Kinderliteratuur voor 1780 Overzicht van literaire genres voor

Kinderliteratuur voor 1780? Overzicht van literaire genres voor kinderen in de Middeleeuwen, in de 16 de en 17 de eeuw.

Lezen, leren en luisteren in klooster, stad en hof • Jeugdliteratuur was in de ME geen apart genre • In de ME: kind = een kleine volwassene

In klooster: • klooster Egmond • Latijn • Middelnederlands was taboe op scholen • Middelnederlandse vertalingen van Latijnse schoolteksten

Maerlant en Boendale • Jacob van Maerlant (ca. 1225 -ca. 1300) en Jan van Boendale (ca. 1280 ca. 1351) • letterkundig lekenonderwijs • Maerlant berijmde in het Middelnederlands: Alexandreïs, Aeneïs, Achilleïs, werken van Ovidius • Maerlant: leerdichten voor adellieden; Der naturen bloeme • Jan van Boendale: Der leken spiegel

Boeken voor de burgerjeugd • In de ME: een correlatie tussen stad en schrift • “lagere burgerschool” • Lambertus Goetman: Spiegel der jonghers (1488) – zedelijke voorschriften • Genre: Middelnederlandse zedenspiegels-voor-de-jeugd • Een subtype: tweetalige zedenspiegels voor de Vlaamse stadsjeugd

Aan het hof – de adellijke jeugd • lezen minder belangrijk • particulier onderwijs • ridderromans

Van luisterend naar lezend kind • mondelinge literatuur – het sprookje waarop Roman van Walewein berust, exempelen, liedjes. . .

Eind 15 de en 16 de eeuw • Boekdrukkunst, in de Lage Landen oudste gedateerde boeken in 1473 (Aalst en Utrecht) • Schoolboekjes • Verhalen waaraan men ook plezier kan beleven ontbreken • Toenemende alfabetisering: steeds meer leerboekjes, maar voor 1500 nauwelijks “echte” kinderboeken

16 e eeuw • Desiderius Erasmus: Institutio principis christiani (1516) • Floris ende Blancefleur

16 e eeuw – genres: • Prozaromans, bijv. De vier Heemskinderen, Strijt van Roncevale (een bewerking van het Roelantslied), Floris ende Blancefleur – heel populair • Kluchtboeken en anekdotenbiografieën, bijv. Ulenspiegel, Pastoor van Kalenberg • ABC-boekjes, het Haneboek • Religieuze instructie • Liederen

16 e eeuw – genres: • Godsdienstige leesboeken • Colloquia of samensprekingen (bijv. Colloquia familiaria van Erasmus) • Gedragsboeken • Toneel • Fabels en andere dierenverhalen (bijv. Aesopus)

17 de eeuw • humanisme en reformatie; scheiding tussen Noord en Zuid • onderwijs en opvoeding: veel onderwijzers en boekdrukkers en uitgevers naar het Noorden • vooral herdrukken

Tendensen tot vernieuwing: • prozaromans alleen in privé sfeer • boeken die vroeger alleen op de Latijnse school voorkwamen • aandacht voor de religieuze vorming • zang- en poëziebundeltjes en novellenverzamelingen • speciaal voor kinderen: losbladige prenten • het orale circuit Spelen van Cupido, gedrukt in Haarlem in 1694

Onderwijs in de Republiek • in de handen van de overheid • protestantse religie • abc-boeken, psalmen, de Evangelien en epistelen, de Spreuken van Salomon, de catechismus en bijbelse leesboekjes • zgn. “materieboekjes” • raadsels • geschiedenisboeken • nog steeds dialogen en toneel • schooldrama´s verdwijnen in de tweede helft van de eeuw Latina Grammatica van G. Vossius

De religieuze vorming (protestants) • godsdienstonderwijs – binnen als buiten school – met behulp van de catechismus • alle mensen, ook kinderen, zijn van nature verdorven Protestants abc´tje, gedrukt in Utrecht in 1627 4 pagina´s, 8 cm x 6 cm Gedrukt op perkament Abc + onzevader Onzevader – de eerste tekst voor kinderen die leerden lezen

De religieuze vorming (roomskatholiek) • • • contrareformatie, controle op schoolboeken catechismussen aangepast censuur vooral catechisatie- en gebedenboekjes spannend: over de reis van Jan van der Linden naar het Heilig Land en Jerusalem