KIYILAR VE DENZLER Yrd Do Dr Yaar EREN

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Kıyılar: Dinamik ara yüzeyler • Kıyı veya sahiller hava, kara ve okyanuslar arasındaki dinamik bir ortak yüzeydir • Kıyılar sürekli dalgalar tarafından şekillendirilir • Çağımızda kıyılarda çok yoğun insan faaliyetleri olmaktadır.

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN dalgalar • Rüzgarın oluşturduğu dalgalar kıyı çizgilerini değiştiren ve şekillendiren en önemli enerjiyi üretir

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Dalga karakteristikleri • Dalgalar enerji ve hareketlerini rüzgardan alır • Dalga bölümleri • Doruk – Dalganın tepesi • Tekne – Dalgalar arasındaki çukur kesimler

KIYILAR VE DENİZLER Doruk Crest Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Tekne Trough Dalga hareketi Doruk tekne Dalga genişliği Dalga yüksekliği Su Parçacıklarının hareketi Dalga genişliğinin yarısından aşağıda Su hareketi önemsizdir Dalga yüksekliği Wave height

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Dalga karakteristikleri –Dalga ölçümleri • Dalga yüksekliği – Tekne ve doruk arasındaki düşey mesafe • Dalga genişliği – Doruk noktaları arasındaki yatay mesafe

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Dalga genişliği Dalga hareketi Doruk tekne Dalga genişliği Dalga yüksekliği Su Parçacıklarının hareketi Dalga genişliğinin yarısından aşağıda Su hareketi önemsizdir Dalga yüksekliği

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN • Dalga periyodu – Birbirini izleyen iki doruk noktasının geçişi arasındaki zaman

Dalga periyodu: KIYILAR VE DENİZLER Birbirini izleyen iki doruk noktasının geçişi arasındaki zaman Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Dalga hareketi Doruk tekne Dalga genişliği Dalga yüksekliği Su Parçacıklarının hareketi Dalga genişliğinin yarısından aşağıda Su hareketi önemsizdir Dalga yüksekliği Wave height

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN • Dalga genişliği, yüksekliği ve periyodu • Rüzgar hızına • Rüzgarın esme zaman aralığına • Mesafe – Açık deniz boyunca rüzgarın aldığı yola –bağlıdır

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Dalga tipleri • Dalgaların salınımı –Suyun kendisi değil, dalga enerjisi ileriye doğru hareket eder. –Derin sularda açık denizlerde ortaya çıkar

Movement hareketi Dalgaların of waves KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Dalgaların Waves Salınımı of oscillation

KIYILAR VE DENİZLER Dalgaların Waves of salınımı oscillation Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Dalga hareketi Doruk tekne Dalga genişliği Dalga yüksekliği Su Parçacıklarının hareketi Dalga yüksekliği Wave height Dalga genişliğinin yarısından aşağıda Su hareketi önemsizdir Su parçacıklarının orbital Orbital motions of the hareketi water particles

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Dalga tipleri • Yerdeğiştirme dalgaları –Su derinliği dalga genişliğinin yarısının olduğu sığ sularda oluşmaya başlar ve dalga derinleşmeye başlar

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Dalga hareketi Açık okyanus. Dalgalar sabit dalga genişliğinde Derinlik> ½ dalga genişliği Kıyıya yaklaşma. Dalgalar tbana dokunur (dalgalar kısalır) Hız azalır Dalga yüksekliği artar Dalga genişliğinin yarısı One-half wave length Sörf Kırılma zonu

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN • Dalganın hızı ve genişliği azaldıkça dalga yüksekliği artar –Dik dalga önü bozulur ve dalga kıyıya doğru kırılmaya başlar –Turbulanslı su kıyıya doğru ilerler ve sörf oluşur

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Sörf Dalga hareketi Açık okyanus. Dalgalar sabit dalga genişliğinde Derinlik> ½ dalga genişliği Kıyıya yaklaşma. Dalgalar tbana dokunur (dalgalar kısalır) Sörf Kırılma zonu Hız azalır Dalga yüksekliği artar Dalgaların yerdeğiştirmesi

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN L 3 L 2 L 1 H 3 H 2 L H 1 SANDY BO TTOM wave base H

