jednostek w sposób powtarzalny atakuje, upokarza lub wyklucza z grupy relatywnie słabszą osobę. elektroniczna – agresja z użyciem nowych technologii, np. złośliwy SMS, e-mail, wpis w serwisie społecznościowym, umieszczanie w Internecie zdjęć lub filmów ośmieszających ofiarę

SKALA DOŚWIADCZANIA AGRESJI PRZEZ POLSKICH UCZNIÓW Odsetek uczniów deklarujących doświadczenie danego zachowania co najmniej

SKALA DOŚWIADCZANIA AGRESJI PRZEZ POLSKICH UCZNIÓW Odsetek uczniów deklarujących doświadczenie danego zachowania co najmniej raz w ciągu 4. tygodni poprzedzających badanie obgadywanie, izolowanie, nastawianie klasy przeciwko 36% 35% 36% wyzywanie, obrażanie, krzyczenie 19% agresja materialna (np. niszczenie, zabieranie przedmiotów) przymuszanie groźby szkoła podstawowa gimnazjum 35% 21% 42% 36% 34% 26% 25% 29% 33% 10% 11% 12% 5% 5% 6% 5% 7% 6% 6% 4% 2% 4% 3% 49% 22% 24% 19% 16% 20% 8% 54% 25% 24% 17% 19% agresja elektroniczna podglądanie, ściąganie ubrań, obmacywanie 42% 19% ośmieszanie, wyśmiewanie, poniżanie agresja fizyczna (np. bicie, celowe potrącanie, zamykanie gdzieś) 49% 9% liceum 16% 14% zasadnicza szkoła zawodowa technikum

Ocena poziomu DOTKLIWOŚCI DOŚWIADCZONYCH ZACHOWAŃ – odpowiedzi uczniów, którzy doświadczyli danego zachowania w ciągu

Ocena poziomu DOTKLIWOŚCI DOŚWIADCZONYCH ZACHOWAŃ – odpowiedzi uczniów, którzy doświadczyli danego zachowania w ciągu 4. tygodni poprzedzających badanie (10 zachowań odbieranych przez uczniów jako najbardziej dotkliwe) nastawianie klasy przeciwko uczniowi wykluczanie, izolowanie 46% 36% niszczenie przedmiotów 23% 39% 38% pobicie wymagające interwencji pielęgniarki lub lekarza ośmieszanie, wysmiewanie, poniżanie 30% 25% 35% 48% 23% 30% 41% 26% 29% kłamstwa, obgadywanie 28% zabieranie, kradzież rzeczy 30% 34% 36% udostępnianie informacji, zdjęć, filmów ośmieszajcych / poniżających 29% 35% 36% podglądanie np. w toalecie, szatni, przebieralni celowe potrącanie, uderzenie, pobicie bardzo przykre 34% 27% trochę przykre 39% 29% 36% wcale nie przyke 33% 37%

Agresja elektroniczna vs agresja tradycyjna - różnice i podobieństwa Cechy wyróżniające agresję elektroniczną: §

Agresja elektroniczna vs agresja tradycyjna - różnice i podobieństwa Cechy wyróżniające agresję elektroniczną: § anonimowość, § ciągłość oddziaływania, § nieograniczoną lub tzw. niewidzialną publiczność (invisible audience), § efekt kabiny pilota, § łatwość atakowania nieznajomych ofiar (Pyżalski, 2010). Tymczasem, w przypadku profilaktyki agresji elektronicznej, a jak i innych form agresji, w tym dręczenia szkolnego, kluczowy jest klimat szkoły i klasy.

