KLASK OSMANLI TRK CORAFYASININ GELMNE KATKIDA BULUNAN BLM

KLASİK OSMANLI / TÜRK COĞRAFYASININ GELİŞİMİNE KATKIDA BULUNAN BİLİM İNSANLARI

ULUĞ BEY ( 1394 – 1449 ) : Ø Uluğ Bey, 14. ve 15. yüzyıl bilim insanlarından biridir. Timur Devleti zamanında yaşamış ve Timur’un da torunudur. Ø Gök bilimi ile ilgilenmiştir. Astronomi alanında yaptığı çalışmalar Türk dünyasında ve diğer dünyalarda yankı uyandırmıştır. Gök bilimci olarak gök araştırmalarının yapılmasında ve gözlem evlerinin kurulmasında etkili olmuştur. Ø Uluğ Bey, bilim için fedakarlıklar yapmış ve gözlem evlerinin yerleşik olarak gelişmesinde etkili olmuştur. Ay ve yıldızların hareketlerini gösteren tablolar yapmıştır. Bu alanda çeşitli dersler vermiştir. Ø Akademik çalışmalar yaparak topluma da yön vermiştir. Ø İlk gözlem evini kurmuştur(rasathane). Kapsamlı yıldız cetveli oluşturmuştur. Medrese yaptırmıştır.

ESERLERİ : Ø Zeyç Kürani Ø Zic-i Uluğ Bey (Uluğ Bey Zayiçesi) Ø ZİC-İ ULUĞ BEY : Eserde , gökyüzünün güneyinde kalan 48 takımyıldızı işleniş ve bu takımyıldızlar içerisinde bulunan 1018 yıldızın koordinatları tespit edilmiştir. 4 bölümden oluşan eserde ilk bölümde kronolojik sistemler , ikinci bölümde pratik astronomi bilgileri, üçüncü bölümde gök cisimlerinin hareketleri ve yerleri, dördüncü bölümde ise astrolojik bilgiler yer almaktadır.

BURSALI MUSA KADIZADE (1364 – 1436 ) : Ø Döneminin en ünlü matematik ve astronomi âlimidir. Osmanlı ilim hayatını hem talebeleri hem eserleriyle zenginleştirip yönlendiren Kadızâde, Osmanlı ilim muhitinde yetişen gerçek anlamda ilk özgün matematikçi ve astronom sayılır. Ø Semerkant’ta Uluğ Bey ile tanıştı. Uluğ Bey Medresesi’nin başhocalığına ve Cemşîd el-Kâşî’den sonra o dönemde inşa edilen Semerkant Rasathânesi’nin başına getirildi. Ø Öğrencileri arasında yer alan Ali Kuşçu, Fethullah eş-Şirvânî’yi Anadolu’ya gitmeleri konusunda öğütler vererek ilmi geniş bir coğrafyaya yayılmasına önem verdi. Kadızâde’nin en önemli astronomi faaliyetlerinden biri Semerkant Rasathânesi’ndeki çalışmalara katılmasıdır.

ESERLERİ : Ø Muhtasar-ı Fi’l-Hisab (Hesap Özeti): Matematik üzerinedir. Ø Risale Fi-istihracı’l-Ceyb Derece-i Vahide: (Bir Derecenin Sinüsünü Elde Etme Üzerine Bir Risale): Bu Eserde 1 derecelik yayın Sinüs değerini elde etmek üzerine bir yöntem geliştirilmiştir. Ø Şerh el-Mülahhas Fi’l-Hey’e: Astronomi ile ilgili bir eserdir. Çağmini’nin el-Mülahhas Fi’l-Hey’e adlı astronomi eseri üzerine bir yorumdur. Ø Eşkâl-i Te’sis Şerhi: Geometrik öncüllere dair bir eserdir. Euclides’in Elementler adlı eseri üzerine bir yorumdur.

ALİ KUŞÇU ( 1403 – 1474 ) : Ø Ali Kuşçu 15. yüzyılın en önemli matematik ve astronomi bilginidir. Semerkand’da doğmuş ve burada büyümüştür. Ø Uluğ Bey, Kadızade-i Rumi ve Gıyasüddin Cemşid el-Kaşi gibi önemli bilim insanlarından ders almıştır. Ø Ali Kuşçu astronomi konusunda kendisini oldukça geliştirmiştir. İstanbul’un enlem ve boylamlarını hesaplamış ve güneş saatleri yapmıştır. Ø Yetkin bir bilim adamı olarak astronomi ve matematikte iki önemli eser vermiştir. Bunlardan biri Fethiye adındaki astronomi kitabıdır. Eserin birinci bölümü gezegenlerin şekilleri ve hareketleri ile ilgiliyken ikinci bölümü de yedi iklim ve yerin şekillerini konu almıştır. Üçüncü bölümde ise yer ile ilgili ölçülere ve gezegenlerin birbirlerine olan uzaklıklarına değinmiştir. Eser o dönem için büyük yankılar uyandırmış ve adeta bir ek kitabı olmuştur.