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Dalga erozyonu • Kırılan dalgalar daha fazla güç oluşturur. • Dalga erozyonu • Dalga çarpması ve basıncı (10, 000 kg/m 2 olabilir) • Abrazyon: Kayaç parçaları ile

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Dalga yansıması • Dalgaların bükülmesi • Dalgalar kıyıya yaklaştığı zaman bükülür • Sonuçtaki dalgalar hemen kıyıya paralel hareket eder

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Kıyıya vurma Geri yansıma Kıyı boyu Akıntısı Daha yavaş Daha hızlı Dalga yansıması Dalga tabanı

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Dalga yansıması

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN

Dalga yansıması KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Niçin bükülmüş? Dalgalar burada tabanı hisseder Burada olmalı Fakat yavaşlamış ı lar uk or ad lg Da

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Dalga yansıması • Dalga yansımasının sonuçları: –Dalga enerjisi çıkıntıların kenar ve sonlarının karşısında yoğunlaşır

Çıkıntı-burun Kumsal çökelleri KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN

Burun erozyonu KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN KARA Kumsal azalmış burun enerji Yar Körfez Dalga

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Dalga yansıması • Dalga yansımasının sonuçları: –Dalga enerjisi körfezlerde yayılır ve dalga atağı zayıflar –Zamanla, dalga erozyonu düzensiz kıyıları düzleştirir

KIYILAR VE DENİZLER burun Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN körfez Dalga erozyonu sonucu Oluşan yar Depolanma Burun erozyona uğrar Yığıntılar Körfez doldurulur

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Dalga yansımasının sonuçları • Kumsal boyunca kumların hareketi: –Kıyıya belirli bir açıyla ulaşan dalagalar, kumsal boyunca kumların zig-zag şeklinde hareketini sağlar. Buna –Plaj hareketi = litoral kayma –denir

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Plaj (litoral) hareketi

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Dalga yansımasının sonuçları • Plaj boyunca hareket eden kumlar • Oblik dalgalar aynı zamanda kıyı boyu akıntılar oluşturur: • Sörf zonundaki akıntılar, kıyıya paralel akar – İnce asılı kumları kolaylıkla hareket ettirir, daha büyük kum ve çakılları tabanda döndürerek sürükler

KIYILAR VE DENİZLER Littoral (kumsal) hareketi Kum tanelerinin Net hareketi Kum tanelerinin Hareket yolu oyu Kıyı b ı akınt Dalgalar “kum nehri” Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Kumların kaynağı • Nehir çökelleri (75%) • Yerel kayaçlar • Kıyıötesi barlar • Deniz organizmaları • Volcanik püskürmeler • İnsan kaynaklı

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN • Kıyı çizgisi yapıları • Kıyı boyunca bulunan kayaçlara • Akıntılara • Dalga şiddetine • Kıyının stabil olmasına, çökmesine veya yükselmesine bağlıdır.

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN burun Deniz mağarası girinti Tombolo Gelecekteki deniz yığıntısı Dalga çentiği Çakıllı plaj Sütun Deniz kemeri tabaka çatlak Gel düzeyi dalga Git düzeyi Sediment depolanması erozyon Dalga platformu Deniz yığıntısı

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Kıyı çizgisi yapıları • Dalga yarları • Dalga platformları • Burunlarla ilişkili yapılar –Deniz kemeri –Deniz yığıntıları

KIYILAR VE DENİZLER Dalga erozyonu İle kesilmiş yar Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Iskoçya Cortez denizi Meksika

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Deniz mağarası Washington, USA

Dalga platformu, Oregon KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN

Deniz kemeri, Oregon KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Deniz kemeri Anacapa Island, Channel Island National Park, California, USA

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Deniz kemeri ve yığıntıları

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Litoral hareket ve boyuna akıntılarına bağlı yapılar • Kum yığıntıları (Serpintileri) – Karadan bitişik körfezin ağzına kadar uzanan uzun kum sırtları – Genellikle serpintilerin sonu dalgayla oluşturulmuş akıntılar sonucu karaya doğru olta şeklinde bükülür

Körez ağzı barı KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN körfez KARA DENİZ Kum yığıntıları DALGALAR KUM HAREKETİ

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Kıyıboyu akıntı Dungeness kum yığıntısı, Washington

