Katedra i Zakad Medycyny Sdowej Warszawa Alkohologia sdowolekarska

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Alkohologia sądowo-lekarska Wykonywanie oznaczeń alkoholu w materiale biologicznym pobranym podczas autopsji i od żywych osób Opiniowanie Prace badawcze

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Krzywa alkoholowa C [‰] wchłanianie wyrównywanie stężeń eliminacja czas

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Krzywa alkoholowa c. d. C [‰] Na czczo Po jedzeniu czas

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Rzeczywista krzywa C [‰] czas

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa WCHŁANIANIE wolniejsze szybsze n n na „pusty żołądek” u osób po resekcji żołądka u osób z owrzodzeniami żołądka i dwunastnicy napojów o stężeniu alkoholu ok. 20% napojów alk. zawierających CO 2 (np. wina musujące) n n n po jedzeniu napojów o niskim stężeniu (piwo) napojów o wysokim stężeniu

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Wchłanianie § Odbywa się na zasadzie dyfuzji biernej § Trwa od kilkunastu minut do kilku godzin (0, 5 -3 h) § Przy konsumpcji wydłużonej w czasie równolegle z wchłanianiem trwa eliminacja § Prawie nigdy nie jest całkowite (deficyt alkoholowy) § Jest procesem bardzo zmiennym (za każdym razem przebiega inaczej - nawet u tego samego człowieka i w tych samych warunkach)

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Ustalanie równowagi stężeń n n Tzw. plateau Grehanta - teoretycznie faza ta trwa kilka - kilkanaście minut, praktycznie może trwać nawet kilkadziesiąt minut Penetracja zgodnie z gradientem stężeń Wysokość osiągniętego stężenia zależna od uwodnienia danej tkanki lub płynu Szybkość narastania stężenia zależna od przepływu krwi (mózg!!!)

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Eliminacja n Wydalanie w postaci niezmienionej z powietrzem, moczem, potem (kilka %) n Metabolizm – głównie w wątrobie n ADH (dehydrogenaza alkoholowa cytoplazmatyczny enzym obecny głównie w wątrobie, ale także w innych tkankach, np. w żołądku) + Ald. DH i łańcuch oddechowy n MEOS (mikrosomalny system utleniania alkoholu – uniwersalny, silnie indukowalny układ oparty o cytochrom p 450) n Katalaza (znaczenie marginalne)

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Alkohol etylowy ADH Aldehyd octowy Ald. DH Disulfiram, czernidlak, poch. sulfonylomocznika Reakcja disulfiramowa CO 2 i H 2 O

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Metody oznaczania alkoholu w materiale biologicznym METODA WIDMARKA Prosta, tania, nieswoista, już prawie niestosowana Wykorzystuje redukujące właściwości alkoholu, interferują inne związki o charakterze redukującym METODA ADH stosunkowo droga, nie w pełni swoista oznaczenie ręczne lub zautomatyzowane wykorzystywana w laboratoriach klinicznych, interferują związki o powinowactwie do ADH CHROMATOGRAFIA GAZOWA kosztowny sprzęt, w pełni swoista i dokładna, stosowana powszechnie do celów sądowych

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Oznaczanie stężenia alkoholu u żywych osób n we krwi żylnej (K) n Komendy Wojewódzkie Policji, ZMS-y i Instytut Ekspertyz Sądowych (metoda GC i ADH) na potrzeby dowodowe n szpitalne laboratoria na potrzeby kliniczne (metoda ADH np, w wersji firmy Abbott) n w powietrzu wydychanym (PW) analizatory n osobiste (niska cena, niska jakość) n półprzewodnikowe n dowodowe

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Analizatory dowodowe n podręczne utlenianie elektrochemiczne Alcotest 7410, Alcosensor IV, Alcometer n stacjonarne spektrofotometria w podczerwieni Alcomat V 5. 4, Alkometr A 2. 0

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Pobieranie krwi n Tylko uprawnieni pracownicy służby zdrowia n Krew pobierana do specjalnych banderolowanych pakietów n Protokół pobrania krwi i lekarskiego badania trzeźwości – jest to dowód rzeczowy !!!

