KENTSEL DNM 1 KENTSEL DNM v Kentsel Dnm

KENTSEL DÖNÜŞÜM 1

KENTSEL DÖNÜŞÜM v. Kentsel Dönüşüm: Kentsel sorunların çözümünde; ekonomik, mekansal ve toplumsal koşulları dikkate alan kapsamlı bir eylem planlama sürecidir. 2

Ülkemizde kentlerde dönüşüme konu olan alanlar • afet riskli alanlar, • kent merkezleri/merkezi iş alanları, • kentlerin ekonomik ömrünü doldurmuş/yıpranmış kesimleri, • çöküntü alanları, • kentin tarihi ve kültürel dokusunun korunması • özelleştirmeye konu olan alanlar, • ıslah imar planları kapsamında kalan gecekondu alanları veya sadece gecekondu ve düzensiz yapılaşmış alanlar

Kentsel dönüşümün amaçları v. Sosyal v. Fiziksel v. Ekonomik 4

Kentsel Dönüşümün Amacı • Sosyal Amaçlar • Sağlıklı ve güvenli, yaşam standartlarına uygun çevrelerin oluşturulması, • Mahalleler arası fiziki, sosyal ve ekonomik farklılıkların azaltılarak, sosyal köhnemenin engellenmesi olarak tanımlanabilir.

Kentsel Dönüşümün Amacı Fiziksel Amaçlar • Köhneme ve "slumlaşma"nın ortadan kaldırılması, • Bölgenin altyapı ve sosyal donatıları eksikse bunların oluşturulması, • Kent parçaları arasında yoğunluk dengelemesinin yapılması, • Ulaşımın sorun halinden çıkarılması, • Olası doğal afet (deprem, sel vs. ) tehlikesine karşı fiziki çevrenin niteliğinin arttırılarak uygun hale getirilmesidir.

Kentsel Dönüşümün Amacı Ekonomik Amaçlar • Ekonomik dengesizliğin azaltılması, • İş hayatının canlandırılması, • Yatırım açısından değeri düşen alanların tekrar kent ekonomisine katılması, • Kent yönetiminin mali olanaklarının geliştirilmesidir • Kentsel Dönüşümün Yöntemleri neler olabilir?

Kentsel Dönüşümün yöntemleri • • Yeniden Geliştirme Rehabilitasyon/İyileştirme Entegrasyon Yeniden Canlandırma Kentsel Koruma Sağlıklılaştırma Kentsel Yenileme 8

Kentsel Dönüşüm Yöntemleri Yeniden Geliştirme nerelerde uygulanır? • Yeniden geliştirme, ciddi olarak bozulmuş ve korunacak değeri olmayan yapıların bulunduğu bölgelerde kabul edilen bir yaklaşımdır. • Avantajlımıdır? • Yerel yönetimler için bu yaklaşım, arazinin maksimum kullanımı, daha yüksek zemin alanı ve şehir merkezine daha yüksek gelir grupları ve bunların aktivitelerinin gelmesi ile avantajlı görünmektedir. • Dezavantajları varmıdır? • Yeniden geliştirme yaklaşımı, genellikle orjinal kent nüfusunun kentin başka bir kısmına yerleştirilmesini öngörmektedir. Bu da ağır sosyal ve çevresel maliyetler taşımaktadır. • Gelişmiş ülkeler artık bu yöntemi kullanmamaktadır. Neden? • gecekondu mahallelerinin kentin başka bir yerinde yeniden oluşmasını engelleyememektedir.

Kentsel Dönüşüm Yöntemleri Rehabilitasyon/İyileştirme • Rehabilitasyon, planlı olarak gelişmiş ancak zamanla yıpranmış, yoğunluğu artmış ve işlevlerini yerine getiremeyen bölgeleri tekrar değerli hale getirme yöntemidir. • Mevcut bölgenin yapısının korunarak, koruma, tamir ve restore edilmesi temeline dayanmaktadır. Rehabilitasyonun bütün aşamalarından halkın katılımı beklenmektedir. • Bu yöntemin sosyal yapıya etkisi ise iki farklı yönde gelişmektedir. Kentsel dönüşüm sürecine giren bölgenin halkı buradan uzaklaştırılıp, yerine üst ve orta sınıf alıcıların yerleşmesi soylulaştırma olarak tanımlanırken bölge halkının burada ikamet etmeye devam etmesi haline zorunlu iyileştirme denilmektedir.

Kentsel Dönüşüm Yöntemleri Entegrasyon • Bu yöntemle, kent kimliği korunur, mevcut binaların yanına yeni binaların katılımıyla zengin bir çevre yaratılır. • Alanın asıl sakinleri, bölgeden ayrılmayarak dönüşüme katkıda bulunmaktadır. Mevcut olanların yanına konumlandırılacak yeni yapılarda çağdaş mimarlık örnekleri de ortaya konabilmektedir. • Pek çok girişimci ve yerel yönetime göre, entegrasyon yöntemi ile konut üretimi daha az karlı ve zaman kaybettirici bir yöntemdir.

Kentsel Dönüşüm Yöntemleri Yeniden Canlandırma • Sosyo-kültürel, ekonomik ya da fiziksel açılardan bir çöküntü süreci yaşamakta olan kentsel alan parçalarıdır, çöküntüye neden olan faktörlerinin ortadan kaldırılması ya da değiştirilmesi sonucu, o alanın tekrar hayata döndürülmesi, canlandırılmasıdır. • Terk edilmiş, depolama, imalat gibi işlevlere tahsis edilmiş ya da düşük gelir grupları tarafından sağlıksız ve yoğun bir biçimde kullanılan tarihsel yapı ve kent dokularının ekonomik yönden ve kullanım açısından canlandırılması işlemidir.

Kentsel Dönüşüm Yöntemleri Kentsel Koruma Kentsel koruma; toplumun geçmişteki sosyal, ekonomik koşullarını, kültür değerlerini yansıtır. fiziksel yapının günümüzün değişen sosyal ve ekonomik koşulları altında yok olmasına engel olmak ve çağdaş toplumla, çağdaş gereksinmelerle bütünleştirilerek yaşamasını sağlamaktır.

Kentsel Dönüşüm Yöntemleri Sağlıklılaştırma • Sağlıklılaştırma, bir mekanın sağlıklı yaşam koşullarına kavuşturulması ve eski haline getirilmesi anlamını içermektedir. Başlangıçta sağlıklılaştırma çalışmaları tek yapı ölçeğindeki sorunları çözümleme olarak ele alınmıştır. Daha sonraları toplumsal, ekonomik ve kültürel gelişmeler bu sorunları bina çerçevesinden giderek bina gruplarına, kent parçalarına ve kentlere değin yaygınlaştırmıştır.

Kentsel Dönüşüm Yöntemleri Kentsel Yenileme • Kentsel yenileme mevcut kentleri ve merkezleri düzeltmek ve günün gereklerine uydurmak amacıyla yeniden planlama ve bunu uygulama olarak tanımlanmaktadır Kentsel yenilemenin hedefleri arasında şunlar bulunmaktadır: ekonomik canlandırmayı sağlamak, Kentsel altyapının kullanımını iyileştirmek, Şehirlerde daha kaliteli bir yaşam ve çevre oluşturmak, Yoğun sosyal problemleri olan bölgelerde sosyal yenilemeyi gerçekleştirmek, • Yerleşme standartlarının iyileştirilmesini sağlamak, • Şehirlerin karakterlerinin devamlılığını sağlamak üzere, yeni yapılaşma ya da eskinin tümüyle yıkılıp yeniden yapılması yerine eski yapı ve bölgelerin tümüyle korunması, • Yenileme sonrası yöre sakinlerinin orada ikametinin garanti edilmesi, • •

Kentsel Dönüşümde • Uluslararası Örnekler 16

• Barselona/İSPANYA 17

Kentsel Dönüşüm Uygulama Örnekleri Barselona Dönüşüm Projesi Örneği • Dünya örneklerinden biri olarak Barselona şehrindeki kentsel dönüşüm dünyada uygulanan en başarılı “su-önü gelişim” (Waterfront Development) projelerinden birisidir. • Savaş sonrası kent merkezindeki nüfus dengesi değişmiştir. Barselona kent merkezinde fiziki ve sosyal köhneme hadsafhadadır. • 1980'lere gelindiğinde Barselona yeni kent konseyi ile demokratik kentsel dönüşüm programlarını başlatmış; böylelikle endüstriyel sistemin küresel yapılanmasına yön verecek ekonomik yükselme oluşmuş; kısa zamanda entegre harekat planı uygulamaya konulmuştur.

