KARDYOVASKLER SSTEM HASTALIKLARI VE EBELK YAKLAIMLARI r Gr
KARDİYOVASKÜLER SİSTEM HASTALIKLARI VE EBELİK YAKLAŞIMLARI Öğr. Gör. Elif KETEN EDİS 27. 10. 2020
DERSİN AMACI • • KVS anatomisinin açıklanması KVS fizyolojisinin açıklanması KVS hastalıklarında görülen ortak semptomların açıklanması KVS hastalıklarında kullanılan tanı testlerinin açıklanması
Temel Kavramlar • • Diyastol: Ventriküllerin gevşediği dönem Sistol: Ventriküllerin kasıldığı dönem Atım hacmi: Bir atımda pompalanan kan hacmi Kardiyak output: Kalbin 1 dk perifere/akciğere gönderdiği kan hacmi Nabız basıncı: Sistotik-diyastotik basınç arasındaki fark Sistotik basınç: Ventrikül kontraksiyonu esnasında oluşan basınç Diyastotik basınç: Kardiyak gevşeme sırasında oluşan basınç Ortastatik hipotansiyon: sistotik ve diyastotik basınçta, pozisyonla 10 mm. Hg hada fazla düşme ve kalp hızında %10 -20 artma olması
KVS Anatomi ve Fizyolojisi • Kardiyovasküler sistemin görevi vücut hücreleri için gerekli oksijen, besin ve hormonları sağlamak ve hücresel metabolizmanın atık ürünleri ile karbondioksiti vücut hücrelerinden uzaklaştırmaktır. • • Bu sistem, kalp damarları ve periferal vasküler sistemden oluşur.
KALP- COR- HEART Yaklaşık her insanın bir yumruğu büyüklüğündedir • Kan pompalayan kaslardan oluşur. • Günde yaklaşık 100. 000 kez atar.
Kalp atrium ve ventrikül olarak isimlendirilen 4 odacıktan oluşmaktadır Sağ atrium Sol atrium Sağ ventrikül Sol ventrikül
Kan Damarları • • Arterler oksijen ve besinden zengin kanı taşırken, venler karbondioksit ve metabolik atıklardan doymuş kanı taşır. • • Bu durumun tek istinası pulmoner arter ve venlerdir
• Kalbe giren damarlar; • Vena kava süperior: Üst vücut bölümünden kanı sağ kalbe getirir. • Vena kava inferior: Alt vücut bölümünden kanı sağ kalbe getirir. • Vena pulmonalis: Akciğerlerden temiz kanı taşıyan 4 pulmoner ven sol atriuma açılır. • Kalpten çıkan damarlar; • Arteria pulmonalis: Kirli kanı temizlenmek üzere sağ ventrikülden akciğerlere götürür. • Aorta: Temizlenmiş kanı vücuda gönderir.
Koroner arterler Kalp ihtiyacı olan kanı gevşediğinde alır Sağ koroner arter Sol koroner arter
Kalbin Tabakaları • Kalp üç tabakadan oluşur bunlar; • Endokart , • Myokard • Perikart
KALBİN İLETİM SİSTEMİ �Kas hücrelerinin özelleşmesi ile oluşan bu yapılar; Sinoatrial düğüm (SA), atrioventriküler düğüm (AV), his demetinin sağ-sol dalı ve purkinje sistemi olarak adlandırılmaktadır.
Dolaşım Fizyolojisi • Pulmoner Dolaşım: vena kava inferior ve süperior ile sağ atriuma gelen venöz kan sağ ventriküle oradanda arteria pulmonalis ile akciğerlere gönderilir.
• Sistemik dolaşım: Temizlenmiş kan sol atriumdan sol ventriküle geçer , sistol ile aort kapağı açılarak kan aortaya atılır.
Kalp Kası ve Özellikleri • Otomatisite ; elektiriki uygulamaları başlatma • Eksitabilite ; uyarılabilme • Konduktivite ; iletebilme • Refrakterlik (uyarılamazlık) ; kalp sistolde uyarılamaz, ancak diastolde uyarılabilir.
