Kekayaan Ekonomi Sarawak Mendorong Penjajahan Keluarga Brooke Bab

Kekayaan Ekonomi Sarawak Mendorong Penjajahan Keluarga Brooke Bab 4

KEKAYAAN EKONOMI SARAWAK MENDORONG PENJAJAHAN KELUARGA BROOKE Perpecahan Membuka Ruang Penjajahan Perubahan Ekonomi di Bawah Pentadbiran Keluara Brooke Keluarga Brooke Meluaskan Kuasa Perubahan Sosial Di Bawah Pentadbiran Keluarga Brooke Memantapkan Pentadbiran

Perpecahan Membuka Ruang Penjajahan

Kesultanan Brunei . Melantik Pembesar-pembesar tempatan mentadbir Sarawak tanpa campur tangan Brunei

Pangeran Indera Mahkota u u u Mengambil alih kuasa pembesar Melayu tempatan Kurun ke-19 menjadi wakil pemerintahan Kesultanan Brunei Mengambil alih perdagangan emas dan antimoni Mengenakan cukai yang tinggi kepada penduduk tempatan Tidak membayar upah kepada orang Bidayuh yang bekerja di lombong antimoni

Kesan Orang Bidayuh dan Orang Melayu menentang pemerintah Brunei Sarawak

James Brooke 1. 2. 3. 4. 5. 6. Berjaya menamatkan tentangan Pelantikan Brooke dilengah-lengahkan Pangeran Brooke marah dan membedil Kuhcing 1841, Pangeran terpaksa melantik Brooke sebagai Gabenar dan Raja Sarawak 1842, Brooke menghadap Sultan Brunei untuk mengesahkan kedudukan Sultan Brunei gerun melihat kedatangan Brooke dan angkatannya lalu mengiktiraf perjanjian 1841 dengan penambahan syarat-syarat baru

Sultan Omar Ali Saifuddin u u u (a) (b) 1846, baginda menentang Brooke Baginda berjaya ditewaskan Perjanjian baru juga dibuat di mana, Brooke diiktiraf sebagai Raja Sarawak yang Merdeka Berkuasa penuh ke atas Sarawak

Pangeran Raja Muda Hashim 1. 2. 3. 4. Dihantar menamatkan tentangan 1840, didatangi James Brooke Meminta pertolongan Brooke menamatkan tentangan. Berjanji melantik Brooke sebagai Gabenor jika berjaya

Perjanjian antara Pangeran Raja Muda Hashim. James Brooke (1841) Antara syarat perjanjian ialah: 1. James Brooke memerintah negeri Sarawak dan Menguasai segala hasilnya 2. James Brooke harus menghormati dan memelihara undang-undang dan adat istiadat orang Melayu u

Perjanjian antara Sultan Omar Ali Saifuddin dengan Brooke 1842 u 1. 2. 3. 4. Antara syarat perjanjian ialah: Sultan Brunei menyerahkan Sarawak dari kawasan Tanjung Datu ke Sungai Samarahan dan menyerahkan segala hasil cukainya kepada James Brooke dan pewarisnya James Brooke akan membayar 2500 dolar setiap tahun kepada baginda Agama dan adat istiadat penduduk Sarawak tidak boleh diganggu. Sultan Brunei mengiktiraf James Brooke sebagai Raja Putih Sarawak

Sarawak pada tahun 1841

Soalan 1: lengkapkan carta di bawah Sebab-sebab penduduk tempatan Menentang pentadbiran Pangeraan Indera Mahkota

Soalan 2: Apakah tujuan Sultan Brunei menghantar pengeran Raja Muda Hashim ke Sarawak? A. B. C. D. Membantu James Brooke Membantu Datu Patinggi Ali Menguasai hasil antimoni dan emas Menamatkan kebangkitan penduduk tempatan D

Soalan 3. Pangeran Raja Muda Hashim terpaksa melantik James Brooke menjadi Gabenor Dan Raja Sarawak yang Pertama Apakah peristiwa yang menyebabkan Raja Muda Hashim melantik James Brooke sebagai Raja Sarawak? A. B. C. D. Bandar Kucing dibedil Penentangan orang Bidayuh Penubuhan angkatan laut British Desakan daripada Pembesar tempatan B

Keluarga Brooke Meluaskan Kuasa Dari tahun 1853 hingga 1905

Tahun 1853 u u u 1853, berlakunya penentangan di Saribas dan Batang Lupar Sultan Abdul Mu’mein tidak dapat mengawal penentangan Lalu menyerahkan tanah antara sungai Samarahan dengan Sungai Rajang dengan bayaran 1500 dolar setahun