Barselona Dönüşüm Projesi Örneği Dönüşüm projesinin amaçları: Bölgenin yoğunluğunu azaltmak ve yeni açık alanlar üretmek; Yaşam koşullarında sosyal iyileşme sağlamak; Bölgede sosyal kullanım için uygun sosyal donatıların sayısını arttırmak; • Yaşayanların projeye doğrudan katılımlarını sağlamaktır • •

Barselona Dönüşüm Projesi Örneği Proje Ortakları: • Barselona Kent Konseyi • Yerel Yönetim Birimleri • Özel sektör girişimcileri • Sivil kuruluşlar • Kentsel dönüşüm süreci 3 aşamada ele alınmıştır: 1. Kentsel iyileştirme (urban rehabilitation), 2. Kentsel yeniden yapılandırma (urban restructuring), 3. Diğer yapılanma biçimleri.

Barselona Dönüşüm Projesi Örneği Bu kapsamda uygulanan müdahaleler iki başlık altında toplanabilir: • Kentsel mekanlar ve yeşil alanlar: Müdahaleler kullanılmayan ve problemli alanlar olarak kabul edilen eski endüstri arazileri ve kentin eski hizmet/servis arazilerinde yapılmıştır. • Sektörel planlar: Kentin farklı noktaları farklı özellikler göstermektedir. Bu bağlamda uygulanan müdahaleler de bölgeye göre değişmektedir.

Barselona Dönüşüm Projesi Örneği Buna göre sektörel planlar üçe ayrılmıştır: • 1 -Ciutat Vella'nın iyileştirilmesi, • 2 -Geleneksel mahallelerin iyileştirilmesi, • 3 -Kapalı şehir blokların yeniden düşünülmesi. 1992 Olimpiyatları ile şehir kendini hızlı bir değişim içinde bulmuştur. Fiziksel şartları olumsuz ve ulaşım imkanları açısından yetersiz bir kent olan Barselona hızla gelişmiştir. Yollar yenilenmiş, yeni ulaşım ağları oluşturulmuştur. Proje, köyün dışındaki alana olimpiyatlardan sonra da getirdiği fonksiyon ve işlevlerle hizmet vererek, kentin sürdürülebilir gelişimini sağlamıştır.

İNGİLTERE • İNGİLTERE 23

İngiltere Elephant & Castle Yenileme Projesi İngiltere, 19. yüzyıldan itibaren geliştirdigi projelerin deneyimleri ile Avrupa’daki en ileri uygulamalara sahip ülkedir. Uygulama projelerindeki ortaklık temasında merkezi ve yerel yönetim, özel sektör ve halk bir arada bulunmaktadır ve yapılan dönüşüm projelerinde ana ilkeler şöyle sıralanır: • Ortaklık • Bütünleşik bir yaklaşım • Yerel yatırımların desteklenmesi • Herkes için sosyal ve ekonomik açıdan eşit olanaklar yaratılması • Global yatırımlar ile yerel yatırımlar arasında denge sağlanması • Altyapı kalitesi • Sürdürülebilirlik • Çeşitlilik • Yerel halk ve entegrasyon

İngiltere Elephant & Castle Yenileme Projesi • 1960’lara gelindiğinde ilçe yönetimi 19. yüzyıl döneminin köhneleşmiş konutlarını satın alarak bu alanı yeniden geliştirmişse de günümüzde bu bölge, yüksek oranda • sosyal yoksulluk • trafikten kaynaklanan hava kirliliği • kötüleşen belediye konutlarıyla çevrelenmiş gerileyen bir ticaret merkezi konumundadır.

Londra Elephant & Castle Yenileme Projesi • Bu nedenle Southwark konseyi bölgeyi yeniden yapılandırmak amacı ile 2002 yılında bir proje başlatmıştır. Projenin vizyonu; Elephant&Castle’ın içinden geçilen bir yer olmaktan çıkıp gelinen bir yer olmasıdır. 688. 000 m²’lik bir alanda gerçekleştirilen proje 1. 500. 000 £’lik bir bütçeye sahiptir. 2002 yılında başlayan projenin 2014 yılında tamamlanması hedeflenmiştir.

İngiltere Elephant & Castle Yenileme Projesi

İngiltere Elephant & Castle Yenileme Projesi Proje tamamlandığında bölgede; • 75. 000 m² perakende alanı • 5. 300 yeni ve yenilenmiş konut • 2 yeni metro hattı • Yeni bir ticari merkez alanı • 5 meydan olacaktır. Bu proje ile • fiziksel çevre kalitesini arttırarak yatırımları teşvik etmek • yerel ekonominin güçlendirilmesi ile sürdürülebilir yenileme faaliyetlerini teşvik etmek hedeflenmiştir. Elephant&Castle yenileme projesinin temeli; mahalle sakinleri, yerel işletmeciler, eğitim ve sağlık kuruluşları, toplum ve gönüllü kuruluşlar, ziyaretçiler ve alanda çalışan insanları içeren geniş bir toplumsal katılımla desteklenmiş güçlü bir ortaklığa dayanmaktadır.

• Beyrut/ Lübnan 29

Beyrut Tarihi Kent Merkezi Kentsel Dönüşüm Projesi (Lübnan) • Savaşın sona ermesiyle artık Beyrut’un yeniden doğması • İnsanları savaşın bittiğine inandırmanın gerekli görülmesi • savaş öncesindeki sosyal hayatın canlandırılmak istenmesi • Beyrut’un geleneksel olarak idari, ticari, kültürel çekirdeğini oluşturan Merkez bölgesinin yenilenmesi ihtiyacı • 1994’te Beyrut’un merkez bölgesinin geliştirilmesi ve yeniden yapılanması amacıyla bölgedeki mülkiyet hakkı sahipleriyle yatırımcıların ortaklığında oluşan SOLIDERE (The Lebanese Campany for Development and Reconstruction of the Beirut Central Districts) adında bir Lübnan anonim şirketi kurulmuştur.

Beyrut Tarihi Kent Merkezi Kentsel Dönüşüm Projesi (Lübnan) • Savaş sonrası Beyrut’ta karşılan sorun yalnızca fiziksel yapının değil sosyal yapının da büyük ölçüde hasar görmüş olmasıdır. Kentin geleneksel kimliğine uymayan bir biçimde ikiye bölünerek dine dayalı bir ayrıma gidilmiş olması, Lübnan’ın savaş sonrası ulus olma yolundaki çabalarıyla çelişmektedir. • Bu bağlamda temel konulardan biri de kentin sosyal dokusunun bütünleştirilmesidir. Bunu sağlamanın en iyi yolu olarak da, kent merkezinin yenilenerek kentin doğu ve batı tarafının birbirine bağlanması, merkezin, ticaretin yanı sıra sosyal ve kültürel aktivitelerle de tüm kentlileri buraya çekmesi ve böylece kentin iki yakasında yaşayanların burada bir araya gelmesi hedeflenmiştir.

