Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawa II Wydzia Zamiejscowy

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Wydział Zamiejscowy Prawa i Nauk o Społeczeństwie w Stalowej Woli Upowszechnianie kultury zdrowotnej w świetlicy szkolnej dr Barbara Wolny

Plan wykładu 1. Słów kilka o szkolnej edukacji zdrowotnej. . . 2. Współczesne zagrożenia zdrowia ucznia 3. Świetlica szkolna – skuteczna i efektywna edukacja zdrowotna - praktyczne rady

Wprowadzenie. . . „ Nie mózg dziecka chodzi do szkoły, lecz ono całe” M. Kacprzak „ Przekazanie wiedzy o zdrowiu, kształtowanie właściwych postaw wobec zdrowia, utrwalanie odpowiednich nawyków, umiejętności i sprawności służących zdrowiu – to główne zadania stawiane wobec rodziny i szkoły” T. Maszczak, Z. Żukowska

Edukacja zdrowotna w szkole Edukacja zdrowotna jest procesem dydaktycznowychowawczym, w którym uczniowie uczą się jak żyć, aby: � zachować i doskonalić zdrowie własne i innych ludzi, � tworzyć środowisko sprzyjające zdrowiu, � w przypadku choroby lub niepełnosprawności aktywnie uczestniczyć w jej leczeniu, radzić sobie i zmniejszać jej negatywne skutki.

Cel szkolnej edukacji zdrowotnej Kształtowanie postawy prozdrowotnej – przygotowanie do zdrowego stylu życia – udziału w kulturze zdrowotnej – jako aktywny uczestnik tej kultury

Edukacja zdrowotna w podstawie programowej W obecnie obowiązującym (od 2008 r. ) ujęciu edukacji zdrowotnej w szkole MEN dokładnie określiło tzw. przedmiot kierunkowy, tj. wychowanie fizyczne i zarazem wskazano na nauczyciela wychowania fizycznego, jako koordynatora realizacji edukacji zdrowotnej w szkole. W Podstawie programowej WSKAZANO Każdy nauczyciel jest zobligowany do realizacji edukacji zdrowotnej. Zapis w PP: ważnym zadaniem szkoły jest realizacja edukacji zdrowotnej Ujęcie to jest zbieżne ze spojrzeniem Światowej Organizacji Zdrowia

Obszary edukacji zdrowotnej 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Rozwój i zdrowie psychospołeczne Higiena osobista i otoczenia Bezpieczeństwo i pierwsza pomoc Żywność i żywienie Aktywność ruchowa, wypoczynek, czas wolny Edukacja do życia w rodzinie i społeczeństwie Psychospołeczne aspekty zdrowia bez nałogów

Aspekty postawy prozdrowotnej ucznia Ja i troska o mnie Ja i moje relacje z innymi Ja i moje środowisko

Wymiary/aspekty zdrowia (holistyczne ujęcie zdrowia) Na zdrowie ucznia składają się cztery wymiary (aspekty) zdrowia, wzajemnie ze sobą powiązane, czyli zdrowie: fizyczne psychiczne � społeczne duchowe

Postawa prozdrowotna ucznia Każdy uczeń ma prawo do zdrowia, szkoła to jedno z ważnych środowisk kształtujących postawę dziecka ukierunkowaną na troskę o zdrowie własne i innych. Poprzez przekazywanie dziecku wiadomości o zdrowiu, kształtowaniu postaw, umiejętności i nawyków nauczyciel uwrażliwia ucznia na realizację zdrowego stylu życia.

Wiedza o zdrowiu Wiedza stanowi pierwszy ważny komponent edukacji zdrowotnej i wiąże się z systematycznym przekazywaniem wiadomości na temat zdrowia, choroby i bezpieczeństwa odpowiednio dobranych do wieku rozwojowego dziecka. Efektem przekazywanych wiadomości jest przyswojona przez ucznia wiedza. Stanowi ona podstawę, fundament dla szkolnej edukacji zdrowotnej.

