KENTSEL DNM GECEKONDULAMA Kentsel dnm bozulma ve kme

KENTSEL DÖNÜŞÜM GECEKONDULAŞMA

Ø Ø Kentsel dönüşüm, bozulma ve çökme olan kentsel alanın ekonomik, toplumsal, fiziksel ve çevresel koşullarının kapsamlı ve bütünleşik yaklaşımlarla iyileştirilmesine yönelik olarak uygulanan strateji ve eylemlerin bütününü ifade ediyor. Kentsel dönüşüm yöntemleri; Yeniden geliştirme Rehabilitasyon Entegrasyon Yeniden canlandırma

DÜNYADA KENTSEL DÖNÜŞÜM: İki bakış açısı: *Arkitera Ø Endüstri Devrimi sonrası, sanayi kentlerinde hızla artan çevre kirliliği, sağlıksız ve yaşam standartları düşük konut alanları ve yetersiz altyapı hizmetleri, sağlıksız kentler meydana getirdi. 19 yy’ın ikinci yarısında kenti daha sağlıklı , temiz ve yaşanabilir kılmayı amaçlayan “Park Hareketi”ni, kent merkezlerinde geniş cadde ve bulvarların açılmasını kapsayan kentsel yenileme projeleri izledi.

* David Harvey, Kent Hakkı (2009) Ø 1848 yılı artı-sermaye ve artı-işgücü ilk açık krizini beraberinde getiriyor. Pariste burjuva ütopyacılar cumhuriyetçi burjuvalar tarafından durduruluyor ama krize çözüm bulunamıyor. 1851’de Napoleon Bonaparte darbeyle başa geçiyor. Seçenek oluşturabilecek hareketleri bastırdı. Bonaparte 1853’te kentin bayındırlık işlerinden sorumlu olmak üzere Georges. Eugéne Haussmann’ı görevlendirdi.

Yalnızca kent altyapısı dönüşümü değil aynı zamanda yeni bir yaşam biçimi ve kent karakteri kurulması da sağlandı. Paris ‘ışıklar kenti’, büyük tüketim, turizm ve keyif merkezi haline geldi. 1868’de mali yapı çöker, Napoleon Bismarck’a savaş açıp kaybeder. Ve Paris Komünü ortaya çıkar.

1940 -ABD Ø 1930 larda sermaye fazlası ve işsizlik sorunları savaş hazırlıkları ile geçici olarak çözüldü, ama savaştan sonra ne olacağı bilinmiyordu. Ø Robert Moses da New York’un altyapısında buldu çözümü. Moses artı-sermaye emilimi sorununu çözmeye bir otoyollar ve altyapısal dönüşümler düzeni, banliyöleşme ve yalnız kentin değil tüm metropoliten bölgenin toptan yeniden yapılanması sayesinde yardım etti. Bu da ABD’deki 68 hareketlerini tetikledi.

II. Dünya Savaşı sonrası kentsel dönüşüm hareketleri iki grupta incelenebilir: Ø Emek gücünün yeniden üretimi (1950 -1980) Sermaye merkezli kentsel gelişme (1980 sonrası) Ø * Tarık Şengül

EMEK GÜCÜNÜN YENIDEN ÜRETIMI (1950 -80) Kentsel gelişme merkezinde emeğin yeniden üretimi vardır. gelişmiş ülkelerde devletin yoğun müdahalesi varken az gelişmiş ülkelerde asli aktörler yerel topluluklar.

SERMAYE MERKEZLI KENTSEL GELIŞME (1980 SONRASI) Emeğin yeniden üretimi ikinci planda sermayenin desteklenmesi politikaları ön planda. Sermayenin kentlere olan ilgisi kentsel kutuplaşmayı artırıyor. Kentsel çelişkiler derinleşiyor. Zengin ve yoksul gettoları artıyor. İlk dönem “gecekondu-apartman” ikiliği yerini “kentin mevcut dokusunda yaşayanlar-kentleri terk edenler”e bırakmıştır.

DIŞ DÜNYALAR – KORKU MIMARISI

KENT NÜFUSUNDA PATLAMA

Nüfuslar büyüyor kentler ejderha gibi birleşip büyüyorlar, kentler arasında ve içinde eşitsizlik artıyor. Üçüncü dünya ülkelerinde: emek yoğun kırsal bölgesermaye yoğun metropol yerine sermaye yoğun kırsal bölgeemek yoğun sanayisizleşmiş kent. * Mike Davis, Gecekondu Gezegeni

GECEKONDULAŞMA Gelişmiş ülkelerde dışında) Az gelişmiş ülkelerde çevresinde) %6 %78. 2 (Genelde kent (Daha kent Ø Küresel kent nüfusunun ¾’ü v 20. yy’ın başlarında fiziksel surların yerini ekonomik, siyasal surlar aldı.