Beyrut Tarihi Kent Merkezi Kentsel Dönüşüm Projesi (Lübnan) Solidere Kentsel Dönüşüm Projesi Üç Boyutlu Çizimi

Beyrut Tarihi Kent Merkezi Kentsel Dönüşüm Projesi (Lübnan)

Beyrut Tarihi Kent Merkezi Kentsel Dönüşüm Projesi (Lübnan) • • • Projenin temel hedefleri aşağıdaki gibidir: Tarihi binaların ve koruma alanlarının restore edilmesi, Denize açık bir kentsel alan oluşturulması, Bütüncül modern altyapı sisteminin sağlanması, Kamusal alanların yaratımı, seyir terasları, gezi alanları ve yaya yollarının yapımı ve organizasyonu, İşyeri ve bu kurumlara ait yerleşkeler, kültürel ve rekreasyon imkanları gibi geniş ve çok fonksiyonlu kullanım imkanlarının yaratılması, Sağlam kalmış binaların ve şehir manzarasının korunması, Modern ve geleneksel mimari arasında harmoni yaratılması, Şehrin eski dokusunun ve komşuluk ilişkilerinin yeniden kurulması, 24 saat yaşayan bir kentsel alan oluşturulması, Şehir merkezinin yenilenmesi için mıknatıs etkisi gösteren cazibe olanaklarının yaratılması

Beyrut Tarihi Kent Merkezi Kentsel Dönüşüm Projesi (Lübnan) • 191 hektarın üzerinde ve 4. 69 milyon metrekare inşaat alanını kapsayan proje, iki fazdan oluşmaktadır. 1994 - 2004 yıllarını kapsayan dönem birinci faz, 2005 - 2020 dönemi ise ikinci faz olarak tanımlanır. Her iki fazın uygulama süreçleri ise Lübnan hükümeti tarafından kurulan, yarı özel ve özerk bir kuruluş olan Solidere şirketi tarafından yürütülmektedir. 2005 yılı itibariyle projenin ilk etabı tamamlanmış ve herhangi bir aksaklılıkla karşılaşılmamıştır. Projenin başarısında kamu özel sektör işbirliğinin payı büyüktür. • Beyrut kentsel dönüşüm projesi ile tarihi kent merkezi ve yeni liman bölgesi birbirine bağlanmış ve bu yeni bölgede güçlü bir finans merkezi oluşturulmuştur. Hem bu özelliği ile hem de örgütlenme modelinde kullanılan sistem nedeniyle, proje kendini finanse ederek kamuya herhangi bir ek yük getirmemiştir. Proje, kaybedilen kimlik değerlerinin yeniden kazanılmasının zorluğunu göstermesi açısından dünya çapında önemli bir örnektir.

• Brezilya/ Rio de Jenerio 11/30/2020 TÜRKİYE BELEDİYELER BİRLİĞİ 36

Rio Kenti Gecekondu Sağlıklaştırma Programı (Brezilya) • Rio de Janerio, 5. 9 milyonluk nüfusuyla, Brezilya’nın ikinci büyük kentidir. • Yaklaşık nüfusun üçte biri çok kötü şartlarda gecekondu alanlarında (favelas) yaşamaktadır. • Gecekondu alanlarının büyük çoğunluğu, şehrin en merkezi ve en değerli yerinde yamaçlara yerleşmiştir. • Gecekondu alanlarında yaşayan halkın sadece bir kısmı su, elektrik gibi ihtiyaçlarına ulaşabilmektedir. • Gecekondu alanlarında, kanalizasyon alt yapısı olmaması, çöplerin toplanmaması gibi nedenlerden dolayı ciddi bir kirlilik problemi yaşanmaktadır.

Rio Kenti Gecekondu Sağlıklaştırma Programı (Brezilya)

Rio Kenti Gecekondu Sağlıklaştırma Programı (Brezilya) • Gecekondu alanlarında yaşayan halkın ağır yaşam koşulları çeşitli sosyal problemleri de beraberinde getirmektedir. Bölgede suç oranı artmaktadır. • Halkın yoksullukla savaşması, çalışma imkanlarının kısıtlı olması, eğitim imkanlarının olmayışı beraberinde çeşitli sosyal eşitsizliği de getirmektedir. • Gecekondu alanlarında özellikle uyuşturucu çeteleri yüzünden birçok sorun yaşanmaktadır. Yaşam şartlarındaki olumsuzluklar, çeşitli sosyal ve ekonomik sorunlar, şehrin kalbi sayılan alanda oluşan görüntü ve çevre kirliliği bölgede bir sağlıklaştırma hareketi kaçınılmaz hale getirmiştir.

Rio Kenti Gecekondu Sağlıklaştırma Programı (Brezilya) • • • Projenin amacı, program çerçevesinde, konut alanların iyileştirilmesi ve gelecek nesil düşünülerek yeni kapasitelerin oluşturulması, sosyal problemlerinin giderilmesi, fırsat eşitliği sağlamak için iş ve eğitim olanaklarının artırılması ve bölgede yaşam şartlarının düzeltilmesidir. halkın örgütlenmesi sağlanarak, onların projeye katılımının sağlanması projenin amaçları arasındadır.

Rio Kenti Gecekondu Sağlıklaştırma Programı (Brezilya) • Öncellikle temel altyapı, kanalizasyon, su ve elektrik dağıtımı gibi halkın temel ihtiyaçlarının karşılanması, çöp toplanmasıyla çevre kirliliğinin ortadan kaldırılması hedeflenmiştir. • Halk meydanları, spor faaliyetleri için merkezler, çocuk bakım merkezleri inşa edilerek sosyal imkânların geliştirilmesi proje kapsamındadır. • Ancak proje, konut ihtiyaçlarının karşılanmasını kapsamamaktadır. Bölgede yaşayan halkın kendi kaynaklarıyla veya banka kredisi alarak kendi evlerinin inşaatını gerçekleştirmeleri ya da konutlarını iyileştirmeleri gerekmektedir. • Program, bu bağlamda kamu ve yerel halk işbirliği ile gerçekleştirilmektedir.

Rio Kenti Gecekondu Sağlıklaştırma Programı (Brezilya) • FAVELA=Gecekondu cephe boyamaları

Rio Kenti Gecekondu Sağlıklaştırma Programı (Brezilya) • FAVELA • FAVELA=Gecekondu cephe boyamaları • fiziksel ve sosyal sürdürülebilirlik projesi • iki Hollandalı sanatçı • 2006 yılında Rio de Janerio’nun en olaylı gecekondu gölgesi olan Vila Cruzeiro’da iki büyük duvar resmi yapıyorlar ve birden bölgenin kaderi değişiyor.