Umiejętności to drugi ważny element szkolnej edukacji zdrowotnej. Dwie grupy umiejętności ważne w edukacji zdrowotnej 1. 2. umiejętności związane ze zdrowiem fizycznym umiejętności dotyczące zdrowia psychospołecznego tzw. umiejętności życiowe (E. Syrek)

Umiejętności Pierwsza grupa umiejętności odnosi się do zdrowia fizycznego i obejmuje w stosunku do uczniów: higienę i pielęgnację ciała, zachowanie bezpieczeństwa w różnych sytuacjach np. w czasie zabawy i nauki, udzielanie pierwszej pomocy, podejmowanie systematycznej aktywności ruchowej itd.

Umiejętności Drugą grupę stanowią umiejętności związane z aspektami zdrowia psychospołecznego, obejmujące m. in. � radzenie sobie z emocjami i ze stresem oraz � nawiązywanie i utrzymywanie właściwych relacji interpersonalnych. (K. Borzucka-Sitkiewicz)

Postawa prozdrowotna Trzecim elementem szkolnego procesu, najważniejszym w kontekście współczesnej edukacji jest formowanie postawy prozdrowotnej. „postawę wobec zdrowia można określić jako względnie trwałą strukturę procesów poznawczych, emocjonalnych i tendencji zachowań odnoszących się do zdrowia” (A. Mika)

W szkolnej edukacji zdrowotnej należy rozróżnić dwa rodzaje postaw uczniów: 1). Prozdrowotne, służące zdrowiu (przyrostek pro- oznacza ku zdrowiu), oparte na wiedzy, odpowiednich rekcjach emocjonalnych i zdrowych wyborach służących wzmacnianiu zdrowia. 2). Antyzdrowotne, zagrażające zdrowiu (ryzykowne dla zdrowia) związane są z niewłaściwymi wyborami i urzeczywistnianiem, tych wyborów w codziennych sytuacjach

W „Podstawie programowej” odnajdujemy ukierunkowanie ucznia na aspektowość zdrowia na wszystkich etapach edukacji szkolnej ze szczególnym zaznaczeniem trójwymiarowości zdrowia (zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne) – etap gimnazjum i pełnym ujęciu (zdrowie duchowe) – etap szkoły ponadgimnazjalnej.

Cykl uczenia się przez doświadczanie – metody aktywizujące i interaktywne 4. Własne Eksperymentowanie 1. Doświadczanie 3. Pogłębianie, porządkowanie lub korekta wiedzy 2. Refleksja i dyskusja

Współczesne zagrożenia zdrowia ucznia

Polskie dzieci tyją najszybciej w Europie* � � � 23 % dzieci w wieku 11, 13, 15 lat ma nadwagę. W ciągu dekady liczba dzieci z nadwagą w Polsce się podwoiła. Około 80% otyłych nastolatków pozostanie otyłymi w wieku dorosłym.

Wady postawy Szczególne zagrożenia dla jakości postawy występują podczas tzw. skoków wzrostowych przypadających na okres 6 -7 i 1216 lat. Występowanie wad postawy w wieku rozwojowym ocenia się w przybliżeniu na 50 -60% populacji zależnie od regionu. 18 % młodzieży w wieku 18 lat narzeka na bóle pleców i stawów Wyniki badań HBSC dla Polski z 2010 r.

Komputer i TV W porównaniu z innymi krajami europejskimi najwięcej 11 -latków spędzających przynajmniej dwie godziny dziennie przed komputerem to dzieci z Polski. Amerykańska Akademia Pediatrii w rekomendacjach ogłoszonych w 2001 roku zaleca młodzieży spędzanie maksymalnie dwóch godzin dziennie przed ekranem – łącznie przed telewizorem i komputerem.

Nadwaga i otyłość Coraz więcej dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym cierpi na nadwagę lub jest otyłych. To dodatkowe zagrożenia dla ich zdrowia.

Zajęcia sedenteryjne w czasie wolnym Zajęcia w pozycji siedzącej więcej niż 3 godziny dziennie (13 lat) Oglądanie TV – 30 % Gra na komputerze – 35% Korzystanie z komputera - 48% Zajęcia w pozycji siedzącej w weekendy więcej niż 3 godziny dziennie (13 lat) Oglądanie TV – 50 % Gra na komputerze – 52% Korzystanie z komputera - 70%

Światowa Organizacja Zdrowia ostrzega ! Obecne pokolenie dzieci "może być pierwszym od długiego czasu, w przypadku którego przeciętna długość życia będzie krótsza niż ich rodziców”.

