KLASK SOSYOLOJ KURAMLARI Thorstein Veblen 1857 1929 Prof

KLASİK SOSYOLOJİ KURAMLARI Thorstein Veblen (1857 -1929) Prof. Dr. Erol Demir Ankara Üniversitesi Sosyoloji Bölümü erol. demir@humanity. ankara. edu. tr

Thorstein Veblen - Ders İçeriği �Veblen’in Etkilendiği Entelektüel Kaynaklar �Yaklaşımındaki Temel Öncüller ◦ İnsan Doğası ◦ Endüstriyel Sanatlar ◦ Kültürel Gecikme ◦ Kültürel Ödünç Alma �Özsel Konular ◦ Aylak Sınıfın Kuramı ◦ Endüstriye Karşı Ticaret

Thorstein Veblen – Etkilendiği Entelektüel Kaynaklar Veblen’in etkilendiği kaynaklar Marxçı, evrimci ve ekonomi yaklaşımlarıdır. Her üç yaklaşımdan da etkilenmekle birlikte, kendine özgü bir yaklaşım geliştirmiş ve döneminin kapitalizmi üzerine eleştirel bir bakış sergilemiştir.

Thorstein Veblen – Yaklaşımındaki Temel Öncüller İnsan Doğası Bu kısımda Veblen’in insan doğasına ilişkin yaklaşımı işçilik içgüdüsü, anne-baba eğilimi, boş merak, öykünme boyutlarıyla birlikte ele alınmaktadır. ◦ İnsan doğası: İnsanın sahip olduğu değişik türde doğuştan gelen içgüdüler vardır. Bunların bir kısmı “yönelimselci eylem” otomatik davranışları, “içgüdüsel eylem” ise bilinçlilik/zekayı ve uygum sağlamayı içerir. İçgüdüsel eylem araçlar yaratır ve araçları kurumlaştırır.

Thorstein Veblen – Yaklaşımındaki Temel Öncüller İnsan Doğası ◦ İşçilik içgüdüsü: Elverişli araçların etkili kullanımı içerir. Bu içgüdü mikro düzeyde birey açısından teknik verimliliği artırır, makro düzeyde toplum açısından teknolojik gelişmeyi sağlar. ◦ Anne-baba eğilimi: Bu içgüdünün işçilik içgüdüsüne benzer şekilde bir hedefi vardır: “Gelecek kuşakların esenliği için bencil olmayan bir özen duyma – grupta yaşamın en yüksek verimlilikte ve dolulukta olmasına yönelik bir meyil” olarak tanımlanır.

Thorstein Veblen – Yaklaşımındaki Temel Öncüller İnsan Doğası ◦ Boş merak: Bu içgüdü, insanları az ya da çok ısrarlı olarak bir şeyleri bilme arzusu olarak ayırt edilebilir. Bu merak uzun vadede sistematik bilgimizde kazanımlara yol açar. ◦ Öykünme: Başarılı ve seçkin kişilere öykünme veya meziyetli bulunan bir işte çalışmaya öykünme bu içgüdü kapsamında ele alınabilir.

Thorstein Veblen – Yaklaşımındaki Temel Öncüller Endüstriyel Sanatlar Endüstriyel sanatlar teknolojik üretim ve ilişkili ortak bir bilgi sistemini içerir. Endüstriyel sanatlar tarihsel bir süreç içinde sürekli değiştirilerek geliştirilir. Endüstriyel sanatlar bireyler tarafından katkı yapılmakla birlikte kolektif olarak paylaşılır.

Thorstein Veblen – Yaklaşımındaki Temel Öncüller Kültürel Gecikme Bilimsel ve pratik uygulamalar gelişirken, ilişkili olarak yürümesi gereken hukuk, karşılıklı yükümlülükler ve görenekler geride kalır. Veblen’e göre bu rahat bir şekilde giderilebilecekken, sanayinin mülkiyet yapısı nedeniyle gecikmeye uğramaktadır. Kültürel Ödünç Alma Veblen’e göre kültürler arası ödünç almada belli bir öge ödünç alınırken, bu ögenin ardındaki ritüel vb. diğer parçalar (“bagajlar”) bırakılmakta, böylece hızlı bir benimseme ve yeni bir yorum gerçekleşmektedir.

Thorstein Veblen – Özsel Konular Bu başlık altında Veblen’in Aylak Sınıfın Kuramı başlıklı çalışması değerlendirilmektedir. Aylak Sınıfın Kuramı çalışmasında Veblen mülkiyet ile aylaklık arasında ilişki kurarak, servet, statü ve tüketim ilişkilerini inceler. Tarihsel süreç içinde işçilik içgüdüsü değerli olarak görülürken, yerini servet sahibi olmaya bırakmıştır. Servet sahibi bir sınıf, sahip olduğu servet sayesinde gösterişçi bir hayat yaşamaya başlamıştır. Böylece modern toplumda “gösterişçi aylaklık”, çalışmayan ve kendi servetini pahalı tüketim faaliyetlerine yönlendirerek sürdürmeye çalışanların yaşam biçimi olarak adlandırılır.

Thorstein Veblen – Özsel Konular Endüstriye Karşı Ticaret: Ticaret ve endüstri arasındaki farka, kendiliğinden doğal bir çatışmaya dikkat çekilir. Endüstri üretkenliğe, ticaret ise asalaklık ve sömürüye işaret eder. Ticaretle uğraşanlar endüstrinin üretkenliğini ve yararlılığını azaltırlar.