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Unormowania prawne dotyczące badania żywych na zawartość alkoholu n n n n ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jedn. Dz. U. z 2002 r. , Nr 147, poz. 1231 z późn. zm. ); ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn. Dz. U. z 2003 r. , Nr 58, poz. 515 z późn. zm. ); Kodeks postępowania karnego – obowiązek podejrzanego Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie poddawania badaniom lub wykonywania czynności z udziałem oskarżonego oraz osoby podejrzanej (Dz. U. Nr 33, poz. 299 z 2005 r. ) Ustawa o zawodzie lekarza Rozporządzenie Ministra Zdrowia o sposobie przeprowadzania badań na zawartość alkoholu z dnia 6 maja 1983 r. w sprawie warunków i sposobu dokonywania badań na zawartość alkoholu w organizmie (Dz. U. Nr 25, poz. 117); Zarządzenie Komendanta Głównego zarządzenie nr 496 Komendanta Głównego Policji z dnia 25 maja 2004 r. w sprawie badań na zawartość w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu (Dz. Urz. KGP Nr 9, poz. 40). – procedura obowiązująca policjantów Ustawy o urządzeniach pomiarowych i analizatorach – normy techniczne i sposoby ich sprawdzania n n ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 20 lutego 2003 r. w sprawie przyrządów pomiarowych podlegających prawnej kontroli metrologicznej oraz rodzajów przyrządów pomiarowych, które są legalizowane bez zatwierdzenia typu (Dz. U. Nr 41, poz. 351) ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 2 kwietnia 2003 r. w sprawie wymagań metrologicznych, którym powinny odpowiadać analizatory wydechu (Dz. U. Nr 67, poz. 626) ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 2 kwietnia 2004 roku w sprawie prawnej kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych (Dz. U. Nr 77, poz. 730); USTAWAz dnia 11 maja 2001 r. – Prawo o miarach (Dz. U. Nr 63, poz. 636 z późn. zm. ); Wytyczne PTMSi. K (stworzone na podstawie istniejącego prawa)

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Opiniowanie o stanie trzeźwości Ustalanie stanu trzeźwości dla potrzeb wymiaru sprawiedliwości (dochodzenia prokuratorskie, sprawy karne, rzadziej cywilne) n. Obliczenia retrospektywne i prospektywne (weryfikacja zeznań, ustalanie stężenia w momencie zdarzenia, ustalanie spożytej ilości) n Ocena prawidłowości przeprowadzonych badań n Ustalanie wpływu alkoholu i/lub ew, leków i narkotyków na poczytalność i funkcje pamięci n Ustalanie wpływu przyjmowanych leków na uzyskane wyniki badań na zawartość alkoholu

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Rachunek retrospektywny Pozwala na oszacowanie stężenia alkoholu w momencie zdarzenia w oparciu o wyniki wykonanych badań (krew, pow. wyd. ) Warunki wykonywania § § § Od momentu zdarzenia do badania upłynęło nie więcej niż 6 godzin Zdarzenie i badanie przypadały na fazę eliminacji Stężenie alkoholu wykazane badaniami jest wyższe niż 0, 4 -0, 5%o W praktyce bardzo rzadko wykonywany

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Zachowane warunki RR C [‰] Wynik + (0, 1 do 0, 2‰) = możliwy zakres stężeń w momencie zdarzenia nie więcej niż 5 -6 h co najmniej 1 -1, 5 h zakończenie picia zdarzenie czas

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Niezachowane warunki RR n. Pomiar zbyt późno po zdarzeniu (więcej niż 5 -6 h) n. Konsumpcja alkoholu na krótko przed zdarzeniem n. Stężenie alkoholu niższe niż 0, 4‰ n. Konsumpcja alkoholu po zdarzeniu („nadpicie”)

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Obliczenia prospektywne Ustalanie stanu trzeźwości na podstawie dowodów osobowych tj. np. zeznań świadków, gdy badania nie zostały przeprowadzone

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Obliczenia sprawdzające wersję pijącego Weryfikacja zeznań co do ilości i czasu wypitego alkoholu (czy jest możliwe, że stężenie wykazane badaniami powstało na skutek konsumpcji alkoholu w okolicznościach podawanych przez oskarżonego) okoliczności szczególne: n n „nieświadome” spożywanie preparatów leczniczych lub słodyczy na alkoholu Picie „z nerwów” po zdarzeniu tzw. „NADPICIE”

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Wzór Widmarka A = C x (p x r) C = A/(p x r) C – stężenie alkoholu we krwi [‰] A – ilość alkoholu etylowego w gramach zawarta w organizmie lub w danym napoju A = zaw. Et. OH (% obj. ) x 0, 79 x ilość „setek” Np. 250 ml wódki 40% zawiera 40 x 0, 79 x 2, 5 = 80 g Et. OH p – masa ciała w kilogramach r – współczynnik redukcji masy ciała: §Sztywny: 0, 7 dla mężczyzn; 0, 6 dla kobiet §Zindywidualizowany obliczony np. wg Alta, Jensena i Seidla