Świetlica szkolna – skuteczna i efektywna edukacja zdrowotna - praktyczne rady

Świetlica we współczesnej edukacji szkolnej pełni bardzo ważną rolę. Podstawa programowa wskazuje świetlicę, jako miejsce nie tylko przeznaczone do spędzania czasu wolnego, ale ważne miejsce wychowania poza zajęciami edukacyjnymi. Jest to zatem odpowiednie miejsce dla wychowania do zdrowia.

Cele świetlicy a zdrowie ucznia � zapewnienie zorganizowanej opieki wychowawczej uczniom przed i po zajęciach (wszystkie aspekty zdrowia); � zorganizowanie pomocy w odrabianiu lekcji i nauce (zdrowie poznawcze i emocjonalne); � zorganizowanie zajęć sprzyjających rekreacji fizycznej (zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne) � rozwijanie zainteresowań (wszystkie aspekty zdrowia)

Edukacja zdrowotna integralnym elementem pracy świetlicy szkolnej

Zdrowie fizyczne

Propozycje działań z edukacji zdrowotnej w świetlicy szkolnej– oparte na cyklu uczenia się przez doświadczanie: � � � � zajęcia w terenie naturalnym według inwencji uczniów „co dziennie godzina zajęć poza salą świetlicową”; zajęcia relaksacyjne w terenie naturalnym (boisko szkolne, – kontakt z przyroda np. czerpanie sił z drzew, kształtowanie zmysłów: dotyku, zapachu); warsztaty na temat zdrowego stylu życia: odżywianie; ruch; relaks; projekty edukacyjne promujące zdrowie fizyczne i psychofizyczne, Konkursy plastyczne, literackie; Quizy na temat zdrowia; Literatura dziecięca. . . RUCH – AKTYWNOŚĆ – TANIEC

Przykładowe propozycje tematów projektów edukacyjnych kształtujących zdrowie fizyczne i psychofizyczne: � � � Zdrowie fizyczne, jak je rozumieć, ujmować, kształtować i rozwijać. Aktywność ruchowa skuteczną formą zapobiegania otyłości. Ruch – higiena – bezpieczeństwo a mój styl życia …. Relaksacja w kontakcie z naturą – psychofizyczne aspekty zdrowia ucznia. Zdrowe żywienie na co dzień – powrót do źródeł zdrowego odżywiania. . .

Wielowymiarowość zdrowia w edukacji szkolnej Zdrowie psychiczne � umysłowe � emocjonalne

Zdrowie psychiczne Ten obszar zdrowia został szczególnie mocno zaakcentowany w nowej „Podstawie programowej” poprzez zapisy dotyczące wdrażania uczniów do rozwijania i kształtowania umiejętności życiowych tzw. umiejętności psychospołecznych, bardzo ważnych dla prawidłowego funkcjonowania we współczesnym świecie

Propozycje działań do realizacji z wykorzystaniem koncepcji pozytywnego zdrowia psychicznego zdrowie umysłowe: � Inspirowanie uczniów do naukowej działalności – rozwijanie twórczego potencjału; � Wykorzystywanie nowoczesnych metod i technik uczenia się np. mnemotechniki; � Rozgrywki: warcaby, szachy; � Konkursy literackie, poetyckie na temat zdrowia.

Propozycje działań do realizacji z wykorzystaniem koncepcji pozytywnego zdrowia psychicznego zdrowie emocjonalne: � Kształtowanie umiejętności pozwalających radzić sobie z emocjami. Warsztaty na temat np. : Jak radzić sobie z emocjami? Konstruktywne sposoby radzenia sobie z emocjami? Jak polubić siebie? Moje mocne i słabe strony? � � Zajęcia relaksacyjne z elementami jogi i twórczej wizualizacji. Projekty edukacyjne np. Kontroluj emocje – to nie takie trudne lub Jedną nogą w gimnazjum. . .