Rio Kenti Gecekondu Sağlıklaştırma Programı (Brezilya) İLK HALİ SONRAKİ HALİ

Kentsel Dönüşüm Projelerinde Finansman ve Yenilikçi Yaklaşımlar • Kentsel dönüşüm projelerinin gerçekleştirilmesi için finansmanın nasıl olacağının hazırlanması yapılması gereken en temel öğelerden biridir. Kentsel dönüşüm projelerinin gerçekleştirilmesi için ele alınması gereken önemli konu, arazi kullanım kararları ile imar haklarının kullanımını yeniden ele alan yöntemlerin geliştirilmesidir. Bu yöntemlerin en önemlileri de, • imar haklarının toplulaştırılması yöntemi ve • imar hakları transferi yöntemidir

• Türkiye’den Örnekler 11/30/2020 TÜRKİYE BELEDİYELER BİRLİĞİ 46

Katılımcı, Kamu-Özel Sektör Ortaklığı Modeli İle Dönüşüm Projeleri • Kamu-özel sektör ortaklığı ile uygulanan kentsel dönüşüm projelerinin ilk örneklerinden birisi Dikmen Vadisi Projesidir. • Vadi Ankara kenti için hazırlanan tüm planlarda ‘yeşil alan’ olarak ayrılmıştır. • Alanda yer alan gecekondular ve kamulaştırma maliyetleri bu plan kararlarının uygulanmasını imkansız kılmıştır. • Ankara Büyükşehir Belediyesi ile Çankaya Belediyesi ortaklığında kurulan Metropol İmar AŞ. vadinin dönüşümü için Dikmen Vadisi Konut ve Çevre Geliştirme Projesi'ni hazırlamış ve bu proje 1989 yılında onaylanarak uygulamaya koymuştur. (N. Özdemir 2012)

Katılımcı, Kamu-Özel Sektör Ortaklığı Modeli İle Dönüşüm Projeleri • Projenin ilk etabı af yasasından sonra 'hak sahibi' olarak tanımlanan 335 gecekondu sahibini uygulamaya dahil etmiş ve bu amaçla alanın %15'ini kapsayan alanda konut kullanımı da önermiştir. • Hak sahiplerine verilmek üzere tasarlanan konutlar 80 metrekare büyüklüğünde ve görece düşük kalitede inşa edilmişlerdir. • Vadide projenin finansmanında kullanılmak üzere lüks konut ve işyeri kullanım alanları da önerilmiştir. 'Kültür Köprüsü' adı verilen 26 katlı lüks yapıda 219 konut ve 60 ticari birim önerilmiştir. (N. Özdemir 2012)

Katılımcı, Kamu-Özel Sektör Ortaklığı Modeli İle Dönüşüm -Kentsel Dönüşüm Projeleri • Projenin ilk uygulama sonuçları vadinin alanda yer alan gecekondulardan dolayı tümüyle yeşil alan olarak ayrılamayacağının kabulü ile başlatılmıştır. • Bu nedenle hak sahibi olarak adlandırılan gecekondu sahiplerinin proje alanı içerisinde iskan edilmesinin yolları aranmış ve uygulanmıştır. • Ancak sonuçta yaratılan çevrenin bir yeşil alan değil, yeni gelişme odağı oluşturan bir cazibe merkezi olduğu açıktır.

Katılımcı, Kamu-Özel Sektör Ortaklığı Modeli İle Dönüşüm -Kentsel Dönüşüm Projeleri • Projeden ekonomik olarak etkilenen aktörlerin başında vadide kiracı ya da ev sahibi durumunda yaşayan gecekondu sakinleri gelmektedir. • Gecekondu kiracıları projeden tamamen dışlanırken 'hak sahibi' olarak nitelendirilen gecekondu sahipleri de mülkiyetlerinin büyüklüğü ile orantılı olarak borçlandırılmışlardır. • Bu bağlamda, proje sonunda elde ettikleri ve kendileri için 'özel' olarak üretilmiş konutlar gecekondularına karşılık olarak doğrudan verilmiş konutlar değildir. • Aynı dönemde kentin diğer gecekondu alanlarında uygulanan ıslah imar planlarının getirileri ile kendi durumlarını karşılaştıran gecekondu sahipleri kendilerini projenin kaybedenleri arasında kabul etmişlerdir.

Katılımcı, Kamu-Özel Sektör Ortaklığı Modeli İle Dönüşüm -Kentsel Dönüşüm Projeleri • Kentin en modern bölgelerinden birinde yaratılan yeni çekim merkezinde oluşan yeni sosyal yaşam da, gecekondu sahipleri ile yeni gelenler arasında uyuşmazlığın ortaya çıkmasına neden olmuştur. • Gecekondu sahiplerinin %68'i sadece ilkokul mezunu iken, alana yeni gelenlerin %75'i üniversite mezunudur. • Benzer çelişki kadınların çalışma durumunda da ortaya çıkmaktadır. Gecekondu sahibi ailelerden çalışan kadınların oranı %37'de kalırken bu oran yeni sakinler için %73. 4'e sıçramaktadır.

Katılımcı, Kamu-Özel Sektör Ortaklığı Modeli İle Dönüşüm -Kentsel Dönüşüm Projeleri • Dikmen Vadisi Konut ve Çevre Geliştirme Projesi'nin ilk etabı katılımcı yaklaşımın gereklerinin en fazla yerine getirilmeye çalışıldığı örnek olmuştur. • 1994 yılı yerel seçimlerinden sonra değişen kent yönetimi projenin ilk etabının uygulanmasından sonra ortaya çıkan kentsel rantın piyasa lehinde geliştirilmesi ve uygulanması yoluna gitmiş ve projede bu amaçla bir çok değişiklik yapılmıştır.

Katılımcı, Kamu-Özel Sektör Ortaklığı Modeli İle Dönüşüm -Kentsel Dönüşüm Projeleri • Kent merkezinde yüksek gelir grubu konut alanlarının arasında sıkışmış bir gecekondu alanının Dikmen Vadisi Konut ve Çevre Geliştirme Projesi ile soylulaştırıldığını söylemek yanlış olmayacaktır. • Bir kentsel dönüşümün soylulaştırma olabilmesi gereken koşullar bu proje ile sağlanmış, alanda düşük gelir grubunun yerini yüksek gelir grubu almış ve yapılan dönüşüm çevrede konut ve arsa değerlerinde yükselmeye neden olmuştur.

Dikmen Vadisi 59

Genel Değerlendirme • Projenin maliyetinin karşılanması amacıyla birinci etapta uygulanması önerilen lüks konut ve işyeri alanı üretimi projenin maliyetinin çok üstünde rant yaratmıştır. • Bu uygulama projenin ileriki etaplarında araç değil amaç olarak hayata geçirilmiştir. • Hatta projenin birinci etabında yeşil alan olarak ayrılan alanlar bile plan değişiklikleri ile lüks konut alanlarına çevrilmiş ve bu alanlarda konut kuleleri inşa edilmiştir.

YATIKMUSLUK MAHALLESİ KENTSEL DÖNÜŞÜM PROJESİ • PROJE ALANI: Ankara-Mamak Yatıkmusluk (Altınevler) Mahallesi sınırları içerisinde, yaklaşık 17, 5 ha'lık bir alanı kapsamaktadır. Planlama alanı; mevcut durumda gecekondu tarzı 1 -2 katlı, 40 -50 yaşında yapıların bulunduğu, vtapulu, vtapu tahsis sahibi ve vişgalci durumunda hak sahiplerinden oluşan bir bölgedir. 11/30/2020 TÜRKİYE BELEDİYELER BİRLİĞİ 62

AMACI: • 1960 yılından beri planlı olan bölgede şahıs mülkiyetlerinin çokluğundan dolayı imarlı yapılanmaya geçilememesinden kaynaklı olarak yaşanan sorunları çözebilmek amacıyla, bölge Kentsel Dönüşüm Projesi kapsamında ele alınarak yeniden düzenlenmiştir. Bu proje ile alanda imara uygun sağlıklı kentsel mekanların yaratılması amaçlanmıştır. • Salaş ve kaçak yapılaşmış alanların dönüşümünü gerçekleştirmek için aşılması gereken hususlar şunlardır: a-Vatandaş üzerinde güven ve şeffaflığın sağlanması ve projeye ikna edilmesi, b-Mülkiyet yapısının karmaşıklığı, hisselerin fazla olması, c-Spekülatörlerin ve açıkgözlerin musallat olması d-Yapı yoğunluğunun yüksek olması, e-Yasal düzenleme eksikliği ve yetki karmaşası (Kurumlar arasındaki yetki dağılımı) sayılabilir. 11/30/2020 TÜRKİYE BELEDİYELER BİRLİĞİ 63

