KASDE Arap edebiyatndan alnmtr Genellikle din ve devlet

KASİDE • Arap edebiyatından alınmıştır. • Genellikle din ve devlet büyüklerini övmek için yazılır. • Nazım birimi beyittir. Beyit sayısı genellikle 33 -99 arasındadır. Daha az sayıda beyte sahip kasideler de vardır.

• Kafiyelenişi gazeldeki gibi “aa ba ca …” şeklindedir.

KASÎDE DER NA'T-I HAZRET-İ NEBEVÎ Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlâre su Kim bu denli dutuşan odlara kılmaz çâre su b-gûndur günbed-i devvâr rengi bilmezem Ya muhît olmuş gözümden günbed-i devvâre su Zevk-i tiğından aceb yok olsa gönlüm çâk Kim mürûr ilen bırakır rahneler dîvâre su Suya versin bağ-ban gülzar-ı zahmet çekmesin Bir gül açılmaz yüzün tek verse bin-gülzâre su Ohşadabilmez gubârını muharrir hattına Hâme tek bakmaktan inse sözlerine kâre su …. . a a b a c a ç a d a. . .

• İlk beytine “matla”; son beytine “makta”; en güzel beytine “beytülkasid”; mahlâs beytine “taç beyit” denir.

Kasideler redifine göre isimlendirilebilir: Su Kasidesi, Güneş Kasidesi gibi

• Nesib/Teşbib bölümündeki temaya göre de isimlendirilir.

• • • • Ramazan’ın faziletleri, erdemi: Ramazaniyye, Bayram: bayramiyye veya iydiyye, Muharrem ayı: Muharremiyye, yeni yılı kutlaması: sâliyye, bahar mevsimini tasvir edenlere bahariyye veya rebîiyye, kış mevsimi: şitâiyye, yaz mevsimi: sayfiyye veya temmuziyye, yeni yapılan bir bina: dâriyye, hamam tasviri: hamamiyye, at tasvirleri: rahşiyye, Nevruz: nevruziyye, bir ülkenin veya kalenin fethi: fethiyye, Barış: sulhiyye, Seferden dönen padişah veya kumandan: kudûmiyye

KASİDENİN BÖLÜMLERİ 1. NESİB (TEŞBİB): Kasidenin başlangıç bölümüdür. Bu bölümde, genellikle tabiat tasviri yapılır. Bahar, kış, yaz, ramazan, bayram, gül, güneş, savaş, at veya bir güzel anlatılabilir. Kasideler bu bölümde işlenen konulara göre de adlandırılır: ıydıye, ramazaniye, rahşiye, sayfiye, … 2. GİRİZG H: Bir beyitten oluşur. Asıl konuya giriş yapmak üzere söylenir. 3. MEDHİYE: Kasidenin sunulduğu kişi övülür. Kasidenin asıl bölümüdür. 4. FAHRİYE: Şairin övündüğü bölümdür. 5. TEGAZZÜL: Kasidenin içindeki gazeldir. Her kasidede bulunmaz. 6. DUA: Şairin, kaside yazdığı kişi için dua ettiği bölümdür.

