KLASK DNEM Osmanl Toplum Yaps OSMANLI TOPLUM YAPISI

KLASİK DÖNEM Osmanlı Toplum Yapısı OSMANLI TOPLUM YAPISI Sosyal Millet. Hareketlilik Sistemi düzeni barışının temeliarasında olarak kabul edilen yoğun bu sistemin (hakkaniyet çemberi) sorunsuz işletilmesi ☻☻Toplum Anadolu XI veve. XIV. yüzyıllar yapılan düşüncesiyle Osmanlı toplumu askerî (yönetici) ve reaya (yönetilenler) olmak üzere iki büyük sınıfa ayrılmıştı. ☻göçler Osmanlı toplumunun büyük bölümünü ☻ Sayı bakımından enyurdu kalabalık olan sonucunda Türk niteliğini kazanmıştı. ☻ Osmanlı toplumunda ayrı başka fonksiyonlara sahip ☻Köyden şehre veya bir bölgeden bir bölgeye XIX. yüzyılın ikinci itibaren Türkler oluşturmasına rağmen toplumun ☻☻ XIV. Yüzyıl başında kurulan Osmanlı Devleti’nin Ortodoksların dinî ve yarısından idari merkezleri Fener zümrelerin bulundukları göçerek yerleşme; bulunduğugörevlerden bölgenin Ermeniler arasında Katolik ve nüfusunu Büyük Selçuklu ve Türkiye Selçuklu Devleti diğer unsurları Rum, Ermeni, sosyoekonomik Yahudi, Patrikhanesi’ydi. ayrılmamaları arzu edilmekle birlikte, sınıflar yapısını bozmamak şartıyla ile beyliklerden devraldığı unsurlar vede gayrimüslimler Protestanlığı benimseyenler oldu. ☻ Ortodoksların büyük kesimi Rum olduğu Rumen, Slav ve Araplardı. arasında geçişler için bir engel yoktu. serbestti. oluşturmaktaydı. ☻ Osmanlı toplumunda alan dinî ☻ bu patrikhaneye Rumyer Patrikhanesi de Yönetenler sınıfına geçebilmek için devlete ☻Balkan Devlet, toplum yapısını şekillendirirken ☻için fetihleriyle buradaki gayrimüslimler de ☻Toplumda yatay hareketlilik olarak adlandırılan buve gruplardan bir dayalı diğeri olup denirdi. İslam dinine hizmet ile görevinde başarılı Osmanlı toplumunun bir de parçası olmaya başladı. din temeline bir Museviler model uyguladı. hareketlerden bir kısmı kendiliğinden gerçekleştiği ☻daha bu. Devleti’nin topraklarda “istimalet” adı verilen çok İstanbul, İzmir, Selanik gibi olmak gerekiyordu. ☻ Eflak-Boğdan halkı, Karadağ, Sırp ve iskân gibi bir kısmı da devletin imar ve iskân politikasının ☻Fethedilen Osmanlı ülkede yaşayan siyaseti uygulanarak Türkmenler bu bölgeye ☻Enderun’da alınan eğitimden sonra askerî Bulgarlar da bu kiliseye bağlıydı. liman şehirlerinde; Bağdat, Halep gibi uygulanması sonucu gerçekleşmekteydi. toplulukları yönlendirildi. din ya da mezhep esasına sınıfa girilebilir teşvik ve genellikle seyfiye içinde en ☻ Osmanlı toplumu içinde ayrıyerleşime bir statüsü ☻Yatay hareketliliği eden uygulamalardan biri kalabalık olan yerlerde göre örgütleyerek yönetme ☻nüfusu Bu politika ile boş bulunan yerlerbiçimine açılırken yüksek ulaşılabilirdi. dekültürel bataklık ve mevkilere ıssız yerlere vakıf tesisler kurarak o olan Hristiyan millet oturuyorlardı. yerlidiğer Hristiyan halk, deniliyordu. her türlüde dinîErmenilerdi. ve “millet sistemi” Ayrıca medrese yerlerin☻ şenlendirilmesi ve öğrenimi dolayısıylagörmüş, bölgeninkabiliyetli sosyal ☻ Bunlar Hz. Isa’nın tek bir doğası etkinliklerinde serbest