11/30/2020 TÜRKİYE BELEDİYELER BİRLİĞİ 65

ALTYAPI ve KENTSEL DÖNÜŞÜM HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 6306 sayılı AFET RİSKİ ALTINDAKİ ALANLARIN DÖNÜŞTÜRÜLMESİ HAKKINDA KANUN

Ülkemizdeki Deprem Gerçeği ve 6306 sayılı Kanunun Hazırlanma Gerekçeleri: v Ülkemiz, Dünya’nın en aktif deprem bölgelerinden birisinde yeralmaktadır. v Ülkemizde depreme yolaçan, yaklaşık 15. 000 km’si ana aks olmak üzere, toplam 24. 500 km. uzunluğunda canlı fay hattı bulunmaktadır. v Bu fayların ana kolları, ülkemizi bir uçtan bir uca sarmakta, özellikle Kuzey Anadolu Fay Hattı, doğu sınırımızdan Çanakkale İli’ne kadar kalın bir yay çizerek Anadolu'yu bir baştan bir başa kat etmektedir. Kuzey Anadolu Fay Hattı içinde İstanbul, Bursa, Kocaeli, Sakarya, Erzincan, Balıkesir ve kısmen Samsun gibi büyük ve ekonomimizin can damarlarının attığı İller yer almaktadır.

Kuzey Anadolu Fay Hattında oluşan önemli depremler İsim Büyüklük 1939 Erzincan 1942 Niksar-Erbaa 1943 Tosya-Ladik 1944 Bolu-Gerede 1949 Karlıova 1951 Kurşunlu 1957 Bolu- Abant 1966 Varto 1967 Bolu- Mudurnu 1971 Bingöl 1992 Erzincan 1999 İzmit Depremi 2010 Elazığ 2011 Van 8. 3 6. 9 7. 7 7. 5 7. 9 6. 8 6. 6 7. 0 6. 8 7. 0 7. 4 6. 0 7. 2

vÜlkemizdeki deprem gerçeğini rakama bağlı olarak ifade etmek gerekirse: v Nüfusumuzun % 98’i deprem açısından tehlikeli bölgede yaşamaktadır. v 1903 yılından günümüze, topraklarımızda hasar doğuran 130 depremde 100 bin can kaybı ve yaklaşık 2 milyon ev kaybedilmiştir.

vÜlke varlıklarımızın % 90’ı ciddî deprem riski altıdadır. Son yüzyıl içinde meydana gelen depremlerde ortalama her yıl millî gelirimizin % 1’i kaybedilmiştir. v 1939 yılında meydana gelen Erzincan Depremi’nde 60 saniye içinde 33. 000 vatandaşımız hayatını kaybetmiştir. v 1999 yılında meydana gelen Doğu Marmara Bölgesi depremlerinde, 18 bin vatandaşımız hayatını kaybetmiş ve millî gelirimizin % 10’u birkaç dakika içinde yok olmuştur. v Son yaşanan Van depremlerinde yıkılan veya ağır hasar gören konut sayısı yaklaşık 30. 000’dir.

İstanbul ve çevresinde olması ihtimali yüksek olan bir depremde; v 20 ilâ 50 binanın ağır hasar göreceği, v 100 milyar $’lık maddî zararın oluşacağı v Can kaybının 20 ilâ 50 bin kişi arasında olacağı ve 100 binlerce kişinin önemli derecede bedeni zarara uğrayıp sakat kalacağı, v 1 ilâ 2 milyon kişinin evsiz kalacağı ve v 1 ilâ 1, 5 milyon kişinin ise, işsiz kalacağı tahmin edilmektedir.

Ülkemizde son 60 yılda meydana gelen doğal afetlerin yol açtığı yapısal hasarların oranları şöyledir; % 61 depremler % 15 heyelanlar % 14 su baskınları % 5 kaya düşmeleri % 4 yangınlar % 1 çığ, fırtına ve diğer afetler.

vÜlkemizde özellikle son 20 yılda yaşanan orta ve büyük ölçekli depremlerde ortaya çıkan can ve mal kayıpları ve ağır hasarlı veya yıkılmış binaların sayısı, Ülkemizdeki mevcut yapı stoğunun önemli bir kısmının risk altında olduğunu göstermiştir.

Ülkemizdeki yapı stoğunun büyük bir kısmı; v Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmeliklerden önceki hukukî düzenlemelere göre tasarlanmış, v Kat sayısı 3 ilâ 8 arasında değişen, v Orta ve büyük ölçekteki depremlere karşı yüksek risk altında olan, binalardan oluşmaktadır

Yapı stoğu incelendiğinde; v Mevcut yapıların büyük kısmının mühendislik hizmeti almadan inşa edildiği, dolayısıyla dayanıksız ve sağlıksız olduğu, v Yapıların büyük çoğunluğunun yalıtımsız ve enerji verimliliği açısından yetersiz olduğu, v Kentlerimizin altyapısının eski ve yetersiz kaldığı, v Büyük kentlerdeki yapılaşmanın büyük bir kısmının mevcut imar planlarına aykırı, kaçak, çarpık ve düzensiz olduğu, görülmektedir.

Ülkemizde Mevcut Yapılara İlişkin Verilere Bakıldığında: v Yaklaşık 19 milyon yapı bulunmaktadır. v Bunlardan yaklaşık 5 milyonu 1999 depreminden sonra yapıldığı için göreceli olarak daha iyi durumdadır denilebilir. v Bu durumda gözden geçirilmesi gereken 14 milyon yapı bulunmaktadır. v Bu 14 milyon yapının yaklaşık yarısının riskli olduğu değerlendirilmektedir.

II- ÜLKEMİZDE KENTSEL DÖNÜŞÜM ÖNGÖREN HUKUKÎ TANZİMLER Ülkemizde kentsel dönüşümü sağlamak üzere yürürlüğe konulmuş mevzuat hükümleri incelendiğinde; bu mevzuatın bir kısmının dolaylı olarak, bir kısmının da doğrudan kentsel dönüşüm öngördüğü görülmektedir.

Dolaylı olarak kentsel dönüşüm öngören mevzuat hükümleri: ü 7269 Sayılı Umumî Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun ü 775 sayılı Gecekondu Kanunu ü 2981 sayılı İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak Bazı İşlemler ve 6785 sayılı İmar Kanununun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun ü 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu ü 5543 sayılı İskân Kanunu ü 3194 sayılı İmar Kanunu

Doğrudan kentsel dönüşüm öngören mevzuat hükümleri: ü 5366 sayılı Yıpranan Tarihî ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun ü 5104 Sayılı Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm Projesi Kanunu ü 5393 sayılı Belediye Kanunu ü 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun

5393 sayılı Belediye Kanunu • Belediye, belediye meclisi kararıyla; konut alanları, sanayi alanları, ticaret alanları, teknoloji parkları, kamu hizmeti alanları, rekreasyon alanları ve her türlü sosyal donatı alanları oluşturmak, eskiyen kent kısımlarını yeniden inşa ve restore etmek, kentin tarihi ve kültürel dokusunu korumak veya deprem riskine karşı tedbirler almak amacıyla kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulayabilir. Bir alanın kentsel dönüşüm ve gelişim alanı olarak ilan edilebilmesi için yukarıda sayılan hususlardan birinin veya bir kaçının gerçekleşmesi ve bu alanın belediye veya mücavir alan sınırları içerisinde bulunması şarttır. Ancak, kamunun mülkiyetinde veya kullanımında olan yerlerde kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı ilan edilebilmesi ve uygulama yapılabilmesi için ilgili belediyenin talebi ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca bu yönde karar alınması şarttır 11/30/2020 TÜRKİYE BELEDİYELER BİRLİĞİ 81

v 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun dışında kalan bu (9) ayrı mevzuatın hiçbirisi şehirlerimizin en ciddi problemlerinden biri olan kentsel dönüşümü bir bütün olarak ele alan ve düzenleyen mevzuat niteliğinde değildir. v Yürürlükteki hukukî düzenlemelerin, sadece belirli kurumlara “dönüşüm”e ilişkin yetkiler veren bir muhtevaya sahip olması, farklı kanunlarda farklı hükümler bulunması ve mevzuatın dağınık olması, akıcı, akılcı ve kaynakta tasarruf sağlayıcı uygulama süreci sağlayamamıştır. v Mevcut mevzuatın ve kurumlar arası koordinasyonun eksikliği, düzenlemelerin finansman boyutunun zayıf olması ve yeterli yaptırım gücünün bulunmaması, “kentsel dönüşüm” uygulamalarında istenilen neticenin alınmasına engel olmuştur.

