Kartografske projekcije Openito o kartografskim projekcijama i njihovoj

Kartografske projekcije

Općenito o kartografskim projekcijama i njihovoj primjeni 1. Zašto postoje kartografske projekcije? 2. Koje i kakve kartografske projekcije postoje? 3. Koju projekciju upotrijebiti za pojedine zadatke?

Zemljina površina, geoid, rotacijski elipsoid, sfera, ravnina

Rotacijski elipsoid i sfera • Plohu rotacijskog elipsoida i sferu nije moguće preslikati u ravninu bez deformacija. • To preslikavanje nema jedinstveno rješenje, zapravo postoji beskonačno mnogo različitih preslikavanja plohe rotacijskog elipsoida i sfere u ravninu. • Deformacije koje nastaju pri takvim preslikavanjima dijele se na deformacije duljina, površina i kutova.

Kartografske projekcije • Iako je skup preslikavanja elipsoida i sfere u ravninu beskonačan, do sada je primjenu našao konačan broj preslikavanja • Broj poznatih kartografskih projekcija kreće se oko nekoliko stotina, a učestalu primjenu ima nekoliko desetaka kartografskih projekcija.

Podjela kartografskih projekcija • Poznate kartografske projekcije mogu se podijeliti u skupine. Jedna od podjela je trojaka: – po obliku geografske mreže – po vrsti deformacija (elementima vjernosti) – po položaju pola normalne kartografske mreže – prema načinu prenošenja geografske mreže

Podjela kartografskih projekcija po obliku kartografske mreže • • konusne azimutalne cilindrične pseudokonusne pseudocilindrične polikonusne kružne ostale

Konusne projekcije (stožaste) • meridijani u uspravnim projekcijama preslikavaju se u dijelove pravaca koji se sijeku pod kutovima proporcionalnim odgovarajućim razlikama geografskih duljina, a paralele kao lukovi koncentričnih kružnica

Azimutalne projekcije (horizontalne) • meridijani u uspravnim projekcijama preslikavaju se u dijelove pravaca koji se sijeku pod kutovima jednakim odgovarajućim razlikama geografskih duljina, a paralele kao koncentrične kružnice sa središtem u presjeku meridijana

Cilindrične projekcije (valjkaste) • meridijani u uspravnim projekcijama preslikavaju se u dijelove paralelnih pravaca razmaknutih proporcionalno odgovarajućim razlikama geografskih duljina, a paralele kao dijelovi paralelnih pravaca okomitih na meridijane

Pseudokonusne projekcije • paralele se preslikavaju kao koncentrični kružni lukovi, a meridijani kao pramen krivulja

Pseudocilindrične projekcije • paralele se preslikavaju kao dijelovi paralelnih pravaca, a meridijani kao pramen krivulja

Polikonusne projekcije • paralele se preslikavaju kao nekoncentrični kružni lukovi kojima središta leže na pravcu koji prolazi slikom srednjeg meridijana, a meridijani kao pramen krivulja

Kružne projekcije • meridijani i paralele se preslikavaju kružni lukovi

Ostale projekcije • općenito meridijani i paralele se preslikavaju kao krivulje

Podjela kartografskih projekcija po vrsti deformacija – očuvanoj vjernosti • konformne (čuvaju kutove i oblike) • ekvivalentne (čuvaju površine) • ekvidistantne (čuvaju udaljenosti u nekom smjeru) • uvjetne (ne čuvaju niti kutove, niti udaljenosti niti površine)

Konformne projekcije konformna azimutalna konformna cilindrična (Mercatorova)

Ekvivalentne projekcije ekvivalentna azimutalna ekvivalentna cilindrična

Ekvidistantne projekcije ekvidistantna azimutalna (zastava UN-a) sačuvane su udaljenosti uzduž meridijana ekvidistantna cilindrična sačuvane su udaljenosti uzduž meridijana

Uvjetne projekcije Airyeva - uvjetna azimutalna Millerova – uvjetna cilindrična

Podjela kartografskih projekcija po položaju pola normalne kartografske mreže • uspravne – pol normalne kartografske mreže poklapa se s polom geografske mreže • poprečne – pol normalne kartografske mreže nalazi se na ekvatoru geografske mreže • kose – pol normalne kartografske mreže nije niti na polu niti ekvatoru geografske mreže

uspravna poprečna kosa

Primjena kartografskih projekcija • Najvažniju skupinu projekcija čine projekcije za državne izmjere • Redovito je riječ o konformnim projekcijama (mjereni kutovi na terenu mogli su se relativno lako kartirati i na temelju njih određivati koordinate točaka u ravnini projekcije) • Najčešća je u upotrebi poprečna cilindrična konformna projekcija (poprečna Mercatorova, Gauß-Krügerova, Transverse Mercator, TM)

Gauß-Krügerova projekcija • Zadano područje ima srednji meridijan zone (glavni) • poprečna konformna cilindrična p. • služi za izradu državnik izmjera i izradu topografskih karata • koristi se za uska područja uz središnji meridijan • u pravilu nemaju iscrtanu geografsku mrežu nego kvadratnu • vrijednosti u kilometrima • zbog upotrebe u krupnim mjerilima i očuvane vjernosti kutova idealna za orijentaciju

Merkatorova projekcija • Za pomorsku navigaciju redovito se upotrebljava uspravna cilindrična konformna projekcija (Mercatorova projekcija) • Loksodroma – ravna crta! • ogromne deformacije površina u višim geografskim širinama! Meridijani – paralelni pravci Paralele – ravne crte, povećanje razmaka prema polovima

• Za političke karte i tematske karte koje prikazuju vrijednosti u odnosu na površinu upotrebljavaju se ekvivalentne projekcije

Lambertova poprečna projekcija • poprečna obična ekvivalentna azimutna projekcija • služi za izradu karata kontinenata • vjernost površina, minimalne deformacije kuteva i dužina

• Za karte svijeta najviše se upotrebljavaju pseudocilindrične projekcije, ali i ostale projekcije • Za područja na sferi smještena blizu ekvatora upotrebljavaju se cilindrične projekcije, za područja na srednjim širinama konusne projekcije, a za polarna područja azimutalne projekcije.

Van der Grintenova projekcija - Kružna uvjetna projekcija - konvencionalna - Koristi se za zidne karte Svijeta - Mjerilo vrijedi samo uz ekvator - Slika u uglovima se ponavlja - Polarni se prostori zbog prevelikih deformacija izrezuju

Gnomonska projekcija • (centralna perspektivna azimutalna) – preslikava velike kružnice kao pravce, tj. najkraća udaljenost između dvije točke na sferi preslikava se u dužinu. Upotreba u navigaciji prilikom određivanja kursa. • Ortodroma – ravna crta!

Ptolomejeva projekcija • obična konusna projekcija • pogodna za prikazivanje prostora u umjerenim širinama ili prostora izduženih u pravcu istok - zapad

Goodeova segmentirana projekcija • ekvivalentna konvencionalna cilindrična projekcija • nastala spajanjem više isječaka (segmenata) oko nekoliko središnjih meridijana • najviše se koristi u Americi • najčešće prikazuje kontinente bez oceana

Primjer razlika: Merkatorova i Gnomska bitno drugačije prikazuju ortodromu i loksodromu