Gecekondu mahalleleri ticarileşiyor. Kendinden daha yoksulu sömürü var. Kiracılar bu ortamda en güçsüzler. Altyapı sorunları, yoksulluk, çaresizlik birleşince bu bölgelerdeki insanlar paramiliterler için insan kaynağı. Göçler engellenmeye çalışılıyor. Bazen askeri hükümetlerce, bazen paramiliterlerce bazen de orta sınıfın işbirliğiyle. Çin’de Maoculuktan ilham alan köylü devrimi Amerikan sponsorlu kent devrimince baltalanmıştı.

Soğuk savaş döneminde de gecekondulaşma artmıştır. Ø Türkiyede kentlere göç özellikle Marshall yardımları sonrası ithal ikameci imalat ve tarımın modernleşmesi ile artmıştır. Devlet, ne toplu konut inşa etmeye ne de devlet arazisini özel sektöre devretmeye hazır değildi. Böylece Anadolulu göçmenler yetkililerle anlaşıp dış bölgelere gecekondu yapıyorlardı. * Mike Davis, Gecekondu Gezegeni

YUMUŞAK EMPERYALIZM Üçüncü dünya ülkelerine “yardım etmek” için IMF, Dünya Bankası kolları sıvıyor. Dünya bankasının üçüncü dünya ülkelerindeki revizyon, yardım programları hep başarısız olmuştur. Yapılması öngörülen düzenlemelerden biri olan yoksula konut girişimleri orta ve üst sınıfa hizmet etmiştir. STK’lar fonlanıp, toplumsal bürokratik hale getirilmiş, radikallikten uzaklaştırılmıştır. Siyasi öfkenin yönünü saptırıp onu arındırarak ortamın daha fazla ısınması önlenir. * Mike Davis, Gecekondu Gezegeni

Perulu işadamı Hernando de Soto tapulaştırmayı ve yoksulun kendi işini kendi görmesinin özendirilmesini savunuyor. Tapulaştırmanın “getirdikleri”: Ø Şehre usulüne göre dahil olmak Ø Ek vergi ödemek Ø Kiracılarla ev sahipleri arasında dayanışmayı öldürmek Ø Tapulananın mücadeleden çekilmesi…

GÜZEL KENTLER Ø Ø Gecekondular, yoksul semtler hükümetlerin gözünde dünyanın görmesini istemediği hastalıktır. Uluslararası organizasyonlar zamanında gözden olabildiğince uzaklaştırılırlar. Öncelikle siyasi protesto ve muhalefet merkezleri yok edilir. ASEAN zirvesi için Dabu’da, Papa’nın ziyareti için Santa Domingo’da, 1996’da “Myanmar’ı Ziyaret Et” kapsamında askeri diktatörlükçe Rangoon&Mandalay’da, 1974 -Miss Universe, 1975 Gerald Ford ziyareti, 1976 IMFDünya Bankası toplantısında Manila’da… Amaç: kent içinde homojen sosyoekonomik bölgeler

VE OLIMPIYATLAR… 1936’da Hitler diktatörlüğünde Berlin’de Mexico City Atina Barcelona 1988 - Seul 2008 - Beijing…

RANGOON KİNŞASA

MANİLA

ISTIHDAM BM’e göre dünya aktif nüfusunun 2/5’si kayıtdışı çalışan işçi. ILO araştırmasında 300000 den fazla artan kentsel işgücüne rağmen kayıtlı sektörün yılda ancak 10000 iş yaratabildiğini söylüyor. Oluşan neoliberal bireycilikte: eskiden kapısını çaldığın evde kahve ikram edilirken, artık ya kahve yok ya da kahve satmaya çalışıyorlar.

TÜRKİYE’DE KENTSEL DÖNÜŞÜM

Gecekondulaşma Ankara’da 1930 larda, İstanbul’da ise 1940 larda başlamıştır. İstanbuldaki gecekondularda ikamet edenlerin büyük bir kısmı(1/4) balkan göçmeniyken, Ankara gecekondularında Ankara ve çevreden gelen göçmenler barınmaktaydı. * Çarşamba Seminerleri

1950 -1980 Ekonomik büyüme ve sanayileşme politikaları hızlı bir kentleşme ve kırdan kente göçü beraberinde getirmiştir. Ekonomik büyüme ilk on yılda sanayileşmeyi, dış yardımları, liberal ekonomi modelini ve tarımsal modernleşmeyi beraberinde getirmiştir. İkinci on yılda planlı ekonomiye geçilmiş, ithal ikameci model uygulanmış, iç pazar genişletilmiştir. Son on yılda da ekonomik krizlerin, işsizliğin, çocuk ve kadının işgücüne katıldığı, inşaat sektörünün öne çıktığı bir dönem olmuştur. Kentlerde konut stoğu yetersiz kalmış, gecekondu dargelirli için bir çözüm olmuştur. * Ataöv-Osmay, Türkiyede kentsel dönüşüme yöntemsel bir yaklaşım

