KEMK YAPISI KIRIK VE KIRIK YLEMES Dr Budak

KEMİK YAPISI, KIRIK VE KIRIK İYİLEŞMESİ Dr. Budak AKMAN Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji ABD 1

KEMİK FONKSİYONU üHareket üMineral dengesi üOrganları korumak ve mekanik destek üKan yapımı 2

KEMİK OLUŞUM TİPLERİ İNTRAUTERIN Enkondral kemikleşme • Uzun kemikler İntramembranöz kemikleşme • Kısa kemikler • Yassı kemikler DOĞUM SONRASI ü Enkondral kemikleşme (SEKONDER İYİLEŞME) ü İntramembranözkemikleşme (PRİMER İYİLEŞME) ü Apozisyonel kemikleşme (PERİOSTEAL BÜYÜME) 3

KEMİK ANATOMİSİ • Kortikal kemik (dış tabaka) • Spongioz kemik (iç tabaka) • Uzun kemikler(Humerus, femur, radius) • Yassı kemikler( Skapula, pelvis, kosta) • Kısa kemikler(karpal ve tarsalkemikler) v Epifiz v Metafiz v Diafiz 4

• ENKONDRAL KEMİKLEŞME (Kıkırdak model üzerinden) • İNTRAMEMBRANÖZ KEMİKLEŞME (Kıkırdak model olmaksızın) • APOZİSYONEL KEMİKLEŞME (Mevcut kemik üzerine dizilme) • EMBRİYONİK UZUN KEMİK OLUŞUMU • Uzunlamasina büyüme • Kikirdak model üzerinden gelişim • EMBRİYONİK YASSI KEMİK OLUŞUMU • Distraksiyon osteogenezi • Blastema kemiği ENLEMESİNE-PERİOSTEAL BÜYÜME 5

6

KEMİK HİSTOLOJİSİ HÜCRELER u. Osteoblastlar u. Osteositler u. Osteoklastlar MATRİX u. ORGANİK MATRİX (40%) uİNORGANİK MATRİX (60%) u. Osteoprogenitör hücreler 7

HÜCRELER • OSTEOBLASTLAR: Osteoprogenitör hücrelerden türerler. Kemiği yapımı • OSTEOSITLER: İnaktive olmuş osteoblastlardan oluşurlar. Kemik mineralizasyonu • OSTEOKLASTLAR: Kemik yıkımı Monosit/makrofaj ailesinden • OSTEOPROGENITÖR HÜCRELER: Endosteum ve Periosteumda bulunurlar , çeşitli uyarıcı faktörler ile osteoblastlara dönüşürler. 8

KEMİK MATRi. KS ORGANİK (%40) • • TİP 1 KOLLAJEN NON KOLLAJEN PROT. GROWTH FAKTÖRLER PROTEOGLİKANLAR İNORGANİK (%60) • • • KALSİYUM FOSFAT Na, Mg, CO 3…. . Ca hidroksiapatit Trikalsiyum fosfat Ø ELASTİSİTEDEN SORUMLU Ø SERTLİKTEN SORUMLU 9

KIRIK TANIMI Kemik anatomik bütünlüğünün travmatik veya patolojik nedenler ile bozulması ve beraber oluşan yumuşak doku travmasıdır. 10

KIRIĞIN LOKAL BULGULARI ü Ağrı ve hassasiyet ü Deformite ü Şişlik ü Ekimoz ü Hareket kaybı 11

KIRIK TİPLERİ KEMİĞİ DIŞTAN VE İÇTEN ETKİLEYEN KUVVETLERİN ŞİDDETİNE, GELİŞ YÖNÜNE, ETKİLEME SÜRESİNE GÖRE DEĞİŞİK TİPTE KIRIKLAR OLUŞMAKTADIR 12

Kemiğe etki yapan kuvvetler 13

KIRIK TİPLERİ KIRIK HATTININ DIŞ ORTAM İLE İLİŞKİSİNE GÖRE; u. AÇIK KIRIK u. KAPALI KIRIK 14

KIRIK TIPLERI DEPLASMAN MİKTARINA GÖRE Non deplase Minimal deplase Deplase 15

KIRIK TİPLERİ KIRIK HATTININ ŞEKLİNE GÖRE u. Transvers(eğilme) u. Oblik(kompresyon) u. Spiral(rotasyonel) u. Parçalı kırık(mikst) u. Avülsiyon (kopma) kırığı (çekme) 16

17

18

19

KIRIK TİPLERİ KIRIK HATTININ ANATOMİK LOKALİZASYONUNA GÖRE ü Proksimal uç ü Şaft (cisim) ü Distal uç 20

İnflamasyon evresi 1 -4 gün Tamir evresi (yumuşak kallus & sert kallus) 4 -40 gün Remodelasyon evresi 30 gün sonrası-yıllar 21

İNFLAMASYON EVRESİ 1 -4 gün ü Hematom ve fibrin pıhtı oluşumu ü Yara iyileşme sürecinin başlaması ü Inflamatuar yanıtın başlaması , ölü hücerlerden ve trombositlerden kemotaktik faktörlerin salınması ü Kırık hattına mezenkimal kök hücrelerin kemotaksisi, fibroblastların ve osteoprogenitör hücrelerin göçü ü TGF-beta, FGF, ILGF , PDGF (kollajen sentezi, kemotaksis, anjiogenezis, osteoblast uyarılması) ü Kırık uçlarında granülasyon dokusunun oluşumu 22

TAMİR EVRESİ 4 -40 gün ü 2 hafta içinde primer kallus (yumuşak kallus) oluşumu ü Mezenşimal hücreler kondrositlere farklılaşırlar ve kıkırdak kallus oluşur (tip 2 kollajen ) ü Kıkırdak doku kemik dokuya döner, enkondral kemikleşme başlar (tip 1 kollajen) 23

REMODELASYON EVRESİ 30 gün ve sonrası ü Tamir evresinin ortasında başlar ve 7 yıla kadar çıkabilir. ü Remodelizasyon maruz kaldığı yüke ve yöne göre kemiğin normal dizilim ve şeklini almasını sağlar. ü Wolf kanunu ü İmmatür kemik Lamellar kemik(matür kemik) 24

WOLF KANUNU • Konveks taraf: (+) potansiyel ve kemik yapımı • Konkav taraf: (-) potansiyel ve kemik yıkımı 25

KIRIK İYİLEŞMESİ ü PRİMER KIRIK İYİLEŞMESİ: Rigit immobilizasyon & Anatomik redüksiyon Kallus yok(Kompresyon plağı) ü SEKONDER KIRIK İYİLEŞMESİ: Anatomik olmayan redüksiyon & Daha az rigitide, kallus var (alçı tedavisi) 26

KIRIK İYİLEŞMESİ ü PRİMER KIRIK İYİLEŞMESİ: Anatomik redüksiyon ve rijit (katı) tespit yapılan kırıklarda görülür. Kıkırdak süreç yoktur , direkt osteonal iyileşme olur Radyografide belirgin kallus görülmez Örnek : plak-vida ameliyatları, rijit uygulamış eksternal fiksatör ameliyatları 27

KIRIK İYİLEŞMESİ ü SEKONDER KIRIK İYİLEŞMESİ Klasik kırık iyileşme aşamaları ile gider Göreceli tespitlerde (rijit olmayan) görülür. Eksternal kallus dokusu görülür Radyolojide kallus görülür Örnek: Alçı tedavisi, intramedüller çivi 28

Kırık iyileşmesi LOKAL FAKTÖRLER SİSTEMİK FAKTÖRLER Travmanın derecesi Kırık uçlarında deplasman, overriding, distraksiyon, interpozisyon Kemik kaybı derecesi Vasküler hasar Kırığın karakteri Kırılan kemiğin yapısı Kusurlu tedavi Enfeksiyon Lokal malignensi varlığı Hastanın yaşı Hastanın genel durumu, geçirdiği ameliyatlar, hastalıklar Hormonlar Vitaminler Kırık bölgesi egzersiz ve stresleri Hiperbarik oksijen Elektriksel stimulus 29

LOKAL FAKTÖRLER • KAN AKIMI • KIRIĞIN STABİLİTESİ • TRAVMANIN VE OLUŞTURDUĞU YUMUŞAK DOKU HASARI • DAMAR VE SİNİR HASARININ OLMASI • KİRLİ YARA OLMASI • KEMİK DEFEKTİ VARLIĞI 30

SİSTEMİK FAKTÖRLER • • • YAŞ KRONİK HASTALIKLAR (DİYABET, KANSER) BESLENME DURUMU HORMONAL DURUM SİGARA GENETİK FAKTÖRLER (OSTEOGENEZİS İMPERFEKTA, EHLER DONLAS SENDROMU…) 31

32