• Kardiyak siklus; bir sistolün başından diastolün sonuna kadar olan dönemdir. • Strok volüm (vurum hacmi); kalbin kasılması ile ventrikülden atılan kan miktarıdır, yaklaşık 70 ml kadardır. • Kardiyak output ; bir dakikada kalpten atılan kan miktarıdır. Kalp bir dakikada 70 vurum yapıyor ve her vurumda 70 ml kan atıyorsa kardiyak output 4900 ml’dir.
GEBELİKTE KVS MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİKLER Kan hacminde artma Kardiyak debi atım hacmi ve kalp hızı Kan basıncı, sistemik damar direnci Doğum öncesi ve doğum sırasında hemodinamik değişimler • Doğum sonrası hemodinamik değişimler • •
Kalp hastalıklarında risk faktörleri • Ailede koroner arter hastalığı olma • İleri yaş • Cinsiyet • Irk • Hipertansiyon • • • Sigara içme Hiperlipidemi Obezite Diyabetes mellitus Fiziksel inaktivite
KVS HASTALIKLARINDA SIK GÖRÜLEN BELİRTİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ • • • Senkop Göğüs ağrısı Dispne Yorgunluk Palpitasyon Ödem Siyanoz Hipoksi Hemoptizi Üfürüm
KARDİYOVASKÜLER SİSTEM MUAYENESİ Öykü Alınması Fizik Muayene Oskültasyon Periferik Vasküler Dolaşım Muayenesi
Öykü Alınması Göğüs Ağrısı Dispne Öksürük Yorgunluk Çarpıntı Siyanoz Ödem Özgeçmiş & Soygeçmiş Kişisel Alışkanlıklar
Göğüs Ağrısı Belirti Sorulacaklar Ne zaman başladı ? Ne kadar devam etti ? Daha önce bu tip bir ağrı oldu mu? Ne sıklıklar oldu ? Ağrının lokasyonu, başka yere yayılıyor mu ? Ağrının karakteri ? Ağrıyı başlatan olay nedir. Ağrıya eşlik eden belirtiler… Ağrı başladığında ilaç aldınız mı ? Göğüs ağrısı; kalp, akciğer, kas iskelet, gis kaynaklı olabilir bunu ekarte etmek gerekir. • Anjina önemli bir kardiyak bulgudur ve bunun sınıflandırılması yapılmalı !! • • •
KAN BASINCI Erişkin için arzu edilen sistolik basınç değeri 120, diyastolik basınç değeri ise 80 mm. Hg'dır. Üst ekstremitelerdeki kan basıncının alt ekstremitelere göre yüksek olması; aort koarktasyonu, aort darlığı nedeni ile olabilir. Durumu stabil olmayan kritik hastalarda ortalama arter basıncının değerlendirilmesi daha doğru sonuç verir. Ortalama arter basıncı; iki diyastolik ve bir sistolik basınç toplamının üçe bölünmesi ile bulunur. Normal değeri; 70 - 90 mm. Hg'dır.
İnspeksiyon • • Aortik( ikinci sağ interkostal aralık) Pulmoner( üçüncü sol interkostal aralık), Sağ ventiküler( sol parasternal bölge) Sol ventriküler(4 -5 interkostal aralık) bölgelerdeki gözle görünür pulsasyonlar saptanmalı ve kalbin direkt palpasyonunda yardımı olmalıdır.
Oskültasyon • Stetoskobun diyafram kısmı yüksek frekanslı sesleri, çan kısmı ise düşük frekanslı sesleri alır. • Oskültasyon, hasta sırt üstü sol lateral, oturur ve öne doğru eğik pozisyonda yapılır; çünkü bazı sesler bu pozisyonda iyi duyulur.
