KENNISSEN MAAKT MACHT MACHT MAAKT GEZOND HET BOOMMODEL

KENNIS(SEN) MAAKT MACHT, MACHT MAAKT GEZOND HET BOOMMODEL Empowerment van vluchtelingen met gezondheidsklachten

Inleiding Dit is Mariam, een Somalische moeder van 6. - 7 jaar geleden volgde ze haar man die asiel kreeg in Nederland, met 1 kind. 2 andere bleven in Somalië achter. Ze kregen nog 3 kinderen. - ze kan niet echt lezen of schrijven - ze is vaak moe, heeft last van rug- en hoofdpijn, voelt zich depressief Mariam Vluchtelingen en migranten - hebben vaak een marginale positie in de samenleving - Hebben vaker gezondheidsklachten dit bemoeilijkt het vinden van werk of het volgen van aanvullend onderwijs - Netwerk met weinig of geen relevante kennis heeft negatieve invloed + een sterk sociaal netwerk heeft een positieve impact op gezondheid, integratie en sociale positie BOOMMODEL Kennis(sen) maakt macht, macht maakt gezond. HET BOOMMODEL

Boommodel en Empowerment BOOMMODEL = Methode die vluchtelingen en migranten handvatten levert om ZELF hun sociale positie te verbeteren, op basis van EMPOWERMENT : Uitgangspunt: - mensen moeten meer mogelijkheden krijgen om (zelf) hun eigen situatie te verbeteren - zowel individuen als maatschappelijke groepen 2 stromingen: KRACHTbenadering • Gericht op het individu en de kleine groep • Werken aan vergroten van persoonlijke competenties (maatschappelijke) MACHTbenadering • Voor grotere maatschappelijke groeperingen • Controle over maatschappelijke en politieke structuren Kennis(sen) maakt macht, macht maakt gezond. HET BOOMMODEL

Empowerment: historische achtergrond PAOLO FREIRE - Braziliaans pedagoog en filosoof - Brazilië jaren 1960: enkel wie kon lezen, mocht stemmen. P. Freire zette alfabetiseringsprogramma op voor arme land- en fabrieksarbeiders, ging met hen in dialoog over hun leefomstandigheden en stelde de vanzelfsprekendheden in hun bestaan ter discussie. Werd voor opruiing gevangen gezet, ontsnapte en ontvluchtte het land. - Baseerde zich op FANON (marxistisch Algerijns psychiater, 1967) die onderzoek deed naar de psychische gevolgen van koloniale onderdrukking (cultuur van zwijgen waarin mensen hun situatie als vanzelfsprekend accepteren) Kennis(sen) maakt macht, macht maakt gezond. HET BOOMMODEL

Paolo FREIRE Cultuur van zwijgen wordt ter discussie gesteld Groei naar kritisch bewustzijn ACTIE • ACCEPTATIE van de situatie • NAIEF BEWUSTZIJN: niet alles wat ‘de baas’ doet is per definitie goed, actie ter verbetering is mogelijk • KRITISCH BEWUSTZIJN: besef dat de situatie van machteloosheid veroorzaakt wordt door sociale en politieke verhoudingen • ACTIE tegen onderdrukking, op georganiseerde wijze (vakbonden, politieke partijen, spontane actiegroepen) Kennis(sen) maakt macht, macht maakt gezond. HET BOOMMODEL

Empowerment is een cyclisch, repetitief proces In dit proces zijn belangrijk: • Cliënt/onderzochte en hulpverlener streven naar wederzijds begrip, vertrouwensrelatie 1. Talige interpretatie van de situatie • Beide partijen leren uit de dialoog 3. Veranderde (betere) manier van handelen in de praktijk 2. Veranderend inzicht • Ideeën en handelswijzen worden continu al tijdens het proces geëvalueerd en bijgesteld. Kennis(sen) maakt macht, macht maakt gezond. HET BOOMMODEL

Het BOOMMODEL: ontwikkeling en onderzoek i. o. v. GGZ Groningen (afd. preventie) en Humanitas Doel: Netwerkmethodiek voor vluchtelingen o. b. v. methode van Freire. Via actie-onderzoek: 1 e onderzoeksfase: diepte-interviews “Hoe zou uw ideale plek in Nederland eruitzien? En wat zijn belemmeringen hierbij? ” ! mensen willen werk en erkenning voor hun ervaring, geen nadruk op belemmeringen concept aangepast van sociaal-emotioneel maatjesnetwerk naar loopbaanmodel met focus op leren netwerken 2 e fase: analyses van interviews ter controle voorgelegd aan andere vluchtelingen+ vragenlijst. Bespreking resultaten in focusgroepen Ontstaan conceptmethodiek, die getest wordt op 1 groep en enkele individuele vluchtelingen. Onderzoeker wordt COACH. Methodiek en bruikbare interventies worden continu bijgestuurd. e 3 fase: de bijgestelde methodiek wordt opnieuw getest: 7 trajectbegeleiders (Humanitas) volgen samen 4 maanden lang 9 vluchtelingen (met wekelijks overleg van 2 onderzoekers en coaches). De methodiek wordt een laatste keer herzien en resulteert in het uiteindelijke BOOMMODEL. Kennis(sen) maakt macht, macht maakt gezond. HET BOOMMODEL

Het BOOMMODEL: Methodiek 3 fasen: WORTELS - STAM – KRUIN (flexibel hanteren, kansen grijpen wanneer ze zich voordoen!) WORTELS Mariam Wie ben ik, wat kan ik en wat wil ik? Cliënt zoekt samen met coach antwoord (narratieve methode, biografie) cliënt wordt actiever en minder neerslachtig verschillen tussen leven hier en in thuisland worden duidelijk rol coach: onderzoeker, informatieverstrekker, motivator, luisterend oor Praktijkvoorbeeld: MARIAM - gaat niet naar school, Nederlands leren vlot niet - wil het liefst thuis blijven en voor de kinderen zorgen De coach laat haar vertellen over haar leven in Somalië. Ze verandert van een vermoeide vrouw in een levendige actrice. Kennis(sen) maakt macht, macht maakt gezond. HET BOOMMODEL

Het BOOMMODEL: Methodiek STAM en Mariam Hoe kom ik waar ik wil? Netwerk-plan opmaken: interessante contacten m. b. t. werk, opleiding en hobby’s in kaart brengen Netwerkvaardigheden vergroten/aanleren (gesprekken voorbereiden, rollenspel, laagdrempelige praktijksituaties) rol coach: intermediair en trainer MARIAM - haalt contacten met Somalische vrouwengroep weer aan - krijgt interesse in Nederlands eten (met coach naar bieb en supermarkt) - is minder moe, heeft minder vaak hoofdpijn - legt contact met de benedenbuurvrouw (eerst in bijzijn coach, later kookt ze voor haar en past de buurvrouw op haar kinderen) Kennis(sen) maakt macht, macht maakt gezond. HET BOOMMODEL

Het BOOMMODEL: Methodiek KRUIN Mariam Netwerkplan uitvoeren gesprekken samen met coach voorbereiden en na afloop evalueren cliënt gaat persoonlijk netwerk opbouwen, uitbreiden en onderhouden rol coach: supervisor aan de zijlijn MARIAM - gaat naar school, maakt vriendinnen in de Nederlandse les en wil meer Nederlandse vrouwen ontmoeten - kreeg een taalstage in de zorg aangeboden (weigerde) - meldde zich aan als oppasouder op school en wil verder studeren - is niet langer schuchter en bang, gaat haar eigen weg. “Ik heb hier kansen die ik in mijn eigen land nooit had. ” Kennis(sen) maakt macht, macht maakt gezond. HET BOOMMODEL

Het BOOMMODEL: Types interventies die trajectbegeleiders en coaches vaak gebruiken: Omkering (reframing) Door zich te verplaatsen in het gezichtspunt van de cliënt, krijg je vaak veel meer info. Interculturele verschillen en communicatieproblemen worden blootgelegd. Eigen ervaringen delen Coaches vertellen over hun persoonlijke ervaringen bij het zoeken naar werk. Cliënten krijgen zo een ander beeld van hun situatie, beseffen dat hier een ander gedrag nodig is dan ‘thuis’ en voelen zich minder gediscrimineerd. Netwerken: Kennis is macht, kennissen is meer macht Coach zelf moet ook een goede netwerker zijn (eigen beperkingen kennen en desnoods eigen netwerk inschakelen voor cliënt Belemmerende factoren voor coach bij netwerken: - Beroepscode maatschappelijk werk (empathie vs. afstand, privacy) - Wat is goede hulpverlening ? (zelfredzaam tot iedere prijs? , cliënt of organisatie centraal? ) - Cultuurverschillen in (in-)formeel netwerken - Persoonlijke factoren, karakter Kennis(sen) maakt macht, macht maakt gezond. coach zo nodig vervangen! ervarener coach = betere balans tussen professionele eisen en belangen cliënt HET BOOMMODEL

Conclusie Na enige jaren praktijktoepassing blijkt: het BOOMMODEL werkt: Veel vluchtelingen starten met een opleiding Veel vluchtelingen vonden een baan of zinvolle dagbesteding Psychologische en andere gezondheidsklachten namen af Hoewel ontwikkeld met hoogopgeleide vluchtelingen, ook met succes bij laagopgeleiden toegepast (Mariam) Intussen ook met succes gebruikt bij • Vluchtelingen met posttraumatische stress, en andere migrantengroepen • In activiteitenbegeleiding bij vluchtelingen met PTSS (GGZ Drenthe) Is de ideologische opvatting van empowerment in deze tijd nog relevant? JA! Kennis(sen) maakt macht, macht maakt gezond. HET BOOMMODEL