KHOA Y HC C S GII PHU SINH

KHOA Y HỌC CƠ SỞ GIẢI PHẪU - SINH LÝ VI KÝ SINH VẬT

MEDICAL GENERAL OF DEPARTMENT OF ANATOMY CELLS AND TISSUE ĐẠI CƯƠNG TẾ BÀO VÀ MÔ

CELLS AND TISSUE • TÕ bµo lµ ®¬n vÞ c¬ b¶n cÊu t¹o nªn c¬ thÓ sèng. • NhiÒu tÕ bµo tËp hîp l¹i t¹o thµnh m «. • C¸c m « t¹o thµnh c¬ quan. • C¸c c¬ quan t¹o thµnh c¬ thÓ hoµn chØnh.

HÌNH THỂ TẾ BÀO TINH TRÙNG NOÃN

HÌNH THỂ TẾ BÀO THẦN KINH TẾ BÀO HỒNG CẦU

STRUCTURE OF CELL

CELL MEMBRANES

CELL NUCLEUS

SỰ PH N CHIA TẾ BÀO PH N BÀO TRỰC PH N GIÁN PH N NGUYÊN NHIỄM GIẢM NHIỄM

MÔ - TISSUE M « lµ nh÷ng tËp hîp nh÷ng tÕ bµo vµ nh÷ng cÊu tróc kh «ng tÕ bµo, ®· ® îcbiÖt ho¸ ®Ó cïng ®¶m nhËn mét chøc phËn nhÊt ®Þnh. Căn cø vµo cÊu t¹o vµ chøc phËn, m « ® îc chia thµnh 4 lo¹i: + M « biÓu m «. + M « liªn kÕt. + M « c¬. + M « thÇn kinh.

MÔ BIỂU MÔ M « biÓu m « lµ lo¹i m « phñ mÆt ngoµi c¬ thÓ vµ mÆt trong c¸c c¬ quan, trong ®ã c¸c tÕ bµo ®øng s¸t nhau, kh «ng cã gì chen vµo giữa chóng.

TUYẾN VÚ TUYẾN GIÁP

MÔ LIÊN KẾT M « liªn kÕt lµ lo¹i m « mµ c¸c tÕ bµo kh «ng n» m s¸t nhau, chen vµo gi÷a chóng cßn cã c¸c chÊt gian bµo. MÔ LIÊN KẾT CHÍNH THỨC MÔ MÁU MÔ XƯƠNG

MÔ CƠ M « c¬ ® îc cÊu t¹o bëi tÕ bµo c¬, trong bµo t ¬ng tÕ bµo c¬ chøa t¬ c¬ cã thuéc tÝnh co rót. CƠ TIM CƠ TRƠN

CƠ V N

MÔ THẦN KINH M « thÇn kinh cÊu t¹o bëi c¸c tÕ bµo thÇn kinh, cã chøc phËn chØ huy vµ thèng nhÊt ho¹t ®éng cña c¬ thÓ.

DA • Da cã nhiÖm vô che phñ toµn bé mÆt ngoµi c¬ thÓ vµ chèng l¹i c¸c t¸c nh©n c¬ häc, ho¸ häc cã h¹i tõ bªn ngoµi. • Da chiÕm kho¶ng 26% träng l îng c¬ thÓ vµ cã diÖn tÝch kho¶ng 1, 2 2 m 2. • ChiÒu dµy cña da thay ®æi tõ 0, 5 4 mm, gåm 3 líp biÓu b×, trung b× vµ h¹ b×.

1. BiÓu bì (th îngbì). • N» m trªn cïng, ngăn c¸ch víi trung bì ë d íi bëi mµng ®¸y. • BiÓu bì lµ biÓu m « l¸t tÇng chiÒu dµy tõ 0, 07 2, 5 mm tïy vµo vÞ trÝ da. • BiÓu bì chñ yÕu lµ tÕ bµo sõng (keratinocyte) lu «n tiÕn triÓn vÒ hình th¸i tõ d íi lªn theo qu¸ trình sõng hãa qua 5 líp tÕ bµo: mÇm, gai, h¹t, bãng vµ sõng.

Líp tÕ bµo mÇm. N» m d íi cïng, lµ 1 hµng tÕ bµo hình trô hoÆc hình vu «ng n» m trªn mµng ®¸y. Xen kÏ giữa c¸c tÕ bµo ®ang sinh s¶n lµ c¸c tÕ bµo s¾c tè (melanocyte). Tû lÖ tÕ bµo s¾c tè so víi tÕ bµo mÇm kho¶ng 1/4 1/12 tïy vµo tõng vïng cña c¬ thÓ. Líp tÕ bµo gai. N» m trªn líp mÇm, cã tõ 5 10 líp tÕ bµo ®a diÖn. TÕ bµo líp gai còng cã kh¶ năng sinh s¶n b» ng gi¸n ph©n nh tÕ bµo mÇm (kho¶ng 20 ngµy biÓu bì l¹i ® îc ®æi míi 1 lÇn).