Kum yığıntısı, San Diego, Kaliforniya KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Litoral hareket ve boyuna akıntılara bağlı yapılar • Körfezağzı barı – Bir körfezi tümüyle kapatan kum barıdır • Tombolo – Bir adayı ana karaya veya diğer bir adaya bağlayan kum sırtına denir

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Körfez ağzı barı Kum yığıntısı

TOMBOLO KIYILAR VE DENİZLER Önceden oluşan ada Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN KARA KUMSAL DALGA

Tombolo KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Tombolo Washington, USA

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Kıyı yapıları • Bariyer adaları • Genellikle Atlantik ve Körfez kıyılarında • Kıyıdan 3 ile 30 km uzaklıkta bulunan alçak rölyefli kum sırtlarına bariyer adaları denir • Eski kum dünlerinden veya fırtınalar esnasında kumların birikmesinden veya kum yığıntılarından oluşurlar

Bariyer adaları KIYILAR VE DENİZLER Texas körfezi boyunca Gözlenen bariyer adaları Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Kıyı yapıları • Eğer kıyı çizgisi stabil kalırsa, kıyı çizgisindeki erozyon ve depolanma sonucu daha düzgün bir kıyı oluşacaktır.

Dalgayla kesilmiş yar Burun körfez KIYILAR VE DENİZLER Kum yığıntısı Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Deniz yığıntısı Burun Deniz yığıntısı Kum yığıntısı Deniz kemeri Körfezağzı barı Tombolo Dalga platformu kıntı Kıyı-boyu a Dalgayla kesilmiş yar Kumsal çökeller

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Kıyı yapıları • Haliçler – Tatlı nehir suları ile deniz sularının birbirine karıştığı su kütlesi – Kökenine göre dörte ayrılır. • Batmış nehir ağzı • Fiyordlar • Bar-engelli • Tectonik Batmış nehir ağzı fiyord Anakara Lagün Bariyer adalarokyanus Bar-engelli tektonik

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Plaj-kumsal • Bir kıyıyı örten gevşek • sedimentlerin oluşturduğu zona plaj denir. Daha büyük parçacıklar daha fazla yamaç eğimine sahip sahillerle ilişkilidir

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN plaj Kıyı ötesi Kıyı yanı sahil Kıyı ardı Kıyı önü Git düzeyi Kırılma çizgisi Dalga kıran Git düzeyi hil Sa isi g çiz Gel düzeyi sınırı Yar çentik Boyuna bar Kıyı boyu çukurluğu Dalga platformu Kıyı yüzü Kıyı: git düzeyi ile dalgaların kara üzeinde etkilediği alana kadar olan kesime denir Kırıntılı kesim

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Kıyıların çökmesi • Çökme nedeni – Kıta çökmesi veya – Su seviyesinin yükselmesi • Kanıtları – Kıyı haliçleri • Niçin – Tektonik hareketler – Buzulların erimesi

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Kıyı çizgilerinin yükselmesi • Yükselme – Karaların yükselmesi veya – Deniz seviyesinin düşmesi • Niçin • Kanıt – Deniz terasları – Düzgün kıyılar – Tektonik hareketler – Dünya ikliminin soğuması

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Buzul çağı Kıtasal çökme Kıtasal serbestleme

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Son buzulçağından deniz seviyesinin yükselmesi Groins

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Deniz seviyesinin yükselmesi

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Çöken ve yükselen kıyılar • Yükselen kıyıların özellikleri –Kıyı yarları • Bir alanın yükselmesi veya su seviyesinin düşmesi sonucu gelişir –Dalga platformları

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Başlangıçtaki Kıyı çizgis inin değişimi Deniz seviyesinin yükselmesi Hafifçe eğimli kıyılar Başlangıçtaki Kıyı çizgisinin değişimi Deniz seviyesinin yükselmesi Dikçe eğimli kıyılar

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN Kıyı yarı

Dalga platformu KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN

KIYILAR VE DENİZLER Yrd. Doç. Dr. Yaşar EREN • Çöken kıyılar – Denize bitişik alanların çökmesi veya deniz seviyesinin yükselmesi sonucu oluşurlar – Çöken kıyılarda görülen özellikler • Oldukça düzensiz-girintili çıkıntılı kıyılars • Haliçler – Suya batmış nehir ağızları