Ekstremitelerin İnspeksiyonu/Değerlendirilmesi • Kapiller dolum zamanı • Periferal ödem • Alt ekstremite ülserleri • Venler
KALP HASTALIKLARINDA TANI TESTLERİ – Lipid Profili • Nükleer Kardiyak Görüntüleme – Kan Testleri • Direkt Göğüs Grafisi – Elektrokardiyografi – Holter Veya Ambulatuar Ekg • Bilgisayarlı Tomografi • Kardiyak Manyetik Rezonans – Egzersiz Elektrokardiyografi Testi – Ekokardiyografi • Pozitron Emisyon Tomografi(PET) • Kardiyak Kateterizasyon-Anjiyografi
KARDİYAK ENZİMLER; • Kreatinin fosfokinaz(CK), • Laktik dehidrogenaz (LDH) • Troponin T • Koagülasyon testleri
Elektrokardiyografi; EKG • Kalpten kaynaklanan elektiriki uyarımın vücut yüzeyinden kaydedilmesi ve grafik haline getirilmesidir. • EKG ile tanı konulan durumlar • Aritmiler • İleti bozuklukları • Miyokard iskemisi • Hipokalemi, hiperkalsemi, hipokalsemi gibi metabolij sorunlar • Ventiküler ve atriyal hipertrofiler • Perikardit
Holter EKG • Ritmin uzun süre takip edilmesini sağlar • Geçici ya da nadir görülen aritmilerin tanılanmasında önemlidir. • Hasta günlük yaşam aktivitelerine devam ederken kalp ritmi kaydedilir.
Egzersiz Elektrokardiyografi (Eforlu EKG) • Kalp damarlarının darlığında şüphelenilen hastanın, yürüme bandı üzerinde hızlı tempoda yürütülmesi esnasında sürekli olarak kalp elektrokardiyografisinin çekilmesi 'efor testi' olarak adlandırılır. Egzersiz ile ulaşılabilecek maksimum kalp hızı 10 -12 atım artacak şekilde ayarlanır.
Ekokardiyografi(EKO) • Ultrasound ilkesine dayanan bir görüntüleme yöntemidir. • Geleneksel EKO’ da işlem öncesinde hasta test hakkında bilgilendirilir, işlemin ağrısız olduğunu açıklar. • İşlem alıcının göğüs bölgesi üzerine gezdirilmesi ve ses dalgaları ile elde edilen görüntülerin ekran üzerinde izlenmesidir.
Kalp Kateterizasyonu ve Anjiografi • Kalp damar ve boşluklarına ince katater sokulması işlemidir. • Genellikle brakial ya da femoral arterden girilerek aort damarını geçerek sol kalbe ulaşılır.
• Bu teknoloji sayesinde kalp damarlarının her birinin farklı açılardan ayrı radyolojik fotoğrafları çekilir. • İşlem süresi genellikle 10 -20 dk arasındadır ve işlemden sonra 4 -6 saatlik yatak istirahatı gerekmektedir.
Kateterizasyonda sorumluluklar: İşlem hastaya anlatılır İşlemden 12 saat öncesine kadar hasta aç bırakılır Gerekirse işlemden önce premedikasyıon uygulanır. Hastanın anksiyetesi giderilmeye çalışılır. Katater myokarda geldiğinde ciddi aritmilere neden olabilir. Kontrast madde verilecekse alerjik reaksiyonlar açısından uyanık olunmalıdır. Kontrast madde verildiğinde kalpten vücuda doğru yayılan bir sıcaklık hissinin olabileceği söylenmelidir. Acil müdahale gerektirecek her türlü malzeme hazır bulundurulmalıdır. Yaşam bulguları kontrol edilir. Hasta en az 4 -6 saat yatak istirahatine alınır.
1. Erdil F, Elbaş NÖ: Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği. Aydoğdu Ofset, Ankara 2001. 2. Akdemir N. Birol L. İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı Akademisyen Kitabevi 5. Baskı, 2018 3. Karadakovan A, Eti Aslan F: Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım. Akademisyen Kitabevi, Ankara, 2017 4. Zengin N, Ören B, editör. İç Hastalıkları ve Kadın Sağlığı(Ebeler İçin). Nobel Tıp kitapevleri, İstanbul, 2017 5. Sabuncu N, Ay F A (2010) Klinik Beceriler, Sağlığın Değerlendirilmesi, Hasta Bakım ve Takibi. Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul. 6. Ovayolu N. Ovayolu Ö. Temel İç Hastalıkları Hemşireliği Kitabı. Nobel Kitabevi 2018.
- Slides: 35