Tahun 1861 u u Berlakunya masalah kekacauan di sepanjang Sungai Rajang Sultan Mu’mein menyerahkan Sungai Rajang dan menerima bayaran 4500 dolar setahun

Tahun 1883 u u Berlakunya pembunuhan beberapa orang Murut di Lembangan Sungai Trusan. Hal ini menyebabkan kawasan tersebut diserahkan dengan bayaran 4500 dolar setahun

Tahun 1905 u Charles Brooke telah membeli Lawas daripada Sultan Hashim Jalal (18851906)

KELUARGA BROOKE MEMANTAPKAN PENTADBIRAN SARAWAK • PERKENALKAN PEMERINTAHAN BERAJA • PEMIMPIN TEMPATAN DILIBATKAN DALAM PENTADBIRAN • MEMBENTUK MAJLIS TERTINGGI DAN MAJLIS NEGERI • DIBAHAGIKAN KEPADA LIMA BAHAGIAN, SETIAP BAHAGIAN DITADBIR OLEH MAJLIS BAHAGIAN.

PENGLIBATAN PEMIMPIN TEMPATAN DALAM PENTADBIRAN BROOKE MAJLIS TERTINGGI KEANGGOTAAN RESIDEN BAHAGIAN PERTAMA EMPAT ORANG DATU MELAYU MAJLIS NEGERI KEANGGOTAAN KETUA KAUM BUMIPUTERA TUJUAN MENASIHATI JAMES BROOKE MEMBERI PELUANG PEMIMPIN BUMIPUTERA BERSIDANG TIGA KALI SETAHUN MEMBUAT SEMUA DASAR MELULUSKAN UNDANG-UNDANG DAN PERATURAN BERKAITAN PENTADBIRAN MENGAMBIL BAHAGIAN DALAM PENTADBIRAN

MAJLIS BAHAGIAN KEANGGOTAAN RESIDEN, PENOLONG PEGAWAI DAERAH, PEGAWAI ANAK NEGERI TUJUAN ⇒ MENASIHATI RESIDEN ⇒ MENGETUAI OPERASI KETENTERAAN ⇒ MENJAGA KEAMANAN ⇒ MENGUTIP CUKAI BAGI MELICINKAN PENTADBIRAN PERLUNYA BEBERAPA JABATAN DI TUBUHKAN SEPERTI JABATAN KEHAKIMAN, JABATAN POLIS, JABATAN KASTAM DAN CUKAI, SERTA PEJABAT POS

PERJANJIAN ANTARA BRITISH DENGAN CHARLES BROOKE (1888) SYARAT-SYARAT PERJANJIAN : v BRITISH MELINDUNGI SARAWAK DARIPADA SERANGAN MUSUH v. KELUARGA BROOKE MEMERINTAH NEGERI DENGAN BEBAS v. HAL EHWAL LUAR NEGERI ADALAH DI BAWAH KAWALAN BRITISH

1941 CHARLES VYNER BROOKE MENCADANGKAN PERLEMBAGAAN SARAWAK YANG MEMBERI KUASA PEMERINTAHAN KEPADA RAKYAT SARAWAK PERLEMBAGAAN SARAWAK 1941 ANTARA ISI KANDUNGAN IALAH : 1. CHARLES VYNER BROOKE MENYERAHKAN KUASA MUTLAKNYA KEPADA MAJLIS TERTINGGI DAN MAJLIS NEGERI 2. RAJA SARAWAK MEMERINTAH DENGAN NASIHAT MAJLIS TERTINGGI 3. MAJLIS NEGERI DIBERI KUASA MELULUSKAN UNDANG-UNDANG DAN MENGURUSKAN KEWANGAN 4. RAJA MEMPUNYAI KUASA UNTUK MEMBATALKAN UNDANG-UNDANG YANG DILULUSKAN OLEH MAJLIS NEGERI 5. RAJA BROOKE MELANTIK KEBANYAKAN AHLI MAJLIS TERTINGGI DAN MAJLIS NEGERI PERLEMBAGAAN INI GAGAL DILAKSANAKAN KERANA PERANG DUNIA KEDUA MELETUS