bırakılmıştı. ☻ Ayrıca İspanya, Polonya, Avusturya ☻ Devlet, her inanç topluluğunu kendi ve liyakat sahibi canlandırılması kişiler de adalet, metoduydu. eğitim, din ☻olduğunu Böylece Balkanlarda değişik inançlara sahip farklı ve ekonomik hayatının savunankarşılaştıkları “monofizit” denilen bir ve Bohemya’da kötü içinde serbest bırakarak vebir sivil bürokraside makamlara milletler barış içinde bir aradaonlara yaşamaya başladı. ☻belirli Osmanlı Devleti’nin kuruluşenveüst genişleme döneminde öğretiye sahiptiler. muamele nedeniyle Yahudiler Osmanlı ☻özerklik Osmanlı Devleti’nin sınırları XVI. yüzyılın ikinci gelebilirlerdi. tanımıştı. fethinden sonra bazı zümreler, kendiliklerinden sürekli batıya doğru ☻ Fatih, İstanbul’un yarısında; Basra’dan Viyana’ya, Kafkasya’dan Fas’a sınıfa geçebilmenin en önemli şartı ülkesine yerleşti. ☻ Yönetici ☻ Osmanlı toplumunda Türk, Arap, Acem, göç etmişler, zaviyeler kurarak yerleştikleri bölgeyi Bursa’daki başpiskoposu İstanbul’a ve Kırım’dan Yemen’e kadar genişledi. ☻ Bunun dışında sayılarıMüslüman az olmakla Islahat Fermanı’na kadar “Müslüman olmak”tı. imar etmişlerdi. Boşnak Arnavutlar, ☻getirdi. Bu bölge ve halklarının da katılımıyla Osmanlı toplumu Osmanlı birlikte Süryani, Nasturi, Ortodoks, Yakubi ve. Ermeni ☻ hareketlerle birlikte buralara gelen oymaklar çoğunluğu oluştururken değişik dinlere mensup milletli bir. Askerî hâle geldi. ☻ Onu Ermeni Kilisesiçok Patriği tayin ederek ☻Devleti’nde sınıflar arası geçişe imkân ve topraksız gibi Hristiyan kiliseleri de vardı. ☻Maruni kültürlere bu toplumlar Osmanlı ve. Farklı Yahudiler diğer üç temel olarakköylülerin de bu zaviyeler çevresine Rum Patriği vemensup Hahambaşı ilemillet eşit yetkiler sağlayan bu yerleşmesi sisteme dikey hareketlilik Devleti’nin yönetiminde yüzyıllar boyunca binalarbarış yapması ve sonucunda köyler kabul ediliyordu. verdi. denilmekteydi. içinde yaşamışlardı. ortaya çıkmıştı.

KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI Osmanlı Ailesi ☻ Bu sırada damat evinde yemekler hazırlanırdı. Sosyal Yardımlaşma ☻ ailesinin temel İslam hukuku ☻ Osmanlı Bütün davetlilerin damatyapısını evine gelmesiyle düğünve Türk töresibaşlardı. şekillendiriyordu. eğlenceleri Vakıf müessesi Osmanlı toplum Osmanlı Devleti’nin kurulduğu yıllarda Vakıflar; yapmak, topluma faydalı ☻ Aile, devlet müdahalesinden özel Vakıflar hayır yoluyla cami, mescit, mektep, ☻ Erkek evlenirken kıza “mehir” uzak denilen bir nikâh hayatında; iskân, istikrar, şehircilik, Anadolu’da Ahi birlikleri toplumsal olmak, dinî ihtiyaçları gidermek; sağlık, kütüphane, çeşme, yol, köprü, kurumdu. imaret, bedeli veriyordu. eğitim, hizmet önemli ve yardımlaşma vesosyal dayanışmada kültür vekültür, bayındırlık alanlarında toplumun ☻ iradesiyle ailelerine danışarak hastaneler inşa edilerek işletilmişti. ☻ Kendi İslam dini, mehri veya kız lehine düzenlemiş, bunun ekonomik açılardan önemli rol ihtiyaçlarını karşılamak, toplumun kültür rol oynamışlardır. evlenmeye karar kişilerin