III-KENTSEL DÖNÜŞÜM UYGULAMALARINDA KARŞILAN HUKUKÎ PROBLEMLER q Mülkiyet hakkına yapılan müdahaleler, q Kentsel dönüşüm uygulamalarında kazanılmış hakların korunup korunmayacağı, q Kentsel dönüşüme ilişkin iş ve işlemlere karşı yargı yoluna müracaat edilip edilemeyeceği, q Kentsel dönüşüm uygulamaları sırasında idarenin kusurlu veya kusursuz sorumluluğuna yol açabilecek durumlar.

v 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun v Kanun, 31. 5. 2012 tarihli ve 28309 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konulmuştur. Bu Kanun: v Afetler meydana gelmeden önce zarar azaltmaya yönelik gerekli tedbirleri içeren, v Pratik ve hızlı müdahaleyi sağlayacak uygulama araçları öngören, v Yaptırıma yönelik hükümleri olan, v Finansal yapısı olan, v Vatandaşı mağdur etmeyecek yardım ve destek alternatifleri olan, bir Kanundur.

v 6306 sayılı Kanun’un ikincil mevzuatı olarak; v Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği 04. 08. 2012 tarihinde yürürlüğe konulmuş daha sonra geniş kapsamlı bir revizyon yapılmasına ihtiyaç duyulmuş ve yeni bir Yönetmelik 15. 12. 2012 tarihli Resmî Gazete’de, v Dönüşüm Projeleri Özel Hesabı Gelir, Harcama, Kredi ve Kaynak Aktarımı Yönetmeliği 13. 09. 2012 tarihli Resmî Gazete’de, v 6306 sayılı Kanun Kapsamında Hak Sahiplerince Bankalardan Kullanılacak Kredilere Sağlanacak Faiz Desteğine ilişkin Bakanlar Kurulu Kararı ise 13. 10. 2012 tarihli Resmî Gazete’de, yayımlanarak yürürlüğe konulmuştur.

6306 sayılı Kanun’un temel amacı; Afet riski altındaki alanların dönüşümünü ve riskli yapıların yıkımını sağlayarak, Ülke genelinde sağlıklı güvenli ve yaşanılabilir alanlar oluşturmaktır.

Kanunun getirdiği yeniliklere bakıldığında: v Kanun’un temelinde can güvenliği olması sebebiyle, riskli olduğu ilmî verilere göre belirlenecek yapılar her ne olursa olsun mutlaka yıkılacaktır. v Kanun’un özünde anlaşma usulü vardır ve anlaşma yolu ile riskli yapısını yıktıranlara kredi, konut, işyeri, konut sertifikası gibi yardım ve destekler sağlanacaktır. v Uygulamanın temelde vatandaşlarca yürütülmesi amaçlanmış ve Devletin yardım ve destekler dışında mümkün olduğunca az müdahalesi esas alınmıştır. v Üzerindeki riskli yapı yıkılan parsellerde maliklerin 2/3’ünün anlaşması halinde uygulama bu anlaşmaya göre yapılacak olup, bu durumda Bakanlık veya idare müdahil olmayacaktır.

Kanunda Yer Alan Temel Tanımlara bakıldığında; İdare: v Belediye ve mücavir alan sınırları içinde belediyeleri, bu sınırlar dışında il özel idarelerini, büyükşehirlerde büyükşehir belediyelerini ve Bakanlık tarafından yetkilendirilmesi hâlinde büyükşehir belediyesi sınırları içindeki ilçe belediyelerini ifade etmektedir.

Riskli yapı : Riskli alan içinde veya dışında olup ekonomik ömrünü tamamlamış olan veya yıkılma veya ağır hasar görme riski taşıdığı ilmî ve teknik verilere dayanılarak tespit edilen yapı, olarak tarif edilmiştir.

Riskli alan: Zemin yapısı veya üzerindeki yapılaşma sebebiyle can ve mal kaybına yol açma riski taşıyan, Bakanlık veya İdare tarafından Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının görüşü de alınarak belirlenen ve Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan alanı, ifade etmektedir.

Riskli alan: v Zemin yapısı bakımından değerlendirildiğinde; Zemin sıvılaşması olan yerler, toprak kayması veya heyelan olabilecek bölgeler, dere yatakları, taşkın bölgeleri, çığ veya kaya düşme olasılığı olan alanlar vb. alanlar riskli alan olarak tespit edilebilir. v Üzerindeki yapılaşma bakımından değerlendirildiğinde; Belirli bir alan üzerindeki binaların riskli olduğunun tespit edilmesi, binaların büyük bir kısmının ruhsatsız ve kaçak yapılmış olması veya bu binaların proje ve uygulama aşamasında mühendislik hizmeti almamış olması, mevcut yapılaşma alanında ulaşım ağının ve altyapının yetersiz kalması vb. durumlardaki alanlar riskli alan olarak tespit edilebilir.

Rezerv yapı alanı: Kanun uyarınca gerçekleştirilecek uygulamalarda yeni yerleşim alanı olarak kullanılmak üzere, TOKİ’nin veya İdarenin talebine bağlı olarak veya resen, Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınarak Bakanlıkça belirlenen alanları, ifade etmektedir.

UYGULAMA Riskli Yapının Tespiti : v Riskli yapıların tespiti; ilmî ve teknik verilere dayanılarak, 6/3/2007 tarihli ve 26454 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmeliğin eki Esasların Mevcut Binaların Değerlendirilmesi ve Güçlendirilmesi başlıklı Yedinci Bölümünde belirtilen hükümlere göre yapılacaktır.

v Riskli olarak tespit edilen yapılar, tapu kütüğüne işlenmek üzere, ilgili tapu müdürlüğüne bildirilir. Böylece satış ve kiralamalarda yapının riskli olduğunun bilinmesi sağlanır. v Bakanlıkça veya İdarece yapılan riskli yapı tespitlerine karşı malikler veya kanunî temsilcilerince 15 gün içerisinde riskli yapının bulunduğu Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’ne verilecek bir dilekçe ile itiraz edilebilir. v Riskli yapı tespitlerine yapılacak itirazlar; v Üniversitelerce belirlenen 4 üye ve v Bakanlıkça belirlenen 3 üye, olmak üzere toplam (7) üyeden teşkil olunan Teknik Heyetler’ce incelenecektir.