KLIMAT SZKOŁY, KLIMAT KLASY

KLIMAT SZKOŁY, KLIMAT KLASY

Analizowane wymiary klimatu szkoły: RELACJE MIĘDZY UCZNIAMI: ü pozytywne relacje w klasie i wsparcie

Analizowane wymiary klimatu szkoły: RELACJE MIĘDZY UCZNIAMI: ü pozytywne relacje w klasie i wsparcie kolegów ü etykietowanie i dyskryminacja ü orientacja na osiągnięcia ZAANGAŻOWANIE POZALEKCYJE UCZNIÓW W SZKOLE: ü uczestnictwo w wydarzeniach i ich planowaniu RELACJE UCZNIÓW Z NAUCZYCIELAMI: SAMOPOCZUCIE UCZNIÓW W SZKOLE: ü wsparcie, otwartość i życzliwość nauczycieli ü przemocowe zachowania nauczycieli ü poczucie przynależności ü ogólne zadowolenie ze szkoły ZASADY SZKOLNE I ICH EGZEKWOWANIE: RELACJE W GRONIE PEDAGOGICZNYM: ü poczucie sprawiedliwości ü jasność komunikacji i konsekwencja nauczycieli w kwestii zasad ü jasność zasad szkolnych ü akceptacja zasad szkolnych ü relacje między nauczycielami a dyrektorem

RELACJE MIĘDZY UCZNIAMI Odsetek uczniów zgadzających się (zdecydowanie lub raczej) z podanymi stwierdzeniami dotyczącymi

RELACJE MIĘDZY UCZNIAMI Odsetek uczniów zgadzających się (zdecydowanie lub raczej) z podanymi stwierdzeniami dotyczącymi relacji w klasie gdy ktoś jest smutny lub zdenerwowany, ktoś z klasy stara się mu pomóc 81% 72% 57% 64% gdy ktoś nie odrobi lekcji, to koledzy lub koleżanki mu pomogą 66% 83% 90% 79% 83% każdy uczeń ma w klasie kogoś, na kogo może liczyć 85% 83% 84% 81% 85% lubię moją klasę uczniowie lubią spędzać ze sobą czas uczniowie są często niemili, złośliwi wobec siebie 21% 20% 13% 20% 16% uczniowie wyśmiewają tych, którzy mają słabe stopnie 16% 11% 7% 9% 11% uczniowie, którzy są „inni” (odróżniają się od reszty) są wyśmiewani 24% 28% 21% 28% 25% 88% 83% w klasie są osoby, z którymi inni nie chcą siedzieć w ławce 80% 85% 84% 83% 80% 81% szkoła podstawowa gimnazjum liceum zasadnicza szkoła zawodowa zdarza się, że ktoś z klasy jest wyśmiewany, bo ma mało pieniędzy szkoła podstawowa liceum technikum 55% 51% 37% 33% 10% 4% 9% 6% gimnazjum zasadnicza szkoła zawodowa

RELACJE UCZNIÓW Z NAUCZYCIELAMI Odsetek uczniów zgadzających się (zdecydowanie lub raczej) z podanymi stwierdzeniami

RELACJE UCZNIÓW Z NAUCZYCIELAMI Odsetek uczniów zgadzających się (zdecydowanie lub raczej) z podanymi stwierdzeniami dotyczącymi życzliwości i wsparcia ze strony nauczycieli nauczyciele chwalą uczniów, którzy robią postępy 77% 80% 75% nauczyciele starają się pomóc uczniom, którzy mają problemy w nauce 63% 57% 68% 55% 56% 51% nauczyciele zawsze znajdują czas, jeśli jakiś uczeń chce z nimi porozmawiać nauczyciele starają się, żeby nauka była dla uczniów przyjemnością 36% 38% 35% uczniowie mogą porozmawiać z nauczycielami na każdy temat 37% 39% liceum 77% 52% 55% 34% nauczyciele interesują się każdym uczniem gimnazjum 75% 58% 46% 88% 70% 59% nauczyciele naprawdę słuchają tego, co uczniowie mają im do powiedzenia szkoła podstawowa 77% 89% 86% 69% 51% 50% 64% 52% zasadnicza szkoła zawodowa technikum

RELACJE UCZNIÓW Z NAUCZYCIELAMI Odsetek uczniów, wobec których nauczyciel zachowywał się w opisany sposób

RELACJE UCZNIÓW Z NAUCZYCIELAMI Odsetek uczniów, wobec których nauczyciel zachowywał się w opisany sposób w ciągu 4 tygodni poprzedzających badanie

ZASADY SZKOLNE I ICH EGZEKWOWANIE Odsetek uczniów zgadzających się (zdecydowanie lub raczej) z podanymi