BAHAR KASİDESİ (Nesip bölümünde bahar tasvir edildiği için kasidenin adı “Bahar Kasidesi” dir. ) Esdi nesîm-i nev- bahar açıldı güller subh-dem ---a Açsın bizimde gönlümüz sâkî meded sun câm-ı Cem ---a Nesib Bölümü Gül devri ayş eyyamıdır zevk u safâ hengâmıdır ---x şıkların bayramıdır bu mevsim-i ferhunde-dem ---a -----------------------------------------Bir câm sun Allah için bir kâse de ol mâh için ---x Girizgah Tâ medh-i şâhen-şâh için alam ele levh ü kalem ---a Beyti -----------------------------------------Sultan Murâd-ı kâm-rân esfer dih ü kişver sitân ---x Hem pâdişah hem kahraman sâhib-kıran-ı Cem-haşem ---a Medhiye Bölümü Şah-ı cihân-ârâ mıdır mâh-ı zemin-pîrâ mıdır ---x Behrâm-ı bî-pervâ mıdır yâ Afitâb-ı pür-kerem ---a -----------------------------------------Sen bir şeh-i Zîşânsın şâhen-şeh-i devrânsın ---x Yâni ki sen hâkânsın devrinde ben Hâkâni’yem ---a Fahriye Bölümü Sözde nazir olmaz bana ger olsa âlem bir yana ---x Pür-tumturâk u hoş-edâ ne Hâfız’em ne Muhteşem ---a -----------------------------------------Nef’î yeter da’vayı ko dünya ile gavgayı ko ---x Tac Eflaâke istiğnâyı ko hâke yüzün sür lâ-cerem ---a Beyit -----------------------------------------Kaldır elin eyle duâ buldı kasîden intiha ---x Şimdi duâ etmek sana hem müstehabdır hem ehem ---a Dua Bölümü Tâ kim cihan ma’mûr ola geh emn ü geh pür-şûr ola ---x İkbâl ile mesrûr ola hüsrev-i vâla-himem ---a

Konularına göre tasnif edildiğinde şu başlıklar altında toplanır: Tevhid: Allah’ın birliğini anlatan kasideler Münacat: Allah’a dua etme amacıyla yazılan kasideler Naat: Peygamberimiz için yazılan kasideler Methiye: Devlet büyüklerini, manevi önderleri anlatan, öven kasideler Hicviye: Birini veya siyasal, toplumsal bozuklukları yermek için yazılanlar Mersiye: Bir kimsenin ölümü dolayısıyla yazılan kasideler

Fakat bu türlerin tamamı her zaman kaside biçimiyle yazılmaz. Mesela Bakî’nin Kanûnî Mersiyesi Terkîb-i Bend biçimindedir. Nef’î’nin Sihâm-ı Kazâ’sındaki hicviyelerin büyük çoğunluğu yine Terkîb-i Bend biçimindedir. Müseddes biçimde yazılan naatlar vardır. Bunlar nazım türüdür. Şair uygun bir nazım biçimini kullanarak bu türlerde şiirler yazabilir. Gazel biçiminde münacatlar bile vardır.

1 Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlâre su Kim bu denlü dutuşan odlara kılmaz çâre su a a 2 Suya virsün bâğ-bân gül-zârı zahmet çekmesün Bir gül açılmaz yüzün tek virse min gül-zâre su b a 3 rızun yâdıyla nem-nâk olsa müjgânum n'ola Zayi olmaz gül temennâsıyla virmek hâre su c a 4 Dest-bûsı ârzûsıyla ger ölsem dostlar Kûze eylen toprağum sunun anunla yâre su d a 5 Tıynet-i pâkini rûşen kılmış ehl-i âleme İktidâ kılmış târîk-i Ahmed-i Muhtâr‘e su e a Matla beyti ve Nesib/teşbib: Sevgi teması Girizgah: Suyun efendimizin yoluna girdiği belirtiliyor. Konuya giriliyor. . . Medhiye: (asıl) Peygamberimiz övülüyor. 6 Seyyid-i nev-i beşer deryâ-ı dürr-i ıstıfâ Kim sepüptür mucizâtı âteş-i eşrâre su f a 7 Yümn-i na'tünden güher olmış Fuzûlî sözleri Ebr-i nîsândan dönen tek lü'lü şeh-vâre su g a Fahriye ve taç beyit: Şair övünüyor. 8 Umduğum oldur ki rûz-ı haşr mahrûm olmayam Çeşm-i vaslun vire men teşne-i dîdâre su h a Makta ve dua: Peygambere kavuşma duası

• En meşhur kaside şairleri şunlardır: Ahmet Paşa, Bakî, Fuzulî, Nef’î, Nedim. . .