Hazineye aid taşınmazların Bakanlığa tahsisi, İdare veya TOKİ’ye devri: 6306 sayılı Kanun kapsamında kullanılmak üzere ihtiyaç halinde; v Kamu idarelerine tahsisli olmayan Hazinenin özel mülkiyetindeki taşınmazlar Maliye Bakanlığı’nca, v Kamu idarelerine tahsisli olan Hazinenin özel mülkiyetindeki taşınmazlar Bakanlar Kurulu kararı ile, v Hazine dışındaki kamu idarelerinin mülkiyetinde bulunan taşınmazlar da yine Bakanlar Kurulu kararı ile, Bakanlığa tahsis, İdareye veya TOKİ’ye devir edilebilecektir. v Ancak, tahsis ve devir tarihinden itibaren 3 yıl içinde ve gerekli görülen hâllerde Maliye Bakanlığınca uzatılan süre içinde, maksadına uygun olarak kullanılmadığı Bakanlıkça tespit edilen taşınmazlar, bedelsiz olarak ve resen tapuda Hazine adına tescil edilecek veya önceki maliki olan kamu idaresine devredilecektir.

v Yine, 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamında olup riskli alanlarda ve riskli yapılarda yaşayanların nakledilmesi için ihtiyaç duyulan taşınmazların tahsis amaçları değiştirilip tapuda Hazine adına tescil edilecek ve bu taşınmazlar hakkında da 6306 sayılı Kanuna göre uygulamada bulunulabilecektir. v Uygulama yapılan alan içinde olup, riskli yapılar dışında kalan yapılardan uygulama bütünlüğü bakımından Bakanlıkça gerekli görülenler de yine 6306 sayılı Kanun hükümlerine tabi olacaktır.

v Riskli yapıların yıktırılması: v Riskli yapıların yıktırılması için yapı maliklerine altmış günden az olmamak üzere süre verilecek, bu süre içinde riskli yapı yıktırılmadığı takdirde, yapının idari makamlarca yıktırılacağı belirtilerek ve tekrar süre verilerek tebligatta bulunulacak, v Verilen bu süre içinde maliklerince yıktırma yoluna gidilmediği takdirde, yıktırma işlemleri, gerekli masraflar dönüşüm projeleri özel hesabından karşılanmak üzere, mahallî idarelerin de iştiraki ile mülki amirler tarafından yapılacak veya yaptırılacaktır. Diyarbakır

v Belirtilen usullere göre süresinde yıktırılmadığı tespit edilen riskli yapıların yıktırılması, Bakanlıkça yazılı olarak İdareye bildirilecek ve buna rağmen yıktırılmadığı tespit edilen yapılar, Bakanlıkça yıkılacak veya yıktırılacak. Kony a

Kredi, Destek ve Yardımlar v Anlaşma ile tahliye edilen yapıların maliklerine; kiracı veya sınırlı ayni hak sahibi olarak bu yapılarda ikamet edenlere veya bu yapılarda işyeri bulunanlara geçici konut veya işyeri tahsisi veya kira yardımı yapılabilecektir. v Anlaşma ile tahliye edilen, yıktırılan veya kamulaştırılan yapıların; - maliklerine; - kiracı veya sınırlı ayni hak sahibi olarak en az bir yıldır bu konutlarda ikamet ettiği veya işyeri bulunduğu tespit edilenlere; konut, işyeri, arsa veya dönüşüm projeleri özel hesabından kredi veya mülkiyet ya da sınırlı ayni hak sağlayan konut sertifikası verilebilir. v Bunlardan konutunu ve işyerini kendi imkânları ile yapmak veya edinmek isteyenlere de kredi verilebilir.

Riskli yapının yıktırılmasından sonra arsa hâline gelen taşınmazın değerlendirilmesi: v Üzerindeki riskli bina yıkılarak arsa hâline gelen taşınmazların malikleri tarafından değerlendirilmesi esastır. v Bu çerçevede, parsellerin tevhit edilmesine, münferit veya birleştirilerek veya imar adası bazında uygulama yapılmasına, yeniden bina yaptırılmasına, payların satışına, kat karşılığı veya hasılat paylaşımı ve diğer usuller ile yeniden değerlendirilmesine sahip oldukları hisseleri oranında paydaşların en az 2/3 çoğunluğu ile karar verilir.

v 2/3 çoğunluk ile alınacak karara katılmayanların bağımsız bölümlerine ilişkin arsa payları, Bakanlıkça rayiç değeri tespit ettirilerek bu değerden az olmamak üzere anlaşma sağlayan diğer paydaşlara açık artırma usulü ile satılır. v Bu şekilde paydaşlara satış gerçekleştirilemediği takdirde, bu paylar, rayiç bedeli Bakanlıkça ödenmek kaydı ile tapuda Hazine adına tescil edilir ve yapılan anlaşma çerçevesinde değerlendirilmek üzere Bakanlığa tahsis edilir. Bu taşınmazlardan Bakanlıkça uygun görülenler İdareye veya TOKİ’ye devredilir. Bu durumda, paydaşların kararı ile yapılan anlaşmaya uyularak işlem yapılır.

v Üzerindeki bina yıkılmış olan arsanın maliklerine yapılan tebligatı takip eden otuz gün içinde en az 2/3 çoğunluk ile anlaşma sağlanamaması hâlinde, bu taşınmazlar için Bakanlık, TOKİ veya İdare tarafından acele kamulaştırma yoluna da gidilebilir. Bu Kanun uyarınca yapılacak olan kamulaştırmalar, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 3 üncü maddesinde belirtilen iskân projelerinin gerçekleştirilmesi amaçlı kamulaştırma sayılır. v Yani, kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere idarenin istemi üzerine mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilecektir.

v Yine, bu Kanun uyarınca yapışacak kamulaştırmalar iskân projelerinin gerçekleştirilmesi amaçlı kamulaştırma sayıldığından, kamulaştırma bedelinin o yıl Genel Bütçe Kanununda gösterilen miktarı, nakden ve peşin olarak ödenecek, bu miktar, kamulaştırma bedelinin altıda birinden az olamayacak, bu miktarın üstünde olan kamulaştırma bedelleri, peşin ödeme miktarından az olmamak ve en fazla beş yıl içinde faiziyle birlikte ödenmek üzere eşit taksitlere bağlanacak ve taksitlere, peşin ödeme gününü takip eden günden itibaren, Devlet borçları için öngörülen en yüksek faiz haddi uygulanacaktır. v Ayrıca, Bakanlık, İdare veya TOKİ; kamulaştırma işlemlerinin yürütülmesi için mirasçılık belgesi çıkartmaya, kayyım tayin ettirmeye veya tapuda kayıtlı son malike göre işlem yapmaya yetkilidir. Tapuda kayıtlı malikin ölmüş olması hâlinde Bakanlık, İdare veya TOKİ, kamulaştırma işlemi için mirasçılık belgesi çıkartabileceği gibi, gerekiyorsa tapu sicilinde idari müracaat veya dava yolu ile kayıt düzeltme de isteyebilir.

v Etkin bir şekilde uygulama yapılmasını sağlamaya yönelik Kanun hükümleri: Bakanlık; v Riskli yapılara, rezerv yapı alanlarına ve riskli yapıların bulunduğu taşınmazlara ilişkin her tür harita, plan, proje, arazi ve arsa düzenleme işlemleri ile toplulaştırma yapmaya, v Riskli alanlardaki ve rezerv yapı alanlarındaki uygulamalarda faydalanılmak üzere; özel kanunlar ile öngörülen alanlara ilişkin olanlar da dâhil, her tür ve ölçekteki planlama işlemlerine esas teşkil edecek standartları belirlemeye ve gerek görülmesi hâlinde bu standartları plan kararları ile tayin etmeye veya özel standartlar ihtiva eden planlar yapmaya, onaylamaya ve kent tasarımları hazırlamaya, yetkilidir. v Kanun uyarınca yapılacak planlar, 3194 sayılı İmar Kanunu’nda ve imara ilişkin hükümler ihtiva eden özel kanunlar da dâhil olmak üzere diğer mevzuatta belirtilen kısıtlamalara tabi değildir.