ZASADY SZKOLNE I ICH EGZEKWOWANIE Odsetek uczniów zgadzających się (zdecydowanie lub raczej) z podanymi stwierdzeniami dotyczącymi sprawiedliwości w szkole 70% 50% nauczyciele są sprawiedliwi 39% 42% 33% 70% 57% kary i nagrody w tej szkole są sprawiedliwe 50% 47% 43% 24% w tej szkole za taką samą pracę jedni uczniowie dostają lepsze oceny, a inni gorsze 30% 29% 34% 39% 33% 50% zdarza się, że za takie samo zachowanie jeden uczeń dostanie karę, a inny nie 44% 45% 53% szkoła podstawowa gimnazjum liceum zasadnicza szkoła zawodowa technikum

ZASADY SZKOLNE I ICH EGZEKWOWANIE Odsetek uczniów zgadzających się (zdecydowanie lub raczej) z podanymi

ZASADY SZKOLNE I ICH EGZEKWOWANIE Odsetek uczniów zgadzających się (zdecydowanie lub raczej) z podanymi stwierdzeniami dotyczącymi zasad w szkole 87% 85% 84% 85% 83% nauczyciele jasno informują, jakie są konsekwencje łamania zasad w szkole 90% 87% 90% 85% 87% nauczyciele jasno informują, jakie są zasady zachowania na ich lekcjach 72% 73% 72% nauczyciele reagują natychmiast, jeśli ktoś się niewłaściwie zachowa 80% 78% 80% uczniowie wiedzą, co jest zabronione w tej szkole 78% 81% 86% 79% 75% 78% 76% uczniowie wiedzą, jakie są ich prawa w szkole 70% 66% 69% 65% dyrekcja albo nauczyciele szczegółowo omawiają i tłumaczą uczniom regulamin szkoły szkoła podstawowa gimnazjum liceum zasadnicza szkoła zawodowa 78% technikum

ZAANGAŻOWANIE POZALEKCYJNE UCZNIÓW W SZKOLE Odsetek uczniów zgadzających się (zdecydowanie lub raczej) z podanymi

ZAANGAŻOWANIE POZALEKCYJNE UCZNIÓW W SZKOLE Odsetek uczniów zgadzających się (zdecydowanie lub raczej) z podanymi stwierdzeniami dotyczącymi działań pozalekcyjnych 91% w naszej szkole organizowane są różne wydarzenia i imprezy, w których uczestniczą uczniowie z różnych klas 87% 81% 62% 73% 75% uczniowie uczestniczą w planowaniu wydarzeń w szkole (np. dnia szkoły, koncertu, dyskoteki) 79% 78% 56% 68% 57% 47% uczniowie chętnie angażują się w pozalekcyjną aktywność w szkole 50% 38% szkoła podstawowa gimnazjum liceum zasadnicza szkoła zawodowa technikum

SAMOPOCZUCIE UCZNIÓW W SZKOLE Odsetek uczniów zgadzających i niezgadzających się z podanymi stwierdzeniami dotyczącymi

SAMOPOCZUCIE UCZNIÓW W SZKOLE Odsetek uczniów zgadzających i niezgadzających się z podanymi stwierdzeniami dotyczącymi samopoczucia w szkole

RELACJE W GRONIE PEDAGOGICZNYM Odsetek nauczycieli zgadzających i niezgadzających się z podanymi stwierdzeniami dotyczącymi

RELACJE W GRONIE PEDAGOGICZNYM Odsetek nauczycieli zgadzających i niezgadzających się z podanymi stwierdzeniami dotyczącymi relacji w gronie pedagogicznym nauczyciele często pomagają sobie w rozwiązywaniu trudności wychowawczych jeśli jakiś nauczyciel musi wykonać jakąś większą pracę w szkole, inni włączają się do pomocy nauczyciele niechętnie przyznają się przed innymi nauczycielami do problemów nauczyciele ufają sobie wzajemnie grono pedagogiczne jest podzielone, są wyraźne grupy trzymające się razem nauczyciele rywalizują ze sobą w szkole panuje atmosfera podejrzliwości zdecydowanie TAK raczej tak 24% 57% 12% 3% 57% 20% 19% 12% 19% 28% 11% 28% 12% 35% 21% 39% trudno powiedzieć raczej nie 2% 7% 34% 30% 5% 1% 39% 43% 11% 3% 10% 17% 30% 9% 5% 14% 13% 28% zdecydowanie NIE 3%