Zdrowie społeczne

Propozycje działań w zakresie kształtowania relacji interpersonalnych Warsztaty: � „Jak żyć z ludźmi (umiejętności interpersonalne) np. Poczucie własnej wartości - moje zalety i wady; Podejmowanie decyzji – co to znaczy być asertywnym? � Kształtowanie umiejętności życiowych uczniów w kontekście zagrożeń cywilizacyjnych – jak być asertywnym. � Kształtowanie umiejętności życiowych uczniów w kontekście podejmowania decyzji: � Porozumienie bez przemocy. O języku serca – rozwiązywanie problemów, które wynikają z nieumiejętnego komunikowania się.

Zdrowie duchowe

Zdrowie duchowe W nowej „Podstawie programowej” zapis dotyczący zdrowia duchowego odnajdujemy na etapie szkoły ponadgimnazjalnej: „uczeń: wyjaśnia dlaczego zdrowie jest wartością i zasobem dla społeczeństwa”.

Zdrowie duchowe Wzmacnianie zdrowia duchowego (ważnego w holistycznym ujęciu zdrowia) należy realizować na wszystkich etapach edukacji szkolnej w kontekście tzw. edukacji ukierunkowanej na wartości. W realizacji treści edukacji zdrowotnej w ważne jest oparcie działań na tzw. „Triadzie wartości kardynalnych” DOBRO PRAWDA PIĘKNO Programy, projekty edukacyjne ukierunkowane na wartości.

Zdrowie duchowe Wartości kardynalne znajdują swoje odniesienie w szkolnej edukacji zdrowotnej. Dobro, jako wartość wiąże się z szacunkiem własnego ciała, nie czynienia nic wbrew własnemu ciału (troska o ciało poprzez systematyczną aktywność sportową; unikanie używek, w tym alkoholu, nikotyny czy narkotyków; nie uleganie ponowoczesnemu kultowi ciała, objawiającemu się w nadmiernym kolczykowaniu, tatuażowniu i niewłaściwym eksponowaniu cielesności – dobieranie stroju odpowiedniego do sytuacji). Przykłady: literatura, film – spotkanie z ciekawym człowiekiem tzw. wzorcem osobowym

Zdrowie duchowe Natomiast prawda w szkolnej edukacji zdrowotnej wiąże się z doskonaleniem siebie, pracą nad sobą (rozwijaniem własnej zdolności i uzdolnień oraz zainteresowań) dokonywaniem właściwych wyborów.

Zdrowie duchowe Piękno, to trzecia wartość fundamentalna w edukacji skierowanej na wartości, urzeczywistniająca się we właściwym stosunku do własnego ciała (doskonalenie ciała poprzez aktywność fizyczną, ale również przestrzegania zasad higieny osobista, odżywiania) i sfery duchowej (troska o piękno wewnętrzne, czyli rozwój zdolności, uzdolnień i zainteresowań).

Zdrowie duchowe Piękno to wiąże się z umiejętnością doświadczania spokoju wewnętrznego, pracą nad sobą (doskonalenie i rozwijanie własnych możliwości intelektualnych, talentów i potencjału w tym zdrowotnego), dystansowania się do codziennych obowiązków (odpowiedni wypoczynek, relaks).

Propozycja działań kształtujących zdrowie duchowe � Warsztaty relaksacyjne z elementami jogi; � Bajki i opowiadania relaksacyjne np. Wyprawa po zaczarowany kwiat zdrowia; � Zajęcia muzyczno – plastyczne np. Malujemy muzykę lub Malujemy zdrowie � Projekty edukacyjne: W kręgu wartości: dobro, prawda, piękno ; Zasada „fair play” – nie tylko w sporcie.

Na zakończenie …. Jak zdrowo żyć …dobre rady nie tylko dla ucznia … Sekret długowieczności według starożytnej medycyny chińskiej W życiu trzeba szukać wyłącznie : 1. Dobrych jego stron. 2. Codziennie uprawiać ćwiczenia fizyczne. 3. Stosować bogatą w minerały dietę.

Dziękuję za uwagę… Barbara Wolny