ESERLERİ : ØRisâle fi’l-heye Ø Risâle fi’l-hisâb Ø Er-Risâletü’l-fethiyye ØEr-Risâletü’l-Muhammediyye. ØŞerh-i Zîc-i Ulug Beg ØŞerhu’t-Tuhfeti’ş-şâhiyye

SİNAN PAŞA ( 1440 – 1486 ) : ØSinan Paşa’nın en önemli eserlerinden bir tanesinin Tazarrûnâme olduğu söylenebilir. ØEserlerinin birçoğunda aşk konularını işler ve dini bakımdan birikimlerini eserlerine aktarır. Sinan Paşa, Tazarrûnâme eserinde 7 büyük peygamberin hayat ve yaşam öykülerinden bahsetmiş ve divan edebiyatında ilk sanatlı nesrin örneklerinden bir tanesini ortaya çıkartmıştır. Ø Günümüze kadar gelebilmeyi başaran eserlerinin arasında bulunan Maarif nâmede ise İslami ahlak ve İslam dininde ahlaki konuların öneminden bahsetmiştir. • 15. yüzyıl Osmanlı kelam ve matematik alimi ve devlet adamı. Fatih ve II. Bayezid dönemlerinin önemli bir bilim, din ve sanat adamıdır.

ESERLERİ : Ø Hâşiye Alâ Şerh il-Mülahhas Ø Risale Mine’l-Hendese Ø Tazarru’name Ø Hâşiye Alâ Şerh il-Mevâkıf Ø Feth ül-Fethiyye Ø Maarif Name

MOLLA LÜTFİ ( ? – 1494 ) : Ø 15. yüzyılda, Fatih Sultan Mehmed ve II. Bayezid dönemlerinde yaşamış meşhur matematikçilerdendir. Sinan Paşa'nın ve Ali Kuşçu'nun talebesi olmuş, Ali Kuşçu'dan öğrendiği matematik bilgilerini Sinan Paşa'ya aktarmıştır. Böylece Sinan Paşa onun vasıtasıyla matematik öğrenmiştir Ø Sivri dili ile tanınan Molla Lütfi döneminde pek çok kişiyi ve devlet adamını tenkit etmiştir. Ø Kanuni Sultan Süleyman ile bile sivri dille şakalaşan ünlü bilim adamı bu özelliği sebebiyle II. Beyazid döneminde idam edilmiştir. Ø Ölümü sebebiyle toplumun pek çok kesimi yaslar tutmuş, birçok tarih düşülerek Molla Lütfi şehit ilan edilmiştir.

ESERLERİ : Ø Zubdetu’l-Belâga Ø Risâle fî Tahkîki Vucûdi’l-Vâcib Ø Risâle fî Usûleti Seb’i’ş-Şidâd Ø Hâşiye alâ Evâil-i Şerhi’l-Mevâkıf Ø Hâşiye alâ Hâşiyeti’ş-Şerhi’l-Metâli Ø Risâle (Kelimât) Müte’allika bi yeti’l-Hacc Ø Hâşiye alâ Şerhi’l-Miftâh li’s-Seyyid Şerîf Ø Risâle fîmâ Yete’allaku bi Hurûfi’t-Teheccî Ø El-Metâlibu’l-İlâhiye fî Mevzû’ati’l-Ulûm Ø El-Ferec Ba’de’ş-Şidde Tercümesi

MİRİM ÇELEBİ ( 1450 – 1525 ) : Ø Asıl adı Mahmut olup, 16. Yüzyılda yaşamış, tanınmış Osmanlı matematik ve astronomi alimlerindendir. Dedesi ünlü Ali Kuşçu'dur. Ø Medreselerde okudu ve Şehzade Bayezid'in şehzadeliği zamanında hocalık etti ve onun zamanında önemli makamlarda görev aldı. Ø Ali Kuşçu'nun astronomi ile ilgili "Fethiye" adlı risalesini şerhetmiştir. Ø Matematik ve astronomi ile ilgili yedi sekiz risalesi daha vardır.

ESERLERİ : Ø Düstüru’l-Amel ve Tashishu’l-Cedvel Ø Şerhu’l-Fethiyye fî İlmi’l-Hey Ø Risaletü’l-Hâle ve Kavsi Kuzah

KAYNAKÇA : ü https: ///www. fikriyat. com/galeri/tarih/ulug-bey-eserleri-ve-hayati-hakkinda-tarihi-bilgiler ü https: //islamansiklopedisi. org. tr/zic-i-ulug-be ü https: //gelisenbeyin. net/kadizade-rumi. html ü https: //www. beyaztarih. com/ansiklopedi/bursali-kadizade-rumi ü https: //www. turkcebilgi. com/ali_ku%C 5%9 F%C 3%A 7 u ü https: //www. bilgitor. com/ali-kuscu-kimdir-kisaca-hayati-ve-eserleri/ ü https: //www. turkedebiyati. org/sinan-pasa/ ü https: //islamansiklopedisi. org. tr/molla-lutfi ü https: //www. gelisenbeyin. net/molla-lutfi. html ü https: //www. beyaztarih. com/ansiklopedi/mirim-celebi ü http: //bilgicem. com/biyografi/mirim-celebi-kimdir-kisaca-hayati-ve-eserleri-nelerdir/