Yine, Bakanlık; v Riskli alanlarda ve rezerv yapı alanlarında bulunan taşınmazları satın almaya, ön alım hakkını kullanmaya, bağımsız bölümler de dâhil olmak üzere taşınmazları trampaya, taşınmaz mülkiyetini veya imar haklarını başka bir alana aktarmaya, v Aynı alanlara ilişkin taşınmaz mülkiyetini anlaşma sağlanmak kaydı ile menkul değere dönüştürmeye, v Kamu ve özel sektör işbirliğine dayanan usuller uygulamaya, kat veya hasılat karşılığı usulleri de dâhil olmak üzere inşaat yapmaya veya yaptırmaya, arsa paylarını belirlemeye (belirtilen bu uygulamalar, 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa tabi idareler ile iş birliği içinde veya gerçek ve özel hukuk tüzel kişileri ile özel hukuka tabi anlaşmalar çerçevesinde yapılabilir. ), v 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunundaki esaslara göre paylaştırmaya, payları ayırmaya veya birleştirmeye, 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu uyarınca sınırlı aynî hak tesis etmeye, yetkilidir.

v Riskli bina yıkıldıktan sonra arsa hâline gelen taşınmazlarda daha önce kurulmuş olan kat irtifakı veya kat mülkiyeti, ilgililerin muvafakatleri aranmaksızın Bakanlığın talebi üzerine ilgili tapu müdürlüğünce re’sen terkin edilerek, malikleri adına payları oranında tescil edilecektir. v Bu taşınmazların sicilinde bulunan taşınmazın niteliği, aynî ve şahsî haklar ile temlik hakkını kısıtlayan veya yasaklayan her türlü şerh, hisseler üzerinde devam edecektir. v Uygulama alanında cins değişikliği, tevhit ve ifraz işlemleri Bakanlık, TOKİ veya İdare tarafından resen yapılacak veya yaptırılacaktır.

v Bakanlık veya uygulamayı yürütmesi hâlinde TOKİ veya İdare, riskli alanlarda, rezerv yapı alanlarında ve riskli yapıların bulunduğu taşınmazlarda Kanun kapsamındaki proje ve uygulamalar süresince her türlü imar ve yapılaşma işlemlerini geçici olarak durdurabilecektir. v Uygulama sırasında Bakanlık, TOKİ veya İdare tarafından talep edilmesi hâlinde, hak sahiplerinin de görüşü alınarak, riskli alanlardaki yapılar ile riskli yapılara elektrik, su ve doğal gaz verilmeyecek ve verilen hizmetler ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından durdurulacaktır.

v Bu Kanun çerçevesinde dönüştürmeye tabi tutulan taşınmazların değer tespiti işlemleri ve dönüşüm ile oluşacak taşınmazların değerlemeleri Bakanlık, TOKİ veya İdarece yapılır veya yaptırılır. v Riskli alan ve rezerv yapı alanı dışında olup, Kanunun öngördüğü amaçlar bakımından güçlendirilebileceği teknik olarak tespit edilen yapılar güçlendirilebilecektir.

v Kanun uyarınca yapılacak olan işlem, sözleşme, devir ve tesciller ile uygulamalar, noter harcı, tapu harcı, belediyelerce alınan harçlar, damga vergisi, veraset ve intikal vergisi, döner sermaye ücreti ve diğer ücretlerden; kullandırılan krediler sebebiyle lehe alınacak paralar ise, banka ve sigorta muameleleri vergisinden müstesnadır. v Gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerince uygulamada bulunulan riskli alanlardaki yapıların mevcut alanları için daha önce belediyelerce alınan harç ve ücretlere ilave olarak, sadece kullanım maksadı değişiklikleri ve yapı alanındaki artışlar için hesaplanan harç ve ücret farkları alınacaktır.

v Bakanlık, Kanunda belirtilen iş ve işlemlere ilişkin olarak TOKİ’ye veya İdareye yetki devrine ve bu iş ve işlemlerden hangilerinin TOKİ veya İdare tarafından yapılacağını belirlemeye yetkilidir. v Bakanlık, bu Kanun kapsamındaki uygulamalarda kullanılmak üzere dönüşüm projeleri özel hesabından TOKİ, İdare ve İller Bankası Anonim Şirketine kaynak aktarabilir. v Kanun uyarınca tesis edilen idarî işlemlere karşı tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde dava açılabilir. Ancak, bu davalarda yürütmenin durdurulmasına karar verilemez.

v Bu Kanunda belirtilen iş, işlem ve hizmetlere tahsis edilmiş olan taşınır ve taşınmazlar ile her türlü hak ve alacaklar, para ve para hükmündeki kıymetli evrak, kamu yararı amacına tahsis edilmiş sayılır ve bunlar hakkında haciz ve tedbir uygulanamaz. v Bu Kanun uyarınca kamu kaynağı kullanılarak gerçekleştirilen her türlü mal ve hizmet alımları ile yapım işleri, 4734 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen hâllere dayanan işlerden sayılır. (Yani, Kanun kapsamındaki ihaleler pazarlık usulü ile yapılabilecektir. )

v Bu Kanuna tabi riskli yapılar, riskli alanlar ve rezerv yapı alanları hakkında 7269 sayılı Umumî Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun’un uygulanıyor olması bu Kanunun uygulanmasına engel teşkil etmez. v Kanunun öngördüğü uygulamaların zaruri kılması hâlinde, Orman Kanunu, Turizmi Teşvik Kanunu, Kıyı Kanunu, Mera Kanunu gibi özel kanunların 6306 sayılı Kanunun uygulanmasını engelleyici hükümleri ve diğer kanunların bu Kanuna aykırı hükümleri uygulanmaz. v Ancak, Kanunun öngördüğü uygulamalar sırasında, bahsedilen bu kanunların amaçları ayrıca gözetilir.

v Bakanlık, TOKİ ve İdare; bu Kanun kapsamındaki uygulamalarda, uygulama süresini aşmamak kaydı ile 657 sayılı devlet memurları Kanunu ile diğer kanunların sözleşmeli personel çalıştırılmasına ilişkin hükümlerine bağlı kalmaksızın, özel bilgi ve ihtisas gerektiren konularda sözleşmeli personel çalıştırabilecektir. v Bu Kanun kapsamındaki işler ile ilgili olarak valilikler, belediyeler ve diğer kamu kurumları personelinden Bakanlık emrinde geçici olarak görevlendirilenler hakkında 657 sayılı Kanunda yer alan süre sınırlaması uygulanmayacaktır. v Riskli yapıların tespiti, tahliyesi ve yıktırma iş ve işlemleri ile değerleme işlemlerini engelleyenler hakkında, işlenen fiil ve hâlin durumuna göre 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun ilgili hükümleri uyarınca Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunulur. v Riskli yapıların tespiti, bu yapıların tahliyesi ve yıktırılması iş ve işlemlerine dair görevlerinin gereklerini yerine getirmeyen kamu görevlileri hakkında, tabi oldukları ceza ve disiplin hükümleri uygulanacaktır.

6306 sayılı Kanun kapsamında gerçekleştirilecek “Kentsel Dönüşüm”ün getirileri şöyle sıralanabilir: v Afet sonrasında oluşacak can ve mal kayıplarının azaltılması , v Daha sıhhatli ve emniyetli şartlarda ikâmet, v Daha fazla yeşil alan, v Yeni sosyal donatı alanları, sağlıklı altyapı ve ulaşım sistemi, v Çevre dostu yeşil, yalıtımı tam olarak sağlanmış enerji verimli binaların yapılması,

v. Kentlerin çevreyi ve insan sağlığını tehdit eden unsurlardan arındırılması, v. Tabiat, kültür ve tarihi değerlerin, korunması, ortaya çıkarılması ve geliştirilmesi, sürdürülebilir kalkınma ile yaşam kalitesi yüksek marka kentler oluşturulması, v Kentsel tasarım projeleri ile estetik ve görsel değeri yüksek kentler oluşturulması, v Her açıdan sağlıklı ve güvenli yaşam alanları oluşturulması,