PERUBAHAN EKONOMI DI BAWAH PENTADBIRAN KELUARGA BROOKE TIDAK MENGGALAKKAN KEMASUKAN PELABUR ASING KERANA INGIN MENJAGA KEPENTINGAN EKONOMI ORANG CINA DIBERI PELUANG BERDAGANG DAN MELOMBONG PEMBANGUNAN TIDAK SEIMBANG HANYA TERTUMPU DI BAHAGIAN PERTAMA DAN KEDUA KEGIATAN EKONOMI YANG DIJALANKAN HASIL HUTAN (SARANG BURUNG, GETAH JELUTUNG DAN ROTAN SARANG BURUNG BERKHASIAT & MAHAL HASIL HUTAN SEPERTI KAPUR BARUS, DAMAR, DAN KAYU BALAK BERI KEUNTUNGAN TANAMAN BARU - GETAH DAN TEMBAKAU DI PERKENALKAN TANAMAN TRADISIONAL(KELAPA, GAMBIR, LADA HITAM, POKOK SAGU/RUMBIA)

TANAMAN TRADISIONAL GAMBIR LADA HITAM 1885, jumlah eksport gambir 1370 tan Ditanam oleh orang Cina di bahagian Pertama dan Ketiga SAGU KELAPA Ditanam oleh orang Melayu di Bahagian Pertama dan Kedua Ditanam di Sungai Igan, Oya, Mukah dan Bintulu

HASIL HUTAN KETERANGAN HASIL Sarang Burung u dikutip dari gua batu kapur seperti Gua Niah u. Mempunyai khasiat u. Dijual dengan harga yang tinggi Getah Jelutung u Pembalakan u Hasil hutan lain u dieksport ke Amerika Syarikat dijalankan oleh Syarikat Borneo dan orang Cina di sekitar Sungai Rajang u. Hasilnya dieksport ke Hong Kong, Australia dan Amerika Syarikat kapur barus, rotan, damar,

PERLOMBONGAN MEMANTAPKAN KEKAYAAN KELUARGA BROOKE EMAS ~ DILOMBONG DI BAU OLEH PELOMBONG CINA 1857, PELOMBONG CINA TIDAK BERPUAS HATI DNEGAN CUKAI YANG DIKENAKAN BROOKE ~ ~ KEMUDIAN DIUSAHAKAN SYARIKAT BORNEO ANTIMONI ~ DIUSAHAKAN OLEH SYARIKAT BORNEO DI BAU DAN KUCHING MINYAK ~ USAHA CARI GALI BERMULA TAHUN 1882 ~ TELAGA PETROLEUM PERTAMA DI MIRI ~ 1909, THE ANGLO-SAXON OIL COMPANY MENDAPAT KONSESI MELOMBONG PETROLEUM ~ 1917, KILANG MENAPIS MINYAK DIDIRIKAN DI LUTONG

LATIHAN PENGUKUHAN SOALAN OBJEKTIF • MAJLIS NEGERI • MAJLIS TERTINGGI 1. Pada pendapat anda, apakah tujuan James Brooke mewujudkan kedua-dua jentera pentadbiran di atas? 2. A. melicinkan pentadbiran 3. B. menjaga keamanan 4. C. memperkenalkan sistem parlimen British 5. D. menyediakan rakyat berkerajaan sendiri A

2. Apakah peranan yang dimainkan oleh Majlis Bahagian? 3. I. memungut cukai 4. II. memudahkan pentadbiran 5. III. mengubal undang-undang Bahagian 6. IV. menasihati Residen dalam pentadbiran 7. A. I dan II 8. B. I dan III 9. C. II dan III 10. D. III dan IV D

3. Perlombongan turut diberi perhatian semasa pentadbiran James Brooke di Sarawak. Apakah bahan galian yang dilombong di Bau? 4. 5. I. 6. II. 7. III. Minyak petroleum 8. IV. Arang batu 9. A. I dan II 10. B. II dan III 11. C. III dan IV 12. D. I dan IV 13. 14. Emas Antimoni A

PERUBAHAN SOSIAL DI BAWAH PENTADBIRAN KELUARGA BROOKE Ø Keluarga Brooke melaksanakan DASAR PECAH DAN PERINTAH ► Tujuan : MENGUKUHKAN KUASA Ø Dasar Pecah dan Perintah – Setiap kaum dipisahkan dengan kegiatan ekonomi dan petempatan yang berbeza Ekonomi Petempatan Orang Melayu Pentadbiran Orang Iban Ketenteraan Orang Cina Pertanian, perlombongan, perdagangan Orang India Perniagaan kain Orang Sikh Polis Bumiputera tinggal di pedalaman Orang Cina tinggal di bandar-bandar Kesannya: • Perpaduan kaum terhalang • Kedudukan sebagai Raja Sarawak terjamin