Líp tÕ bµo h¹t. Gåm 3 4 líp tÕ bµo dÑt n» m trªn líp gai, bµo t ¬ng chøa những h¹t sõng keratohyalin biÓu hiÖn qu¸ trình sõng hãa b¾t ®Çu. Líp tÕ bµo bãng. Gåm 3 4 líp tÕ bµo dÑt n» m trªn líp h¹t, trong bµo t ¬ngnhiÒu bµo quan ®· biÕn mÊt nh ty thÓ, l íi néi bµo… C¸c h¹t keratohyalin còng ® îc thay thÕ b» ng h¹t ªlªidin. Líp bãng th êng thÊy ë vïng da dÇy.

Líp tÕ bµo sõng. • N» m trªn cïng, tÕ bµo ®· dÑt hoµn toµn, nh©n vµ c¸c bµo quan biÕn mÊt h¼n, trong bµo t ¬ngchØ cßn l¹i những sîi sõng keratin. • Mçi tÕ bµo sõng biÕn thµnh mét l¸ sõng, chóng xÕp chång chÊt lªn nhau, líp ngoµi cïng lu «n bÞ bong ra khái bÒ mÆt. Ngoµi c¸c tÕ bµo sõng ë líp th îngbì cßn cã tÕ bµo s¾c tè (melanocyte), tÕ bµo Langerhans chøc năng tham gia miÔn dÞch vµ tÕ bµo Meckel lµm nhiÖm vô thu nhËn c¶m gi¸c.

2. Líp trung bì. mµng ®¸y ngo» n ngoÌo. Trung bì dµy 1 2 mm chia thµnh 2 líp danh giíi kh «ng râ rµng: líp nhó vµ líp l íi. a. Líp nhó. Lµ m « liªn kÕt chøa nhiÒu sîi chun, sîi collagen, m¹ch m¸u, b¹ch huyÕt vµ tËn cïng thÇn kinh. Ngoµi ra cßn cã c¸c tuyÕn, c¸c bã c¬ tr¬n, líp nhó lµm nhiÖm vô dinh d ìng cho líp biÓu bì. b. Líp l íi. Lµ m « liªn kÕt chøa nhiÒu sîi collagen xÕp dÇy ®Æc, nhiÒu bã c¬ tr¬n, cã bã b¸m vµo nang l «ng gäi lµ c dùng l «ng, nhiÒu m¹ch m¸u, b¹ch huyÕt vµ thÇn kinh. PhÇn lín c¸c phÇn phô cña da ®Òu n» m ë líp nµy.

3. Líp h¹ bì. N» m d íilíp l íicña trung bì vµ ngăn víi tæ chøc d íi da bëi líp c©n n «ng. Đ©y lµ tæ chøc liªn kÕt láng lÎo chøa nhiÒu tæ chøc mì, m¹ch m¸u, tiÓu cÇu må h «i, c¸c thô c¶m thÓ thÇn kinh nhËn biÕt ®au, nãng, l¹nh vµ xóc gi¸c. H¹ bì lµ n¬i dù trữ mì lín nhÊt cña c¬ thÓ, tham gia ®iÒu hßa th©n nhiÖt.

B. C¸c phÇn phô cña da. 1. TuyÕn må h «i. Cã mÆt ë kh¾p n¬i trªn bÒ mÆt da c¬ thÓ (kho¶ng 2 triÖu tuyÕn), tËp trung nhiÒu nhÊt ë vïng n¸ch, tr¸n, gan bµn tay vµ ch©n (cã ®Õn 300 truyÕn/1 cm 2). TrÎ em ra ®êi 2 th¸ng tuyÕn må h «i míi ho¹t ®éng. Sù bµi tiÕt må h «i liªn quan ®Õn qu¸ trình ®iÒu hßa th©n nhiÖt. 2. TuyÕn b·. Cã nhiÒu ë mÆt, da ®Çu, phÇn trªn cña l ng. Kh «ng cã ë gan bµn tay, gan bµn ch©n. ChÊt b· cã t¸c dông lµm cho da mÒm vµ kh «ng thÊm n íc, ngăn c¶n t¸c ®éng cña nhiÒu chÊt hãa häc vµ vi khuÈn ®Ó b¶o vÖ da.

3. TuyÕn sữa. Lµ mét d¹ng ®Æc biÖt cña tuyÕn må h «i, chØ ph¸t triÓn ë ®éng vËt cã vó vµ gièng c¸i. Ng êicã 2 tuyÕn sữa n» m d íilíp trung bì, mçi tuyÕn lµ mét khèi trßn ®Èy ra phång lªn t¹o thµnh vó.

4. L «ng tãc. L «ng xuÊt hiÖn tõ th¸ng thø 5 cña thêi kú ph «i thai. L «ng cã nhiÒu n¬i trªn mÆt da, trõ gan bµn tay, gan bµn ch©n. CÊu t¹o gåm: nang l «ng, ch©n l «ng vµ th©n l «ng. 5. Mãng. Lµ mét tÊm sõng n» m ë mÆt mu cña ®Çu ngãn tay vµ ngãn ch©n.

C. Chøc năng cña da. 1. Chøc năng b¶o vÖ. 2. ĐiÒu hßa th©n nhiÖt. 3. Bµi tiÕt. 4. Dù trữ chuyÓn hãa. 5. T¹o Keratin vµ Melanin. 6. C¶m gi¸c. 7. MiÔn dÞch. 8. Ngo¹i hình. 9. Sù liªn quan giữa da vµ néi t¹ng.