bizzathiçbir ya dahakkı Böylece vakıflar aracılığı ile eğitim, din, ona tamamen ait veren olduğu, başkasının ve sanat düzeyini yükseltmekfaaliyet amacıyla oynamıştır. Ahiler; şehir ve kasabalarda taraflardan birinin veya her ikisinin kadıya sosyal ve bayındırlık hizmetleri olmadığı prensibini getirmişti. kurulmuştu. Bu sistemteşkilat sayesinde ülke gösteren olup sosyal ile evlenme başlardı. ☻ başvurusu Evlilikte İslam hukukunaişlemleri göre mal ayrılığı rejimi görülmüştü. Bunlardan başka Türk kültürünün yeni zenginlikleri paylaşılmış ve☻ adil yardımlaşmanın dışında, topluma zarar Şahitlerin huzurunda evlenmek istediklerini beyan esastı. Osmanlı Devleti’nde vakıfların bir diğer fethedilen topraklarda yerleşmesi ve devlet yönetimi tesis edilmiştir. veren kişi ve kuruluşları da☻ ıslah eden taraflarınhâkim nikâhları kıyılır ve akdin Tek eşliliğin olduğu Osmanlı ailesikadı genellikle türü de “avarız” vakıflarıydı. yayılması, sınırlar dışında yaşayan Toplumda kadın, çocuk ve yaşlıların defterine kaydedilmesi evlilik gerçekleşirdi. etmiştir. karı-koca ve çocuklardanile ibaretti. Bu vakıflar avarız vergilerini ödeyen, Türklerin Anadolu’ya gelişlerinde korunması ve özürlülerin bakımı ☻ Köylerde ise nikâh imam tarafından kıyılırdı. Osmanlılar Döneminde en önemli ☻ Kasaba ve şehirlerde büyük aile tiplerine de mahalle, köy ve esnaf teşekküllerinin kolaylık sağlanması amaçlarına yönelik ☻ Bazı gayrimüslimler de evlenmede bu yöntemi vakıflar aracılığı ile gerçekleşmekteydi. sosyal yardım kuruluşu vakıflardır. ihtiyaçlarını karşılayan, yerleşimrastlanılmaktaydı. vakıflar da kurulmuştur. izlemişlerdi. Özellikle vakıfları”, mahalle Uygurlar“avarız zamanında başlayan ☻ vakıf Osmanlı toplumunda doğum ve ölüm sadece aileyi Vakfın kurucusu, kuruluşun şartlarını birimlerinde bulunan cami, mescit , su ☻ Osmanlı toplumunda töreni geleneğe uygun veya köylerde hastalananların geleneği Türklerin İslamiyet’i kabul ilgilendiren olay olarakdüğün görülmezdi. belirleyen kadısı ve yolları gibivakfiyeyi yapılarınbelde bakım ve onarımını önce kız evinde davetlilerin toplanması tedavisi, hastalık ☻ olarak Doğum, mahallelinin de kadın katıldığı geleneksel tören etmelerinden sonranedeniyle dinî bir özellik şahitlerin huzurunda düzenlerdi. gerçekleştiren vakıf binalarında ile çalışan başlardı. çalışamayanların bakımları ilehâlinde kutlanırdı. kazanarakadı devam Mütevelli verilenetti. yönetici tarafından görevlilerin ücret ve maaşlarını ☻ kendi sohbet eder, eğlenirlerdi. ☻ Kadınlar Vefat eden kişi, aralarında aile, akraba ve mahalle sakinlerinin kimsesizlerin ve yetimlerin Vakıf; bir malı, menfaati kamuya idare edilen vakfın kuruluş sebepleri ödeyen yardımlaşma kurumlarıydı. ☻ Daha sonra damadın davetlileri ile kız evinden gelin defnedilir, cenazenin ardından dua edilip korunmasını amaç edinmişti. bırakılmak üzere özel mülkiyetten ortadan kalkmadıkça varlığı devamkatılımıyla ederdi. almak “düğün alayı” yapılırdı. cenazeiçin yemeği verilirdi. çıkartmaktır.

KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI Toplumsal Yaşantı Ø Ø Ø Ø Ø Göçebeler Saray Köy Şehir (Konargöçerler) Ticaret kervanlarıyla gelen mallar Osmanlı Devleti’nde Fatih Sultan Çocuklar okuma çağına gelince kendisine hoca İçecek olarak en çok boza, Müslüman halkın gündelik hayatı sabah vmüselles, Beslenmede süt, sürdürüyorlardı. yoğurt, çeşitli peynir, hububat, yaş veya Göçebeler hayatlarını yaylak ve kışlak arasında v Osmanlı ülkesinde dağınık olan köylerin birçoğu beş altı atanırkoyun ve törenle derse başlanırdı. kuru meyveler, eti, bal, ceviz vb. besinler en önemli Bunlar at, koyun, keçi, katır ve deve besliyorlardı. pekmez, bal suyu gibi şerbetler önce büyük hanlarda depolanır, Mehmet zamanından Sultan namazıyla olmayan başlar akşam namazı Müslüman halk da kendiileoluşuyordu. haneden Bu çocuklara Kur’an, okuma yazma, Arapça, yer tutardı. Bir yere yerleşecekleri zaman çadırlarını yazın genellikle köy, tüketilirdi. esnafa dağıtımı buradan yapılırdı. Abdülmecit’e kadar 380 yıl devletin idare sona ererdi. Farsça, Türkçe, matematik, tarih, coğrafya dersleri geleneklerine göre eğlenirdi. v Dört, beş yüz hanelik yerler kasaba sayılıyor ama v Bölgesine göre değişik malzemelerden inşa edilen evlerin harabe veya mahalleri yakınına, verilirdi. kışın ise kasaba Yemekler bireski siniiskân üzerine konan Osmanlı şehirlerinde akşam olunca merkezi ve padişahların resmîserilirdi. Haftalık dinlenme günü ilk dönemlerde buralarda da köykilimler, hayatı yaşanıyordu. döşemesi üzerine halılar veya keçeler Büyük yerleşim yerlerinde halkın çevrelerine kurarlardı. Haremde padişah ve ailesi dışında beş altı kalaylı tas ve sahanlarda, porselen iş yerlerinin bulunduğu mahalleler ikametgâhı olan Topkapı Sarayı harem, v Ahır genelde , evlerin altında veya yanındaydı. v Birbirinden ayrı Müslüman ve Hristiyan köyler perşembe iken sonraları cuma olarak gezmesi ve eğlenmesi içinçadır (yurt) yaşlarında İlk Türk toplumlarında kullanılan göçebeleriken tarafından da cariyeler buraya alınan de yer alır ya da bekçilerine pişmiş topraktan çanaklarda v olduğu Isınmak için mutfağın odun veya tezek yakılırdı. olanlar da vardı. gece terk edilerek güngibi birun ve ocağında enderun bölümlerinden belirlendi. vekarışık eğitilirdi. kullanılmaktaydı. ayrılmış; içinde çayırlar, akarsu v Bu Mobilya bulunmayan evlerde elbiseler içinesas deri çanta veya yenirdi. v köylerde halk, cami bazen zaviye ya alan da kilisenin Disipline dayalı temel değerleri eğitim Bu çadırlar çok kurulup kaldırılabilir nitelikteydi. batmadan eve dönülüyordu. oluşmaktaydı. Bayramlar ileçabuk diğer bazımesire panayır ve ve ağaçlıklar bulunan ağaç sandıklar kullanılırdı. veren haremde, cariyelere 620 kişilik gruplar İstanbul’da Eyüp semtinde bulunan etrafında karşılıklı hoşgörü içinde yaşıyorlardı. Göçebelerin hareketli bir hayat sürmelerinden dolayı at bir ve deve gibi o maddeleri Akşam yemeği ve yatsı namazından Mütevazi yaşantının hüküm şenlikler de yıllık “dinlenme günleri” v Hububat, et ve kuru meyveler gibi gıda ise ve yerleri mevcuttu. hâlinde özel hocalar tarafından okuma yazma vönemli Köylerde yaşayanların temel uğraşısı tarımdı. ünlü