KESAN PERKEMBANGAN EKONOMI DAN PERTAMBAHAN PENDUDUK 1. Perkembangan bandar-bandar ● Menjadi pusat pentadbiran dan perdagangan. ● Kuching (1841), ibu negeri dan pusat pentadbiran kerajaan. ● Miri (1910), mula menjadi pusat kegiatan melombong petroleum. 2. Kemudahan Asas (jalan raya, air dan elektrik) ● Terhad di bandar-bandar (kawasan pentadbiran dan kegiatan ekonomi). 3. Perkhidmatan Kesihatan ● Hospital dan klinik dibina oleh Mubaligh Kristian di bandar besar. 4. Pengangkutan a. Kereta api ► 1917, landasan Kuching – Bau dibina ► 1932, perkhidmatan dihentikan akibat kemelesetan ekonomi. b. Pengangkutan air ► Di Kuching, syarikat perkapalan Singapore and Sarawak Steamship Company memberi perkhidmatan. c. Kapal terbang ► 1924, menghubungkan Kuching dan Singapura. 5. Perkhidmatan Telegraf, Pos dan Telefon ● 1897, wujud perkhidmatan telegraf antara Kuching – Singapura. ● 1931, pejabat pos dibina di Kuching.

SEKOLAH MELAYU SEKOLAH CINA PENDIDIKAN SEKOLAH INGGERIS

SEKOLAH MELAYU 1. 1883, sekolah rendah berpengantar bahasa Melayu dibina ( 42 tahun selepas pemerintahan Brooke). 2. Tujuan pembinaan - Melatih orang Melayu menjadi guru sekolah Melayu dan kakitangan rendah kerajaan. 3. Buku-buku dibawa dari Semenanjung Tanah Melayu. 4. Sekolah Melayu yang dibuka kerajaan : i. Sekolah Merpati Jerpang ii. Sekolah Encik Buyong 5. Kemudahan sekolah tersebut digabung menjadi Madrasah Melayu.

SEKOLAH INGGERIS 1. Kerajaan mengalakkan Mubaligh Kristian mendirikan sekolah Inggeris. 2. Antara sekolah terawal ialah Sekolah St. Thomas ( 1848 ), Sekolah St. Mary ( 1850 ) dan Sekolah St. Teresa ( 1855 ) di Kuching. SEKOLAH CINA 1. Sekolah Cina dibina dan diuruskan oleh orang Cina. 2. Guru, sukatan pelajaran dan buku teks dibawa dari Cina.

LAIN-LAIN TENTANG PENDIDIKAN • Keluarga Brooke tidak yakin pendidikan Barat sesuai untuk penduduk tempatan. • Charles Brooke membina sekolah untuk orang Melayu dan Cina sahaja. • Sekolah untuk orang Dayak tidak digalakkan kerana mahu mengekalkan cara hidup mereka. • 1917, sekolah untuk kaum Melanau didirikan. • 1924, Jabatan Pelajaran ditubuhkan. • 1976, hanya terdapat 25 buah sekolah kerajaan. • Ada guru-guru sekolah kerajaan dilatih di MPSI , Tanjung Malim. • 1940, Maktab Perguruan Kent didirikan untuk melatih guru-guru sekolah Melayu.

LATIHAN PENGUKUHAN Soalan Objektif Kaum Pekerjaan Melayu Pentadbir Cina Pertanian Iban Ketenteraan 1. Jadual di atas menunjukkan pengenalan pekerjaan berdasarkan suku kaum di Sarawak pada kurun ke 19. Berdasarkan maklumat tersebut, apakah bentuk dasar pemerintahan kerajaan Brooke di Sarawak? A B C D Perpaduan kaum Pecah dan perintah Ekonomi antarabangsa Utamakan penduduk tempatan B

Bandar X Pusat pentadbiran kerajaan Sarawak mulai tahun 1841. 2. Rajah di atas merujuk kepada salah sebuah bandar di Sarawak. Apakah bandar yang dimaksudkan di atas? A B C D Bau Sibu Saribas Kuching D

• Jabatan Pelajaran ditubuhkan pada tahun 1954. • Guru-guru mendapat latihan di Maktab Perguruan Sultan Idris. • Maktab Perguruan Kent didirikan pada tahun 1940. 3. Berdasarkan maklumat di atas, apakah matlamat yang hendak dicapai oleh kerajaan Sarawak melalui usaha-usaha tersebut? A Meningkatkan mutu pendidikan di Sarawak B Memberi keutamaan kepada perkembangan sekolah Melayu C Meningkatkan daya saing sekolah Melayu dengan sekolah lain D Menambah peluang kenaikan pangkat untuk guru-guru sekolah Melayu A