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Indywidualny współczynnik „r” Mężczyźni r=0, 31608 - (0, 00482 x waga w kg) + (0, 004632 x wzrost w cm) Kobiety r=0, 31223 -(0, 006446 x waga w kg) + (0, 004466 x wzrost w cm)

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Cudów nie ma… n Jedzenie owoców, picie soków nie powoduje wytwarzania Et. OH w organizmie w ilościach mających wpływ na stan trzeźwości n Przyjmowanie leków nie zawierających Et. OH nie wpływa na odczyt „alkomatu” i wynik badania krwi (leki nie interferują w pomiarach i nie powodują drastycznego zawyżenia wyniku lub utrzymywania się alkoholu w organizmie nienormalnie długo) – choć pewne leki hamują aktywność żołądkowej formy ADH (np. H 2 blokery, kw. acetylosalicylowy)

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Środki działające podobnie do alkoholu Ograniczające sprawność psychomotoryczną n n Związki wymienione w Ustawie o zapobieganiu narkomanii Leki oznaczone jako zmniejszające sprawność psych-mot Razem kilkaset związków Monitorować w praktyce można kilka-kilkanaście (w zależności od klasy laboratorium) – jest to bardzo trudna analiza

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Podstawy prawne n n n n Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr. 179 poz. 1485) Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn. Dz. U. z 2003 r. , Nr 58, poz. 515 z późn. zm. ); Kodeks karny („pod wpływem”) i Kodeks wykroczeń („po użyciu”) Kodeks postępowania karnego (obowiązek poddania się badaniu) Ustawa o zawodzie lekarza Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 czerwca 2003 r. w sprawie wykazu środków działających podobnie do alkoholu oraz warunków i sposobu przeprowadzania badań na ich obecność w organizmie (Dz. U. Nr 116, poz. 1104) z nowelizacją z 2004 r. Zarządzenie Komendanta Głównego Policji nr 496 z dnia 25 maja 2004 r. w sprawie badań na zawartość w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu (Dz. Urz. KGP Nr 9, poz. 40). – procedura obowiązująca policjantów

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Prawo o ruchu drogowym (tekst jednolity Dz. U. 2003, nr 58, poz. 515) n Art. 45 ust. 1 - zakaz prowadzenia pojazdów w stanie po użyciu alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Kodeks Wykroczeń n n Art. 86 § 2 KW – spowodowanie zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka (grzywna, areszt, ogr. wolności) Art. 87 KW: n n § 1 - prowadzenie pojazdów mechanicznych w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka (grzywna, areszt) § 2 - prowadzenie pojazdu innego niż w wym. w § 1 w tych stanach (grzywna, areszt do 14 dni)

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa n n Kodeks Karny Art. 178 KK – surowsza o połowę o odpowiedzialność za popełnienie czynu z art. 173, 174 lub 177, gdy sprawca znajduje się w st. nietrzeźwości lub pod wpływem śr. odurzającego Art. 178 a KK: n n § 1 - prowadzenie pojazdów mechanicznych w st. nietrzeźwości lub pod wpływem śr. odurzającego (grzywna, ogr. wolności, pozb. wolności do l. 2) § 2 - prowadzenie pojazdu innego niż w wym. w § 1 w tych stanach (grzywna, ogr. wolności, pozb. wolności do 1 roku)

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Materiał do badania n metody przesiewowe (skryning) przy użyciu testerów immunologicznych n n n ślina – badanie „przy drodze” (testery elektroniczne) mocz – testery paskowe metody laboratoryjne (konfirmacyjne) – instrumentalne, swoiste n n krew (surowica) mocz

Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Warszawa Problemy brak definicji prawnej stanu „po spożyciu” i stanu „pod wpływem” (duże rozbieżności interpretacyjne pomiędzy biegłymi) n ograniczenie analizy do 5 grup (wymienione w rozporządzeniu) n n n n opiaty (morfina – LOQ 20 ng/ml we krwi) kokaina i jej metabolit benzoiloekgonina (LOQ 50 ng/ml) amfetamina i jej analogi (w tym MDMA, LOQ 50 ng/ml) tetrahydrokannabinole (LOQ 2 ng/ml) benzodiazepiny brak ujednolicenia przepisów co do pozostałych substancji (opiniowanie każdorazowo ma charakter indywidualny)