kaymakçı günün ulaşım vedükkânları taşıma vasıtaları günlük yaşamlarında önemli bir ambarlarda veya küplerde korunurdu. sarayın görgü kuralları öğretilirdi. sonra hayat duruyor ve dinlenme sürdüğü sarayda günlük hayatı İslam olarak değerlendirilirdi. Osmanlı toplumunda kadın aile içi rol oynuyordu. v Yörenin coğrafi ve iklim özelliklerine göre; buğday, sohbet yerleriydi. v Köylüler kendi gereksinimi dışında kalan bahçe vetambur, tarla Ayrıca kopuz, keman, ve kanun, ney, def, saati başlıyordu. dininin kuralları sarayın kendi Osmanlı toplumunda gündelik işlerden düzenin sağlanması ve gelmekle Kışlakla arasında gidip bir yılını geçiren halk, arpa, yulaf, mısır, pirinç, meyve ve sebze gibi çeşitli çalpare, çöğür, musikar gibi müzik aletlerini ürünlerini satarak veya takas ederek aile bütçelerine katkı İlk defa yaylak İstanbul’da 1554’te açılan Şehirlerde yaşayanlar çeşitli gelenekleri şekillendirmekteydi. sayılan yemek, az masraflı ve çabuk bakımıyla meşgul olduğu hayvanlarının kılından çadırlar dokur, kullanma becerisine yönelik çalışmalar da yapılırdı. sağlardı. yetiştirilirdi. çocukların ürünler kahvehane, eğitiminden kısa zamanda birçok Dikiş dikmek, dantela vebirlikte örgü de günlükhayatını işler yününden de eğlenceler elbise yapar ve dikerlerdi. nedenlerle düzenlerlerdi. Padişahın ileunsur özel v Tarımı Cuma günlerinde olduğu gibi Ramazan ve Kurban hazırlanan türdendi. v destekleyen enailesi önemli hayvancılık olduğu sorumluydu. şehirde moda olmuş, sohbet yerleri arasındaydı. bayramlarında da camisi olan merkezî köylerde şenlikler Bunun dışında halı, çuval, heybe, çul ve kilim de dokurlardı. Padişahların tahta dinî ve yaşadığı bölüm haremdi. için öküz manda gibi hayvanlar beslenirdi. Sofrada bir ikiekonomik çeşitçıkmaları, yemek olduğunda Bu dönemde faaliyetlere Sarayın bölümlerinden biri olan enderunda, hâline gelmiştir. yapılırdı. Bazı yiyecekler besledikleri hayvanların etinden ve sütünden v Bunların yanı sıra at, eşek, inek, tavuk ve keçi de ve bayramlar, Ramazan ayı, şehzade Padişahın annesi, eşleri, çocukları devşirme alınan çocuklar bununla yetinilirdi. pek katılmayan kadınbulunan toplumda Şehrin belli yerlerinde iş ülkede v Bütün baharınyöntemiyle gelişi de bayram havasıeğitilirdi. içinde üretilirdi. Birun ise hizmetlerini sarayın çeşitli hizmetlerini görendadı, beslenirdi. sünnetleri, sünnet düğünleri ve onların yapacak Pirinç, koyun eti, uzun sebze çok tüketilirdi. karşılanırdı. yerlerine yaya gidilirdi. anne olarak saygı görürdü. Göçebeler mevsimlik yolculukları sırasında konakladıkları görevlilerden oluşmaktaydı. v Köy halkı gıdasını beslediği hayvanlarından v Her bölge kendi mahalli örf ve âdetlerine göre oyunlar oynar ve hıdırellez eğlenceler için birerdayalı kalfa cariyeler buvebölümde Süt mamulleri, özellikle yoğurt önemli yerlere yakınbu pazarlarda hayvancılığa yoğurt, yağ, Dükkânlar hem imalathane hem de sütanne, Her iki bölümdepeynir, de ve devletin resmî kurallarına ziraatttan temin ederdi. söylerdi. uygun bir yaşantı vardı. yapağı gibi ürünlerini satıyor veyaşarkılar takas ediyorlardı. fırsat olarak değerlendirilirdi. yaşardı. gıdalardandı. satış yeriydi.