1. 2. İlk gecekondu yasası 1948’de Ankara için çıkarılan 5218 sayılı yasa. Sonra mesele Türkiye genelinde olduğu için 5228 sayılı yasa çıkarılıyor (Sorun mesken meselesi, çözüm devlet kaynaklı olmalıdır görüşü hakim). 1953’te konut yapımını daha fazla destekleyen 6188: İnşaatta ve bina bittikten sonraki 10 sene boyunca vergi alınmayacak, inşaat malzemelerine zam gelmeyecek. İktidarın kendisi ciddi konut üretiyor. 1966’da 775 sayılı kanun çıkıyor (alt gelirliyi mağdur etmeden çözüm arayan olumlu bir kanun). * Seminerleri

1950 li yıllarda Gecekondu Ticareti başlıyor. Kullanıcı ve yapıcı ayrışıyor. 1960 askeri darbesiyle sorunlar askeri zihniyet ile ele alınıyor. “Gecekondu yapımı yasaklanmıştır. ” Çok etkili olamıyor. Bu dönemde gecekondu yasallaşmaları söz konusu: ilk yasallaşan bölge Kazlıçeşme (Zeytinburnu), ikinci mahalle de Taşlıtarla (Gaziosmanpaşa). 1966 Belediye İmar Müdürü: “İstanbul’da sanayileşmenin gelişmesi, fabrika sayısının artması gecekondulaşmayı artırmıştır ve eğer gecekondulaşmayı durdurmak istiyorsak fabrika yapımına sınır getirmek zorundayız. ”

Ø Ø Ø 1970’ler: Gecekondulaşmanın en hızlı olduğu dönem. Sebep sadece sanayi ve göç faktörleri değil aynı zamanda kültürel faktörler, politikalar, sosyalist grupların desteği. “ 1976 Mart’a kadar yapılan gecekondular affedilecek” haberi Politik grupların müdahalesi ile mahalleler kuruluyor. 1977’de ilk ve son kez ölümle sonuçlanan gecekondu yıkımı yaşanıyor 1 Mayıs Mahallesinde. Sebebi: gecekondu piyasasına ve iktidara rağmen inşa edilmesi. Diğer örnekler: Gülsuyu ve Güzeltepe.

1980 -2000 Türkiye ekonomisi dışa açılmış kaliteli işçi talebi artmıştır. Sanayi birimleri büyüdükçe şehir dışına gitmiş, küçük ölçekliler kent içinde tarihi bölgelere yerleşmiş. Organize bölgeleri işçi talebini çevresinde bulunan ve bir kısmı ruhsatsız olan yeni yaşam alanlarından karşılarken, kent içinde kalanlar çevresindeki çöküntü alanlarında yaşayan nüfusu istihdam etmiştir. Gecekondu üretiminde bireysel ve yasadışı örgütlenmeler eliyle kiralık ve mülk sahipliği artmıştır. Kentteki gecekondular apartmanlaşmıştır. Toplu konut girişimleri hızlanmıştır.

Askeri darbe ile 1982’de gecekondular yasaklanıyor ama 1981’e kadar yapılanları kapsamıyor sonrasında 2805 sayılı af yasası çıkarılıyor. 25 Mart 1984’te yerel seçimler öncesi Turgut Özal zaferi garantilemek için gecekondulara tapu tahsis belgesi dağıtmıştır. Seçime bir ay kala da imar affı çıkartmıştır.

2000 SONRASI 2000 sonrası dönemdeki en önemli gelişme kentsel dönüşümün yasalarda yer almasıdır. Sivil güçlenme gibi çabalar yaygınlaşmaya başlamıştır. Kentin çöküntü bölgelerinde suç oranında artış. Özelleştirmeye paralel olarak en çok eğitimde olmak üzere kamu hizmetleri azalmıştır. Küreselleşme ile gelir kutuplaşması artmıştır.

Kentsel dönüşüm kavramını ilk kez 1999’da Ali Müfit Gürtuna zamanında Vizyon Projeleri kapsamında duyuyoruz. Deprem sonrası projelerin başına “deprem odaklı” lafını ekliyorlar. Bu dönemde konut talebinin çok üstünde konut üretimi gerçekleşmiştir.

İSTANBUL’DA SON DURUM: