KELME TRLER FLLER olu durum bildiren szcklere fiil

KELİME TÜRLERİ FİİLLER

İş, oluş, durum bildiren sözcüklere fiil denir. çalış- gör- koş- ağla- incele- sev- fırlat- yakala- boya- yüz- gel- uç- yıka- susa- gül-

Fiiller temel anlam özelliklerine göre üçe ayrılır. 1 - İŞ FİİLLERİ: Varlığın yaptığı işi ve hareketi bildiren fiillerdir. Yani nesne alabilen fiillerdir. Çamaşırları yıkadım. nesne kılış fiili Onu çağırır mısın? nesne kılış fiili 2 - OLUŞ FİİLLERİ : Varlığın zaman içinde nasıl bir değişime uğradığını anlatan fiillerdir. Nesne almazlar. Çocuğun yüzü sararmış. Meyveler olgunlaşmış. . oluş fiili 3 - DURUM FİİLLERİ: Varlığın içinde bulunduğu durumu belirten fiillerdir. Nesne almazlar. Çocuk uyudu. durum fiili Öğrenciler güldü. durum fiili

FİİLLERDE KİP VE KİŞİ Fiillerin cümlede kullanılması için çekimlenmesi gerekir. Yani haber veya dilek kiplerinden birini alması gerekir. Haber ve dilek kiplerini alınca şahıs eklerini almış olurlar. Böylece kip ve kişi ekleri alan fiillere çekimli fiil denir. Fiil + Kip eki + Şahıs eki = çekimli fiil oku+ du + m = okudum konuş+ acak + sın = konuşacaksın çalış+ malı + ız = çalışmalıyız kazan+ sa + lar = kazansalar

FİİLLERDE ŞAHIS Fiilin bildirdiği işi, hareketi, oluşu gerçekleştiren varlık, fiilin şahsıdır. Türkçede dört tip şahıs eki bulunmaktadır. 1 - Görülen geçmiş zaman ve şart kipinde kullanılanlar: 1. tekil 2. tekil koştu – m koştu – n 1. çoğul 2. çoğul koşsa –k koşsa-nız 3. tekil koştu 3. çoğul koşsa- lar 2 - Duyulan geçmiş zaman, şimdiki zaman, gelecek zaman, geniş zaman ve gereklilik kipinde kullanılanlar: 1. tekil anlamış- ım 1. çoğul anlar-ız 2. tekil 3. tekil anlıyor- sun 2. çoğul anlamalı-sınız anlayacak 3. çoğul anlamış- lar

3 - İstek kipinin çekiminde kullanılanlar: 1. tekil bak-ayım 1. çoğul sev-elim 2. tekil baka-sın 2. çoğul seve-siniz 3. tekil baka 3. çoğul seve-ler 4 - Emir kipinin çekiminde kullanılanlar: 1. tekil - 1. çoğul - 2. tekil kalk 2. çoğul gel-in -iniz 3. tekil kalk-sın 3. çoğul gel-sinler

Fiil kipleri haber ve dilek kipleri olmak üzere ikiye ayrılır: A) HABER KİPLERİ: 1) GÖRÜLEN GEÇMİŞ ZAMAN 2) DUYULAN GEÇMİŞ ZAMAN -yor 3) ŞİMDİKİ ZAMAN 4) GELECEK ZAMAN 5) GENİŞ ZAMAN -dı, -di -mış , -miş -ecek , -acak –ar, -er B) DİLEK KİPLERİ: 1) GEREKLİLİK KİPİ –meli -malı 2) ŞART KİPİ -se, -sa 3) İSTEK KİPİ –e, -a 4) EMİR KİPİ

2 - DUYULAN GEÇMİŞ ZAMAN: Bildirilen işin, hareketin yapıldığını başkasından duyma anlamı vardır. İşin yapılma zamanı söyleme zamanından öncedir. Fiil kök veya gövdelerine getirilen “-mış, -miş, - muş, -müş” ekleriyle yapılır. oku – muş – um oku – muş – sun oku – muş incele – miş – im incele – miş – sin incele – miş acık – mış – ız acık – mış - sınız acık – mış - lar gör – müş - üz gör – müş – sünüz gör – müş – ler

3 - ŞİMDİKİ ZAMAN : Eylemin içinde bulunulan zaman içinde yapıldığını anlatan kiptir. İşin yapılma zamanı ile söyleme zamanı aynıdır. Fiil kök veya gövdelerine getirilen “-yor” ekiyle yapılır. Sev - i – yor – um sev – i - yor – sun sev – i – yor yürü – yor – uz yürü – yor – sunuz yürü – yor – lar “-makta, -mekte” eki “-yor” ekinin yerine kullanılabilir. Dinle – mekte – y – im Dinle – mekte- sin Dinle – mekte kork – makta - y – ız kork – makta - sınız kork – makta – lar

4 - GELECEK ZAMAN : Eylemin bildirdiği iş, oluş, hareketin gelecek bir zamanda gerçekleşeceğini anlatan kiptir. İşin yapılma zamanı, söyleme zamanından sonradır. Fiil kök veya gövdelerine getirilen “-acak, -ecek” ekleriyle yapılır. anlat – acağ – ım anlat – acak - sın anlat – acak incele – y – eceğ – iz incele – y – ecek - siniz incele – y – ecek – ler yaz – acağ – ım yaz – acak sın yaz- acak gel – eceğ – iz gel – ecek - siniz gel – ecek – ler

5 - GENİŞ ZAMAN : Eylemin her zaman yapıldığını bildiren kiptir. Fiil kök veya gövdelerine getirilen “-r, -ır, -ir, -ur, -ür, -ar, -er” ekleriyle yapılır. çalış – ır – ım çalış – ır – sın çalış – ır bak – ar – ız bak – ar – sınız bak – ar – lar anla – r – ım anla – r – sın anla – r eğil – ir – iz eğil – ir – siniz eğil – ir – ler

(2005 – Ö. O. )Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “başkalarından duyarak öğrenme” yoktur? A) Varını yoğunu çocukları için harcamış. B) Temiz hava astım hastalarına iyi gelirmiş. C) Gördüklerini anlatmış uzun. D) Zorluklara göğüs germiş birisiydi.

DİLEK KİPLERİ 1 - GEREKLİLİK KİPİ : Eylemin yapılmasının ya da yapılmamasının gerekli olduğunu bildirir. Fiil kök ya da gövdelerine getirilen “-malı, -meli” ekleriyle yapılır. anla – malı- y- ım anla – malı – sın anla – malı gül – meli – y – iz gül – meli - siniz gül – meli – ler Kırma - malı - y – ım terleme - meli – y – iz kırma – malı – sın terleme - meli – siniz kırma - malı terleme – meli – ler

2 - ŞART KİPİ : Bir yargının gerçekleşmesinin bir koşula bağlandığı kiptir. Fiil kök ya da gövdelerine getirilen “ –sa, -se” ekleriyle yapılır. oyna – sa – m oyna – sa – n oyna – sa bil – se – k bil – se – niz bil – se – ler sevin – se – m sevin – se – n sevin – se koş – sa – k koş – sa – nız koş – sa – lar

3 - İSTEK KİPİ : Fiilin yapılmasındaki istek ve niyeti gösteren kiptir. Fiil kök ya da gövdelerine getirilen “-a, -e, -ayım, -eyim, -alım, -elim” ekleriyle yapılır. konuş – ayım konuş – a – sın konuş – a yüz - elim yüz – e – siniz yüz – e – ler temizle – y – eyim temizle – y – e – sin temizle – y – e anlaş – alım anlaş – a – sınız anlaş – a – lar

4 -EMİR KİPİ : Fiilin yapılması gerektiğini emir şeklinde ifade eden kiptir. Bu kipin I. tekil ve I. çoğul çekimleri yoktur. ----gel – sin -----gel – in -iniz gel – sin - ler ----söyle – sin -----söyle – y – iniz söyle – sin – ler

(2003 – DPY ) Aşağıdakilerden hangisi dilek kipindedir? A) Şaşırdım B) Başarırsınız C) Yükselmeliyiz D) Gideceğiz

FİİLLERDE OLUMSUZLUK Fiillere getirilen “-ma, -me, -maz, -mez” ekleriyle yapılır. ağladım üzülmüşsün küsecekler koşar gelir ağlamadım üzülmemişsin küsmeyecekler koşmaz gelmez Kalmalısın öpse gezelim kalk kalmamalısın öpmese gezmeyelim kalkma

ANLAM KAYMASI Bir kipin başka bir kip yerine kullanılmasına anlam kayması ( zaman kayması ) denir. Akşam Ahmetler bize geliyor. ( gelecek ) Atatürk 23 Nisan 1920’de TBMM’yi açar. (açmış) Her sabah süt içiyorum. ( içerim ) Yarışma törenden sonra başlıyor. (başlayacak)

(2004 – Ö. O. ) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yapılmakta olan bir eylem söz konusudur? A) Arkadaşım bugün bize geliyor. B) Babam sabah erkenden gidiyor. C) Okula gitmek için hazırlanıyor. D) O gülünce gamzeleri çıkıyor.

YANLIŞ

TEBRİKLER