RELACJE W GRONIE PEDAGOGICZNYM Odsetek nauczycieli zgadzających i niezgadzających się z podanymi stwierdzeniami dotyczącymi

RELACJE W GRONIE PEDAGOGICZNYM Odsetek nauczycieli zgadzających i niezgadzających się z podanymi stwierdzeniami dotyczącymi relacji z dyrektorem dyrektor traktuje nauczycieli z szacunkiem 46% dyrektor docenia pracę nauczycieli 34% dyrektor ufa nauczycielom nauczyciele niechętnie przyznają się przed dyrekcją do problemów dydaktycznych i wychowawczych dyrektor lekceważy opinie nauczycieli zdecydowanie TAK raczej tak 42% 12% 34% 39% 11% 61% 18% 14% trudno powiedzieć 14% 41% 36% raczej nie 5% 5% 2% 4% 1% 11% 44% 20% 2% 5% 8% 12% 32% 4% 11% 5% 2% 29% 44% 19% dyrektor jest otwarty na propozycje i pomysły nauczycieli dyrektor pozostawia nauczycielom decyzje dotyczące pracy z uczniami nauczyciele mają niewiele do powiedzenia w sprawach dotyczących szkoły 44% 41% 4% 7%2% 21% 37% dyrektor zachęca nauczycieli do współpracy między sobą 4% 2% 24% 42% 16% dyrektor pomaga nauczycielom w trudnych sytuacjach wychowawczych, gdy tego potrzebują 16% 48% 25% 3%8% 10% 42% 22% dyrektor sprawiedliwie traktuje nauczycieli dyrektor zbytnio krytykuje pracę nauczycieli 37% 26% 42% zdecydowanie NIE 4% 2% 4% 1%

Zależności między klimatem szkoły a skalą agresji i przemocy szkolnej Skala agresji i przemocy

Zależności między klimatem szkoły a skalą agresji i przemocy szkolnej Skala agresji i przemocy są mniejsze w szkołach i w klasach, w których: - uczniowie pozytywnie oceniają wzajemne wsparcie i sympatię między rówieśnikami i w których mniej jest zachowań dyskryminacyjnych; - uczniowie mają poczucie komfortu w szkole i przynależności do szkoły; - uczniowie oceniają nauczycieli jako życzliwszych, bardziej skłonnych do pomocy i zainteresowanych uczniami; - uczniowie lepiej znają prawa i zakazy szkolne, zaś nauczyciele i dyrekcja omawiają je jasno i szczegółowo; - uczniowie deklarują wyższą akceptację dla obowiązujących ich zasad oraz wyżej oceniają sprawiedliwość nauczycieli.

Bibliografia Przewłocka J. (2015). Bezpieczeństwo uczniów i klimat społeczny w polskich szkołach. Raport z

Bibliografia Przewłocka J. (2015). Bezpieczeństwo uczniów i klimat społeczny w polskich szkołach. Raport z badania. Instytut Badań Edukacyjnych. Pyżalski J. (2010). Polscy nauczyciele i uczniowie a agresja elektroniczna – zarys teoretyczny i najnowsze wyniki badań, w: M. Jędrzejko, D. Sarzała (red. ) Człowiek i uzależnienia, Pułtusk-Warszawa. Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Oficyna Wydawnicza ASPRAJR.

Dziękuję za uwagę! Kontakt: d. walczak@ibe. edu. pl „Badanie jakości i efektywności edukacji oraz

Dziękuję za uwagę! Kontakt: d. walczak@ibe. edu. pl „Badanie jakości i efektywności edukacji oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Instytut Badań Edukacyjnych ul. Górczewska 8, 01 -180 Warszawa tel. : (22) 241 71 00, e-mail: ibe@ibe. edu. pl